bi) honk
Toerisme
DINSDAG 23 JULI 1940
31ste Jaargang No. 9700
S)e Ccklóeli^Soti/fccmt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Heroriëntatie
Onder bovenstaanden titel schrijft mr. P.
J. Witteman in de „Tijd" van gisteravond
een artikeltje heel beknopt, maar 't
spijt ons, het te moeten constateeren
niet heel duidelijk.
Hiermede willen wij echter geenszins zeg
gen, dat dit artikeltje niet heel veel goeds
kan doen; integendeel.
Hoewel dr. Witteman niet heel duidelijk
is in de beantwoording van de vraag: in
welke richting behoort de heroriëntatie, de
nieuwe oriëntatie te gaan, is hij wèl duide
lijk, waar hij verklaart, dat de R.-K. Staats
partij met volle handhaving harer „begin
selen" zal kunnen blijven werken.
Eenerzijds dus behoud der R.-K. Staats
partij, dus behoud van partijen, die willen
mee-werken aan een opbouw van een nieu
we Staatsorde.
Anderzijds: een nieuwe Staatsorde.
Methetbehoudvan politie
ke partijen schijnt de schrijver ver-
eenigbaar te achten een ander poli
tiek stelsel, dan wat hij noemt de parle
mentaire democratie".
Hij schrijft namelijk o.m.:
Een gezonde volksinvloed moet be
houden blijven, maar niet langs den
weg van individueel kiesrecht, maar
langs dien der beroeps- en bedrijfsge-
meenschappen. In deze richting zoeke
de R.-K. Staatspartij naar her-oriën-
teering. Behoeft zij daarvoor afstand te
doen van één harer diepere beginselen?
Parlementaire democratie is nooit een
beginsel onzer partij geweest, wel een
richtlijn. Werkelijke beginselen als
vrijheid van godsdienst, eerbiediging
van het gezin e.d. zijn met een autori-
tairen staatsvorm zeer goed vereenig-
baar.
De grond-gedachte in het hier geciteer
de moet heel ernstig worden overwogen.
Onder „autoritairen staatsvorm" kan heel
veel verschillends wórden Verstaaft,
evenzeer als onder „democratischen staats
vorm".
Mr. Witteman bedoelt met autoritairen
staatsvorm klaarblijkelijk een staatsvorm
met sterker autoriteit dan het gezag onder
een democratischen staatsvorm; maar zon
der een politieke gelijkschakeling.
Een sterker gezag en een gezonder volks
invloed dit is het tweeledig streven, dat
dezen tijd bezielt en dat ook óns devies
moet zijn.
De leiders mogen in hun streven ter ver
wezenlijking van deze gedachte wel zeer
ernstig overwegen de grond-gedachte in het
artikel van mr. Witteman.
De leiders, wien wij vooral in dezen tijd
moeten toe-bidden de verlichting van den
Heiligen Geest!
DE NEDERLANDSCHE POLITIE.
Vervult haar taak In vollen omvang.
Van bevoegde zijde wordt het navolgen
de onder de aandacht gebracht.
Bij een deel van het publiek en vermoe
delijk tengevolge daarvan ook bij eenige
politie-funtionarissen heeft zij het ook
tot heden in geringe mate de meening
post gevat, dat de Nederlandche politie
grootendeels zou zijn uitgeschakeld.
Niets is minder juist.
Nog steeds vervult de Nederlandsche
rijks- en gemeentepolitie in vollen omvang
haar taak. De haar oorspronkelijke opge
dragen wettelijke bevoegdheden zijn door
de Duitsche bezetting eerder toe- dan af
genomen.
Het gedeelte van de bevolking, hetwelk
geloof schenkt aan die onjuiste opvatting
en hieruit meent te kunnen concludeeren,
dat aan verstoring van de openbare orde,
rust en veiligheid thans minder gevaar
verbonden is, wordt er met nadruk op ge
wezen, dat de Nederlandsche politie de
haar opgedragen taak tot handhaving der
rust, orde en veiligheid met alle haar ten
dienste staande middelen en met den steun
van de hier aanwezige Duitsche autoritei
ten met alle kracht en op de meest gron
dige wijze zal uitoefenen.
AANVRAGEN OM MOTORBRANDSTOF.
De inspecteur-generaal van het ver
keer maakt bekend, dat aanvragen om
motorbrandstof voor de maand Augus
tus 26 dezer door de rijksinspecteurs
van het verkeer moeten zijn ontvangen
om tijdig behandeld te kunnen worden.
Een waarachtig christe
lijk leven
De Bisschop van Roermond heeft een
Herderlijk Schrijven gericht tot zijn pries
ters en geloovigen, waarin Hij een spe
ciale viering van het Maria-feest op 15
Augustus a.s. voorschrijft.
De Bisschop wekt in het Schrijven op
tot geloof en vertrouwen. Sterk geloof en
onwankelbaar vertrouwen veronderstellen
echter, aldus de Bisschop, een waarachtig
christelijk leven. En velen beseffen niet
voldoende, dat zij niet uit eigen kracht dat
waarachtig christelijk leven kunnen lei
den.
De Bisschop gaat dan verder:
„Helaas, velen zouden dat wel willen
doen, maar zien niet voldoende in, dat zij
dat uit eigen kracht toch nooit kunnen.
Zelfs in deze ernstige tijden beseffen ve
len dat nog niet voldoende. Wij hebben
vanaf het begin van Ons Bisschopsambt
niet opgehouden te verkondigen, dat dit
bovennatuurlijk, dit goddelijk leven niet
mogelijk is zonder de goddelijke kracht der
genade. Een kracht, die wij ons kunnen
en moeten vragen in het gebed, en die wij
met volle stroomen kunnen putten in de
H. Eucharistie. Wij hebben steeds weer
verkondigd, dat wij als kinderen tot Haar
moesten gaan, die de „Moeder is van de
goddelijke genade" en die ons in dat gees
telijk leven als een moeder wil verzorgen
en leiden. Wanneer ooit, dan is het nu
noodig, dat wij aan de hand van die Moe
der tot Jezus gaan, tot onzen Jezus Eucha-
risticus. en „door Hem en met Hem en in
Hem" de kracht vinden om als echte kin
deren Gods te leven. Daarom blijven Wij
ook steeds aandringen, dat U, vooral in
dezen tijd, zooveel mogelijk de H. Mis bij
woont en de H. Communie ontvangt. Blijft
ook trouw de avondoefeningen bijwonen,
voor zoover u dat mogelijk is, en vereenigt
U daar in gebed met de geestelijkheid op
dat de goede God ons weldra vrede en
uitkomst moge geven".
Mgr vervolgt dan:
„U weet, D. G., dat Wij steeds als een
herder en vader over Uw zielen hebben
gewaakt. Meer dan ooit willen Wij nu een
„goede herder" voor U zijn, die alles over
heeft voor zijn schapen en die ook bereid
is voor hen zijn leven te offeren, zooals
geschreven staat „een goede herder geeft
zijn leven voor zijn schapen"."
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
DE POLITIEK VAN DEZEN TIJD.
In een beschouwing over het feit, dat
het initiatief van Linthorst Homan en de
Quay inzake een politieke concentratie of
de vorming van een nationale unie mis-
lukt'of althans nog niet geslaagd is, schrijft
Max v. Poll in de Utrechtsche Cou
rant o.m.:
„Wat die toekomst zal brengen is een
raadsel. Daarom is het volstrekt verkeerd
in een program of een proclamatie aan ons
volk een stelling op te nemen, in welken
zin en in welke richting dan ook, die
vooruitloopt op de positie, welke ons volk
en onze dynastie zullen innemen, als een
maal de vrede tot stand zal zijn gekomen.
Door hierover in een proclamatie aan het
volk te spreken, hetzij in de eene, hetzij
in de andere richting, brengt men dat
gene wat men wenscht, geen stap dichter
bij zijne vervulling in de werkelijkheid.
Men bereikt er alleen mede, dat men een
samenwerking, welke in het belang van
ons volk thans dringend noodig is, onmo
gelijk maakt en dat wellicht straks de re
presentatie van ons volk bij de bezetten
de macht zal worden toevertrouwd aan
groepen en personen, waaraan juist onze
politici met de groote meerderheid van het
Nederlandsche Volk haar niet toever
trouwd zouden wenschen te zien.
Laat men dan alzijdig uit de misluk
king, waarvoor men zich thans ziet ge
stelde, deze les trekken: dat niet vooruit
geloopen behoort te worden op de toe
komst, welke na den vrede zal ontstaan
en waarvan wij allen tezamen eigenlijk
niets weten en ook niets kunnen weten;
omdat het nog volstrekt niet vaststaat, dat
de omwentelende gebeurtenissen, waarvan
wij getuigen zijn, niet mondiale afmetin
gen zullen aannemen, en omdat de toe
komstige status van geheel Europa, wel
licht niet alleen ons land doch ook tal van
andere landen in een dermate gewijzigde
positie zal brengen, dat wij hiervan thans
nog geen vermoeden hebben.
Daarom is thans het eerst en het
eenig-noodige zich bij het pogen, om het
Nederlandsche Volk te representeeren bij
de vertegenwoordigers der Duitsche be
zettingsmacht, te beperken tot de behoef
ten en de eischen van den huidigen toe
stand, den toestand dus van de bezetting
van het Europeesche deel van het Konink
rijk der Nederlanden door Duitschland,
BLOEMBOLLEN-EXPORT NAAR
DUITSCHLAND
De Bond van Bloembollerrhandèlaren te
Haarlem heeft medegedeeld dat het con
tingent voor Bloembollen in te voeren in
Groot-Duitsohland op 8 millioén Rijks
mark is bepaald.
De autoriteiten wenschen een lager prijs
niveau dan de vastgestelde buitenlandsche
minimumprijzen.
Op de beurs te Haarlem werd deze
export-mogelijkheid, alsmede de export
mogelijkheid naar Zweden druk besproken.
Officieele mededeelingen omtrent de
prijs waren niet te bekomen.
waaruit de feitelijke noodzakelijkheid
voortvloeit, om, zoolang die toestand
duurt, op bepaalde punten met die Duit
sche bezettingsmacht samen te werken tot
heil van ons volk, wat ook nu de hoogste
wet is.
Omdat nóch de eene, nóch de andere
partij kan weten, hoe de toestand van
en in ons land zal zijn na deze bezettings
periode is het, juist voor wie zich volko
men op den grondslag der feiten wil stel
len, een eisch van logica en gezond ver
stand zich thans tot de eischen van den
huidigen toestand te beperken".
NATIONAAL FRONT OVER RADIO
REDE VAN MR. ROST VAN TON
NINGEN.
Over de, onzen lezer bekende, radiore
de van mr. Rost van Tonningen schrijft het
blad van Arnold Meyer, het Neder-
landsch Dagblad o.m.:
„We hebben nu zijn radiorede gehoord
en zij is ons tegelijkertijd mee- en tegen
gevallen. Ze is ons meegevallen, wijl daar
voor ons stond te spreken een man, die zich
wist te beperken en die geen smaad dén ge
vallen S. D. A. P.-leiders achterna zond.
Ze is ons echter tegengevallen omdat mr.
Rost zich als te sterk bij zijn gehoor heeft
aangepast. Hij deed dit zoo sterk, dat zijn
luisteraars zich onwillekeurig moeten heb
ben afgevraagd, waartoe het noodig was,
dat dé oudé leiders werden vervangen door
Mr. Rost van Tonningen.
De spreker heeft over de ontzaggelijke
offers, die „in het verleden gebracht wer
den ter verwezenlijking van die idealen,
welke belichaamd werden in de herinne-
ïing aan P eter Jelle Troelstra". ,,Het
ideaal, de verwezenlijking van een socialis
tische gemeenschap, werd niet bereikt. Al
leen karakterloozen kunnen verwachten,
dat een socialist zijn socialistisch ideaal zou
kunnen prijsgeven". Na betoogd te heb
ben, dat de oude leiding van de S. D. A. P.
in dezen tijd de noodige stuwkracht miste
en dat nieuwe leiders naar voren moeten
komen, zegt spreker: „Deze nieuwe leiders
hoeven slechts aan te knoopen bij de oor
spronkelijke idealen van Nederlandsche
socialisten; kunnen zij deze in vervulling
brengen, dan zal het heele Nederlandsche
volk hun dank weten".
De woorden „socialisme" en „socialisten"
zijn woorden met een variabelen inhoud.
Vandaar dat mr. Rost van Tonningen het
de eene keer over „socialisme" zonder meer
heeft, een ander maal over nieuw-socialis-
me„ een derde keer over „volksch-socialis-
me", echter nimmer over nationaal socia
lisme of nationaal-socialisme, wat wijs was,
want hij sprak daar niet als Nederlandsch
nationaal-socialist. Hij sprak daar als lei
der van de S. D. A. P. op zoek naar een
nieuwe leiding, die uit de rijen van de S. D.
A. P. naar voren moet komen. De vraag
mag echter gesteld worden, of het dan doel
matig is het voor te stellen, alsof de be
doeling blijft voorzitten de idealen van Pie-
ter Jelle Troelstra te verwezenlijken, een
socialistische gemeenschap te verwezenlij
ken, het socialistisch ideaal te handhaven,
te streven naar datgene wat de oorspron
kelijke idealen uitmaakte van Nederland
sche socialisten? Van Pieter Jelle Troelstra
wordt nu wel de in 1914 gedane uiting geci
teerd, dat „de nationale gedachte de natio
nale geschillen moet overheerschen", maar
hoe spoedig heeft Troelstra deze gedachte
laten varen en aan de geschillen boven de
eenheid den voorrang hergeven. Socialisti
sche gemeenschap? Socialistische idealen?
Maar weet mr. Rost van Tonnin'gen dan
niet, dat het ideaal eener socialistische ge
meenschap voor zijn toehoorders bestond
en bestaat in het collectief bezit .van alle
productiemiddelen? En dit ideaal zouden
zijn socialistische toehoorders niet moeten
opgeven? Ondanks zijn gebleken ondoel
matigheid (zie Rusland)? Ondanks het feit,
dat het een uitsluitend materialistisch
ideaal is? Een ideaal, dat geestelijke waar
den miskent? Een ideaal, dat de volksge
meenschap miskent?
Natuurlijk weet mr. Rost van Tonningen
dat even goed als wij. Hij heeft het echter
niet wenschelijk geacht dit te zeggen. Hij
heeft het willen voorstellen, alsof zijn so
ciaal ideaal in rechten lijn een voortzetting
is van de idealen .van oude Nederlandsche
socialisten, van Domela en Troelstra.
Wij verschillen van meening omtrent de
doelmatigheid van de door den heer Rost
gevolgde tactiek."
XXIX.
ORGELMUZIEK IN EEN
VERDWENEN KLOOSTER
Het behoort tot de kwesties, die wel nooit
naar ieders genoegen zullen worden opge
lost, of de Blauwpoortsbrug, wanneer ze
open is open is of dicht.
Deze brug, een zeer belangrijke loop
plank in deze stad, wordt gewoonlijk open
genoemd, wanneer ze door hekwerken
is afgesloten, en dicht, als de hekken weer
zijn opengedraaid,
„De brug is open" zeggen verade
mend de passagiers zich vervelend in een
lange stoet geduldige trams. De conduc
teurs drukken en bloc op de schellen, en
de trams kruipen knarsetandend en jan
kend, een voor een over de gesloten
brug.
Op dit thema zijn nog meerdere variaties
in omloop, al naar gelang men het vraag
stuk bekijkt vanaf de vaste wal of aairt
boord van de tergend-luie Rijnaken.
Intusschen, voor de gesloten open brug
wachtend, hadden wij allen tijd te erva
ren, dat wij op 't punt waren de binnen
stad vaarwel te zeggen, om ons te begeven
naar de voorstad Lopsen.
Vóór de Blauwpoortsbrug stond in vroe
ger eeuwen de Blauwe Poort, en wat buiten
de Blauwe Poort uitstak, lag, tot aan de
groote stadsuitbreiding van 1610, buiten de
Vallen.
Na als bewaker van de stad te zijn ge
demobiliseerd, werd het poortgebouw aan
vankelijk in beslag genomen door een rede
rijkerskamer en vervolgens bestemd tot
clubgebouw van de apothekers. Op een
houten bord stond boven den doorgang ge
schilderd:
COLLEGIUM PHARMACEUTICUM.
Vergadering der Artsenij-bereideren.
De heeren hebben tot 1735 hier elkaar
pillen kunnen geven; toen werd het ge
bouw gesloopt.
Het stadsdeel, dat zich buiten de Blauw
poortsbrug uitstrekte, droeg van oudsher
de naam Lopsen.
Dat was al zoo in den tijd van Karei de
Groote - en van diens hond.
De blaffert van de dom te Utrecht een
goederenlijst! vermeldt een boerderij in
Loppishem te zamen met een viertal hoeven
in Leithon prima, secunda en tertia. Of
schoon het onbetwistbaar zeker is, dat met
Leithon onze goede stad en met Loppishem
bedoeld werd Lopsen, is het erg onzeker
wat onder dat le, 2 en 3e Leiden moet
worden verstaan.
Het is duidelijk, dat al was Leiden ten
tijde van den grooten Karei een boeren-
durp, er toch reeds iets bizonders aan de
hand was. Het was maar niet een gewoon
boeren-gat, en dit verwondert ons, Lei-
denaren, die de glorierijke ontwikkeling
van het drievoudig Leiden mogen aanschou
wen, natuurlijk geenszins.
De voorstad Lopsen, ofschoon buiten de
wallen liggend, werd in 1403 binnen de
„stadsvrijheid" getrokken, met alle voor
rechten daaraan verbonden, vermoedelijk
om de drie kloosters te gerieven, die zich
onder de vesting-muren hadden genesteld.
Deze drie vrome stichtingen waren: het
klooster St. Hieronymus-dal of Lopsen, be
woond door Reguliere Kanunniken, en de
nonnen-kloosters van St. Aagten en St.
Maria Magdalena.
Van het uitgestrekte St. Hieronymus-dal,
dat gelegen was in den hoek Morschstraat-
Steenstraat is vrijwel niets .meer over en
dezelfde belangwekkende bizonderheid kan
ook verteld worden van de twee overige.
Lopsen was reeds vóór de Hervorming
aan lager wal seraakt, ondanks de ver
maningen, die Thomas a Kempis aan zijn
ordesgenooten in de „Navolging" had ach
tergelaten. Het kwam in beheer bij het
St. Cathrijne-gasthuis, werd ingericht als
ziekenhuis, doch brandde, nauwelijks in
gebruik genomen, in 1572" af.
Ook het St. Aagten en St. Magdalena-
klooster werden in die jaren verwoest.
Het is niet uitgesloten, dat in en op de
ruines nieuwe huizen werden opgebouwd.
In dat geval zouden muur-resten van de
oude kloosters bewaard gebleven zijn.
De jacht op Friesche kloostermoppen
had onzen speurzin dermate gescherpt en
aangewakkerd, dat wij een poging hebben
ondernomen het zoek-geraakte St. Aagten
klooster terug te vinden.
De plaats van het huis der vrome vrou
wen, dat in de maand Mei van het jaar
1432 door een weduwe, Aechte Albarens-
dochter, werd gesticht, is tamelijk nauw
keurig bekend: tusschen de Beestenmarkt
en de St. Aagtenstraat.
Het klooster, mede toegewijd aan de H.
Maagd en St. Thomas, was arm en werd
bewoond door Augustinessen. In het jaar
van den eersten beeldenstorm, 1566, ging
het over aan de leprozenmeesteren van de
stad. Zouden de zusters toen reeds een
goed heenkomen hébben gezocht? -
Bij het beleg, in 1593 werd het convent
neergehaald, om den vijand geen gelegen
heid te geven het lag immers buiten
de wallen zich erin te nestelen.
De uitdijende stad overwoekerde wel
dra met nieuwe bebouwing de puinhoopen
van het St. Agathaklooster. De jacht op
restantjes is daardoor geweldig bemoei
lijkt, doch een speurhond mag zich door
zulke hindernissen niet laten afschrikken.
We zijn zelve in het onzekere gebleven,
of ons onderzoek met succes werd be
kroond. Dat zouden meer bevoegden die
nen uit te maken. Een schijn-succes werd
toch bereikt: we ontdekten in de Schapen
poort oude muur-fragmenten, waarvan de
steenen zoo vermoeid zijn door het torsen
der eeuwen, dat zij broos en murw zijn
geworden. De geheele omgeving van de
Schapenpoort werd doorsnuffeld, huis aan
huis aangebeld, leege tabaks-pakhuizen en
paarden-stallen geïnspecteerd en de tuin
van hotel Bremmer doorwandeld de
oogst was schraal en beperkte zich tot wat
brokstukken.
Onze laatste hoop op een éclatante zege
praal bleef hangen aan een schuur in de
St. Aagtenstraat, die onderdak verleende
aan een draaiorgel. Na enkele vergeefsche
pogingen om de concertzaal binnen te
dringen de huurder, de heer Van Kuye-
ren, was telkens met zijn pierement op
stap gelukte het ons in den vroegen
morgen, den organist bij zijn instrument
te verschalken.
Het archaeologisch onderzoek in de
schuur was in een ommezien gebeurd; deze
schuur dat moet iedereen nu maar ge-
iooven oftewel op mijn gezag aannemen
is een reliek van het St. Agatha-klooster.
Al zou het niet te bewijzen zijn, toch slaat
hier de wichelroede van het gevoel fiks en
overtuigend omlaag. Om aan mijn opge
kropt gemoed lucht te geven, heb ik een
deuntje op het orgel gedraaid.
Waarom de heer Van Kuyeren juist dat
deuntje uitkoos is moeilijk te zeggen, maar
het gaf ongetwijfeld de overpeinzingen
weer van de laatste Augustinessessen van
"Si.. Agatha, toen zij gedwongen waren de
veilige schutse. van den kloosterhof te ont
vlieden. „Scheiden is lijden", jammerde
luidkeels het pierement in den stillen mor
gen. Het weeklaagde en kreunde en grien
de met ongegeneerde vrijmoedigheid (ik
schaamde me stijf voor de buren) en be
sloot zijn droeve zwanezang in hysterische
uithalen, begeleid van tromgeroffel en fel
kermisslagwerk.
„Het is een mooi instrument" meende
ik niet te mogen nalaten op te merken,
toen het orkest uitgehuild was, en me de
tranen in de oogen stonden. Het is inder
daad een mooi orgel. De onbetaalde orga
nist van het St. Agatha-klooster heeft tot
in de puntjes uitgelegd, hoe zoo'n draai
orgel in elkaar zit. De vergulde kast met
het nederige landschap bergt in zich een
warwinkel van kronkelende luchtpijpen.
„Het lijkt wel ruzie" merkte mevrouw
Van Kuyeren dienaangaande op, nadat zij,
met eenige andere omwonenden de aubade
aan de gevluchte kloosterzusters had bijge
woond.
Het is overigens een zwaar werk, dat
musiceeren op een pierement; het eerlijke
orgeldraaiers-zweet droppelde van ons
voorhoofd. Gelukkig, dat er geen bassen
een - afscheidslied bromden; volgens onze
leermeester in deze nieuwe kunst, zijn
bassen bizonder zwaartillend.
Een centje astublieft voor dit St. Agatha-
lied het pierement rijdt verder.
VENATOR VAGANS.
IN DUITSCHLAND GEÏNTERNEERDE
NEDERLANDERS.
Het Nederlandsche perskantoor meldt:
„Het aantal Nederlanders, dat thans nog
in Duitschland geïnterneerd is, bedraagt
432. Zij bevinden zich vrijwel allen in het
kamp voor burgerlijke geïnterneerden te
Neurenberg, dat als „Stalag 13" bekend
staat. Zij zullen ongetwijfeld hun vrij
heid herkrijgen, zoodra aan de volkomen
onnoodige interneering der Duitschers in
Nederlandsch-Indië een eind is gemaakt.
Het aantal in Indië geïnterneerde Duit
schers is overigens een veelvoud van het
getal Nederlanders, dat in Duitschland ge
ïnterneerd is".
MENU'S IN DE RESTAURANTS
WORDEN VEREENVOUDIGD.
Richtlijnen zullen spoedig worden
gegeven.
Naar het „Handelsblad'.' verneemt, is
binnen afzienbaren -tijd in hotels, restau
rants en pensions een vereenvoudiging van
de menu's te verwachten. Het onlangs op
gerichte Rijksbureau voor het Hotel-, Ca
fé-Restaurant en Pensionbedrijf koestert
namelijk het voornemen op dit gebied
richtlijnen te geven en zal zich ten deze
door een commissie van deskundigen laten
voorlichten.
Vereenvoudiging van menu's bestaat
reeds geruimen tijd in Duitschland en
werd tijdens den oorlog o.a. ook in Fran
krijk en Engeland ingevoerd. De vereen
voudiging in die landen omvat gewoonlijk
een beperking van het aantal beschikbare
schotels en versobering van de samenstel
ling daarvan. Hier te lande hoopt men dit
vraagstuk in denzelfden geest op te lossen.
