Nieuw vredesinitiatief van
den Haag en Brussel.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Z ZmZit
ftanJkad aan JCcninpin WitPietm'uia
en Jionut# £eap,eld.
Telegrammen aan Berlijn, Parijs
en Londen.
Goede diensten opnieuw aangeboden.
WOENSDAG 8 NOVEMBER 1939 31ste Jaargang No. 9485
S)e ÊciciM^h^SotiAcmt
De regeeringspersdienst meldt:
H.H. M.M. de Koningin der Nederlanden en de Koning der Belgen
hebben een ontmoeting in Den Haag gehad op 6 en 7 November.
De Souvereinen waren vergezeld door de heeren Klelfens en Spaak,
ministers van Buitenlandsche Zaken.
De Souvereinen hebben besloten een telegram te richten tot de
staatshoofden van Duitschland, Frankrijk en Groot-Brittannië teneinde
eventueele onderhandelingen te vergemakkelijken.
Dit initiatief der Souvereinen is een nieuw blijk van het gemeen
schappelijk inzicht en de solidariteit, welke tusschen Nederland en
België bestaan.
De tekst van het telegram luidt als volgt:
In een uur van angstige spanning voor de wereld, voor de oorlog in
West-Europa met vol geweld begint, hebben Wij de overtuiging dat
het Onze plicht is. Onze stem opnieuw te verheffen.
De oorlogvoerende partijen hebben reeds eenigen tijd geleden ver
klaard, dat zij niet weigerachtig staan tegenover een onderzoek naar
redelijke en vaste grondslagen voor een billijken vrede. Het komt Ons
voor dat, in de tegenwoordige omstandigheden, het voor haar moeilijk
is met elkander in verbinding te treden, teneinde haar standpunten te
preciseeren en dichter bij elkaar te brengen.
Als Souvereinen van twee onzijdige staten, die goede betrekkingen
onderhouden met al hunne naburen, zijn Wij bereid hun Onze goede
diensten aan te bieden. Mocht hun zulks aangenaam zijn, dan zijn Wij
bereid hun, met aanwending van alle middelen, die zij Ons in over
weging zouden willen geven en waarover Wij beschikken, en in een
geest van vriendschappelijk begrip, het vinden van factoren voor een
te treffen accoord te vergemakkelijken.
Dit schijnt Ons de taak te zijn die Wij te vervullen hebben voor hel
welzijn Onzer volkeren en in het belang van de geheele wereld. V/ij
hopen, da" Ons aanbod zal worden aangenomen en dat aldus een
eerste schrede zal worden gedaan op den weg naar de vestiging van
een duurzamen vrede.
's-GRAVENHAGE, 7 November 1939. w.g. WILHELMINA.
w.g. LEOPOLD.
Oil nummer bestaat uil
drie bladen.
SI. Willibrord-herdenklng
Ie Ulrecht
In den Dom te Utrecht Heeft gisteren de
herdenking van het twaalfde eeuwfeest
van St. Willibrord plaats gehad in een
grootsch-opgezette nationale bijeenkomst.
Drie sprekers hebben op deze plechtige
vergadering het woord gevoerd: prof. dr.
G. Brom, prof. dr. J. Huizinga, prof. dr. H.
J. Aalders, resp. hoogleeraar te Nijmegen,
Leiden en te Groningen.
Deze drie sprekers hadden zich klaar
blijkelijk ten doel gesteld, niet alleen om
andersdenkenden volstrekt niet in eenig
opzicht eenigermate te kwetsen dat
was. natuurlijk, plicht van fatsoen maar
óók om volstrekt niets te zeggen, waarme
de andersdenkenden mede-christenen
zich niet geheel en al en volkomen zouden
kunnen vereenigen!
Een dergelijke doel-stelling drukte
naar ons gevoelen op deze vergadering
een stemming, welke als 't ware werd
vastgehouden en vastgebonden en niet
kon opstijgen tot geestdrift!
Maar toch zijn wij het met den voorzit
ter van den Alg. Nederl. Katholiekendag,
mr. A. baron van Wijnbergen, hartelijk
eens, dat wij den burgemeester van
Utrecht zéér dankbaar moeten zijn voor
zijn initiatief, om nationaal te herdenken
het twaalfde eeuwgetijde van Willibrord,
apostel der Nederlanden.
Zéér dankbaar, om verschillende rede
nen.
Wij moeten zoeken en begeeren en ver
langen naar wat wij menschen, ver
schillend in Geloof -- gemeenschappelijk
hebben, teneinde dat gemeenschappelijke
te doen zijn een basis voor samenwer
king. En allen, die ernstig streven om
Christus te erkennen als den Goddelijken
Leider van heel hun leven, bezitten in die
overtuiging heel veel gemeenschappelijks.
Zij bezitten een gemeenschappelijk begrip
van de ware cultuur, die is gelegen
naar de korte en kernachtige verklaring
van den Aartsbisschop, gisteravond op den
Katholiekendag in liefde, rechtvaardig
heid, matigheid en reinheid!
En heel het Nederlandsche volk moet er
van worden doordrongen, dat deze cul
tuur, deze Christelijke cultuur het hoogste
goed i§ van al onze goederen.
Een ander hoewel niet direct be
doeld nuttig effect van een St. Willi-
brord-herdenking als gisteren in den Dom
te Utrecht is het p ij n 1 ij k voelen van de
realiteit eener verscheurde Christenheid in
ons vaderland! Daar, in dien heerlijken
majestueusen Dom, uit den tijd van een
onverdeelde Christenheid, omklemde
ons de droefheid om die verdeeldheid. Wij
zaten daar allen samen, Katholieken en
andersdenkende Christenen, en: wij zijn
zoo verdeeld
En: de oorzaken van die verdeeldheid?
Op een vorigen Alg. Nederl. Katholie
kendag, te 's Gravenhage, sprak de rede
naar Alphons Laudy een collectief „mea
culpa" uit voor de Katholieken, toen hij
wees op de afscheiding door de Reforma
tie.
Moge het nageslacht ons niet beschuldi
gen, als het nagaat de oorzaken van de
dwalingen in dézen tijd. Mogen wij ons
onze plichten onder de omstandigheden
van dezen, ónzen tijd bewust zijn!
Op die plichten heeft prof. dr. Barge
gewezen op de vergadering gisteravond in
„Tivoli" te Utrecht, waar dé Katholieken
den heiligen Willibrordus herdachten, en
welke bijeenkomst een genot en verkwik
king is geweest en een waardevolle les
voor het leven!
MORGENAVOND SPREEKT DE PAUS
TOT AMERIKA.
VATICAANSTAD, 8 Nov. (A. N. P.).
Z.H. de Paus zal Donderdagavond om 18.00
uur plaatselijke tijd een toespraak houden
in het Engelsch, welke op een golflengte
van 19.84 meter naar de Vereenigde Sta
ten zal worden uitgezonden, ter gelegen
heid van de sluiting der eeuwfeest van de
katholieke universiteit van Washington.
DE HEEN- EN TERUGREIS VAN
KONING LEOPOLD.
Koning Leopold is Maandagavond even
voor 7 uur per auto de Nederlandsche grens
bij Wernhout gepasseerd, aldus meldt de
N. Rott. Crt.: In den auto waren gezeten
Je Koning, minister Spaak en Zr. Ms. adju
dant, generaal van Overstraeten. Aan de
grens werd de Koning opgewacht door een
Nederlandschen hofauto, waarin de adju
dant van de Koningin, jhr. de Jonge van
Ellemeet, was gezeten, en een auto van de
Koninklijke Marechaussee, met den dis
trictscommandant te Breda, kapitein F. J.
v. d. Kroon. Generaal van Overstraeten
stapte aan de grens over in den Nederland
schen hofauto, waarna de drie auto's, voor
afgegaan door een motor met zijspan van
de Koninklijke Marechaussée van de briga
de Princenhage, zich in snelle vaart naar
de residentie begaven. Daar geen der auto's
bijzondere kenteexenen vertoonde, trok de
komst van Koning Leopold in Nederland
geenerlei belangstelling.
Ook Dinsdagmiddag waren de uiterste
voorzorgsmaatregelen getroffen om den
terugkeer van den Koning naar Brussel
zooveel mogelijk geheim te houden. Noch
aan het grenskantoor Wernhout, noch te
Strijbeek en Meerseldreef viel eenige bij
zondere voorzorgsmaatregel te constateeren
Ook te Breda was bij de politie-autoritei-
ten niets bekend, zcodat spoorwegovergan
gen of kruispunten door de gemeentepolitie
niet waren bezet. Het was dan ook een vol
komen verrassing, toen omstreeks vier uur
op de Baronielaan niet de gebruikelijke
weg naar de Belgische grens plots een
motor met zijspan van de Koninklijke Ma
rechaussée werd gesignaleerd, gevolgd door
drie auto's, in de eerste waarvan Koning
Leopold gezeten was met den heer Spaak,
in de tweede zijn adjudant, generaal van
Overstraeten, en de adjudant van H. M.
jhr. de Jonge van Ellemeet, terwijl de der
de auto bezet was door den'kapitein-dis
trictscommandant van de marechaussée
F. J. v. d. Kroon.
Tegen half vijf kwamen-de auto's aan
het Nederlandsche grenskantoor Wernhout,
waar generaal van Overstraeten ijlings
overstapte in den auto, waarin Koning
Leopold en de heer Spaak waren gezeten.
Jhr. de Jonge van Ellemeet en kapitein
v. d. Kroon namen afscheid van den Ko
ning, waarna de Belgische hofauto, welke
geen enkel kenteeken droeg dat de Koning
erin gezeten was, in snelle vaart in de
richting Antwerpen verdween.
SPAAK BRENGT VERSLAG UIT.
De Belgische minister Spaak, is gis
teravond om kwart over zes op zijn de
partement teruggekeerd.
De kabinetsraad, welke was vastge
steld op half zes, is terstond na terug
keer van den heer Spaak begonnen.
De minister van buitenlandsche za
ken heeft verslag uitgebracht over den
internationalen toestana.
Hij heeft zijn ambtgenooten in ken
nis gesteld van het aanbod van goede
diensten gedaan door den koning der
Belgen en de Koningin der Nederlan
den aan de drie staatshoofden van
Duitschland, Frankrijk, en Groot-Brit
tannië.
HOOPVOLLE STEMMING IN DE
BELGISCHE HOOFDSTAD.
De Brusselsche correspondent van de
„Maasbode" meldt: Rond half acht kreeg
men te Brussel kennis van het officieele
communiqué der Nederlandsche regeering
over de conferenties tusschen koningin Wil-
helmina en koning Leopold.
Het nieuws, dat een nieuwe bemidde
lingspoging werd gedaan, werd in de twee
de edities der hoofdstedelijke avondbladen
met groote koppen medegedeeld. Het ver
oorzaakte een hoopvolle stemming, hoewel
niemand zich ontveinsde, dat het moeilijk
zal zijn, om dit nieuwe beroep op den vre
de een gunstiger weerklank te doen vin
den dan de vorige vredespoging, vooraleer
een onherstelbare ramp losbreekt, doch
men ziet vol verwachting uit naar de reac
tie in de hoofdsteden der oorlogvoerenden
landen.
VANDAAG VERKLARING VAN
CHAMBERLAIN?
Daar minister-president Chamberlain het
woord zal voeren op een a.s. Donderdag
door den lord mayoi van de City of Lon
don te geven noenmaal, zal hij dien dag in
het Lagerhuis geen verklaring afleggen
ever den internationalen toestand. Thans
wordt verwacht, dat Churchill zijn mede-
deelingen over het werk van de vloot zal
uitstellen tot Donderdag.
Met het oog op deze wijziging is het
mogelijk, dat Chamberlain vandaag in ant
woord op een vraag van de oppositie, een
verklaring zal afleggen over het aanbod
van goede diensten van koningin Wilhel-
mina en koning Leopold.
Men kan verklaren, zoo zegt Reuter, dat
elke mededeeling van de Koningin der Ne
derlanden en den Koning der Belgen, in
Londen natuurlijk zeer nauwkeurig be
studeerd zou worden.
Hierbij mag eraan herinnerd worden, al
dus Reuter, dat Chamberlain en Daladier
zeer duidelijk de positie hebben bepaald
van hun regeeringen ten aanzien van den
oorsprong van den oorlog en van de om
standigheden welke, in hun oog, een recht
vaardigen blijvenden vrede mogelijk zouden
maken.
De frontpagina's van alle Engelsche och
tendbladen zijn gewijd aan den vredesstap
van Koningin Wilhelmina en Koning Leo
pold. De beweegredenen voor den stap wor
den ten zeerste gewaardeerd, doch over
de reden voor dit „plotselinge aanbod"
verkeert men in gissingen.
Alle bladen publiceeren over dit onder
werp lange hoofdartikelen.
DE MEENING IN DUITSCHE KRINGEN.
Verschillende Duitsche dagbladen, zoo-
als de „Lokalanzeiger", de „Deutsche All-
gemeine Zeitung" en de „Angriff", hebben
commentaar geleverd op de reis van ko
ning Leopold naar Den Haag. Deze com
mentaren zijn geschreven vóórdat bekend
was, dat H.H. M.M. besloten hadden den
oorlogvoerenden landen hun goede diensten
aan te bieden.
Volgens het Duitsche Nieuwsbureau wor
den in deze commentaren de volgende op
merkingen gemaakt:
De verwachtingen van Duitschland ten
aanzien van een activiteit der kleine neu
trale mogendheden betreffende een vastbe
raden handhaving van haar levensbelangen
tegenover den druk der Engelsche oorlog
voering zijn nooit zeer hoog geweest. De
mogelijkheden, die de vredesredevoering
van Hitier ook voor de zaak der neutralen
bood, zijn door hen op geenerlei wijze aan
gegrepen. Alleen papieren protesten zijn
ingediend tegen de Engelsche blokkade-
practijk.
Het is begrijpelijk, dat met dergelijke
methoden geen effect bereikt kan worden.
De Engelsche practijk wordt van week tot
week scherper en gaat reeds over tot nieu
we eischen zonder er rekening mede te hou
den, of die nog in overeenstemming ge
bracht kunnen worden met het begrip der
neutraliteit.
Het „Hamburger Fremdenblatt" wijst er
in een artikel van zijn Berlijiischen cor
respondent op, dat de neutralen voor een
bemiddelingsvoorstel gebruik hadden moe
ten maken van de vredesredevoering van
Hitier op 6 October. Het blad wijst op de
groote teleurstelling van Hitier en het
Duitsche volk over de schuchtere en be-
sluitlooze houding der neutrale mogendhe
den. Toen is een niet terug te krijgen kans
voor de neutrale staten van Europa en niet
in de laatste plaats voor Nederland en Bel
gië verzuimd.
INSTEMMING TE ROME.
Het initiatief van Koningin Wilhelmina
en koning Leopold heeft te Rome leven-
digen indruk gemaakt. Men zou er wen-
schen, dat een compromis tot stand komt
tusschen de geallieerden en Duitschland.
Men maakt zich evenwel geen illusie over
het resultaat van dezen stap, hoewel men
te Rome van meening is, dat een vreed
zame oplossing nog mogelijk is, zoolang het
aan den Rijn nog niet tot een hevige bot
sing is gekomen.
AMERIKA IS SCEPTISCH.
In Amerikaansche congreskringen laat
Imen zich in een goedkeurenden zin uit, die
v/ordt getemperd door scepticisme ten aan
zien van het uiteindelijke resultaat.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
LUCHTGEVECHTEN BOVEN DE
NOORDZEE EN HET WESTFRONT. (2de
blad).
DUITSCHE BELANGSTELLING VOOR
DEN BALKAN. (2de blad).
Binnenland
ST. WILLIBRORD-HERDENKING TE
UTRECHT. (2de blad).
DE UNIFORMENSMOKKEL. (3de blad).
TOEWIJZINGEN VAN KUNSTMEST.
(lste blad).
VREDESINITIATIEF
allieerden zich als oorlogsdoel hebben ge
steld. En wie zal zeggen, wanneer zij zul
len constateeren, dat aan hun eischen is
voldaan?
Sommige buitenlandsche persorganen
schrijven dit nieuwe initiatief toe aan het
dreigende gevaar, dat Nederland en Bel
gië loopen.
De vredesstap van de souvereinen van
België en Nederland heeft algemeen een
eerbiedige en sympathieke belangstelling
ontmoet in de Vereenigde Staten, doch
over het resultaat hiervan bestaat eenig
scepticisme.
Aldus is de meening van Amerika.
En dit thema keert in verschillende varia
ties terug in de meeste commentaren.
Het ligt voor de hand, dat men twijfelt
aan het succes van dit initiatief; omdat de
standpunten van de oorlogvoerende lan
den zóó diametraal tegenover elkander
staan, dat ook de Scandinavische vorsten
geen heil hebben gezien in eenige poging
tot bemiddeling.
De „New-York Herald Tribune" schrijft:
„De groote moeilijkheid van het vredes
vraagstuk is in het kort, een Duitsche re
geering te ontdekken, welke de geallieerden
zou kunnen vertrouwen. Tot dat oogenblik
zal zijn gekomen, is het maken van vrede
op voorwaarden, welke recht of veiligheid
of zelfs hoop voor de toekomst beteekenen,
een onmogelijke taak".
Ook de „Petit Parisien" schrijft, dat de
vorsten er zich wel niet over zullen verwon
deren, dat Frankrijk en Engeland zich hou
den aan het standpunt, dat Chamberlain en
Daladier hebben uiteengezet na het vredes
offensief van Hitler en Stalin. Sindsdien
heeft geen enkele gebeurtenis den toestand
gewijzigd. De vorsten zullen ook erkennen,
dat onder de tegenwoordige omstandigheden
een adhaesie aan hun bemiddeling een ac
tief succes zou zijn voor Duitschland, daar
dit alleen zou profiteeren.
Ook verschillende andere journalisten
spreken deze opvatting uit.
Het verschiet is dus tamelijk somber.
Maar men zal zich ongetwijfeld herinne
ren, dat H.M. de Koningin en Z.M. de Ko
ning der Belgen al reeds eerder een zelfde
stap hebben gedaan. Zouden zij zich ten
tweeden male aan een mislukkig van hun
initiatief bloot stellen? Of zou er een schijn
van kans aan hen bekend zijn, waardoor
zij bewogen zijn, om hun eenmaal gedaan
aanbod nog eens te herhalen?
Wij weten het niet.
De Engelschen laten zich minder positief
uit dan de Franschen. Zoo schrijft b.v. de
„Daily Telegraph":
„De weg naar de vestiging van een duur
zamen vrede is een welken Groot-Brittan
nië en Frankrijk maar al te gaarne zou
den wenschen te betreden, doch een duur
zame vrede moet een eervolle vrede zijn en
op het oogenblik wijst niets er op, dat de
voorwaarden voor een eervollen vrede
kunnen worden verkregen".
Dat is dus geen afwijzing a priori; slechts
een constateering, dat er nog niets is voor
gesteld, waarop men zou kunnen ingaan.
Lord Halifax heeft in een rede gis
teren o.a. gezegd: „De toekomst biedt wei
nig hoop, tenzij men langs den weg van
onderhandelingen en overeenstemming een
nieuwe vredesregeling zou verkrijgen".
Ook hij sloot dus de mogelijkheid van
een nieuwe vredesregeling niet uit, mits
slechts voldaan wordt aan hetgeen de ge-
