DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ÏÏLe „Qxafi Spee" Ut den aai
Vechten of geïnterneerd worden?
Kan de schade hersteld worden?
De spoorweg-overgang bij den
Rijnsburgerweg te Leiden
KERST-SFEER
VROOM
DREESMANN
Op één en den
zelfden dag
VRIJDAG 15 DECEMBER 1939
31ste Jaargang No. 9517
9e Ccid^h^Soii^nt
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven xie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
De wachtende Britsche
kruisers
„ONTSNAPPEN IS ZELFMOORD."-
De Britsche admiraliteit deelt mede,
dat de twee Britsche kruisers en ver
sterkingen liggen te wachten bij de
monding van de rivier La Plata op het
uitvaren van de „Graf Spee".
Reuter verneemt, dat het aantal
schepen, dat de wacht houdt aan de
monding van de Rio de la Plata niet is
medegedeeld, doch dat in officieele
kringen verklaard wordt, dat iedere
poging van de zijde van de „Graf Spee"
om te ontsnappen, „op zelfmoord zou
neerkomen."
Reuter verneemt van gezaghebben
de zijde, dat de „Graf Spee" tot hoog
stens Zondag of Maandag in de haven
van Montevideo mag blijven.
Het is echter mogelijk, dat de regee
ring van Uruguay den „Graf Spee" zal
toestaan, zoolang in de haven te blij
ven als noodzakelijk is voor het ver
richten van herstellingen. Men voegt
hieraan toe, dat Britsche oorlogssche
pen, wanneer zij erom vragen, dezelfde
faciliteiten zullen genieten.
Of de „Graf Spee" Zondag of Maan
dag zal vertrekken, of dat de bodem
geïnterneerd zal worden, is een vraag,
welke alleen de Duitschers kunnen be
antwoorden.
In tegenstelling met vroegere berichten
wordt thans gemeld, dat vrijwel alle ge
wonde leden der bemanning zich nog aan
boord bevinden.
Men gelooft te New-York, dat de „Graf
Spee" in Uruguay geinterneerd zal wor
den voor den duur van den oorlog. Be
richten uit Montevideo melden, dat de ge
zagvoerder van het Duitsche schip den
Duitschen gezant in Uruguay verzocht heeft
met de Uruguaysche regeering onmiddel
lijk onderhandelingen te openen over de
onmiddellijke interneering van het slag
echip.
Reuter verneemt, dat te Londen ver
klaard wordt, dat de krachtige versterkin
gen voor de „Ajax" en „Achilles", waarin
iii het communiqué van de admiraliteit
wordt gerefereerd, zoodanig zijn, dat iedere
verdere beweging van de „Graf Spee" on
mogelijk is.
Men gelooft te Montevideo, dat de „Graf
Spee" te ernstig beschadigd is, dan dat
deze bodem de haven zou kunnen verla
ten en het uitvechten met het versterkte
Britsche eskader, dat thans ligt te wach
ten.
DE BESCHADIGINGEN VAN DEN
KRUISER.
In een radio-uitzending te New York,
werd gisteren een beschrijving gegcr/en
van den toestand van de „Graf Spee". Het
verslag werd uitgezonden uit een motor
boot, welke dicht bij het Duitsche oorlogs
schip in de haven van Montevideo lag. De
omroeper verklaarde, dat de „Graf Spee"
vol gaten zat. Aan bakboordzijde ongeveer
zes meter van den boeg en anderhalve me
ter boven de waterlijn was een groot gat
van meer dan anderhalve meter doorsnee.
De hoeken van de romp zijn buitenwaarts
gebogen en dit deed den omroeper geloo-
ven, dat er in het schip een ontploffing
was voorgekomen. Hij merkte ook op, dat
de voorste waarnemingstoren door midden
was gespleten en dat een der torens voor
zes duims kanonnen vrijwel van zijn basis
was losgescheurd. Overal lagen wrakstuk
ken. Het schip wordt gerepareerd en men
tracht stoom te verwekken om het weer
gereed te maken om zee te kiezen.
Volgens draadlooze berichten te New-
York uit Montevideo ontvangen wordt de
„Graf Spee" gereed gemaakt om vrijwel
direct weer te kunnen uitvaren. Het
schijnt, dat het schip van plan is slag te
ieveren met de vijf Britsche kruisers, die
thans de haven blokkeeren, ten einde haar
ontsnapping te verijdelen.
Het Duitsche tankschip „Tacoma" met
600.000 gallons benzine aan boord, is vroeg
in den ochtend uit de haven van New-York
vertrokken, vermoedelijk met het oogmerk
de „Graf Spee" op zee van brandstof te
voorzien.
Door Havas wordt vernomen, dat scheep-
bouwkundige ingenieurs van de werven te
Montevideo categorisch een verzoek van
<?e legatie van Duitschland zouden hebben
afgewezen, welk verzoek beoogde de her
stelwerkzaamheden aan de „Admiral Graf
Spee" te verrichten.
Zij hebben maatregelen genomen om te
verhinderen, dat het materiaal en het staal,
waarover alleen zij de beschikking hebben,
door een andere firma zou kunnen worden
gebruikt om te voldoen aan het verzoek
Jer Duitsche legatie.
DUITSCHE BERICHTGEVING.
Het Duitsche Nieuwsbureau deelt mede,
dat het vestzakslagschip „Admiral Gaf von
Spee", gee^ sporen van den strijd toont. Op
bet dek ziet men de gebruikelijke wacht.
Commando-brug, gevechtstoren en romp
zijn niet beschadigd.
Het schip ligt enkele honderden meters
vsth de kade. Op de reede, binnen de terri
toriale wateren ziet men de omtrekken van
twee Britsche kruisers, welke omringd zijn
van een aantal koopvaardijschepen.
Van Britsche zijde wordt het strengste
stilzwijgen in acht genomen over het aan
tal gesneuvelden en gewonden aan boord
van de Britsche schepen.
DE BEGRAFENIS DER GESNEUVELDEN.
Vandaag zullen de Duitsche gevallenen
re Montivideo ter aarde besteld worden.
Van de gewonden behoefde tot nu toe
slechts één aan wal gebracht te worden,
aangezien hij een wond aan de oogen
heeft gekregen, welke een speciale behan
deling noodig heeft. De overige Duitsche
gewonden worden door de doktoren van
het schip zelf verzorgd.
Volgens niet bevestigde geruchten zou
den honderd mariniers van den Britschen
kruiser „Achilles" bij Punta de] Este wor
den ontscheept, om naar Montevideo gedi
rigeerd te worden, waar zij de eerbewijzen
zullen brengen aan de gesneuvelde Duit
sche zeelieden van de „Graf Spee".
Het schijnt, aldus Havas, dat deze Brit
sche geste door den Duitschen diplomatie—
ken vertegenwoordiger niet wordt aan
vaard.
DE SCHADE HAD GROOTER
KUNNEN ZIJN
De Britsche admiraliteit heeft een com
muniqué uitgegeven, waarin gezegd wordt:
„Er zijn geen berichten ontvangen over
dooden en gewonden op de Britsche sche
pen, die deelgenomen hebben aan den fei
len strijd buiten Montevideo. Berichten
daarover zullen zoo spoedig mogelijk wor
den gepubliceerd. Ondanks de schade, die
de „Exeter" dwong zich uit den strijd te
rug te trekken, hebben de beide kleine
zesduims kruisers het Duitsche vestzak
slagschip achtervolgd tot de La Plata en
liggen thans in de monding te wachten
Zij hebben krachtige versterkingen gekre
gen.
Men moet begrijpen, dat zeer groote
strijdkrachten gedurende vele weken ge
bruikt zijn tot opsporing in de uitgestrek
te ruimten van het Zuiden van den Atlan-
tischen Oceaan, zoowel ter zee als in de
lucht en dat veel tijd en veel teleurstellin
gen onvermijdelijk waren alvorens het
schip kon worden gevonden. Het is op
merkelijk, hoe weinig last de „Graf Spee"
den bewegingen heeft kunnen berokkenen
van de honderden schepen in deze wate
ren gedurende de twee maanden, dat hij
rondgevaren heeft. Vergeleken bij het door
de „Emden" gestichte onheil zijn de aange
richte verwoestingen onbeteekenend ge
weest.
DE GEVANGENEN AAN BOORD VAN
DE „GRAF SPEE".
62 overlevenden van door de „Graf Spee'
cot zinken gebrachte schepen zijn, Donder
dagavond van het Duitsche slagschip aan
land gebracht.
Tot de Britsche schepen, welker over
levenden van de „Graf Spee" aan land zijn
gebracht, Behooren „Newton Beach" (4651
ton), „Africa Shell" (706. ton), „Trave
nion" (5350 ton), „Huntsman" (8196 ton),
„Clement" (5051), „Doricstar" (10.093 ton)
en „Asklea" (422 ton).
De Uruguaysche autoriteiten hebben den
EEN PLEIDOOI VOOR
VERBETERING
In de gisteravond gehouden vergadering
der Tweede Kamer heeft, by de behande
ling der Waterstaatsbegrooting, pater mr.
dr. Beaufort een rede gehouden, waar
in hij zich aansloot bij de waardeering in
het V. V. gebracht aan de Directie der Ned.
Spoorwegen, in 't bijzonder voor wat be
treft haar beleid in personeelszaken. Daar
naast wilde hij spreken over de urgentie
de verbetering der spoorweg-overgan
gen. Tal van plaatsen zuchten onder de
drukkende omklemming der spoorwegen,
aldus spr„ die dan vervolgde:
Ik denk aan den spoorwegovergang bij den
Rijnsburgerweg te Leiden. Het geldt hier
'n overweg, die de verbinding vormt tus-
schen de oude stad en 'n volkrijk nieuw
stadsgedeelte, die toegang geeft tot het
Academisch Ziekenhuis, leidt naar een
tweetal badplaatsen en naar de groote
autoweg Den Haag—Amsterdam, en die
bovendien nog doorkruist wordt door de
stadstram en door een tweetal interlocale
tramwegen. Welnu nauwkeurige waarne
mingen wezen uit, dat tusschen 8 uur
's morgens en 8 uur 's avonds de boomen
maal gesloten waren, gedurende in to
taal ruim 5 uur, gemiddeld dus 25 1/2 mi
nuut per uur. Gemiddeld, want op de spits
uren, van het spoorwegverkeer maar ook
juist van het kruisend ander vervoer en
verkeer, is de sluiting èn langduriger èn
frequenter. De wachtende file van auto's
lean dan by opening der boomen onmoge
lijk in haar geheel passeeren, slechts een
gedeelte is zoo gelukkig en de rest kan al
leen maar hopen een volgende maal aan de
beurt te zijn.
Hoeveel schade, hoeveel tijdverlies om
van humeurverlies maar te zwijgen
hiervan het gevolg is, laat deze summiere
schets licht bevroeden. En hoe zal 't wor
den, als de frequentie van de treinenloop
nog wordt opgevoerd! Ongetwijfeld, het
geldt hier een sprekend geval, maar op tal
van plaatsen in den lande is de situatie al
leen gradueel verschillend.
De oorzaak van dezen on-houdbaren toe
stand ligt in het verleden, meestal in den
aanleg van de spoorbaan. Bijna steeds werd
deze aan de grens der gemeente gelegd,
zoodat bij uitbreiding 'n nieuws stadsdeel
automatisch aan de overzijde van de baan
kwam te liggen. De natuurlijke uitgroei der
stedelijke complexen maakte de spoorba
nen, die vroeger als het ware slechts raak
lijnen van een cirkel waren, tot zeer hin
derlijke snijlijnen.
Is nu de directie der Spoorwegen bereid
hier verbetering aan te brengen? On
getwijfeld. Serieuse plannen kunnen op
haar moreelen steun en technische mede
werking ten volle rekenen. Ongelukkig is
nog iets meer noodig.. Maar het prijzens
waardig streven der directie om een ren
dabel bedrijf te scheppen belet haar kapi
taalsuitgaven te doen, indien niet tegen
over den last van rente en aflossing een ge
lijk bedrag komt te staan aan inkomsten of
besparing. Anderzijds gaat de uitvoering
Britschen gezant toegezegd, dat alle ge
vangenen, die zich aan boord van de „Ad-
riral Graf Spee" bevonden, vrijgelaten zul
len worden.
De vertegenwoordiger van Reuter heeft
den kapitein van het Britsche schip „Afri
ca Shell", die zich als gevangene aan boord
van den Duitschen bodem bevond, nadat
zijn schip tot zinken was gebracht, gein-
terviewd. De kapitein deelde mede, dat
men aan boord van den „Graf Spee" meen
de, bij eenige koopvaardijschepen te zijn,
toen de „Exeter" verscheen. Onmiddellijk
werd het bevel gegeven het schip strijd
vaardig te maken, de gevangenen werden
■V de eetzaal opgesloten. De „Graf Spee"
opende het vuur. dat onmiddellijk door de
„Exeter" werd beantwoord. Gedurende het
gevecht speelden de Britsche gevangenen
kaart, een granaat is in de nabijheid van
de eetzaal ontploft en de gevangenen heb
ben splinters hiervan als souvenir meege
nomen.
Toen het Duitsche schip te Montevideo
aankwam, trad een Duitsch officier de eet
zaal binnen en zeide: „Heeren, voor u is de
oorlog uit."
De kapitein van de „Africa Shell" be
schreef den commandant van de „Graf
Spee", kapitein ter zee Lansdorf, die ook in
den slag bij Jutland heeft meegestreden,
ais een „volmaakte heer". Sprekende over
bet gevecht had Landsdorf tegen hem ge
zegd: „Jullie Engelschen bent hard".
Alle Engelschen waren het erover eens,
dat de Britsche overwinning is toe te
schrijven aan een uitstekende leiding op
de kruisers, een goede vuurleiding en groo
te moed. Ook zeiden zij, dat de Engelschen
geen gasgranaten hebben gebruikt. Geen
van de Engelsche gevangenen had een gas
masker, wel droegen alle Duitschers mas
kers.
dergelijke objecten de financieele
draagkracht der betrokken gemeenten ver
en ver te boven, terwyl het ook onbillyk
zou zijn alleen de gemeenten te belasten
met de kosten van voorzieningen, die veel
al ook interlocale, vaak nationale belangen
dienen.
Schijnbaar ligt nu een oplossing voor de
hand: de inschakeling van het Werkfonds.
En inderdaad is daarmede voor Utrecht
een bevredigende solutie verkregen. Van
de totaalkosten ad 7 1/2 millioen nam de
gemeente 1 1/2, de Rijksoverheid via het
Werkfonds 6 millioen voor haar rekening.
Zoo eenvoudig als de oplossing schijnt, is
ze intusschen niet.
Want tot voor kort kon het Werkfonds
thans is het gelukkig anders, slechts
credieten verstrekken, en voorzoover nu
die credieten niet ten goede kwamen aan
lagere publiekrechtelijke organen noch
ook aan particuliere lichamen of personen,
moest rente en aflossing der geleende gel
den uiteindelijk worden overgebracht naar
die hoofdstukken der Ryksbegrooting,
waartoe de met het crediet tot stand ge
brachte werken geacht werden te behoo
ren.
En hier lag nu juist de moeilijkheid. De
chefs dier begrootingshoofdstukken ston
den niet bepaald te dringen om voor die
overbrenging in aanmerking te komen. En
het hier gechetste schier onoverkomelijk
obstakel heeft in de laatste twee jaren de
onderhandelingen over dit soort objecten
telkens op dood spoor geleid en de uitvoe
ring van deze even nuttige als urgente
werken vertraagd.
Een beroep op Utrecht gaat niet geheel op.
Men mag de historie hier niet vergeten.
Toen in het najaar '34 de beslissing over de
Ulrechtsche spoorwegwerken viel. stond
het Werkfonds nog in zijn eerste jeugd, en
hoopvolle verwachtingen omtrent zijn voor-
spoedigen groei bezielden ons allen. De
behoefte om dien groei te bevorderen door
de uitvoering van een groot en sprekend
werk was stellig niet vreemd aan het snel
le tot stand komen van een overeenkomst
tusschen Ryk, Gemeente en Spoorwegen,
zonder dat men zich goed realiseerde, laat
staan 'n beslissing nam, wie uiteindelijk de
rente en aflossing van het Werkfondscre-
diet zou hebben te dragen.
Na enkele jaren is 'n oplossing verkre
gen in dezen zin, dat op de begrooting van
het Verkeersfonds voor het dienstjaar '39
bedrag van ruim 28.000, voor het
dienstjaar '40 een bedrag van ruim 97.000
is uitgetrokken als rente en aflossing van
door het Werkfonds ten behoeve van de
Spoorwegen voorgeschoten gelden.
Langs dien weg zouden ook de werken
in andere steden kunnen worden gefinan
cierd. Maar zoo gemakkelijk als in '34 gaat
het, blijkens de ervaring der laatste jaren,
thans niet meer. Ik zou mij ook kunnen
voorstelen, dat de consequenties van het
enkel maar credietverleenen voor het
Verkeersfonds te bezwaarlijk zouden zijn
en daarom moge ik bepleiten voor de uit
voering dezer werken ook gebruik te ma
ken van de bij de jongste verhooging van
het Werkverruimingscrediet geschapen mo
gelijkheid, om naast de credietverleening
ook subsidies te verstrekken, binnen de
grenzen van het door de uitvoering dezer
werken bespaarde bedrag aan werkloozen-
zorg.
Volkomen verantwoord acht ik dit, om
dat ongetwijfeld groote economische belan
gen door de uitvoering dezer werken wor
den gediend de thans bij voortduring ge
leden schade moge moeilijk te fixeeren zijn,
ze is stellig zeer hoog en omdat het ter
hand nemen dezer objecten een belangrij
ke en aantrekkelijke werkverruiming
schept juist in de z.g. haarden van werk
loosheid, juist voor de stedelijke werkloo-
zen, die bij cultuurtechnischen arbeid als
regel geen baat vinden, terwijl de benoo-
digde constructiewerken ook voor geschool
de werkloozen een hoopvol perspectief
openen.
Nu spreekt het vanzelf, aldus besloot
spr., dat de Minister niet aanstonds een
toezegging zal kunnen doen, maar het zal
mij verheugen, als Z.Exc. de hier gege
ven gedachte ernstig zou willen overwe
gen en, bij een gunstig resultaat dier over
weging, zou willen bevorderen, dat al
thans de meest urgente objecten het is
in 't geheel geen stadschauvinisme, dat mij
hier speciaal aan Leiden doet denken
en waarover men het technisch eens is,
zoo spoedig mogelijk ter hand worden ge
nomen.
Tot zoover mr. dr. Beaufort.
Wij hopen, dat inderdaad minister Albar-
da de oplosing van het spoorweg-over
gang-vraagstuk in Leiden zal brengen en
dat de minister zal ingaan op de suggestie,
op de wenken, gegeven door dr. Beaufort,
van wiens duidelijk betoog over deze
actueele kwestie wij gaarne een uitvoerig
verslag hebben gegeven.
Dit nummer bestaat alt
vier bladen*
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
BRITSCHE OORLOGSBODEMS LIGGEN
OP DE LOER OM DE „GRAF SPEE" OP
fE VANGEN. ZAL DE DUITSCHE KRUI
SER SLAG LEVEREN OF ZICH LATEN
INTERNEEREN? (1ste blad).
LUCHTGEVECHT IN DE BUURT VAN
HELGOLAND. (2de blad).
DE VOLKENBONDSRAAD HEEFT GIS
TEREN RUSLAND UIT DEN BOND GE-
STOOTEN. (2de blad).
HET VERZET DER FINNEN TEGEN DE
RUSSISCHE OVERMACHT. (2de blad).
Onze versierde en verlichte
gevel, onze Kerst-etalages, de
groote Kerstboom op de par
terre, de gezellige versiering
van de lunchroom, het trap
penhuis en nog zooveel
meer: het brengt U in de
luiste stemming.
Dagelijks
van 16 t.m. 23 Dec.
GEWIJDE
KERSTMUZIEK
Vraagt programma.
LEIDEN
TWEE EN VEERTIG LANDEN
VEROORDEELEN RUSLAND.
Zooals gisteren reeds gemeld, heeft de
Volkenbonds-Assemblée de resolutie der
Commissie van Dertien in zake actieve
hulpverleening aan Finland en de ver
wijdering van Sovjet-Rusland uit den
Bond aangenomen.
Nadat achttien der 42 Volkenbonds
leder door hun gedelegeerden rede
voeringen hadden doen houden om hun
standpunt kenbaar te maken, vroeg
de voorzitter der Assemblee, de Noor
Hambro, aan die leden, die tegen de
resolutie waren, zich van hun zetel te
verheffen. Daar niemand opstond,
werd de resolutie dus met algemeene
stemmen aanvaard.
DUITSCH-RUSSISCHE VRIENDSCHAP
BEZEGELD.
Tusschen den Duitschen rijksminister
van Buitenlandsche Zaken, von Ribben-
trop en den Sovjet-Russischen ambassa
deur, Sjwartsjef, zijn in het departement
van Buitenlandsche Zaken te Berlyn de
ratificatie-oorkonden uitgewisseld van het
op 28 September te Moskou onderteekende
grens- en vriendschapsverdrag tusschen
het Duitsche rijk en de Sovjet-Unie, als
mede van het daarbij behoorende aanvul
lende protocol van 4 October.
