£en fa-Zondag, zondet
fauowiaak eft atteen fa-ang,&t
Critieke uren in het gebied
der groote rivieren
De „Bürgerdijk" na
een botsing ge
zonken
MAANDAG 12 FEBRUARI 1940
0E LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD - PAG. 9
GEMENGDE BERICHTEN
„Allen zijn gered; alles
Is wel
Het radiostation Mackay ving, naar
Zaterdag uit New York gemeld werd,
noodseinen op van het Nederlandsche
vrachtschip „Bürgerdijk", meldende,
dat het, ten gevolge van een botsing,
op zestig mijl bezuiden Bishop Rock,
zinkende was. Het bericht geeft geen
enkele bijzonderheid over de botsing.
De „Bürgerdijk" vertrok 30 Januari j.l.
van New York naar Rotterdam en naderde
nu de Engelsche kust. Bishop Rock is een
rotseiland van de Scilly-eilanden,
Onmiddellijk vertrok een reddingboot
naar de aangegeven plaats.
Zondagmorgen vernemen wij, dat de
„Bürgerdijk" is gezonken. De bemanning
werd opgepikt door de „Edam", eveneens
van de Holland Amerika Lijn. De red
dingboot, die ter assistentie was uitgeva
ren, moest onverrichterzake terugkeeren.
Zondagmorgen kreeg de H. A. L. te Rot
terdam radiotelegrafisch eveneens mede-
deeling van de „Edam", dat bemanning en
passagiers gered zijn. „Allen zijn gered en
alles is wel", zegt deze mededeeling.
De „Bürgerdijk" meet 6835 bruto reg. ton
en werd in 1921 bij C. van der Giessen en
Zonen te Krimipen aan de IJsel voor de H.
A L. gebouwd.
MAN DOOR AUTO DOODGEREDEN.
Garagehouder in arrest gesteld.
In den nacht van Zaterdag op Zondag
heeft een automobilist, die over den Bree-
den Hilledijk te Rotterdam reed, op den
rijweg het lijk gevonden van een man, die
waarschijnlijk door een auto was doodgere
den. De politie werd gewaarschuwd, die
het lijk in beslag nam en een grondig-on
derzoek instelde. In verband hiermede is
gistermiddag de chauffeur H. H. die op
Katendrecht een kleine garage drijft, aan
gehouden en naar het bureau van politie
overgebracht. In de garage van dezen man
werd namelijk de auto gevonden, waarme
de de aanrijding moet zijn gebeurd. Dit
werd bewezen doordat tusschen een voor
wiel en de as enkele vleeschresten werden
gevonden, terwijl ook een stuk van een
autoveer, dat op de plaats van het ongeluk
Jag, op de plaats van het ongeluk lag, op
deze auto paste.
Bij het verhoor verklaarde de garage
houder, inderdaad Zaterdagavond laat op
den Breeden Hillendijk te hebben gereden
en een stoot te hebben gevoeld. Hij had dit
echter toegeschreven aan den slechten toe
stand van het wegdek en niet aan een aan
rijding gedacht, zoodat hij was doorgere
den. De man is in bewaring gesteld. Het
onderzoek tyordt voortgezet.
DOOR AUTO AANGEREDEN EN
GEDOOD.
Zaterdagavond is op den Buiksloterdyk
(bij Amsterdam een noodlottig ongeluk ge
beurd. Een vrachtauto van een Amsterdam-
sche firma, welke uit Oostzaan kwam, ont
moette een wielrijdster, een 26-jarige
vrouw, die voor haar man, die in militai
ren dienst is, de wijk van verzekerings
agent ging waarnemen. Zij reed te veel
aan de linkerzijde van den weg. Toen zy
de auto zag naderen week zij uit naar
rechts, doch zij werd toch nog gegrepen.
Zy sloeg tegen den grond en kwam zoo on
gelukkig neer, dat zij terstond overleed.
GROOTE SPANNING VAN LOBITH TOT
IN HET HART DER BETUWE.
De afgeloopen dagen zijn dagen van
angstige spanning geweest voor degenen
die wonen aan de bovenrivieren of ambts-
have betrokken zyn by den geweldigen
strijd van ijs- en watermassa's.
Onafgebroken duurde de bedreiging van
het ijs en het wassende water voort en hoe
wel ieder traohtte zooveel mogelijk op zijn
post te zijn om den ernstigen gevaren het
hoofd te bieden, bleef toch altijd de toe
stand van onmacht tegen de allesvernieti
gende kracht van het kruiende ijs.
Nu eens kwam er op 'n plaats verlich
ting, dan leidde ergens anders een lang
verwachte dreiging tot verwoestingen.
Dat geschiedde o.m. Zaterdagmiddag te
Wageningen, zooals uit het volgende blijikt.
Zwembad door ijs gegrepen en
vernield.
Uit Wageningen werd Zaterdag gemeld,
dat bij den ijsgang op den Rijn, het zwem
bad der vereeniging „Algemeen Belang",
liggend ten Oosten van het Lexcesveer
meegesleurd is, hoewel het stevig veran
kerd was. Het stuitte op de goederenloods
van den heer G. J. v. d. Pol, eigenaar van
hotel „Lexcesveer." De loods, die uit voor
zorg reeds geheel ontruimd was, werd ge
heel door het zware ys ineen gedrukt en
kwam tegen de palen, waaraan d borden
zijn 'bevestigd met de aanduiding: „veer-
kabels" tot stilstand.
Het bad brak over de volle breedte in
tweeën. Het eene deel met de kleedka
mertjes bleef op den oever tusschen
het ijs hangen, de rest, waarbij o.m. de
springtoren, dreef met het ijs af en
werd 1000 M. neer beneden den oever
gezet Het bad is geheel verloren. De
schade wordt op pl.m. 15.000 geraamd.
Het is niet verzekerd, wel tegen brand
en zinken. De loods van den heer v. d.
Pol is wel verzekerd.
Ook van het ijzeren brugschip brak door
de persing van het ijs de zware ketting,
maar het schip kwam even verder tegen de
gierpont, die aan den Westelijken kant van
het veer ligt en bleef aldus behouden. De
pont liep geen schade op.
Nadat het ijs ruim een halfuur in bewe
ging was geweest, kwam het weder tot stil
stand, terwijl het water langzaam begon
te vallen.
De toestand rondom Tiel.
Te Tiel en in den omtrek van deze stad
is de toestand gedurende den Zondag
steeds gevaarlijk gebleven. En ook bij het
ingaan van den nacht was deze nog altyd
critiek.
's Morgens brak het ijs, dat voor de stad
vast zat, los en dreef weg in westelijke
richting. Voor Tiel ontstond toen een groot
openiwak, dat zich uitstrekte over eenige
kilometers. De ijsdam, die zich al eerder
gevormd heeft in de Waal even boven Tiel,
bleef echter onbeweeglijk zitten.
Door het wassende water lieper eenige
woningen bewesten Tiel, aan den buiten
kant van den dijk staande, onder. Persoon
lijke ongelukken deden zich daarby niet
voor.
Gevaarlijk was vooral, dat het water
boven den ijsdam door het wassen een
peil bereikte, dat hooger is, dan dat tij
dens den watersnood van het jaar 1926.
Waterstaat en Defensie besloten dan
ook gistermiddag om den ijsdam te la
ten bombardeeren. Hiervoor werden
eenige vliegtuigen gereed gehouden
en werden langs den dijk maatregelen
genomen, waarbij o.a. aan bewoners
van huizen langs den waterkant bevel
werd gegeven de ruiten ie openen,
zoodra de vliegtuigen zouden komen.
Besloten was om het bombardement van
den geweldigen ijsrug, die dwars over de
rivier liep, om 4 uur te doen plaats heb
ben. Om 3 uur echter kwam er plotseling
eenige beweging in den ijsdam en kort
daarop begon deze af te brokkelen. Onder
den enormen druk van het steeds gewas
sen water boven den dam was dez< bezwe
ken. Het bombardement werd nu afgelast.
Dank zy het groote stuk open water voor
Tiel dreven de geweldige ijsformaties, die
van den dam kwamen, snel de stad voor
bij. Een paar kilometer naar het westen
nabij Ophemert stootten de drijvende ijs
massa's echter op het aldaar nog vastzit
tende ijs, zoodat zich een nieuwe ijsrug
ging vormen.
De Prinselijke familie aanwezig.
Evenals Zaterdag zijn de Prinses en
Prins Zondagmiddag weer naar het ijs na
bij Tiel komen kyken. Zij kwamen in een
gesloten auto en hadden Prinses Beatrix
bij zich. In het gevolg bevond zich freule
de Brauw. De burgemeester van Tiel be
geleidde het hooge gezelschap, dat juist
bij den ijsdam was, toen deze begon te
werken en bezweek. Hiervan maakte de
Prins filmopnamen. Later gebruikte het
Prinselijk paar de thee ten huize van den
burgemeester van Tiel, den heer N. F.
Cambier van Nooten.
Behalve de nieuwe ijsdam bij Ophemert
vormde zich ook ongeveer halverwege Nij
megen en Tiel een dam. Hierbij komt, dat
het water van de Waal nog steeds bleef
wassen en op eenige plaatsen een peil be
reikte, dat het ergste voor den dijk en de
polders doet vreezen.
Angstige spanning te Dreumel.
In angstige spanning en met hangen
vreeze hebben de bewoners van het Maas
en Waalsche dorp Dreumel den Zondag
doorgebracht. Reeds des ochtends in de
vroegte verspreidde zich als een loopend
vuurtje de angstige mare door het dorp,
dat de Waal op onrustbarende wijze was
gestegen en dat de was nog steeds aan
hield. De Waal voor het dorp was één on
metelijke ijsvlakte en daar bekend was,
dat zich benedenwaarts bij Rossum een ijs
dam had gevormd, zag men met angstige
spanning de loop der gebeurtenissen tege
moet. De peilschaal aan den Dreumelschen
loswal teekende uur na uur een grooteren
was aan en omstreeks twee uur in den
middag constateerde men den niet gerin
gen waterstand van 9.10 m. plus N.A.P.
Omstreeks dienzelfden tijd kwam er. al
dus lezen we in het „Maandagochtendbl.",
plotseling beweging in het ijs en een on
metelijk ijsveld zette zich in beweging, om
met kracht alles op zy te daiwen, dat in den
weg kwaim. De ijsvlakte op de uitarwaarden
werd opgestuwd en meters hooge ijsschot
sen werden op en over elkaar geworpen,
waardoor tien schepen, welke aan den los
wal lagen gemeerd, in een uiterst hache
lijke positie begonnen te verkeeren. Zij
werden meters ver opgestuwd en dreigden
tegen den dijk te worden verpletterd. Een
gelukkige omstandigheid was het, dat de
ijsmassa zich slechts zeer traag voortbe
woog, want hierdoor was het den schip
pers mogelijk met vereende krachten de
schepen van den dijk af te houden en voor
vrenieling te behoeden. Een groote keet,
welke eenige meters op den loswal in het
water stond, is door de schepen volkomen
op zij gedrukt en bijna geheel vernield.
Eeniige schokkers werden met kracht te
gen een twintigtal onder aan den dyk
staande populieren geduwd, waardoor de
boomen werden omvergeworpen, met het
gevolg, dat de dyk werd versperd. Het
verkeer van Dreumel naar Heerewaarden
moest daardoor worden omgelegd.
Na ongeveer twintig minuten kwam de
ijsmassa tot stilstand, echter niet zonder
meer verwoestingen te hebben aangericht.
Een zandschuit, toebehoorende aan de
gebr. Udo te Ophemert, raakte tusschen
het opstuwende ys bekneld en werd ge
heel gekraakt. Nadat het vaartuig door de
ysschotsen een eindwas meegesleurd,
zonk het in de diepte en verdween. Slechts
de mast en de laadstok steken nog boven
de ijsvlakte uit.
Het losraken van de ijsmassa te Rossum
gebeurde niet zonder ongelukken. Het
woonschip van den parlevinker Valburg te
Rossum, dat gemeerd lag aan den z.g. Ros-
sumschen Bol, werd met een roeibootje
van denzelfden eigenaar meegesleurd naar
het ijsveld. De parlevinker was uitstedig en
zou gisteravond terugkeeren. Toen wacht
te hem de minder aangename verrassing,
dat zijn schuit met den aanwezigen goede
renvoorraad was verdwenen. Men zal nu
op de benedenrivier pogen het schip in vei
lige haven te krijgen.
De Waal te Dreumel staat van dijk tot
dijk en is ongeveer 900 meter breed. Het
is één onmetelijke ijsvlakte, terwijl de ijs-
schotsen tot op een halve meter van den
kruin van den Waaldijk opeengestapeld
liggen en nu en dan tegen den bovenkant
van den dijk opbotsen. Om zes uur is de
Waal bij Dreumel gaan vallen.
De stand daalde tot 9.30 M. plus N.A.P.
Om tien uur des avonds wees de peilschaal
nog denzelfden stand. Om op alle eventua
liteiten voorbereid te zijn, Inlijft men nog
steeds waakzaam, want men vreest, dat,
wanneer de rivier opnieuw gaat kruien, de
schade zeer aanzienlijk zou kunnen zyn.
Burgemeester mr. Waals van Dreumel en
burgemeester de Leeuw van Alphen, dijk
graaf van het polderdistrict van Maas en
Waal, hebben een bezoek gebracht aan de
verschillende bedreigde punten, om, indien
noodig, onmiddellijk maatregelen te kun
nen treffen ter beveiliging van de bevol
king.
De Boven-Rijn ijsvrij.
Gistermorgen om 12 uur vernamen wy
uit Lobith en Millingen, dat in den nacht
van Zaterdag op Zondag ae bovenrivier
van den Rijn rustig is open gegaan. De
ijsschollen zyn langzaam afgedreven, zoo
dat des ochtends reeds een breede vaargeul
was ontstaan.
In den loop van gisterochtend k vamen
de eerste schepen weer uil Duitschlana
te Lobith aan. Zij konden echter docidat
de steigers verdwenen zyn en langs de
oevers nog veel ijs ligt, nog niet me-ucn.
Oct 12 uur Zondagmiddag stond het wa
ter, dat dalende is. twintig ccntimcfe* on
der de Spijksche overlaat, zoodat deze niet
meer werkt.
Op de scheepswerf van Bodewes te Mil
lingen wordt het water weggepompt. Hier
is alle gevaar geweken. Ook de schepen
achter de krib bij deze werf zyn buiten
gevaar.
De ongeveer 2C0 schepen in de vluchtha-
ven van Lobith zitten nog vast. De moge
lijkheid bestaat, dat door het vallen van
het water nog eenige schade zal w rden
aangericht, doch ook hier is geen groet
gevaar meer aanwezig.
Men verwacht, dat de bovenrivieren
thans spoedig geheel ijsvrij zullen zyn en
dat de scheepvaart weldra zal kunnen
worden hervat.
Geïsoleerde huizen.
Uit Doodewaard wordt gemeld:
Is Zaterdagavond en gedurende den
nacht het ijs op de rivier de Waal aan het
kruien geweest, gisterochtend te ongeveer
zeven uur zat het weer vast. Het water was
toen onrustbarend gestegen. Van Zondag
ochtend zeven uur tot elf uur bedroeg de
was ongeveer 75 c.M. Op sommige plaatsen
stond het water toen op nog geen twee me
ter meer van de kruin van den dijk. Een
tweetal op de uiterwaarden gelegen steen
fabrieken kregen last van het water. De
gezinnen, die bij deze fabrieken wonen, zyn
van de gemeenschap afgesneden, doordat
het ijs thans niet alleen vast zit in de ri
vier zelf, maar ook op de ondergeloopen
uiterwaarden. De telefoonverbindingen
met deze fabrieken zijn verbroken, daar
alle telefoonpalen door het kruiende ijs
zijn afgeknapt en meegevoerd. Op sommi
ge plaatsen staan de ijsschollen op gelijke
hoogte met het wegdek op den dijk.
Buitendijks staande boomen zijn als
houtjes afgebroken.
Het tegen den buitendijk staande ge
bouw van de scheepswerf J. Hendriks
heeft ernstig geleden en dreigt zoodra het
ijs opnieuw begint te kruien, hetgeen ieder
oogenblik kan gebeuren, geheel verwoest
te zullen worden.
Een ander buitendijks staand huis is ge
heel door het ijs ingesloten, een daarbij
staande schuur is reeds ingedrukt.
De op de uiterwaarden te Ochten staan
de woning van een bewaarsman is geheel
geïsoleerd. Het aanlegsteigertje is Zater
dagavond door het ys meegevoerd.
Het water wies gisteren om elf uur nog
steeds doch niet meer met die snelheid
als in de vroege ochtenduren.
Bij het Drielsche veer.
Het ijs op den Rijn tusschen Wagenin
gen en Heteren zit nog muurvast, evenals
van Driel tot Arnhem. Bij het Drielsche
veer heeft zich een ijsdam gevormd tot
ongeveer twee meter boven de oppervlak
te. Door het hooge water zijn de zomerka
den overgeloopen en is het thans een ijs
massa op de uiterwaarden tot den Rijn
dijk. Een viertal steenfabrieken is geheel
geïsoleerd. De fabriek van de firma Kore-
vaar en Terwindt te Driel loopt gevaar,
indien het opschuivende ijs zyn weg zoekt
over de uiterwaarden langs den ijsdam
heen. Op aanraden van den burgemeester
van Heteren heeft een vijftal gezinnen,
wonende bij deze laatste fabriek hun wo
ning verlaten met medeneming van het
vee.
Sinds Zaterdagavond is de dykwacht in
gesteld om mogelijk gevaar ten oosten van
het Drielsche veer terstond te kunnen rap
porteeren.
Menschen in gevaar?
De beton- en steenfabriek van de Ge-
boeders Mynlief welke zich op de uiter
waarden te Druten bevindt, wordt van Za
terdagavond af geheel door het ijs inge
sloten.
Indien de rivier gaat werken, dreigt het
gevaar, dat het gebouw door het geweld
der kruiende ysschotsen zal worden ver
nield.
In de fabriek wonen twee leden van het
personeel met hun gezinnen, die nu ge
heel van de buitenwereld zyn afgesloten,
aangezien ook de telefoonverbinding ver
broken is.
Aangezien men zich over het lot van
deze menschen ongerust maakt, zou heden-*
ochtend om half acht een ploeg militairen
een poging doen de fabriek door het ijs te
bereiken om de twee families in veiligheid
te brengen. De soldaten wilden daarby ge
bruik maken van een roeiboot, waarmede
ze zouden trachten via de geulen door de
ysvlakte heen te dringen.
Waterstand van 1926 te Druten
bereikt
Gisteravond om elf uur was de toestand
te Druten tamelijk precair. Nadat de rivier
in de eerste uren van den nacht van Zater
dag op Zondag drie centimeter per uur wai
gewassen en na vier uur zelfs een stijging
vertoonde van een halve meter per uur,
werd tegen Zondagmiddag drie uur, toen
he peil vrijwel constant bleef, een water
stand bereikt, welke overeenkwam met
doen van 1926, in welk jaar het land van
Maas en Waal door den watersnood werd
geteisterd. De bewoners van een viertal
arbeidershuisjes op den Waalbandijk gele
gen, werden Zaterdagnacht door het wa
ter, dat plotseling de huizen binnendrong,
verrast, toen zij door het geweld van de
ijsschotsen wakker schrikten, stonden de
kamers reeds onder water, zoodat zy hals
over kop moesten vluchten.
Voortdurend schuren de ijsschotsen te
gen de gevels en muren van de huisjes,
waardoor er gaten en scheuren ontstaan,
zoodat zij, naaar het zich laat aanzien,
spoedig in een ruïne zullen worden her
schapen.
Zaterdag is een z.g. losschip, dat met vier
kabels aan den wal lag, door het ijs mee
gesleurd en in de richting van Tien ver
dwenen. Volgens de ambtenaren van den
Rijkswaterstaat bestaat er voor den dyk
op het oogenblik geen onmiddellijk ge
vaar. Zoodra de ijsdam, welke zich bil
Echteld bevindt, doorbreekt, zal de ysop-
eenhooping bij Druten kunnen wegvloeien
en zal ook de waterstand dalen. Er is een
groot verschil met den toestand van 1926,
toen het hooge water door den storm werd
opgezweept en de dijken zich daardoor
tenslotte hebben begeven.
Indien het ys te Druten gaat kruien,
zullen vyf schepen, die in de haven bij de
scheepswerf liggen, onherroepelijk verlo
ren zijn. Ook de werf zal dan aan ver
nieling ten prooi vallen.
Bij beneden-Leeuwen.
Te Leeuwen zijn in den nacht van Zater
dag op Zondag eenige ijsdammen over de
geheele breedte der rivier ontstaan.
Militairen en burgers ontruimen een
aantal schepen.
Een dertigtal vaartuigen loopt groot ge
vaar door den ijsgang verpletterd te wor
den. Twee zijn reeds gezonken.
Midden op de rivier ligt in het ijs een
ponton van den aanlegsteiger van de Nij-
meegsche boot uit het dorp Druten. Dit
schip wordt als verloren beschouwd.
Een rijnaak is'door het ijs hoog op den
wal geschoven.
Achter den enormen ysdam, welke zich
in de Waal voor Beneden-Leeuwen heeft
gevormd, wast het water nog steeds.
Een oogenblik werd de mogelijkheid
overwogen om den ijsdam, welke zoo groot
gevaar voor de gemeend liggende schepen
vormt, met de hulp van vliegtuigen stuk
te doen schieten. Tengevolge van het on
gunstige weer de lichte sneeuwval be
perkte het uitzicht ernstig moest men
hier evenwel van af zien.
Heden zou nader worden beslist, wat er
gedaan moet worden om het gevaar voor
de schepen weg te nemen.
IJsbrekers in de Waal.
Zondagmiddag is het ijs in de Waal bij
Opijnen, eenige kilometers Oostelijk van f
de spoorbrug bfl Zaltbommel door een
tweetal ijsbrekers gebroken. Zeer velen,
ook ver uit de omgeving waren gekomen
om van den hoogen Waaldijk af dit werk
gade te slaan. Te ongeveer kwart voor
vier begonnen de sirenes van de beide
ijsbrekers te loeien, waarop de schepen
omdraaiden en in de richting Zalt-Bommel
opstoomden. Eenigen tijd later hoorde men
een dof gekraak en kwam er beweging in
het ijs. Zware ijsschollen botsten tegen de
dykglooiing. Men zag, dat een schokker,
welke in de rivier lag, door de zware
schollen werd meegevoerd om vervolgens,
als ware het slechts een blikken doosje,
tegen den dijk in elkaar te worden ge
drukt. Ook zag men midden in de ijsschol
len een zandschuit drijven, welke met den
stroom werd meegevoerd. Na ongeveer
een uur was het ys met den stroom weg
gevoerd.
In de omgeving van de steenfabriek te
Heeselt, die aan de rivier gelegen is, zyn
de oevers volgeloopen. Er heeft zich een
ijsdam gevormd, waardoor de toegang tot
de fabriek versperd is, zoodat deze geheel
geïsoleerd is.
Tengevolge van overstroomingen ten Westen van Tiel werden velen gedwongen hun woningen ia
allerijl te verlaten. Het huisraad wordt In veiligheid gebracht
