Als evacuatie noodig zou worden
De twee afgevaardigden van
Roosevelt in Europa
DINSDAG 27 FEBRUARI 1940
31ste Jaargang No. 9577
S)e £dd<töli£(Soii/fcci/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonm-tarleven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11. k
Dll nummer beslaat uit
drie bladen.
r i
V '1 Kan veranderen!
Een bericht van het Duitsch Nieuwsbu
reau, d.d. gisteren, uit Berlijn:
Ter gelegenheid van den 22sten ver
jaardag van het roode leger heeft in
de sovjet-ambassade alhier een re
ceptie plaats gevonden, waarop van
Duitsche zijde de generaals von Brau-
chitsch, Keitel, Udet en admiraal Wit-
zel aanwezig waren.
De sovjet-ambassadeur Sjkwartzew
en generaal von Brauchitsch hielden
toespraken. De laatste wees hierbij o.a.
op de groote beteekenis van het sovjet-
Russische leger voor den opbouw der
sovjet-unie.
Men bekenke even, hoe men in Duitsch-
lar.d, onder hetzelfde regiem, heeft ge
staan in de felst denkbare vijandschap te-
genover-sovjet-Rusland.Men bedenke
even, hoe men in Duitschland en niet
alleen in Duitschland het nationaal-
socialisme heeft gezien en geloofd als de
macht, die het bolsjewisme zou vernieti
gen, als de eenige macht, die dat zou kun
nen doen.
En dan leze men. nog 'ns bovenstaand
bericht. En: het geeft stof tot overweging,
overvloedig. Wie zijn steun zoekt en zijn
vertrouwen stelt in een nienschelijk^ stel
sel zonder meer, wie zijn heden en
toekomst bouwt op menschen zonder
meer hij zal de diepste teleurstellin
gen ondervinden. Dat is zoo in het groote
wereld-gebeuren, dat is zoo in het gewone
dagelijksche leven. Het eerste is wij
wezen er ook gisteren op wezenlijk, in
oorzaken en gevolgen, niet anders dan het
tweede.
Wie het wereld-gebeuren beschouwt
moet ook tevens en tegelijkertijd zien naar
wat hij zelf dagelijks meemaakt en onder
vindt, in actieve of passieve rol. Dan zal
er verbetering treden.... in onszelf!
STAATSLEENING RUIM VOLTEEKEND
Naar wij van bevoegde zijde ver
nemen, is de 4 pCt. Staatsleening 1940
II, ad 300 millioen, waarvoor de
gelegenheid tot inschrijving tot Maan
dagmiddag vier uur openstond, ruim
volteekend, zoodat eenige korting
op de bedragen, waarvoor werd inge
schreven, zal moeten worden toege
past.
VREEMDE VLIEGTUIGEN BESCHOTEN.
De Regeeringspersdienst meldt:
Vliegtuigen van onbekend gebleven
nationaliteit zijn in den afgeloopen
nacht langs de kust, bij Amsterdam
en boven de provincie Utrecht waar
genomen. Zij zijn herhaaldelijk be
schoten.
BRITSCH SCHIP OP EEN MIJN
GELOOPEN.
LONDEN, 27 Februari (A. N. P.). Het
Britsche stoomschip ,,Clan Morrison" (5936
ton) is in de Noordzee op een mijn geloo-
pen. Een lid der bemanning kwam om het
leven, vijftien anderen werden gewond. De
geredden zijn Zondag in een haven aan de
Oostkust aan land gebracht. De bemanning,
alle Britsch-Indiërs, hebben na de explo
sie een half uur gewerkt om den eersten
officier, die bekneld was geraakt, te bevrij
den. Toen de geredden in de sloepen gin
gen, dreef het schip nog.
EEN DUITSCH SCHIP NAAR
ENGELSCHE HAVEN GEBRACHT.
LONDEN. 27 Februari (A. N. P.). Of
ficieel wordt medegedeeld: Het Duitsche
schip „Wahehe" (4709 ton) is buitgemaakt
door een Britsch oorlogsschip en naar een
Engelsche haven gebracht. Vernomen
wordt, dat de Duitsche bemanning verhin
derd wer< in haar poging het schip tot zin
ken te brengen.
DE AFGEZANT
Het kan niet anders of de taak, welke
op de schouders rust van de beide afge
zanten van Roosevelt, trekt de algemeene
aandacht van Europa op hun persoon en
op hun daden en uitspraken.
Dood en vernietiging vieren hoogtij op
de zeeën, in de lucht beloeren de tegen
standers elkander, terwyl zij aan de fron
ten gereed liggen om elkaar te besprin
gen. Inmiddels probeeren zij, waartegen de
zenuwen van de neutralen bestand zijn.
Over den wassenden vloed van oorlogs-
haat, komt nu een milde strooming gestre
ken uit Amerika.
Is het een boodschap van vrede?
Sumner Welles en Myron Taylor zijn
met het Italiaansche stoomschip ,,Rex' te
Napels aangekomen en hebben hun werk
zaamheden aangevangen.
Wat is hun opdracht? Willen zy slechts
den toestand peilen en meer niet, of kun
nen zij verder gaan, gesteld, dat zij een
bodem vinden, waarop het vredespalmpje
kan worden geplant?
Het zit alles nog vol vraagteekens, maar
Europa, dat naar vrede snakt, ziet met in
tense innerlijke spanning uit naar een aan-
knoopingspunt, waaraan het verlangen
naar betere tijden eenig houvast kan krij
gen.
Het is een innerlijke spanning, want
men aarzelt eenige verwachting naar bui
ten te doen blijken.
Reeds zoo dikwijls is de teleurstelling
gevolgd op de schoone illusie.
Daags voordat de beide Amerikanen te
Napels voet aan wal zetten, hebben zoo
wel Chamberlain als Hitier hun oorlogs
doeleinden nog eens scherp naar voren ge
bracht en den indruk verstevigd, dat beide
tegenstanders onverzoenlijk tegenover elk
ander staan. Beiden toonen zich vastbe
sloten verder te strijden tot de eindover
winning, waarvan zij zich ieder voor zich
verzekerd achten.
Nu kunnen regeeringen in oorlogstijd
moeilijk anders spreken en de verwachting
is dan ook, dat Sumner Welles weliswaar
te Berlijn, te Londen en te Parijs zeer hof
felijk en vriendelijk ontvangen zal wor
den, maar dat tegelijkertijd naar alle kan
ten verklaringen en verzekeringen uitge
bazuind zullen worden, dat men niets,
maar dan ook niets zal laten vallen van
de rechtvaardige eischen enz. enz.
Dat kan bluf zijn, om te verbergen, hoe
sterk men naar het einde van dit onzalige
conflict verlangt en in zoover behoeft het
ons niet te verontrusten, wanneer wy le
zen, dat politieke kringen in deze of gene
hoofdstad zich uiterst gereserveerd be-
toonen.
Wat echter wel verontrustend is, is het
pijnlijke dilemma, hoe twee partijen tot
elkaar gebracht kunnen worden, die per
tinent blijven verklaren, dat de vernieti
ging van de wederpartij hun voornaamste
oorlogsdoel is.
Een merkwaardig punt is in dit ver
band ongetwijfeld, dat, in zooverre Wash
ington iets over deze reis heeft uitgelaten,
steeds het accent wordt gelegd op de re
organisatie van Europa na den oorlog,
d.w.z. dat president Roosevelt wil weten,
welke de vredesdoeleinden der oorlogvoe
renden zyn. Het is de Maasbode, die hier
op nadrukkelijk wees. Terwijl in Europa
zelf vooral de nadruk schijnt te vallen op
den anderen kant van het probleem: de
mogelijkheid, dat uit de besprekingen van
den Amerikaanschen diplomaat tenslotte
toch nog een basis zou kunnen voortko
men, waarop vredes-onderhandelingen met
een redelijke kans op succes gevoerd zou
den kunnen worden.
Het wil ons voorkomen, dat Europa in
derdaad gelijk heeft, met den nadruk te
leggen op het beëindigen van den oorlog,
meer dan op de eventueele reorganisatie
van den vrede. Hoe toch kan men nu reeds
met eenig uitzicht op succes spreken over
een toestand, welke nog geschapen moet
worden en waarvan niemand kan voor
spellen hoe hij eruit zal zien?
Sumner Welles heeft een buitengewoon
delicate taak. Onze wenschen, gedragen
door onze intense vredesverlangens, ver
gezellen hem, doch achter hem aan sluipt
de twijfel.
Waar zou dan worden geëvacueerd.
I thans te verhuizen, worden door de over
heid nog geen moeilijkheden in den weg
gelegd. Indien deze verhuizingen echter
een zekeren omvang zouden aannemen,
zou,* naar men ons van bevoegde zijde
werd verzekerd, ook daar tegen worden
optreden.
Wie zullen dan bij evacuatie betrokken
zyn?
Bij een vijandelijken inval zal onze ver
dediging op eenige voorbereide linies steu
nen. Het spreekt wel vanzelf, dat dan de
aanwezigheid van groote groepen van bi
gerbevolking in die zones ongewenschte
is, zoowel voor de landsverdediging als
voor de veiligheid der bevolking zelve.
In verband hiermede is van militaire
zijde nauwkeurig nagegaan, welke zones
in dat geval voor ontruiming in aanmer
king komen. Deze omvatten in het alge
meen de inundatie-velden, alsmede de ge
bieden, blootgesteld aan de inwerking van
de eigen vijandelijke en de eigen vuuror-
ganen, in het bijzonder van de artillerie
en van de vliegtuigen. De diepte van deze
zones bedraagt veelal 10 K.M. en meer.
De gebieden, welke wellicht door de
vreemde troepen-macht zouden worden
bezet, zijn dus niet in de voorbereiding
der evacuatie betrokken. Wel is gezorgd
voor de bewoners van die punten, welke
weliswaar buiten de linies liggen, doch
niettemin toch verdedigd zullen worden.
De voor hen getroffen maatregelen zijn
van plaatselijk en tijdelijk karakter.
In de groote steden kan het met het oog
op het luchtgevaar noodig blijken bepaal
de wijken, gelegen in de nabijheid van
vitale punten zooals stations, emplacemen
ten etc., te ontruimen. De bevolking moet
dan naar andere wijken of naar randge
meenten worden overgebracht. Ook deze
verplaatsing is in voorbereiding. Ontrui
ming van groote steden op den voet, waar
op zij in andere landen geschied is, waar
stadswijken zijn ontvolkt en scholen ge
sloten, is in ons land niet mogelijk, aange
zien de bevolkingsdichtheid een dergelijke
verplaatsing niet toestaat.
Natuurlijk hoopt ieder, dat evacuatie
het ontruimen van haar woonplaatsen
door de burgerbevolking nooit meer zal
worden dan eene ver verwijderde moge
lijkheid. Er is ook geen enkele reden, om
juist nu over evacuatie te schrijven. Maar
juist daarom is het moment geschikt.
Als de nood aan den man komt, immers,
is het te laat voor het inlichten der bevol
king. Dan moet ieder op de hoogte zijn en
weten, wat hem te doen staat. Dan komt
het slechts aan op tucht, saamhoorigheid,
vaderlandsliefde.
De autoriteiten, welke met de voorbe
reiding van de eventueele evacuaties zijn
belast, hebben deze week in een perscon
ferentie opening van zaken gedaan. Zij
brachten zooveel gegevens ter tafel, dat
wij genoodzaakt zijn ze in een serie van
artikelen te verwerken. Intusschen kan
alles voorloopig aldus worden samengevat:
Voor hen, die zullen worden geëvacu
eerd, is gezorgd. Een uitgebreide organi
satie staat voor hen klaar.
Voor alle anderen geldt: evacueert niet.
Reeds thans hebben allen, die in geval
van nood hun woonplaatsen zullen moe
ten ontruimen, daarvan aanzegging gekre
gen. Wie dus een dergelijk aanzeggings
biljet niet ontvangen heeft, hoort er niet
bij, en zal in eigen en in aller belang goed
doen, daar te blijven, waar hij is.
Het a. b. c. van de evacuatievoorberei
ding is, dat niemand iets anders onder
neemt, dan hem door de overheid wordt
voorgeschreven. Mocht Nederland in oor
log geraken, dan zullen de eerste dagen
een periode vormen van een geweldige
nationale krachtsinspanning. Dan zal moe
ten blijken, of wy het beheerschte en be
daarde temperament hebben, dat wij zoo
gaarne door buitenlanders hooren prijzen.
Het kan dan een janboel worden: als iede
namelijk in het wilde weg zijn door pa
niek vertroebeld inzicht gaat volgen
Dan komen er ongelukken. Dan zullen op
gejaagde zwermen van onverzorgde bur
gers tusschen de beide legers geraken en
daar een ellendig lot ondergaan. Zulke
eigenmachtige paniekvluchten zijn voor
de vluchtelingen een ramp, voor de eigen
weermacht een ernstige belemmering. Het
heeft, ook als men over een auto beschikt,
geen zin, een eigenmachtige vlucht e on
dernemen, want er bestaat geen enkele
zekerheid, dat men inderdaad de zelf ge
kozen bestemming zal bereiken. Immers,
daarvoor worden geen doortochtbewijzen
verleend, zonder welke het niet mogelijk
is, de verdedigingslinie te passeeren.
Den weinigen, die om de een of andere
reden meenen, bijzonder gevaar te loopen
bij een inval van vijandelijke legers en
bovendien in de gelegenheid zijn reeds
Een indruk van den omvang der
voorbereidingsmaatregelen geven de
volgende getallen: de voorbereide ont
ruiming voor onze verdedigingslinie
betreft meer dan honderd gemeenten,
omvattende ruim een half millioen
personen, verdeeld over een opper
vlakte van meer dan tweeduizend vier
kante kilometers.
Uiteraard kunnen al deze ontruimingen
niet tegelijk geschieden. Dit is ook niet
noodig. De ontruiming zal daarom in pha-
sen plaats vinden, welke phasen op mach
tiging van den opperbevelhebber van
land- en zeemacht zullen intreden. Wij
raken hier aan het beloop der evacuatie,
welke in een volgend artikel zal worden
beschreven.
Sumner Welles en Myron Tailor
President Roosevelt heeft twee
menschen naar Europa uitgezon
den, die beiden met eenzelfde ge
dachte zyn bezield: de vredesmo-
gelijkheden te onderzoeken. On
danks het feit, dat de staatslieden
van twee oorlogvoerende landen
aan den vooravond van de aan
komst van Welles en Tailor de oor
logsdoeleinden nogmaals uiteen
zetten, is de geste van President
Roosevelt zeer opmerkelijk.
Het is niet onmogelijk, dat alleen Roose
velt in kennis zal worden gesteld van het
resultaat van Sumner Welles. Sumner
Welles heeft zelf verklaard:
Vanaf mijn vertrek uit Washinton tot
op het oogenblik van myn terugkeer zal
ik geen woord spreken.
Men weet, dat president Roosevelt zijn
naaste medewerkers uit de meest veerschil
lende milieux kiest. Maar hij bezit ook en
kele jeugdvrienden, die hij altijd trouw is
gebleven, en hieronder kan men ook Sum
ner Welles rekenen. Evenals Roosevelt
studeerde hy aan de élite-school van Gro-
ton en daarna aan de Harvard-Universi-
teit. Dank zij zijn vriendschap met Roose
velt kon hij in 1915 zijn diplomatieke loop
baan beginnen.
Zijn eerste post was te Tokio en daarna
volgde de tweede in Buenos-Aires. Tijdens
de presidentschappen van Coolidge en Har
ding heeft Sumner Welles heel wat gecom
pliceerde aangelegenheden in San Do
mingo en Honduras opgeknapt.
Op 28-jarigen leeftijd was Sumner Wel
les reeds hoofd van de Latijnsch-Ameri-
kaansche afdeeling van het Staatsdeparte-
n:ent te Washington en op 40-jarigen leef
tijd werd hy benoemd tot Ambassadeur te
Havana.
Toen Roosevelt tot president werd geko
zen, benoemde hy Sumner Welles tot On
derstaatssecretaris. Cordell Hull is feite
lijk de chef van Sumner Welles, maar het
is aan velen bekend, dat Sumner Welles
over het algemeen rechtstreeks met Roose
velt onderhandelt, en dikwijls door den
President aan de telefoon wordt gevraagd.
Sumner Welles is een uitmuntend diplo
maat. Op 47-jarigen leeftijd heeft hij zich
reeds een reputatie verworven van een goed
diplomaat, hetgeen in Amerika een zeld
zaam is.
Het landgoed van Sumner Welles te
Oxon Hill is een rendez-vous voor de meest
elegante kringen van Washington. Ook
Roosevelt brengt er dikwijls den Zondag
door. Het is aan de vliegtuigen verboden
om boyen Oxon Hill te vliegen, want Sum
ner Welles wil niet gestoord worden.
Een merkwaardige bijzonderheid is deze:
Sumner Welles is gehuwd met een even
onafhankelijke vrouw als de echtgenoote
van President Roosevelt. Tijdens den
Spaanschen burgeroorlog werkte mevrouw
Welles voor de Spaansche republikeinen,
terwijl Sumner Welles zelf de Francisten
ondersteunde.
Myron Tailor, die door president Roose
velt is benoemd als zijn persoonlijke afge
vaardigde by den H. Stoel, is een geheel
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE FINNEN MOETEN HET EILAND
KoiVi&l'O ONTRUIMEN. (2de blad).
ROOSEVELT'S AFGEZANTEN
HET WERK. (2de blad).
DUITSCHE ACTIVITEIT AAN DEN
MOEZEL. (2de blad).
Binnenland
DE HOOGE RAAD OVER DE PRIJZEN-
POLUiEK. (1ste blad).
GRONINGSCH MOTORSCHIP AAN
ENGELSCHE WESTKUST GEZONKEN.
v3de blad).
andere persoonlijkheid dan Sumner Welles.
Hy is op en top „businessman". Hij is ryk
geboren en rijk gebleven. Na directeur en
president te zijn geweest van meerdere
banken, werd hij president van de .United
States Steel".
Op 65-jarigen leeftijd is deze staalko-
ning nu diplomaat geworden, en hij is vol
goeden moed naar Europa vertrokken.
Beide afgevaardigden zijn nu in Europa
gearriveerd, en met groote belangstelling
zal hun werk in Europa worden gevolgd,
door allen, die niet de hoop op een vrede
hebben verloren.
De Militaire Willems
orde.
Eenige wijzigingen voorgesteld
De regeering heeft namelijk een wets
ontwerp aanhangig gemaakt tot herziening
van de wet van 30 April 1815, houdende
instelling van de Millitaire Willemsorde.
De voornaamste wijziging, die wordt voor
gesteld, is, dat de opneming van niet-mili-
tairen in de orde wettelyk gesanctionneerd
wordt
In haar ruim honderdtwintigjarig be
staan, aldus de regeering, heelt de Mili
taire Willemsorde getoond uitnemend te
beantwoorden aan het doel, dat met de in
stelling er van werd beoogd, n.L het op
wekken en aankweeken van krijgsnaftige
deugden door belooning van hen, die zich
door uitstekende daden van moed, beleid
en trouw hebben onderscheiden.
Slechts driemaal heeft de wet een nood
zakelijke wijziging ondergaan en wel: in
1864, toen de zoogenaamde riddersoldij op
andere wijze werd geregeld, in 1866 toen
de invoering van het Wetboek van Straf
recht hier te lande een verandering nood.g
maakte en in 1920, toen de riddersoldy
werd verhoogd.
In den loop der jaren hebben zich ver
schillende gevallen voorgedaan, dat niet-
militairen met de orde werden begiftigd,
zelis omdat zij zich in den stryd door moed
beleid en trouw hadden onderscheiden. De
regeering is van meening, dat er geen be
zwaar beslaat om dit georuik te sanction-
n^eren en in de wet vast te leggen, dat
ook niet-militairen in de orde kunnen
worden opgenomen, hoewel de benaming
„Militaire Willemsorde" geen twijfel laat,
dat het in de bedoeling van den toen-
n.aligen wetgever heelt gelegen, dat slechts
militairen in de orde zouden worden op
genomen.
Een nauwkeurige omschrijving van het
teeken van inschrijving voor de verschil
lende klassen der orde is voorts zeer ge-
wenscht, terwijl het aanbeveling verdient
standmodellen vast te stellen.
By het ontwerpen van de nieuwe teeke
nen van onderscheiding van de leden der
orde is uiteraard zooveel mogelijk rekening
gehouden met de bestaande onderschei-
dbigsteekenen, terwijl, indien de beschrij
ving van die teekenen te wenschen over
laat, de geschiedenis dienaangaande is ge
raadpleegd.
In den loop der jaren zijn meermalen
stemmen opgegaan, die het minder juist
achtten om de-riddersoldij afhankelijk te
stellen van den rang of den stand, welke
de betrokkene bij het verrichten van de
daad bekleedde en die een uniforme toe
lage meer op haar plaats vonden.
Reeds jaren geleden zijn in de Tweede
Kamer stemmen opgegaan, om te bevorde
ren, dat de soldij voor de ridders in de
"ilitaire Willemsorde beneden den rang
van officier worde vastgesteld op een
uniform bedrag van 300 's jaars. Tevens
werd het voorstel gedaan om na het over
lijden van den ridder de helft van dit be
drag als toelage aan vrouw of kinderen
toe te kennen. In het ingediend ont\,\-p
is aan dit voorstel gevolg gegeven.
