BINNENLAND
WEER
OPNIEUW IJS?
VRIJDAG 26 JANUARI 1940 31ste Jaargang No. 9550
Cciubeli^Soii/tei/nt
Bureaus Papengracht 32. Adv. en Aboxxn.-tarleven zie pag 2.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11,
Ter i 'egenheld van het 40- jarig bestaan der Vereentging voor Vrouwelijke Studenten te Leiden heeft
de lustrum-commissie Donderdag aan alle hohes en weeshuizen der stad taarten doen bezorgen. Deze
traetatie vond een dankbaar onthaal
V Het vacantie-ontwerp
Wij hebben, toen het voorloopig ont-
werp-vacantie-wet was gepubliceerd,
onze waardeering daarvoor uitgesproken.
Tegelijk met onze hartelijke instemming
hebben wij echter ook enkele opmerkin
gen gemaakt. Zoo schreven wij, dat wy
vooralsnog de beperking, waardoor
enkele categorieën arbeiders van de wet-
telijk-verplichte vacantie zouden worden
uitgesloten, niet konden billijken; voor
een definitief cordeel, zoo schreven we,
willen we de srgumenteering van den mi
nister afwachten.
In „Herstel" schrijft de B. nu in gelij
ken zin over het Vacantie-ontwerp. Wij
citeeren uit dat artikel:
„De inhoud komt hierop neer: aan een
arbeider in dienst van een werkgever in
fabriek, werkplaats, winkel of kantoor,
wordt voor elke 30 dagen dienst-verband,
een halve dag vacantie gegeven met be
houd van loon. (Zes dagen per jaar).
Van belang is te letten op: fabriek,
werkplaats, winkel, kantoor. Het betref
fende artikel zegt daarbij: daar moet on
der worden verstaan, hetgeen de Arbeids
wet daaronder verstaat. Dat beteekent
dus, dat er onder andere niet onder val
len de arbeiders, werkzaam in het land
en tuinbouw-bedrijf, in het hotel-, café- en
restaurant-bedrijf, ook niet de groote
groep huispersoneel.
Er is plaats .voor de vraag, waarom de
minister die groepen uitsluit, te meer,
omdat Zijne Excellentie zonder eenige
motiveering opmerkt, dat hij „heeft ge
meend deze regeling vooralsnog te moe
ten beperken tot arbeiders, werkzaam in
fabrieken of werkplaatsen, winkels en
kantoren". Naar het antwoord op de
vraag, waarom de minister zulks gemeend
heeft, moet men raden Waarom moet het
hotel-, café- en restaurant-personeel voor
alsnog worden uitgeschakeld; waarom
moeten de landarbeiders en moet het huis
personeel nu wederom worden achterge
steld bij de overige arbeiders? Wij zien
daarvoor vooralsnog geen steekhoudende
reden. Zeker,artikel 3 van het vooront
werp maakt het mogelijk, dat de Kroon
de vacantiebepalingen ook van toepassing
verklaart ten aanzien van arbeiders, werk
zaam buiten de fabrieken, werkplaatsen,
winkels of kantoren, doch men moet
maar afwachten of, en, zo ja, wanneer
zulks gebeurt.
Ons bevreemdt het eenigermate, dat
minister Van den Tempel met genoemde
uitsluiting komt, nademaal 't juist de so
ciaal-democraten waren, die de uitslui
ting van bedeelde groepen van de sociale
wetgeving bestreden".
Ja wy vragen ons oo^ af: waarom
genoemde categorieën arbeiders voorden
uitgeschakeld.
Daar zijn er by arbeiders in het ho
tel-, café- en restaurant-bedrijf die
vaak hun werk coen in een sfeer van uit
gaande en vacantie-hebbende menschen,
te midden van geld-uitgevende en met-
geld-smytende lieden, die zélf met een ka
rig loon moeten toekomen, terwijl zij dik
wijls veel overvloed en weelde rondom
zich zien en moet denzulken b.v. nu
nog niet eens wettelijk vacantie gewaar
borgd zijn?
Ons bevreemdt zulks niet slechts „eeni
germate" zooals de B. in „Herstel"
maar: in zéér sterke mate!
DE VONDELSTICHTING.
Het bestuur van de Vondelstichting, die
opgericht werd in Mei 1937, werd in de
laatstgehouden vergadering op 20 Januari
j.l. eenigszms gewijzigd en is thans als
volgt samengesteld: mr. dr. D. Kooien,
lid van den Raad van State, voorzitter; H.
van der Bijll, conservator van bet Vondel
museum, secretaris-penningmeester; prof.
dr. J. A. J. Barge, hoogleeraar aan de
rijksuniversiteit te Leiden, prof. mr. C. P.
M. Romme, oud-minister van Scciale Za
ken, en jhr. dr. N. van Suchtelen, direc
teur van de wereldbibliotheek te Am r-
dam.
In bovengenoemde vergadering werden
tot curatoren van den bij zonderen leer
stoel in de Vondelstudie aan de rijksuni
versiteit te Leiden benoemd de heeren dr.
mr. W. E. Moller, lid van de Tweede Ka
mer, dr. J. Berg, bibliothecaris van de
universiteit van Amsterdam en dr. C. R.
de Klerk, letterkundige te Amsterdam.
DE EXTRA BRANDSTOFFEN-
BUSLAG.
De minister van sociale zaken heeft,
zooals gisteren gemeld den gemeentebe
sturen een circulaire doen toekomen,
waarin hij mededeèlt, dat in verband met
het lang aanhoudende sirenge weer be
sloten heeft, dat op den steun, berekend
ever de week van 22 tot en met 27 Jan.,
een extra-brandstoffenbijslag hetzij in
geld, hetzij in natura wordt uitgekeerd
ter waarde van 40 cent. Deze extra brand-
stoffenbijslag, welke dus komt boven den
gewonen brandstoffenbijslag staat los van
de geldende maxima en mag derhalve wor
den verleend in elk geval waarin steunuit-
keering plaats vindt. Ten aanzien van kas-
trekkers moet deze bijslag zoo berekend
worden, dat zij, die uit de werkloozen-
kas trekken hiervoor in aanmerking mo
gen komen, indien en voor zoover de kas-
uitkeering lager is dan het bedrag, het
welk aan steun vermeerderd met genoem
de 40 cent per geval zou mogen worden
genoten.
DUURTE-CLAUSULE VOOR DE
MEUBELMAKERS.
Ook verscheidene loonsverhoogingen
toegekend.
Zooals wij al eerder mededeelden, is in
het meubelbedrijf een duurteclausule tot
stand gekomen. Wij willen thans nog even
een overzicht geven van de voornaamste
bepalingen dezer clausule. Voorop staat,
dat afgezien van duurtetoeslag, een loons-
verhooging op 1 Januari j.l. in werking is
getreden.
Wat nu de bijzondere omstandigheden
betreft, is het volgende bepaald: Indien de
totale kosten van levensonderhoud volgens
de cijfers van het Amsterdamsche Bureau
voor de Statistiek over de maand Maart
1940 drie procent of meer gestegen zullen
blijken te zijn tegenover de indexcijfers
over December 1939, dan zal met ingang
van 1 April 1940 op de loonen van alle
werknemers een bijslag gegeven worden
van zooveel procent van het loon, als met
het percentage van deze stijging overeen
komt.
Elk volgend kwartaal zullen de index
cijfers van de laatste maand vergeleken
wort en met de indexcijfers, waarop de
bijslag gebaseerd is. Is het verschil (meer
of minder) drie procent of meer, dan zal
met ingang van het nieuwe kwartaal het
percentage van de bijslag naar evenredig
heid worden verhoogd of verlaagd. Hierbij
worden de loonbedragen op geheele cen
ten afgerond op het dichtstbij liggende ge
heele aantal, met dien verstande, dat zy
daardoor niet zullen mogen dalen beneden
de per 1 Januari 1940 vastgestelde bedra
gen.
Deze bepalingen zijn niet van toepassing
op de loonen van werknemers, die den 65-
jarige leeftijd hebben bereikt.
Verscheidene werkgevers, die niet bij
de contracteerende patroonsorganisaties
zijn aangesloten, hebben zich voort bereid
verklaard, loonsverhoogingen of toeslagen
te geven, die varieëren van vijf tot tien
procent „Volk".
BEMIDDELING VOOR KLEINCREDIET.
Over de werking van borgstel lingsfond-
sen als organen tot bevordering van de
zelfhulp tot herstel van het fiancieel even
wicht in de huishoudelijke budgets en ter
voorkoming van verval tot armoede, heeft
de heer P. A. van Aggelen, die o.m. secre
taris is van de Nedierlandsche Verèeniging
voor Volkscredietwezen en Woekerbestrij
ding en secretaris van het Leidsche Borg-
stellingsfoncLs, Woensdagavond te Haar
lem een belangwekkende inleiding gehou
den.
Onder volkscredietwezen hebben wij te
verstaan, aldus de heer Van Aggelen, het
geheel van instellingen, dat voorziet in de
credietbehoeften van de economisch-zwak-
keren, van de veelal niet commercieel
vooruitstrevende bevolkingsgroepen, die
daardoor niet bij het gewone bankwezen
met inbegrip van de Middenstandsban-
ken terecht kunnen.
In engeren zin verstaat men er onder
overwegend consumptieve credietverlee-
ning aan anderen dan ondernemers ver
strekt, b.v. aan particuliere en ambtelijke
werknemers, gepensionneerden en werk-
looaen, terwijl ook het zoowel productieve
als consumptieve crediet aan de zooge
naamde kleine zelfstandigen en aan be
oefenaars van vrije beroepen er onder valt.
De oorzaak van de groote beteekenis van
crediet aan verbruikers is gelegen in de
economische structuur. De huidige indu
strie vraagt massa-afname en de bevol
kingsgroepen met kleine inkomens komen
niet makkelijk tot sparen.
Het koopcrediet is geen verkwisting,
mits het niet boven de draagkracht van
den credietbehoevende gaat.
Met psychologische middelen worden de
arbeiders door de aflbetalimgsmagazijnen
ertoe gebracht, dikwijls veel te koopen,
daar zij in termijnen kunnen betalen.
De producent en de kleine coinsument
ontmoeten elkaar bij den verkoop op af
betaling. Op deze wijze immers wordt
het den laatste mogelijk gemaakt zich ra
dio, fiets, stofzuiger, waschmachine e.d.
aan te schaffen. Maar door overcrediete
ring van den arbeider verstoort men diens
financieel evenwicht. Er waren spr. ge
vallen bekend van werknemers met een
wekelijksch inkomen van 24, die een
schuld van 900 moesten afbetalen.
Ernstige gevolgen blijven iin vele geval
len niet uit.
De betrokkene komt zelfs wel met den
rechter in aanraking als hij nog niet afbe
taalde artikelen weer aan den man tracht
te brengen.
De wijze, waarop sommige afbetalings
magazijnen met „makkelijke betalings
voorwaarden" schermen, is wel zeer ver
leidelijk. Ook de betaalzegelbedrijven, die
dikwijls 10 tot 15 pet. korting op de fac
tuur verlangen en dus ten koste van de
winkeliers kunnen werken, werden dóór
spr. in het geding gebracht.
Men kan zelfs op afbetaling trouwen.
Hoe talrijk zijn niet de huizen, uiterlijk
vol weelde, die echter in feite, door de bo
ven de draagkracht gaande financieele
verplichtingen, huizen vol zorgen zijn.
Werkgevers met veel personeel zullen
wellicht, naar mate de levensstandaard
duurder wordt, ondervinden hoever som
migen van hun werknemers in de schulden
zitten. Loonbeslag e.d. zijn er het gevolg
van.
Dit proble-m is ook een probleem, dat
de aandacht der werkgevers verdient. Het
verwaarloosde terrein van de economie in
het huishouden wordt b.v. door het hoofd
bestuur van de P.T.T. betreden. Het gaf
De Bilt voorspelt, dat
vorst terugkeert.
een huishoudboek uit met zeer nuttige
wenken.
Het komt bij die credietverleening spe
ciaal aan op persoonlijke crediet waardig
heid van den credietbehoevende. Het werk
is zeer individueel. Bij iedere aanvrage
moet overwogen worden, of de betrokkene
wel in staat en bereid is een aangegane
schuld terug te betalen. Er moeten inlich
tingen worden ingewonnen, waarbij het
geheime karakter natuurlijk niet verloren
gaat.
Dit is geen armenzorg, aldus spr., dit is
zelfhulp; het gevoel van eigenwaarde blijft
bij den aanvrager gehandhaafd.
De resultaten van het werk zym over/ie
geheele linie, niet alleen voor den artai-
der, zeer gunstig. De werknemer consta
teert vermindering van loonbeslagen; de
middenstand heeft er groot belang bij
men koopt minder op de pof; den organen
van armenzo g worden belangrijke bedra
gen bespaard.
Het bleek het Leidsche Borgstellings
fonds, dat bij de Bank van Leeninig dik
wijls door een enkelen tegenslag panden
worden beleend. En, indien men eenmaal
begon te leenen, was het einde zoek. Door
borgstellingen te verstrekken konden vele
gezinnen geholpen worden. Het fonds loste
panden in tot eer: bedrag van ruim 20
mille.
Ten slotte besprak inleider de wijze van
financiering der fondsen; voor deze instel
lingen, wier arbeid van de grootste op
bouwende beteekenis is, zouden werkge
vers, gemeente en arbeiders-organisaties
b.v. jaarlijksche bijdragen kunner. geven.
Het Borgstellingsfonds moet een cen
trum van zelfhulp worden.
DE ARRESTATIE VAN EEN DUITSCH
JOURNALIST.
Thans passant in het Huis van Bewaring.
Naar wy vernemen is de preventieve
hechtenis, waarin de Duitsche journalist
H. May zich bevond onder verdenking
van deelneming aan handelingen van an
deren, welke de neutraliteit van Neder
land in gevaar zou kunnen brengen, niet
verlengd. Hij is thans passant in het huis
van bewaring, in afwachting van de be
slissing, welke ten aanzien van hem als
vreemdeling zal worden genomen.
DE BOTERHEFFING.
Het bedrag van de heffing en steunuit-
keering op boter, is, behoudens tusschen-
tijdsche wijziging, voor de week van 25
Januari tot 1 Februari vastgesteld op 80
cent per kg. (onveranderd).
Dit nummer bestaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE RUSSEN HEBBEN NOG STEEDS
GEEN SUCCES MET HUN OFFENSIEF
TEN NOORDEN VAN HET LADOGA-
MEER. (2de blad).
ZIJN ER DUITSCHE DUIKBOOTEN IN
DE BUURT VAN TRINIDAD? (2de blad).
VANDAAG IS HET-AMERIKAANSCH-
JAPANSCHE HANDELSVERDRAG AF-
GELOOPEN. (2de blad).
Binnenland
KASTEEL „DE HOOGE VUURSCHE"
IE BAARN, ALS HOTEL GEëXPLOI-
l'EERD, DOOR BRAND VERNIELD. (3de
blad).
HET VERGAAN VAN DE „ORAZIO"
EN DE „BIARRITZ". (3de blad).
MAN TE ROTTERDAM DOODGESTO
KEN. (1ste blad).
HET RUSSISCHE OFFENSIEF
Bij het Ladoga-meer.
HELSINKI, 26 Januari. (A. N. P.) Buiten -
landsche waarnemers in Helsinki zijn
van oordeel, dat het groote Russische offen-
rensief ten Noorden van het Ladogameer
niet verder doorgaat. Men gelooft, dat de
Finsche troepen bezig zijn het gebied Ut
zuiveren na de herhaalde Russische aan
vallen te hebben afgeslagen, en thans de
Finsche stellingen nog steviger maken ten
einde een herhaling van dergelijke aan
vallen onmogelijk te maken. De jongste
legerberichten en andere factoren wijzen
erop, dat een nieuw hoofdstuk van
helfdhaftigheid en intelligente tactiek door
de Finnen tot een succesvol einde is ge
bracht.
Reuters byzondere correspondent heeft
een bezoek gebracht aan een centrum in
Noord-Finland, waar Finsche vrijwilligers
uit Canada en de Vereenigde Staten onder
een Finschen kapitein v/orden opgeleid.
Hij hoopt enkelen van hen over eenige we
ken naar het front te zenden. De meesten
dezer vrijwilligers zijn goede skiloopers.
De correspondent voegt hieraan toe, dat
er in totaal elf landen in het Finsche
vreemdelingenlegioen vertegenwoordigd
zijn. Het eerrte bataljon staat onder aan
voering van een Italiaan.
ESTLANDSCH STOOMSCHIP
GESTRAND.
Het vaartuig gebroken.
Het Letlansche s.s. „Everoja", groot 3529
bruto ton, uit Riga, is vannacht op de
Noordwestgronden van Terschelling ge
strand.
Het schip, dat zwaar stootte, vroeg
dringend om assistentie. Vanochtend om
vijf uur seinde de kapitein draadloos, dat
het schip brak en dat onmiddellijk red
dingboothulp werd verlangd.
De motorreddingboot „Brandaris", als
mede de sleepbooten „Neptunus" en
„Bornrif" van de reederij Doeksen z(jn ter
plaatse.
Er is een bergingscontract geteekend exp
basis „no cure no pay". De hoofdmachine
van de „Everoja" is door het zware stoo-
ten gebroken.
De sleepbooten zijn er in geslaagd vast
te maken en zullen vanavond bij hoog wa
ter traachten het schip van de zandplaat
af te sleepen. De reddingboot zal in de
nabijheid blijven om zoo noodig de be
manning over te nemen. De „Everoja"
heeft een laadvermogen van 7300 ton.
AUTO DOOR HET IJS GEZAKT.
Op den terugweg van het wrak van de
„Friesland".
Aangemoedigd door het autoverkeer over
het LJselmeer hebben de heeren Mathijs-
sen uit Vaassen (Gld.) en Klappe uit
Zwolle met drie Elburgsche visschers van
morgen van Elburg uit met een vracht
auto een tocht ondernomen naar het wrak
van de „Friesland" teneinde te onderzoe
ken in hoeverre het mogelijk is nog niets
van de lading te bergen. De heenreis ver
liep vlot. Het bleek, dat de „Friesland"
sinds het vertrek van de „Holland" en de
„IJsel" tachtig centimeter dieper was weg
gezakt. De lieren werkten echter nog.
Op de terugreis kwam de auto voor de
beruchte geul te staan. Het lukte niet het
voertuig daarover heen te loodsen. De wa
gen zonk in de diepte weg, waarbij de
chauffeur zich ternauwernood kon redden.
Hij kwam ér met een nat pak en den schrik
af. De overige inzittenden waren veilig
heidshalve tevoren uitgestapt. Met zijn
vijven hebben zij den terugtocht naar El-
burg te voet moeten voortzetten. De auto
zit nog in het ys.