DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Nederlandsche arbeiders
Duitschland
r Momentje
DONDERDAG 5 SEPTEMBER 1940
31ste Jaargang No. 9738
S)e Êelcbefie0oii^atit
Bureaus Papengracfat S3.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
in
De eerste ervaringen
De werkloosheid is niet alleen een
euvel, omdat zij voor den staat en daar
mede voor de gemeenten een belangrijke
oeconomische en sociale belasting met zich
medebrengt, maar voor alles, omdat zij op
den duur de oorzaak van het zedelijke en
moreele verval van een geheele generatie
kan worden. De werkloosheid zoo wordt
ons van bevoegde zijde medegedeeld
kan zoodoende de grondoorzaak zijn van
veel kwaad. Wanneer men dit overweegt,
kan er slechts een parool zijn, namelijk:
de werkloosheid zoo spoedig mogelijk uit
den weg te ruimen.
Op het oogenblik is het Nederlandsche
oeconomische leven niet in staat de vele
duizenden mannen en vrouwen, die reeds
jarenlang gedoemd waren zonder arbeid
en zonder voldoende inkomsten te moeten
leven, wederom in het arbeidsproces op te
nemen. Dit behoeft niet te verwonderen,
daar ook in normale tijden een niet ge
ring aantal Nederlanders zonder werk
was.
Niettegenstaande dezen ongunstigen
oeconomischen toestand in Nederland is
het niettemin mogelijk loonenden arbeid
te vinden en daardoor wederom tot geor
dende sociale en oeconomische verhoudin
gen te komen. Duizenden Nederlandsche
arbeiders hebben reeds door bemiddeling
van de Nederlandsche arbeidsbeurzen,
waar thans ook Duitsche deskundigen
werkzaam zijn, hun weg naar Duitschland
gevonden en een hun passende arbeid ter
hand genomen. Zij werken in streken, die
•niet ver van hun land liggen met Duit
sche arbeiders samen, die hun in wezen
verwant zijn. Hun sociale en oeconomische
positie is in Duitschland precies dezelfde
als die van de Duitsche arbeiders. De Ne
derlandsche arbeiders en employe's, die
in Duitschland werkzaam zijn, kunnen
hun geheele loonoverschot naar hun land
overmaken en ontvangen in het kader van
de desbetreffende bepalingen ook een va-
qantie met behoud van loon.
Het is bekend, dat juist de Nederlander
niet gaarne zijn familie en zijn land ver
laat, daar juist hij de behagelijkheid en de
sfeer van een eigen woning zeer waar
deert. In het Duitsche rijk is er echter
voor gezorgd, dat den Nederlandschen ar
beiders goede werkplaatsen met in de
meeste gevallen goede woningen ter be
schikking staan en verder smakelijke
maaltijden, die in vele arbeiderskampen
door Nederlandsch keukenpersoneel wor
den toebereid. De verzorging van de Ne
derlanders, die in Duitschland in handen
is van de arbeidsbeurzen en het Duitsche
Arbeidsfront, wordt nog bevorderd door
dat dikwijls Nederlandsch kamppersoneel,
dat tegelijkertijd als tolk dienst doet, aan
wezig is.
Het is maar al te goed bekend, dat ze
kere elementen, wien het nietsdoen blijk
baar aangenaam is en die er zich niet van
bewust zijn hoe zij door een zoodanige
houding hun volk in zijn geheel schaden,
hun vrije tijd benutten om over Duitsch
land kletspraatjes rond te bazuinen. Deze
geruchten worden echter op wel zeer on
dubbelzinnige wijze weerlegd door talrijke
waardeerende brieven en dankbetuigin
gen, die van de Nederlandsche arbeiders
in Duitschland bij de arbeidsbeurzen zijn
binnengekomen en ook door familieleden
zijn ontvangen en waaruit duidelijk blijkt,
dat de Nederlandsche arbeidskrachten het
geod maken en dat zij zelfs andere werk-
looze vrienden er toe aansporen zoo spoe
dig mogelijk hun voorbeeld te volgen. Ver
scheidene van deze Nederlandsche arbei
ders hebben reeds bij hun echtgenoote
erop aangedrongen, dat ook zij zoo spoedig
mogelijk overkomen zoodra voor hen een
beschikte woning gevonden én ingericht
is. Den inhoud van eenige dezer brieven,
welke de arbeidsbeurzen ons toezonden,
laten wij hier volgen:
Lieve vrouw,
Als zwakstroomtechnicus ben ik thans
in Politz aan het werk. Het is een heel
goede betrekking en ik verdien ook flink.
Het gaat mij uitstekend, alles is goed. Je
behoeft je om mij geen zorgen te maken.
Het is in Duitschland beter dan in Neder
land. Vriendschap ziet men overal en de
menschen hier zijn voor ons heel goed.
Het eten is ook zeer goed. In geen geval
te weinig. Hetgeen ik krijg kan ik zelfs
niet in een keer opeten. Je moet met Jo-
han in Frankfurt komen, dan kan ik je
het geld daarheen zenden. Je kunt er daar
dan iets mee beginnen, meer dan in Rot
terdam. Er worden hier nieuwe mooie
steenen woningen voor ons gebouwd.
Wanneer ze klaar zijn, kan je bij me ko
men en hier wonen. Je kunt nu naar Lize
gaan en je zult er zeker geen spijt van
hebben. Schrijf je mij het even als je
gaat? Ik heb Dirk ook reeds geschreven,
dat je zult komen.
Hartelijke groeten van je liefhebbenden
man
Jan.
Lieve jongen,
Je vader gaat het goed. Het is hier best.
Ga naar je tante. Brief en geld volgen.
Je vader,
(J. W. M. van Dijk).
Mühlheim-Ruhr, 8740.
Lieve ouders, broer en zuster,
Hierbij wil ik jullie even schrijven, dat
het ons nog altijd goed gaat en dat wij
allen goed gezond zijn. Ik hoop, dat het
ook met jullie allen goed is. Het werk
hier bevalt ons goed. De tweede week be
gint nu. Wat het eten betreft, daarover
kunnen wij niet klagen. Ook de huisves
ting is goed.
Het spijt me, dat ik mijn hengelstokken
niet heb meegenomen, want deze zijn hier
namelijk duur. Vijf en zes rijksmark voor
een gewoon bamboestok, dat is niet goed
koop nietwaar? Wanneer jij hier ook komt
Bul, moet je je hengelstokken niet verge
ten mee te nemen. Hier in de omgeving is
prachtig vischwater. Wij zijn van plan de
in de omgeving liggende steden, als Dort
mund, Duisburg, Essen en Oberhausen,
eens spoedig te bezoeken.
Al deze plaatsen liggen niét ver van
Mülhheim. Zoodra we ons eerste loon
zullen hebben gekregen, zullen wij jullie
het geld toesturen. Wij verdienen circa 50
Rijksmark in de week, met verpleging en
huisvesting. Dat is best dus.
Hartelijke groeten,
Jullie Jan.
Aan mej. Joh. te Boekhorst, p/a. van
Krimpen, Taanderstraat 74d.
Wesseling, 13740.
Beste Jo,
Wij hebben een heel prettige reis gehad,
in Duitschland zelfs in tweede klasse-wa
gons.
Je weet, ik heb nooit alle kletspraatjes
van Duitschland geloofd, maar tot nu toe
is nog geen enkele bewaarheid. B.v. krij
gen wij geen zwart brood, maar gewoon
brood en zelfs meer dan in Nederland. Ook
krijgen wij rijkelijk genoeg boter. Het
spijt me, dat ik niet reeds eerder naar
Duitschland ben gegaan.
De eetzaal op het terrein van de fabriek
is prachtig. Een bediening als in een ho
tel: aardige vriendelijke meisjes met
sneeuwwitte schorten voor. Ik vind alles
nog-veel beter, dan ons destijds bij de ar-
beidsbeuren is verteld. Menschen, die an-
Iders vertellen, zijn luiaards of lijntrek
kers, die liever steuntrekken en niet van
hun moeder weg willen. Wij worden op
dezelfde wijze behandeld als de Duitsche
arbeiders en zijn volkomen vrij.
Wij zijn in nieuwe steenen gebouwen
gehuisvest, waar douches met heet en
koud water aanwezig zijn. Deze kaart mag
je bij de afdeeling bouwvakken van de
arbeidsbeurs toonen. Zoodra ik hoor, dat
je deze kaart gekregen héb, zal ik je uit
voerig schrijven. Wij hebben hier van den
oorlog niets gemerkt. Hoe bestaat het,
niet?
Met hartelijke groeten,
Johan.
(Ongecorrigeerd)
EEN VERKLARING VAN
CORDELL HULL.
WASHINGTON, 5 Sept. (D.N.B.) De
Amerikaansche minister van buitenland-
sche zaken, Cordell Huil, heeft een ver
klaring gepubliceerd, waarin hij o.a. zegt,
dat de regeering der Vereenigde Staten,
alsmede die- van verscheidene andere sta
ten, waaronder Japan, de laatste maanden
uitdrukking gegeven hebben aan haar
wensch, dat in den Stillen Oceaan en in
zonderheid in Nederlandse h-I n d i
en Fransch Indo-China het beginsel van
den status quo behouden blijft.
In het licht van het feit, dat een offi-
cieele bevestiging van bepaalde geruchten
omtrent een zoogenaamd Japansch ulti
matum aan Fransch Indo-China ontbreekt,
heeft de Amerikaansche regeering er be
zwaar tegen aan deze geruchten geloof te
hechten. De politieke situatie en het voor
werp van deze geruchten zijn evenwel een
aangelegenheid, waaraan de Amerikaan
sche regeering beteekenis toekent. Het is
duidelijk, dat indien" 'deze geruchten ge
grond mochten blijken, de uitwerking op
de openbare meening van de V. S. ongeluk
kig zou zijn.
Werktijden-regeling
tijdens
verduistering
Verloren uren mogen op
Zaterdag worden
ingehaald
De waarnemend secretaris- generaal,
waarnemend hoofd van het Departement
van Sociale Zaken, heeft bepaald:
a. Aan hoofden of bestuurders van
ondernemingen in alle gemeenten des
Rijks, in wier fabrieken of werkplaatsen in
verband met de bestaande verduisterings-
voorschiften moeilijkheden worden onder
vonden, toe te staan, dat in die fabrieken
of werkplaatsen:
1. In het tijdvak van Zaterdag 7 Decem
ber 1940 tot en met Zaterdag 11 Januari
1941 in afwijking van het bepaalde in
artikel 23 der Arbeidswet 1919 door arbei
ders op Zaterdag arbeid mag worden ver
richt tusschen 1 uur des namiddag en zoras-
ondergang;
2. In het tijdvak van Zaterdag 2 Novem
ber 1940 tot en met Zaterdag 30 November
en in het tijdvak van Zaterdag 18 Januari
1941 tot en met Zaterdag 22 Februari 1941
in afwijking van het bepaalde in artikel 23
der Arbeidswet 1919 door arbeiders op
Zaterdag arbeid mag worden verricht tus
schen zonsopgang en 51/2 uur na zons-
zonsopgang of, indien de arbeid op Zater
dag wordt onderbroken door een rusttijd
van ten minste een half uur, tusschen zons
opgang en ten hoogste zes uren na zons
opgang;
3. In het tijdvak van Maandag 16 Sep
tember 1940 tot en met Maandag 31 Maart
1941, in afwijking van het bepaalde in arti
kel 24 der Arbeidswet 1919 door arbeiders
van 16 jaar of ouder; voor zoover door
hen in dit tijdvak tengevolge van de ver
duisteringsvoorschriften een aantal weken
minder dan48 uren per week wordt ge
werkt, in de overblijvende weken de op
deze wijze verloren uren worden ingehaald
tot een maximum van ten hoogste 38 uren,
waarbij de werktijd voor de mannen niet
meer mag bedragen dan ten hoogste 11
uren per dag en 60 uren per week en de
werktijd voor de jeugdige personen en
vrouwen niet meer dan 10 uren per dag en
55 uren per week, een en ander onder her
innering aan het bepaalde in artikel 70,
tweede lid, van het werktijdenbesluit voor
fabrieken of werkplaatsen 1936, krachtens
hetwelk, zoolang van de vergunning wordt
gebruik gemaakt, naast de arbeidslijst of
den rooster een door het hoofd of den be
stuurder der onderneming of een door
dezen daarmede belast persoon, als bedoeld
in artikel 75 der Arbeidswet 1919, onder
teekend geschrift is opghangeen, dat de
op grond der vergunning 'te volgen
werktijdregeling aangeeft.
Hoofden of bestuurders van onder
nemingen wordt er aan herinnerd, dat in
gevolge artikel 31, eerste lid, der Arbeids
wet 1919, bij het volgen van een normale
werktijdregeling de na 4 1/2 urn- arbeid te
geven rusttijd niet meer dan 1/2 uur be
hoeft te bedragen en dat, indien krachtens
deze vergunning langer dan 8 1/2 uur per
dag wordt gewerkt, ingevolge het bepaal
de in artikel 63, le lid, van het werktijden
besluit voor fabrieken of werkplaatsen
1936, volstaan kan worden met het geven
van een half uurrust telkens na ten hoog
ste 5 uren arbeid.
VOOR HEN, DIE VIELEN.
Monument voor 8 R.L bij den Grebbeberg.
Ter nagedachtenis van hen, die op den
Grebbeberg hun leven voor het vaderland
lieten, zal over eenigen tijd in de nabij
heid van de plaats, waar zij vielen, een
monument worden onthuld, meer speciaal
voor hen, die ingedeeld waren bij het acht
ste regiment infanterie-.
Het monument, dat belangeloos door den
heer W. Chr. Jens, architect te Arnhem, is
ontworpen, wordt vervaardigd in de steen
houwerij van den heer J. H. Hofhuis te
Enschede, waar de heer Anneveld meer
speciaal met de afwerking is belast. Zoo
wel de heer Hofhuis als de heer Anneveld
zijn Grebbestrijders.
Het monument is uitgevoerd in Ober-
kirchner zandsteen en vermeldt op de zes
kanten de namen van 160 gesneuvelden.
Aan den voet van het monument ligt een
steen, waarop vermeld staat: „8 R. I. Onze
onbekende kameraden".
De ronde steen boven op het morïument,
waarop een helm is geplaatst, draagt het
opschrift: „Den Vaderlant ghetrouwe".
Om het monument zal een muurtje wor
den geplaatst, waarvoor de steenen ter be
schikking zijn gesteld door „de blauwe Ka
mer" te Rhenen.
Getuigd mag worden dat het monumen
taal en sierlijk gedenkteeken op waardige
wijze de herinnering aan onze dappere ge
vallen militairen zal levendig houden.
Ontbinding der
Vrijmetselaarsloges
Van bevoegde officieele zijde wordt
ons medegedeeld, dat gisteren in ge
heel Nederland de ontbinding der vrij
metselaarsloges is bevolen, zulks in het
raam van de herordening van het Ne
derlandsche maatschappelijke en gees
telijke leven
Nadat in de laatste jaren bij de voltrek
king van de staatkundige hervorming van
een aantal Europeesche landen de vrij
metselaarsloges, als zijnde organisatori
sche en grootendeels ook geestelijke steun
punten van het wereldliberalisme en van
de geldheerschappij geliquideerd zijn, zijn
in de afgeloopen weken verscheidene an
dere staten er toe overgegaan, de vrijmet
selaarsorganisaties in hun landen te ver
bieden.
Dat dit besluit genomen is in landen,
waarin deze organisaties een buitengewo
ne geestelijke en politieke macht uitoefen
den, is te beschouwen als een verstrekkend
politiek symptoom. Daartegenover is het,
zoo luidt het in een ons verstrekte offi
cieele mededeeling, teekenend voor de Ne
derlandsche partijen en groepen, welke
zich naar haar zeggen tot een herordening
geroepen voelen, dat eenige groepen
uitgezonderd nergens ook maar een
poging wordt gedaan, om de loges als een
product van de dwalingen van een voorbij
tijdvak te brandmerken en er definitief
mee af te rekenen.
Het is de vrijmetselarij geweest, uit wel
ker milieu eenmaal de leuzen van de
Fransche revolutie van 1789 zijn opgeko
men. Zij zelf was in haar later tot ont
wikkeling gebrachte organisatie het poli
tieke zij het onofficieele machtsmid
del van die cosmopolitische liberale krin
gen, die in politieke en economische sa
menwerking het aanschijn van de parle
menten van vele staten hun stempel op
drukten. Het is teekenend voor den toe
stand der laatste decenniën, dat het aan
geen andere politieke macht gelukt is, de
vrijmetselarij uit den zadel te werpen.
Alle aanvallen van de zijde der Kerken
tegen de loges leidden niet tot resultaat
en eerst aan de nationaal-socialistische en
fascistische revoluties bleef het voorbe
houden, de organisatorische en grooten-
deels geestelijke steunpunten van het we
reldliberalisme en van de geldheerschap
pij te overwinnen.
Wanneer thans andere staten dit voor
beeld gaan volgen of onder invloed van
Duitschland den nieuwen koers vinden,
dan is dit het resultaat van de nationaal-
socialistische en fascistische omwenteling.
Beslissend voor de toekomstige ontwikke
ling is daarbij, of de onderwerping van een
geesteswereld en van een politieke organi
satie ontspruit aan een vooruitstrevenden
gedachtengang, of dat zij slechts is te be
schouwen als te danken aan het feit, dab
oude politieke krachten, die op zichzelven
tot een overwinning op de loges niet in
staat waren, nu een gunstig oogenblik
hebben gevonden om met hun tegenstan
der af te rekenen, met geen ander doel
dan verouderde instellingen opnieuw aan
de macht te brengen.
Bij al haar afwijzing van geest en
methoden der vrijmétselarij denkt het na-
tionaal-socialisme te zeer in historischen
zin, om niet in het feit, dat de vrijmetse
larij 150 jaar lang Europa in toenemende
mate heeft beheerscht, meer te zien dan
slechts een toeval of het uitsluitend re
sultaat van duistere samenzweringen.
Wij zien thans in de gedachten en de
daaruit ontsproten daden van de Fransche
revolutie een revolutionnaire breuk met
de Middeleeuwen, waarmede echter ge
paard ging de onbekwaamheid om in de
plaats van de oude bindingen nieuwe an
het leven te roepen. Het valt echter niet te
betwisten, dat het tijdvak van het absolu
tisme inwendig vermolmd en corrupt was
geworden, en dat de krachten, die dit tijd
vak droegen, onbekwaam waren gebleken
uit ziohzelve tot een zuiverende evolutie te
geraken.
Door de geschiedenis, d.w.z. door het ver
loop van het spel der krachten, is een on
dubbelzinnig oordeel geveld over het ten
val gekomen Fransche systeem van de
achttiende eeuw. Daarom moest het als be
denkelijk worden beschouwd, wanneer
thans krachten, die tot nu toe uit zichzelve
onmachtig waren, trachten in de plaats
van overleefde vormen weliswaar een nieu
we gedaante, doch naar den inhoud het
oude regime te stellen.
Het nationaal-socialisme nu streeft er
naar met voorbijstreven van de ongebon
denheid van het liberalisme een nieuwe
staatkundige en sociale gedachtenwereld op
te bouwen. Het stelt in de plaats van de
niet meer houdbare bindingen van het ver
leden een vaste sociale orde, en daarom
draagt de overwinning op de vrijmetselarij
een zeker vooruitstrevend karakter.
Natuurlijk zal ook de ontwikkeling hier
in Nederland na dezen maatregel met op-
UITVINDERS.
Er wordt ontzaggelijk veel uitge
vonden lees ik in de krant. Vooral
in Amerika blijken tal van ingenieuze
lieden te huizen.
Alleen al bij het octrooibureau te
Washington worden wekelijks niet
minder dan 770 patenten aangevraagd.
Wat zijn dat al zoo voor uitvindin
gen? Er worden er eenige opgenoemd.
Damesschoenen met verstelbare hak
ken; een apparaat, dat een indom-
melenden automobilist wekt door hem
ammoniakdampen in het gezicht te
blazen, zoodra zijn greep aan het
stuurrad losser wordt, een masker
van gummi, dat van uitdrukking ver
andert wanneer de drager door een
mondstuk er lucht in blaast, alsmede
een kam met tanden, die verwisseld
of vervangen kunnen worden.
Dat lijkt allemaal wel razend inte
ressant en verbijsterend knap. Maar
naar mijn primitief gevoel is daar toch
wel het een en ander op aan te mer
ken.
Ik vind, dat de menschen door al
die uitvindingen te gemakkelijk wor
den. Als er een apparaat is, dat voor
hen oplet en een ander, dat voor hen
denkt, wat blijft er dan over van de
menschelijke eigenwaarde. Bovendien
betreffen deze uitvindingen hoofdza
kelijk volmaakt overbodige dingen.
Ik heb meer eerbied voor de keu
kenkunstenaressen, die nu in verband
met de tijdsomstandigheden en de
voeding van het gezin tot de meest
ingenieuze vindingen komen. Zij
bakken visch zonder boter en panne
koeken zonder meel. En het smaakt
voortreffelijk.
Goed: in tijd van nood snijdt men
boterhammen met een ladder, maar al
zijn deze vindingen dan ook uit nood
geboren, zij zijn meer waard dan alle
Amerikaansche patenten bij elkaar.
Patent-olie inbegrepen.
merkzaamheid worden gevolgd. Hoe ook
de resultaten van dit verbod mogen zijn, de
vorm van de vrijmetselaarsloges is, nu zoo-
velen 'n blik hebben kunnen slaan in de lo
ges zelf en in heel de valsche romantiek
van haar instellingen, van alle illusies ont
daan. In ieder geval kan men zeggen, dat
het z.g. mysterie, dat vele kleinburgerlijke
naturen heeft aangetrokken en anderen op
zijn minst geinteresseerd heeft, thans niet
meer bestaat. Wel heeft zich eens in deze
loges de politieke macht geconcentreerd.
Van hier uit zijn de groote transacties van
de wereldpolitiek en van de wereldecono
mie gesloten. De materieele symboliseering
echtér van een vroeger dweepzuchtige idee
was dermate primitief en armelijk aan vor
men, dat ook dit feit slechts een uiting is
van heel de innerlijke leegheid, welke in
de steeds vérder vervlakkende geesteswe
reld van de vrijmetselarij naar voren komt.
Onder de slagen van de nieuwe revolu
tie storten thans de steunpilaren van de
kberale wanorde overal ineen, hetzij het
gaat over de wereldbeschouwingen der
vrijmetselarij, hetzij over haar complotten
of over de door haar nagestreefde slechts
door goud gedekte wereldvaluta en de
heerschappij der geldtrusts.
De thans nog steeds smeulende verlan
gens om de leuzen van de Fransche revolu
tie, van een wereldstatenbond of van eèn
Volkenbond weder in oude glorie te her
stellen, laat de natuurlijke revolutie van
den nieuwen tijd zegepralend achter zich.
NIET MET BRANDENDE ZAKLAN
TAARNS OP STRAAT.
Herhaalde waarschuwing.
De Haarlemsche politie heeft gisteravond
in samenwerking met de Duitsche Ord-
nungspolizei twee personen bekeurd, die
met brandende zaklantaarns op straat lie
pen. Men vestigt hier speciaal de aandacht
op, aangezien het verbod om zaklantaarns
's avonds op straat te gebruiken, niet al
gemeen bekend schijnt te zijn.
Een dergelijk verbod is overigens be
grijpelijk, want het zou onlogisch zijn, al
lerlei voorschriften te maken voor af
scherming van auto- en fietslantaarns en
daarnaast het gebruik van zaklantaarns tij
dens de duisternis onbeperkt toe te laten.
Zooals onlangs is gemeld, zullen er bin
nenkort speciale zaklantaarns in den han
del komen, welke officieel zijn goedge
keurd voor het gebruik op straat. Alle an
dere lantaarn* zijn verboden..
