31ste Jaargang No. 9716
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje -
VRIJDAG 9 AUGUSTUS 1940
Ste £eid^clve(2oi4^cmt
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
m. i
De Nederlandsche Unie
en de staatkunde.
Het Concertgebouw te Amsterdam was
gisteren tot den nok toe gevuld met aan
dachtige toehoorders, toen het drieman
schap van De Nederlandsche Unie voor
den eersten keer in de hoofdstad des lands
het woord voerde.
De inleiders hebben in dezelfden geest
gesproken als Dinsdag op de bijeenkomst
te 's Gravenhage, waarvan wij een uitge
breid verslag hebben gegeven.
Twee der sprekers hebben zich wat con
creter uitgesproken over kwesties van di-
rect-politieken aard.
De heer Linthorst Homan zeide:
Het meest loopen de inzichten uiteen
op het gebied der staatsinrichting, daar
zich daar de knooppunten van al het
andere voordoen. Daar zal een sterk ge
zag moeten zorgen voor de genezing der
fouten en d$ voorkoming van de rem
mende bezwaren van den afgeloopen
tijd; ieder is het er over eens, dat de
parlementaire democratie met evenredig
kiesrecht voorgoed voorbij is. Stellig zal
de staatsinrichting meer autoritair en
meer corporatief moeten zijn, dus voor
zien zijn van een apparaat voor snelle en
kordate beslissing en van een apparaat
voor deskundige uitwerking der sociaal-
economische behoeften en mogelijkhe
den. Gezonde volksinvloed zal blijven
bestaan.
De persoonlijke eisch van loslating van
een eventueel lidmaatschap van een par
tij wordt niet gesteld. Men zal, wanneer
men eerlijk het programma van de Unie,
hetwelk een geestelijk reveil over de ge-
heele linie inhoudt, kan onderschrijven,
met zijn eigen geweten moeten uitma
ken of men lid blijft van een partij.
Maar wie alleen meedoet om twee
ijzers in het .vuur te hebben, dus om
zich gedekt te houden, is aan het ver
keerde adres.
De heer Einthoven maakte de volgende
opmerkingen:
Hoe onze staatsvorm na dezen oorlog
zal zijn kan thans nog niet worden vast
gesteld; autoritair zal hij zeker zijn,
maar het Nederlandsche volkskarakter
zal er in tot uiting moeten komen. Wij
hebben den oorlog verloren en hebben
de consequenties daarvan te dragen; in
de eerste plaats zelfbeheersching. Dit
echter is de goede zijde van den oorlog,
dat hij de Nederlanders dichter bij el
kaar heeft gebracht. Daarom ook moet
men begrijpen, dat De Nederlandsche
Unie geen nieuwe partij is, maar een
volksbeweging. De vroeger elkander te
genstrevende krachten moeten in één
richting worden gestuwd. Alleen* dan
kunnen wij den koers inslaan naar een
nieuwe toekomst, een toekomst vooral
"met arbeidsvreugde voor allen.
V. D. BOND EN NEDERLANDSCHE UNIE
Met sympathie begroet
Ook' het hoofdbestuur van den
Vrijz. Dem. Bond heeft zijn
standpunt bepaald met betrekking
tot de Nederlandsche Unie. In een
aan de leden toegezonden circulaire
geeft het hoofdbestuur als zijn
meening te kennen, dat, hoewel de
Nederlandsche Unie een andere
organisatie is geworden dan aan
vankelijk werd bedoeld, er niette
min aanleiding is, haar oprichting
imet sympathie te begroeten.
„Wel," zoo heet het verder, „is het pro
gramma vaag en in enkele opzichten niet
ten volle in onzen geest, wel zijn ook de
leiders van deze bewging niet staatkundig
geschoold, maar hiertegenover staat, dat
het driemanschap bezield is met den
wensch om in vaderlandschen geest het
algemeen belang te dienen, dat zij voor
nemens is bij de autoriteiten van de be
zettende macht het specifiek Nederland
sche karakter van ons volk tot uitdrukking
te brengen en te bevorderen, dat wet
geving en bestuur in Nederlandschen geest
zullen worden geleid.
„Toetreding tot de Nederlandsche Unie
mag er echter niet toe leiden de eigen orga
nisatie te verlaten," zoo besluit het hoofd
bestuur. De Vrijz. Dem. Bond heeft een
hechten grondslag, hij wil de partij in tact
houden totdat wij in vrijheid mede zullen
kunnen beslissen, hoe de toekomst wat be
treft politieke organisatie zal worden. Het
standpunt van het hoofdbestuur is der
halve: le ieder blijve lid van den Vrijz.
Dem. Bond; 2. het lidmaatschap van de
Nederlandsche Unie is vereenigbaar met
dat van de partij.
De verderfelijke invloed
van leugens
Het D. N. B. bericht:
In zijn reeds in het kort vermelde toe
spraak heeft de Paus zich vooral bezig ge
houden met de gevaren van slechte lectuur.
Behalve geschriften, die goddeloosheid en
zedenverval verspreiden, mag men echter
niet vergeten, zeide' de Paus, de geschrif
ten, die leugens rondstrooien en haat
zaaien. De haat, die in de oogen van God
afschuwwekkend en voor eiken rechtvaar
digen mensch ontoelaatbaar is, is nog af
schuwelijker, wanneer hij laster verspreidt
en tweedracht tusschen broeders zaait.
Een bepaalde pers schijnt het zich tot
taak gesteld te hebben in de groote familie
der volken de broederlijke betrekkingen
tusschen de zonen van denzelfden Godde-
lijken Vader te verstoren. Dit werk van
haat wordt door het boek, vaker echter
door de courant volbracht.
„Geve God", zeide de Paus, „dat de ge
schiedenis geen oorlog kan aanwijzen die
door een handig verspreide leugen is ver
wekt. Een schrijver, die zich bewust is van
zijn taak en zijn verantwoording, voelt zich
verplicht, wanneer hij een fout heeft be
dreven, deze te herstellen. Tegenovèr zijn
lezers is hij verplicht in hen niet het hei
lige erfdeel der waarheid en naastenliefde
te verstoren, dat negentien eeuwen Chris
tendom het menschendom hebben ge
bracht. De tong heeft meer menschen ge
dood dan het zwaard, zoo staat er geschre
ven. Zoo ook kan een leugenachtig ge
schrift niet minder verderfelijk werken
dan tanks en bombardementsvliegtuigen".
Dit woord van den Vader der Christen
heid moge worden ter harte genomen door
allen, ieder voor zich. De een-brenge het
niet van toepassing op den ander, terwijl
hij.... zichzelf daarbij uitsluit!
Alle jonge kaas wordt
thans opgelegd.
Naar wij vernemen vordert de Neder
landsche Zuivel Centrale honderd procent
van de kaasproductie, dus alles wat op het
oogenblik aan kaas geproduceerd wordt.
De gevorderde hoeveelheden zullen worden
opgelegd. Naar men ons verzekerde, heeft
deze maatregel alleen ten doel te zorgen,
de kaas voorziening zoo regelmatig mogelijk
te laten verloopen. Een tekort aan kaas is
er ze!/T niet. Slechts beoogt men er voor
te zorgen, dat ook dezen winter voldoende
kaas in goede regelmaat te krijgen zal zijn.
Op het oogenblik zijn er trouwens bij den
handel en groothandel nog voldoende voor
raden, zoodat men ook niet bevreesd be
hoeft te zijn dat men op korten termijn
geen kaas méér zal kunnen krijgen.
Wel leidt deze maatregel vooral op
het land tot vreemde gevolgen. Zoo kan
een boer, die zelf kaas maakt, zijn eigen
kaas niet verkoopen (als zijn oude voor
raad uitverkocht is), maar moet oudere
kaas bij den handel inslaan voor den ver
koop aan particulieren.
De Nederlandsche Zuivel Centrale koopt
niet in tegen den marktprijst maar tegen
den lageren richtprijs. „Vad."
Boter en vet
Zooals men weet geven gedurende de
periode van 29 Juli j.l. tot en met 23 Aug.
a.s. de met 01 en 02 gemerkte bonnen van
de z.g. „vetkaart" recht op het koopen van
een half pond margarine of boter, of, voor
zoover de voorraad strekt een half pond
gesmolten vet. De met 03 en 04 gemerkte
bonnen geven voorts uitsluitend recht op
het koopen van boter.
Ten einde er de verbruikers van marga
rine en vet tijdig van op de hoogte te stel
len op welke rantsoenen zij gedurende de
volgende distributieperiode kunnen re
kenen, wordt er de aandacht op gevestigd,
dat deze periode acht weken zat duren.
Voor deze periode, die derhalve loopt van
af 24 Augustus a.s. tot en met 18 October
a.s. zullen acht bonnen van de vetkaart
geldig worden verklaard. Vier daarvan zul
len elk xecht geven op een half pond bo
ter, drie elk op een half pond margarine en
één op een half pond gesmolten vet.
In verband met het bovenstaande en met
het doel om r-ederf van de in de winkels
aanwezige voorraden te voorkomen, zijn
bepaalde maatregelen genomen betreffen
de de wijze, waarop de winkeliers met be
hulp van de gedurende de eerste distribu
tieperiode ingeleverde en nog in te leve
ren bonnen hun voorraden kunnen aanvul
len. Een uiteenzetting van deze maatrege
len wordt in de dagbladen gegeven onder
de officieele pubicaties. Het is voor de de
taillisten van zeer groot belang, dat zij van
deze uiteenzetting nauwkeurig kennis ne
men.
Geen trams meer na
elf uur.
REGELING VOOR HET GEHEELE
LAND GAAT ZATERDAG IN
Naar het „Vad." van bevoegde
zijde verneemt, mogen met ingang
van a.s. Zaterdag in het geheele
land des avonds na 11 uur en des
ochtends voor zonsopgang (circa
kwart over zes) geen trams meer
rijden. Alle trams moeten dus des
avonds om elf uur in de remise
zijn gestald.
DE TREINENLOOP IN DEN A.S. WINTER
Naar wij vernemen, zal er met de a.s.
winterdienst der Ned. Spoorwegen geen
verandering in den treinenloop komen. Er
zal, hoewel de duisternis met de winter
maanden vroeger intreedt, in de dienst
regeling geen wijziging worden gebracht,
zoodat de laatste treinen op dezelfde tijd
stippen zullen vertrekken als nu.
VERKOOP EN VERHUUR VAN MOTOR
RIJTUIGEN.
Geen te liooge prijzen mogen worden
bedongen.
De secretaris-generaal, waarnemend
hoofd van het departement van Handel,
Nijverheid en Scheepvaart vestigt er ten
overvloede de aandacht van belanghebben
den op, naar aanleiding van klachten over
prijsopdrijving in den handel in oude
auto's, dat ook voor-tweedehands motor
rijtuigen het algemeene verbod van prijs-
verhooging boven het peil van 9 Mei j.l.
van toepassing is. Voorts dienen belang
hebbenden er rekening mede te houden,
dat de „prijzenbeschikking 1940 no. 1", die
het algemeene verbod tot prijsverhooging
voor alle roerende goederen inhoudt, te
vens een verbod inhoudt, de huurprijzen
voor roerende goederen, derhalve ook voor
motorrijtuigen, te verhoogen boven het
peil van 9 Mei j.l.
VERBOD VAN VERWERKEN ENZ. VAN
CACAOPRODUCTEN.
De voorwaarden voor ontheffing.
Krachtens een besluit van den secr.-ge-
neraal wnd. hoofd van het departement
van landbouw en visscherij is het voorhan
den en in voorraad hebben, verwerken,
doen verwerken, afleveren van cacaoboo-
nen en cacaoproducten verboden.
Van dit verbod wordt ontheffing ver
leend op voorwaarde dat:
a. degene, die op 10 Augustus 1940 na af
loop der werkzaamheden een hoeveelheid
cacaoboonen of van eenig cacaoproduct
voorhanden of in voorraad heeft van meer
dan 100 kg. aan de Nederlandsche Meel
centrale, gevestigd te 's-Gravenhage, opga
ve doepan de door hem op dat tijdstip in
voorraacT gehouden hoeveelheid van die
cacaoboonen of van dat cacaoproduct op
daartoe strekkende formulieren op aan
vraag kosteloos door de genoemde Centrale
beschikbaar te stellen, met inachtneming
van de daarop gestelde aanwijzingen, wel
ke opgave uiterlijk 17 Augustus 1940 aan
de vorengenoemde Centrale moet worden
ingezonden;
b. degene, die op 10 Augustus 1940 zijn
beroep of bedrijf maakt van het verwer
ken van cacaoboonen of cacaoproducten,
op daartoe strekkende formulieren, op aan
vraag kosteloos door de onder a genoemde
Centrale beschikbaar te stellen, met inacht
neming van de daarop gestelde aanwijzin
gen, aan genoemde Centrale opgave doet
van de door hem in de jaren 1937, 1938 en
J939 verhandelde en verwerkte cacaoboo
nen en cacaoproducten, welke opgave uiter
lijk 17 Augustus 1940 aan de vorengenoem
de Centrale moet worden ingezonden.
Voor nadere bijzonderheden verwijzen
wij naar de Staatscourant van gisteren
no. 153.
GEEN VACANTIE MEER OP 31 AUG.
De secretaris-generaal van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen heeft aan de
verschillende scholen medegedeeld, dat,
ingevolge de bekendmaking van den Rijks
commissaris tegen betoogingen en demon
straties tegen de bezettende macht of voor
de leden van het Huis .van Oranje, de 31ste
Augustus niet meer als vrije dag in aan
merking' komt, tenzij deze dag binnen de
vacantie valt.
Inlevering akkerbouw
producten.
Het rijksbureau voor de voedselvoorzie
ning in oorlogstijd deelt mede, dat telers
voor den lOen Augustus 1940 de op hun
bedrijf aanwezige akkerbouwproducten
van den oogst 1939 op de gebruikelijke
wijze moeten inleveren.
Ingeval het om technische redenen
onmogelijk is aan dezen inleverings
plicht vóór genoemde datum te vol
doen, kunrlen de provinciale voedsel-
commissarissen toestemming verleenen,
dit tijdstip te overschrijden.
Een opgave van de producten, welke on
der deze regeling vallen, wordt in alle dag
bladen gepubliceerd: daarbij wordt tevens
bekend gemaakt in hoeverre vrijstelling
van inleveringsplicht bestaat.
DE HOOFDCOMMISSARIS VAN POLITIE
TE ROTTERDAM MR. EINTHOVEN
MET VERLOF.
Aan mr. L. Einthoven is op zijn verzoek
voor onbepaalde tijd verlof verleend uit
zijn betrekking van hoofdcommissaris van
politie te Rotterdam en van commissaris
van rijkspolitie.
Zooals men weet, behoort mr. Einthoven
tot het Driemanschap der Nederlandsche
Unie.
DE TUINBOUWHANDEL.
Erkenningen in den aardappelenverkoop.
In kringen van de aardappelen-handela
ren wordt verwacht, dat van regeerings-
wege maatregelen genomen zullen worden
tot regeling van den verkoop. In verband
hiermede is thans aan de diverse handela
ren in ons land een schrijven gezonden,
waarin hierop de aandacht wordt geves
tigd, en gevraagd wordt welke erkenning
men ter zijner tijd zou wenschen. Hier
voor zijn drie mogelijkheden, n.l.:
a. een erkenning als landkoopman;
b. als commissionair;
c. als stadsgrossier.
Men kan slechts in één functie worden
erkend en bij den handel dus worden in
geschakeld. Omtrent de maatregelen op
welke wijze de handel in aardappelen zal
worden geregeld, is nog niets bekend, doch
dat zij vrij zal blijven, meent men niet te
mogen verwachten.
ZADEN EN PEULVRUCHTEN
In Den Haag werd de advies-commissie
van zaden en peulvruchten geinstalleerd,
welke de Akkerbouw Centrale zal advi-
seeren. Voorzitter van deze commissie is
de heer H. J. Harkema te Haren, leden
J. B. Algra te Stiens, J. H. Aangeenbrug
te Haarlem, M. P. Boersema te Groningen,
D. N. Braat te Amsterdam, F. H. Dijkster-
huis te Mensingerweer, A. L. van Eek Jr.
te Zevenbergen, S. Jacobs te Schiedam, A.
Jeronimus te Middelburg, P. v. d. Linden
te Rotterdam, C. Th. L. Moors te Nieuw
Vosmeer, R. C. Schenk te Heemstede, D. E.
Sohuitema te Amersfoort, J. Roos te Rot
terdam, Maarten de Wit te Zaandam en
B. P. van IJsselstein te Rotterdam.
KUIPER.
Ik zie in een krant een plaatje, dat
een bijdrage beoogt te zijn aan het
streven tot herstel van het ambacht.
Op dat plaatje staat een kuiper, dat
is een man, die houten vaten maakt
en die wellicht zijn vak wel kennen
zal. En ik, die dat vak niet ken, ben
het niet met hem eens. Wat doet die
man zoo raar in die ton te timmeren,
die, zonder bodem nog, als een wijde
holle houten buis voor hem ligt?
Dat heb ik in mijn jeugd anders ge
zien.
In de stad van mijn jeugd was een
straat, die Achterdam heette en daar
woonden alle kuipers van de stad bij
elkaar. Mijn eerste gang vanuit de
school was dikwijls naar de Achterdam
en daar heb ik dus heel wat lessen in
het kuipersvak gehad.
Maar die kuipers deden dat anders.
Die stookten een vuurtje van hout
krullen op straat vóór hun werkplaats
en om dat vuurtje plaatsten zij hun
bodemlooze ton. En dan liepen zij ge
bogen rond hun vat en sloegen met
hun kuipershamer op de duigen. En
al ging de grootste aantrekkingskracht
dan ook van het vuurtje van hout
krullen uit, toch geloof ik, dat ik daar
de eerbied voor het ambacht hfeb ge
leerd.
En mocht ik het ambacht van rare-
stukkies-schrijver eens moeten opge
ven, dan zal ik denken aan den Ach
terdam en terugkeeren tot het am
bacht mijner jeugd.
Water en duisternis
eischten weer
slachtoffers
Men bericht ons uit 's Gravenhage:
De zee heeft zich gisteren van haar ge
vaarlijksten kant laten kijken. Het 6-jarig
jongetje W. da J. uit de Stationsstraat te
Pijnacker was gisteren met een buurvrouw
naar Scheveningen gegaan. Omstreeks twee
uur kwam deze buurvrouw bij de politie
aangifte doen, dat het knaapje vermist
werd. Het was in een badpakje gekleed.
Daar het kind tot heden niet gevonden is,
neemt men aan, dat het is verdronken.
Nog een jongetje heeft gisteren tenge
volge van het water het leven gelaten, nl.
de 7-jarige J. Z. uit de Jan van Goyen-
straat. Hij was met twee buurjongetjes
gaan wandelen en daarbij in de buurt van
de Laakhaven gekomen. Toen het reeds
donker was, kwamen de beide andere kin
deren terug en vertelden, dat Z. in het wa
ter was „gewaaid". Vanochtend in de
vroegte is de politie gaan dreggen, doch zij
heeft het lijkje nog niet gevonden.
Tengevolge van de diepe duisternis zijn
vannacht voorts tal van personen in de
Haagsche grachten terechtgekomen. Op een
na zijn allen gered, hetzij door burgers,
hetzij door de politie. Vanmorgen om zeven
uur is aan de Veendaalkade te 's Graven
hage door politieagenten met behulp van
een dreg het lijk opgehaald van den 66-
jarigen S. van der K. van den Ley weg.
Men neemt aan, dat hij, door de duisternis
misleid, te water is geraakt.
DE ITALIAANSCHE ACTIE IN ENGELSCH SOMALILAND.
Op bijgaande kaart zijn met zwarte pijltjes aangegeven de aanvalsrichtingen der
Italiaansche troepen, o.a. naar Anglo-Egypt Soedan, Engelsch-Oost-Afrika en
Engelsch-Somaliland. De Italiaansche troepen hebben in Engelsch-Somaliland be
langrijke vorderingen gemaakt, Zeila is in hun handen, Berbera de hoofdstad van
Engelsch-Somaliland wordt omsingeld.
