De „Graf Spee
tot zinken gebracht
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ïDaax den commandant aan den ktufae*
Bleef kapitein Langsdorff aan boord?
MAANDAG 18 DECEMBER 1939
31ste Jaargang No. 9519
£eid4eli£(EkHi/fccwt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie peg 2,
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
DE ONDERGANG
VAN DE „GRAFSPEE"
De „Graf Spee" is in de lucht gevlogen
en daarmee is het probleem mede wegge
vaagd. Andere problemen zijn echter ach
tergebleven tegelijk met de rookende puin
hoop van het wrak, dat gedeeltelijk bo
ven water uitsteekt.
Zoolang de Duitsche vestzakkruiser in
de haven van Montevideo lag, was hij een
bron van allerlei netelige vraagstukken.
Tot hoelang mag een kruiser van een oor
logvoerend land in een neutrale haven lig
gen? De autoriteiten van Uruguay hebben
uitgemaakt, dat het schip niet langer dan
72 uur in de haven mocht blijven. Daarna
moest het ofwel uitvaren, ofwel zich laten
interneeren. De Duitsche autoriteiten mee-
nen, dat de kruiser zoolang had mogen
blijven liggen tot hij weer volkomen zee
waardig was gemaakt. Zij hebben een pro
test ingediend wegens „flagrante schen
ding van het internationale recht." Hoe
het ook zij, de kruiser moest gisteren de
haven uit. Britsche oorlogsbodems lagen
op de loer. Zou het tot een gevecht ko
men, wederom in de territoriale wateren
van Uruguay? Dat zou nieuwe conflicten
geschapen hebben. Zoover is het gelukkig
niet gekomen; de „Graf Spee" heeft zich
zelf vernietigd, zonder zijn bemanning
aan het risico van een hopeloos gevecht te
hebben bloot gesteld. Volgens een officiee-
le mededeeling van de Duitsdie legatie te
Montevideo is alleen de kapitein, die het
schip tot zinken bracht, met zijn schip ten
onder gegaan. Volgens andere berichten
zou hij zich aan boord van een Argentyn-
schen kruiser bevinden, op weg naar Bue
nos Aires.
Nu ligt de kruiser op de reede, als een
belemmering van het havenverkeer. De
Uruguayers zijn boos; de Duitsohers zijn
ook boos. De Amerikanen, zoowel van
Zuid als van Noord Amerika, hoewel op
gelucht, dat het nu niet tot een treffen is
gekomen, steken de koppen bijeen om een
herhaling van dergelijke dingen te voor
komen. Dat zijn de problemen, die blijven
Vervolgens doet zich de vraag voor, of
men nog kan vasthouden aan de theo
rieën omtrent de geveohtswaarde van de
vestzakkruisers.
In Engelsche vlootkringen heeft men
den aanbouw van deze schepen met nauw
verholen ongerustheid gadegeslagen,
schrijft de N.R.C. Zij zijn namelijk uitge
rust met zes kanonnen van 28 centimeter
en men achtte het aannemelijk, dat zij
slechts te bestrijden zouden zijn door sche
pen, die over dergelijk zwaar en verdra
gend geschut beschikten. Dat zijn in Enge
land alleen de zware slagschepen en deze
zouden dus aan andere actie van de En
gelsche vloot onttrokken moeten wordc.i
voor de opsporing van de schepen van de
Graf Spee-klasse, wanneer deze in tijden
van oorlog pp kaapvaart uitgingen. Dat
beteekende, dat de Britsche vloot haar
zware eenheden moest decentraliseeren
en daardoor dus een kwetsbare positie
kreeg, alleen door het bestaan van deze
zwaar gewapende schepen met een inhoud
van slechts 10.000 ton.
De Exeter, de Ajax en de Achilles heb
ben thans geleerd, dat de vestzakslag
schepen ook zijn te overwinnen door lichte
kruisers.
De ondergang van de „Graf Spee" zal
stellig het moreel van de Engelsche vloot
aanzienlijk versterken en een tegenwicht
vormen voor het verlies van zoovele Brit-
sohe handelsschepen, door Duitsche duik-
booten getorpedeerd of door mijnen tot
zinken gebracht.
BEMANNING VAN „ANTIOCHIA"
OPENDE D5 LUIKEN.
LONDEN, 18 December. (A.N.P.) Van
daag werd in Londen bevestigd, dat het
Duitsche s.s. „Antiochia" (3106 ton) door
de bemanning tot zinken is gebracht, toen
het vaartuig de vorige maand in het Noor
delijke deel van den Atlantischen Oceaan
werd achtervolgd.
Duitsche bemanning had
het schip verlaten
DRIE ONTPLOFFINGEN.
Nadat men gisteren te Montevideo den
geheelen dag nog in twijfel had verkeerd
over het verdere lot van de Graf Spee
en in het bijzonder over den tijdslimiet
van het verblijf van het Duitsche oorlogs
schip in de neutrale haven van Uruguay,
is gisteravond de oplossing van de span
ning gekomen: het Duitsche vestzakslag
schip is even voor zes uur gisteravond
plaatselijken tijd 5 mijl buiten de kust
door de bemanning tot zinken gebracht.
Er deed zich allereerst een heftige ont
ploffing voor, die werd gevolgd door een
aantal andere zware en minder zware ont
ploffingen en toen zonk het groote schip
in de wateren van de La Plata-monding.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt uit
Berlijn:
De voor het herstel van de zeewaar
digheid van het pantserschip Admiral
Graf Spee noodige tijd werd door de re
geering van Uruguay geweigerd.
Onder deze omstandigheden heeft de
commandant besloten, het schip buiten de
territoriale wateren van Uruguay in de
lucht te laten vliegen.
AAN BOORD VAN DE „TACOMA".
Vóór het schip de haven van Montevi
deo had verlaten, waren ongeveer 700 le
den van de bemanning aan boord van het
Duitsche stoomschip „Tacoma" gebracht,
dat zich eveneens in de haven van Monte
video bevond. Toen begonnen de toeschou
wers, die in enorme hoeveelheden de ka
den van de haven van Montevideo vulden,
reeds te begrijpen, dat het lot van het oor
logsschip bezegeld was en dat de Duit-
schers het schip vermoedelijk zelf tot zin
ken wilden brengen.
Om half vier plaatselijken tijd begon
men aan boord van het schip alles in ge
reedheid te brengen voor het vertrek. Even
tevoren waren nog gereedschappen, die
gebruikt waren voor de herstellingswerk
zaamheden, aan boord gebracht van een
Duitsch schip, dat langszij was gehaald.
O.a. werden eenige laschapparaten over
gebracht.
Na haar vertrek uit de haven begaf de
Graf Spee zich met geringe snelheid in
Zuidelijke richting, later wijzigde zij haar
koers en stoomde toen in Zuid-Oostelijke
richting. De Duitsche vlag wapperde van
den grootbramsteng en op het achterschip.
Aan den horizon ontwaarde men de sil
houetten van twee oorlogsschepen, een
Britsch en Argentijnsch. De Graf Spee
was vrij spoedig uit het gezicht verdwe
nen. Van gevechtshandelingen is geen
sprake geweest, vermoedelijk waren de
Britsche schepen op de hoogte van het
voornemen van de Duitschers om verder
geen strijd meer te leveren en de Graf
Spee te vernietigen.
Toen de Graf Spee volgens sommige be
richten 3 mijl, volgens andere telegram
men 5 mijl uit de kust was, ging zij voor
anker. Begrijpelijkerwijze was in de ha
ven van Montevideo niet de geheele be
manning van boord gegaan, omdat natuur
lijk een aantal manschappen benoodigd
was om het schip naar buiten te brengen.
Nadat het anker was uitgeworpen, werden
zes reddingbooten gestreken en het over
blijvende deel van de bemanning begaf
zich nu aan boord van deze booten. De ma
trozen stieten snel af en roeiden van het
schip weg.
Om 11.27 Amsterdamsche tijd, deed de
eerste ontploffing zich voor, daarna volg
den de anderen. De sloepen met de offi
cieren en manschappen, die zoo juist het
schip hadden verlaten, werden eveneens
opgepikt door de „Tacoma".
Gedurende de paar minuten, dat het
slagschip drijvende bleef, bevonden zich de
„Tacoma" en twee Argentijnsche oorlogs
bodems in de buurt. Zwarte rookwolken
hingen boven de plaats waar de Graf Spee
in de diepte verdween met al het geschut
aan boord.
De Graf Spee is na 3 opeenvolgende ont
ploffingen gezonken, terwijl zes redding
booten, naar men meent, 500 leden der
bemanning aan boord namen. Voor het
vertrek van de Admiral Graf Spee waren
de oudste en gehuwde leden der beman
ning overgegaan aan boord van de „Ta
coma".
WRAK BELEMMERT HET HAVEN-
VERKEER.
Urugueesche verontwaardiging.
Er steekt niet veei van het wrak van
de „Graf Spee" boven water uit, hoewel
de zee ter plaatse slechts een meter of
acht diep is.
Het wrak vormt een ernstige belemme
ring voor het havenverkeer. In sommige
kringen verwacht met, dat Uruguay in
verband daarmede stappen zal doen bij
Duitschland. De stookolie uit het wrak
van de „Graf Spee" heeft vlamgevat, als
gevolg waarvan het wrak in vlammen
werd gehuld. Aan de kust stond een zeer
groote menigte naar het brandende wrak
te kyken. De brand heeft omstreeks een
uur gewoed.
Te Montevideo geeft men algemeen
uitdrukking aan verontwaardiging over
het feit, dat de plaats, welke was uitge
zocht om de „Graf Spee" in de lucht te la
ten vliegen, de voornaamste ankerplaats
is. Het wrak vormt een ernstige hinder
paal voor het havenverkeer en waarschijn
lijk zal het alleen met behulp van dyna
miet kunnen worden opgeruimd.
Vóór het vertrek van de „Graf Spee"
heeft de commandant, kapitein ter zee
Langsdorff, een langen brief gezonden aan
den Duitschen gezant, waarin hij op bitte
ren toon protesteert tegen de weigering der
regeering van Uruguay meer tijd toe te
staan aan herstellingen aan het schip.
Met het oog op de houding der autoritei
ten van Uruguay en zijn verantwoorde
lijkheid voor het leven van duizend man
was de eenige weg, welke hem overbleef,
de redding vóór te bereiden van de be
manning en als protest het schip op te bla
zen in de buurt van de haven van Monte
video.
IS KAPITEIN TER ZEE LANGSDORF
MET ZIJN SCHIP ONDERGEGAAN?
Draadloos is medegedeeld, dat de Duit
sche legatie te Montevideo heeft bekend
gemaakt, dat kapitein Langsdorff, de com
mandant van de „Graf Spee", met zijn
schip is ondergegaan.
Volgens een bericht uit Montevideo ech
ter heeft een boot van een Argentijnschen
kruiser den commandant en officieren van
de „Admiral Graf Spee" aan botrd geno
men.
De Britsche gezant te Montevideo, Dra
ke, heeft verzocht de „Tacoma" in beslag
te nemen, op het oogenblik dat bekend
was, dat een deel van de bemanning van
de „Admiral Graf Spee" zich aan boord
van dit schip had begeven. Voor hij ant
woord had gekregen, was het schip even
wel zonder loods uitgevaren. Men ver
onderstelt dat, het naar de haven terug zal
keeren, aangezien het niet voldoende voed
sel aan boord heeft, bovendien zal het
schip worden buitgemaakt wanneer het op
zee blijft.
NAAR BUENOS AIRES.
Volgens een Reuter bericht uit Montevi
deo, zijn de commandant en de bemanning
van de „Spee" op weg naar Buenos Aires
aan boord van sleepbooten en lichters.
Slechts eenige honderden opvarenden wa
ren aan boord van het schip gebleven, de
overigen waren met de meeste voorraden
overgegaan op de „Tacoma", welke in de
haven lag. Bij het verlaten van de haven,
vclgde de Tacoma den oorlogsbodem. Vóór
de drie ontploffingen het lot van het schip
bezegelden begaven de commandant met
zijn staf en de overige leden van de be
manning zich in de booten. In het licht van
de vlammen, welke oplaaiden, nadat de
wegstroomende olie in brand was gevlogen,
werden zij aan boord van de „Tacoma"
genomen.
Twee Britsche schepen bewaken de „Ta
coma", welke nog steeds op de rede van
Montevideo ligt.
Staande op het dak van zijn hotel te
Montevideo heeft de correspondent van de
„New York Times" gezien, dat kapitein
Langsdorff en andere officieren van de
„Graf Spee" staande het saluut brachten,
toen hun schip in de golven verdween.
De correspondent bericht verder, dat ka
pitein Langsdorff pp een electrische knop
drukte, toen de zon onder de horizon ver
dween en de lucht hierdoor gloeiend rood
gekleurd was. Het geheele schouwspel
scheen onwerkelijk, drie minuten later zonk
liet schip. De electrische knop was met een
craad verbonden aan een groote electri
sche mijn in het munitiemagazijn. De wer
king was doedtreffend, binnen tien minu
ten sloegen de vlammen over de geheele
lengte uit het schip, terwijl voortdurend
ontploffingen in de ruimen werd gehoord.
Het schip brandde 80 minuten.
De gehuwde leden van de bemanning*
waren vóór het vertrek uit de haven aan
boord van de „Tacoma" gegaan. Sleep
booten hebben thans de opvarenden aan
boord genomen en voeren hen naar Buenos
Aires.
GAF HITLER BEVEL HET SCHIP
OP TE BLAZEN?
Te Buenos Aires wordt vernomen, dat de
Kapitein van de „Admiral Graf Spee" kapi
tein ter zee Lansdorff, alvorens te vertrek
ken telefonisch om de laatste instructies
heeft gevraagd aan Hitier.
Deze zou hebben gezegd: „U bent com
mandant van het schip en u moet het de
finitieve besluit nemen". Hierop zou ka
pitein Langsdorff hebben gezegd: „Heel
goed, eerder dan my over te geven zal ik
het schip in de lucht laten vliegen."
Volgens een bericht uit Berlijn zou de
Fuehrer en opperste bevelhebber van leger
en vloot zelf den commandant het bevel
gegeven hebben het schip in de lucht te
laten vliegen.
DE WACHT VOOR DE LA PLATA-
RIVÏER.
Tot de schepen welke volgens Engel-
-che berichten, de Graf Spee voor Monte
video op wachtten, behoorden'de Renown
(32.000 ton, met zes 15 duims kanonnen),
het Fransche slagschip Dunkerque (26.500
ton met acht 13 duims kanonnen), de krui
ser Achilles (7000 ton met acht zes duims
kanonnen), de Ajax (7000 ton met 8 zes-
duims kanonnen), het vliegkampschip Ark
Royal (22.000 ton, met aan boord zestig
vliegtuigen). De Ark Royal is het Britsche
vliegkampschip, dat volgens berichten uit
Duitsche bron tot zinken zou zijn gebracht.
(De Renown en de Ark Royal waren Zon
dag in de haven van Rio de Janeiro aan
gekomen).
De Engelsche verliezen.
De Britsche admiraliteit maakt bekend,
dat aan boord van de Exeter gedurende
het gevecht met de Graf Spee de volgende
verliezen zijn geleden: dooden 5 officieren
en 56 minderen; gewonden: 3 officieren en
20 minderen.
Officieel wordt medegedeeld, dat zeven
leden der bemanning van de Ajax om het
leven zijn gekomen en dat vijf werden ge
wond, van wie één ernstig, bij den slag in
het Zuidelijk deel van den Atlantischen
Oceaan.
DE COMMANDANT AAN BOORD VAN
ARGENTIJNSCHEN KRUISER?
Uit Montevideo wordt nader gemeldt:
Duizenden personen sloegen vanaf de
kust de ondergang van de „Admiral Graf
Spee" gade. Rond de vlammenzee waren
een aantal schepen verzameld, die de be
manning van het Duitsche schip aan boord
namen. Ook de Fransche en Britsche oor
logsbodems hadden booten uitgezonden. De
meeste opvarenden zijn naar Buenos Aires
gebracht door den Argentijnschen kruiser
„Libertad", aan boord waarvan zich ook
de commandant van de „Graf Spee" be
vindt. Deze zou reeds vóór het vertrek uit
Montevideo toestemming hebben gevraagd
met een Argentijnsch schip naar Buenos
Aires te worden vervoerd. Achtereenvol
gens keerden de verschillende schepen,
welke aan het reddingswerk deel hadden
genomen, naar de haven terug.
DUITSCH PROTEST TE MONTEVIDEO.
De Duitsche gezant te Montevideo heeft
ir. opdracht van de Rijksregeering by de
regeering van Uruguay geprotesteerd, om
dat zij aan het beschadigde oorlogsschip
„Admiral Graf Spee" onder de meest fla
grante schending van het internationale
recht en gebruik, de overeenkomstig de
omstandigheden vanzelfsprekende termijn
tot herstel der zeewaardigheid geweigerd
heeft.
NA DEN ZEESLAG IN DE ZUID-
AMERIKAANSCHE WATEREN.
Naar gisteren te Santiago de Chili verno
men werd, heeft Brazilië de leiding geno
men in een nieuwe actie om de Ameri-
kaansche landen te vereenigen achter een
krachtiger en meer doeltreffende neutrali
teitspolitiek.
De minister van buitenlandsche zaken
van Brazilië, Aranha, heeft reeds nota's
gewisseld met zijn ambtgenoot van Chili,
Ortega, waarin de wensch der beide lan
den wordt uitgesproken een herhaling te
vermijden van de gevechtshandelingen
zooals in de wateren van Uruguay is ge
schied door Britsche kruisers en het Duit
sche Vestzakslagschip Admiral Graf
Spee."
De wereld en Finland
In den stryd tusschen Rusland en Fin
land kiest het grootste deel der wereld
o p e n 1 ij k party.
En, waar men niet openlijk partij mag
kiezen in Duitschland b.v. zullen
toch velen en verreweg de meesten staan
aan de zijde van Finland en verafschu
wen de daden van de Russische machtheb
bers. Wij zeggen: de Russische macht
hebbers, en niet: het Russische volk, om
dat, naar onze overtuiging, ook een groot
deel van het Russische volk zelf den hui-
digen strijd tegen Finland niet wil.
Meermalen is op deze plaats in ons blad
onomwonden verklaard, hoe over de strijd
van Rusland tegen Finland gedacht moet
worden.
Wy ontleenen aan buitenlandsch over
zicht van de „Maasbode" van Zaterdag
avond:
„Filmjournaals geven een afschuw
wekkend beeld van de misdadige ver
woestingen, welke in de Finsdie
hoofdstad Helsinki zijn aangericht. Is
er nog iets menschelijks in zoo'n stryd.
Wie die gruwel der verwoesting op
het witte doek aanschouwd, zelfs zon
der iets te bespeuren van al het men-
schenleed, dat daar moedwillig werd
gesticht, kan slechts één woord vin
den: dat is satanisch. Dergelijke bom
bardementen, ook al geschieden zij
om het moreel van regeering, leger en
bevolking te breken, zijn en blijven
duivelsch".
En verder lezen we in dezelfde beschou
wing deze zoo juiste vaststelling van de
verschrikkelijke en vreeswekkende wer
kelijkheid:
„Voor hem (Stalin) bestaat geen
probleem van recht en billijkheid; hij
wil; hij wil „zonder eenige wettelijke
rechtvaardiging" bepaalde deelen van
Finland bezitten. Zijn wil moet wet
zyn; wie zich tegen zijn wel verzet, zal
vernietigd worden. Of dit stroomen
bloeds, ontelbare menschenlevens, kost
bare cultuurgoederen zal eischen, is
een ondergeschikte, zelfs in het geheel
geen kwestie. Het land, aan hetwelk
de eischen gesteld worden, is klein;
een geweldige overmacht kan het des
noods met den grond gelijk maken;
dictator Stalin kan een onmetelijken,
een nieuwen doodenakker aan zijn rijk
toevoegen; hij zal daarna nog meer
doodenakkers maken om „uitzicht op
den Oceaan" te hebben. Om een ander
ryk, wellicht twee andere rijken, des
te doodelijker te kunnen treffen. Om
dan de proletarische revolutie des te
sneller te doen triomfeeren, de we
reld in nog dieper ellende te storten
dan die waarin ze reeds verkeert."
Met warme sympathie en innig-oprecht
medeleven staat de wereld aan de zijde
van Finland.
Van de sympathie en van dat medeleven
moet worden getuigd, daadwerkelijk.
Op alle manieren, waarop dat mogelijk
is. Die manieren zijn verschillende voor
verschillende volkeren, en zyn afhankelijk
van de omstandigheden, waarin men ver
keert.
Onze Koningin heeft hier den weg gewe
zen en in een daad, allen ter voohbeeld, van
haar medeleven met de arme Finnen ge
tuigd:
Van officieele zijde meldt men ons, dat
door H. M. de Koningin een bedrag van
1500, is verstrekt aan het hoofdbestuur
van het Ned. Roode Kruis als blijk van
hoogstderzelver belangstelling in de hulp
van het Roode Kruis aan Finland op hu
manitair gebied.
En nadat het bovenstaande was geschre
ven vernamen wij nog, dat door het Prin
selijk Paar voor hetzelfde doel en om de
zelfde beweegredenen 1000 is geschon->
ken.
ADVENT-REDE VAN H.M. DE KONINGIN
H. M. de Koningin heeft het voornemen
zicb op Woensdag, 20 December a.s. des na
middags te 1 uur met een Advent-rede te
richten tot haar volk, zoowel in Nederland
als in de overzeesche gebiedsdeelen des
Rijks.
De rede zal door alle Nederlandsche om-
roepstations, alsmede door de rijkckorte-
golf-zenders te Kootwijk en door de Phohi
worden uitgezonden.