DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Koning Leopolds
toespraak
S)e £eid<M^li£ (BoiVxmt
VRIJDAG 27 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9476
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonm-tarieven zie pog 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaal alt
vter bladen.
'l m
Over: Katholieke
conterenties
Waarom toch voelt het blad „De Pro
testant" zich geroepen, om niets van alles
wat door katholieken wordt gedaan aan
geloofspropaganda en geloofs-verdieping
te waardeeren. en alles wat op Roomsch
terrein geschiedt verdacht te maken en te
honer?
Waarom toch?
Vele, zeer vele Protestanten zijn het met.
dat anti-papisme van „De Protestant" (or
gaan van de Evangelische Maatschappij)
niet eens.
In den kop van het orgaan staat vermeldt,
dat het dient „tot verbreiding en verde
diging van het Protestantisme".
Maar het beooge en streve dat doel na
op positieve wijze en niet, bij voorkeur
zelfs, op negatieve wijze door de Katholie
ken te bestrijden en aan te vallen, en wel
op een wijze, die hierop neerkomt, dat men
den Katholieken de vrijheid tot verbrei
ding en verdediging van hun overtuiging,
van het Katholicisme wil ontnemen.
Wij zeggen hier niets te veel.
Want wat beteekent anders in het laat
ste nummer van genoemd orgaan een haat-
uitdragend en op haat-opwekkend artikel
tje tegen de „conferenties voor niet-Ka-
tholieken", welke van katholieke zijde
worden belegd!
Men bestrijdt het houden van deze con
ferenties niet met wat op deze conferen
ties wordt gezegd door b.v. te citeeren
onware of onwaardige beweringen, die er
zouden zijn gedaan, betreffende het Pro
testantisme.
Men doet dat niet. en men zou het ook
heei moeilijk kunnen doen.
Men bestrijdt deze conferenties om het
feit alléén, dat zij worden gehouden.
Dat is toch juist van Protestantsche
zijde men denke aan de waarde, die de
Protestantsche leer schenkt aan het vrije
onderzoeken zeer bevreemdend, zeer
onlogisch.
En hoe bestrijdt men dan deze confe
renties?
Door, zooals in het bedoelde nummer
van de „Protestant", de lezers er tegen op
te hitsen!
Men ziet een plaatje, voorstellende een
wieg, waaraan een „non" zit te schomme
len, terwijl een „pastoor" met welgevallen
naar dien wieg kijkt, waarin naar de
geestige(?) phantasie van den teekenaar
de protestant ligt, die door de „confe
renties voor niet-Katholieken" moet wor
den in slaap gewiegd. „Slaap, kindje,
slaap...." staat er naast.
Degenen, die op lateren leeftijd Katho
liek zijn geworden, zullen vreemd opkij
ken, als van hen geïnsinueerd wordt, dat
hun overgang, hun bekeeringslapen
de is geschied!
En, wanneer men verder leest, wat voor
'n taaltje er naast dat mooie plaatje staat,-
dan krijgt men wel een zeer hoog en dunk
van dat anti-papistisch gedoe:
De opzet dezer conferenties zijn (be
doeld is: is) te doorzichtig om ons te
beroeren. Maar, ze vormen een gevaar
lijk deel van het groote geheel der
overtalrijke, nimmer onderbroken
pogingen, om de Roomsche Kerk in
het bezit te stellen van wat zij beoogt.
Logisch doordacht, niet waar! Die Room
sche conferenties zijn „te doorzichtig om
ons te beroeren". En: vlak daarna wordt
beweerd, dat zegevaarlijk zijn.
En dan worden de lezers van „De Pro
testant" gewaarschuwd voor „de paters
Dominicanen, de mannen met de gevrees
de witte pijen". Wij vreezen, dat de
schrijver zelf in slaap is gewiegd door wat
hij noemt „de Roomsche Vogelaars!" Want,
als hij goed wil waarschuwen, moet hij
niet alléén zijn argelooze lezers waar
schuwen voor de witte pijen der Domini
canen, maar óók voor de bruine pijen der
Franciscanen en niet te vergeten! de
zwarte togen der Jezuieten, om nog maar
niet meer van dat gevaarlijke soort te noe
men, die óók de gewraakte conferenties
houden!
Maar in alle ernst:
Weet nu toch „De Protestant" in dezen
tijd van dreigend en overwinnend onge
loof niets beters te doen, dan op deze ma
nier z'n onverdraagzaamheid uit te
kraaien!
De Encycliek van
Pius XII
EERSTE INDRUK VAN DEN INHOUD.
VATICAAN, 27 Octaber (A.N.P.) Uit een
eerste bestudeering van de Encycliek van
Paus Pius XII blijkt, dat de voornaamste
punten van dit stuk speciaal theorieën en
stelsels laken, welke tot de ware veroor
zakers van den oorlog gerekend worden,
t.w. Ie de buitensporigheden van het natio
nalisme en van de rassentheorie, en 2e de
totolitaire staatsopvattingen, waarbij de
staat in de plaats treedt van god en gezin
nen en individuen aan zich ondergeschikt
wil maken. Dit zijn de twee voornaamste
dwalingen, welke de Encycliek brandmerkt
en waarin de Paus de bron ziet van de con
flicten, welke de wereld verscheuren.
V „Katholiek Leiden"
Van katholieken-samenkomsten, met een
boeiend en geestdriftig redenaar en edele
kunst-praestaties, gaat een verheffende in
vloed uit.
't Doet den aanwezigen goed, te hooren
en te zien, wat gemeenschappelijk bezit is,
omdat het wordt gedragen door beginselen,
welke gemeenschappelijk zijn.
Verdiept wordt de waardeering van het
katholiek-zijn en verlevendigd wordt het
besef van de plichten, die het katholiek
zijn medebrengt, persoonlijke en gemeen
schappelijke plichten.
Natuurlijk moeten die samenkomsten
meetings of hoe men ze noemen wil
goed georganiseerd zijn.
Wat er geboden wordt moet omdat
het katholieken-samenkomsten zijn op
hoog cultureel peil staan.
De wijze, waarop het gebodene wordt
gegeven, moet,zooveel mogelijk, aan aller
gemotiveerde wenschen voldoen. Zóó moet
b.v. een dergelijke avond-bijeenkomst niet
worden gerekt tot aan het middernachte
lijk uur!
De katholieken in Leiden bezitten in
„Katholiek Leiden" een organisatie, die ka
tholieken-samenkomsten, als hier bedoeld,
voortreffelijk organiseert.
Verschillende avonden herinneren wij
ons in oprechte erkentelijkheid wij en
de zeer velen, die daar aanwezig waren.
En daarom schijnt 't ons overbodig, een
aanbeveling te schrijven voor de Christus-
Koning-herdenking door „Katholiek Lei
den" op a.s. Zondagavond in de Stadsge
hoorzaal.
Ook déze avond belooft gezien het
program hoog-gespannen verwachtin
gen niet teleur te stellen.
Katholiek Leiden zal weer op „Katho
liek Leiden" in grooten getale aanwezig
zijn.
KERKVERVOLGING IN HET DERDE
RIJK.
Alle Katholieke inrichtingen voor
Middelbaar Onderwijs moeten hun
poorten sluiten.
Naar wij vernemen is door de Duitsche
Rijksregeering aan alle katholieke inrich
tingen voor Middelbaar en voorbereidend
Hooger Onderwijs mededeeling gedaan, dat
zy op 1 April 1940 hun poorten moeten
sluiten. De gebouwen en lokaliteiten moe
ten tegen een zeer lagen huur ter beschik
king van de regeering worden gesteld.
LITAUSCHE TROEPEN TREKKEN
GEBIED VAN VILNIUS BINNEN.
KAUNAS. 27 Oct. (ANP). Litausche troe
pen onder leiding van opperbevelhebber ge
neraal Rastikis zijn vanochtend over de
grens getrokken en het gebied van Vilnius
binnengerukt.
Naar het Duitsche Nieuwsbureau nader
meldt, waren bij de grensoverschrijding o.m.
tegenwoordig de leider van het Litausche
leger, brigade generaal Rastikis, de chef
van den generalen staf generaal von Pund-
zevicis, de opperbevelhebber van het corps
voor Vilnius generaal Virkaukas en diens
staf, alsmede vertgenwoordigers der regee
ring.
De Sovjet Russische troepen hadden zich
reeds in de vroege ochtenduren terugge
trokken en bevonden zich op ongeveer 10
K.M. der binnenrukkende troepen.
Vilnius zal Zaterdag worden bereikt.
De Litausche Sejm zal vanmiddag bijeen
komen om wetgevende besluiten te nemen
over de inlijving van het gebied Vilnius en
het voorloopige bestuur.
VERSCHERPING
EN VERBITTERING
De toestand in Europa verscherpt zich
merkbaar.
Men laat de reserves, welke aanvanke
lijk nog in acht genomen werden, met het
oog op een mogelijk aanvaardbaar vredes
aanbod, nu vrijwel varen. Het gisteren
door Chamberlain gegeven wekelijksche
overzicht in het Lagerhuis is hiervan bet
beste bewijs.
De Britsche premier gaf in dat overzicht
den Duitschen minister von Ribbentrop
een scherp antwoord op diens rede, Dins
dag te Dantzig gehouden.
„Von Ribbentrop heeft aangekondigd
aldus Chamberlain dat het de bedoeling
van de öuitsche regeering is, den strijd
met alle kracht voort te zetten. Indien dat
de beslissing der Duitsche regeering is, dan
kan er maar één antwoord zijn en wij zijn
bereid dat te geven"
„Ik wil nog een commentaar leveren op
d* rede van den Duitschen minister van
buitenlandsche zaken, aldus vervolgde
Chamberlain, het schijnt, dat hij de Sovjet-
Unie wil uitnoodigen deel te nemen aan
den kruistocht tegen het Britsche rijk.
Wel, wel, v/at een verandering! Laat
jk twee zinnen voorlezen uit een verkla
ring van von Ribbentrop aan de pers, toen
hij voor het eerst naar Engeland kwam in
1936."
De communist Gallacher interrumpeerde
hier en zeide: „Hij was toen uw favoriet",
waarop Macgovern van de Labour Party
tot Galacher zeide „Nu is hij de uwe".
De minister-president ging vervolgens
door: „Von Ribbentrop zeide toen: „Duitsch
land wenscht vrienden te zijn met Enge
land en ik denk, dat het Britsche volk ook
met Duitschland vriendschap wil. De
Fuehrer is overtuigd, dat er slechts één
werkelijk gevaar is in Europa en ook voor
bet Britsche Rijk -? dat is de uitbreiding
van het communisme de verschrikkelijk
ste van alle plagen. Verschrikkelijk, om
dat het volk zich gewoonlijk eerst het ge
vaar er van bewust wordt, wanneer het te
laat is."
Met dit citaat versloeg Chamberlain von
Ribbentrop met von Ribbentrop zelf. Een
amusante bezigheid, welke men bij de te
genwoordige beminnelijke betrekkingen
tusschen Duitschland en Rusland tegenover
allerlei nationaal-socialistische sprekers
kan toepassen. Maar men schiet er weinig
mee op en bereikt er slechts mee, dat de
stemming hoe langer hoe bitterder wordt.
Dit schijnt er evenwel nu niet meer op
aan te komen, daar de loop der gebeurte
nissen erop duidt, dat beide partijen be
skoten zijn, de tanden op elkaar te zetten
en het uit te vechten.
Een verscherping van de gevechtsactie is
nog nauwelijks waar te nemen, tenzij mis
schien op zee. Het wordt meer en meer
duidelijk, dat het zwaartepunt van de oor
logvoering gelegen is in de blokkade, in
de afsnoering van levensmiddelen en
grondstoffen. Een langzaam wurgingspro
ces, dat een somber perspectief opent om
trent den vermoedelijken duur van den
oorlog.
Ook schijnt de censuur in Duitschland
verscherpt te zijn, daar sinds gistermiddag
geen telefonische aansluitingen met de
omringende neutrale landen tot stand
kwamen. Is dat een aanwijzing, dat er
nieuwe strategische maatregelen in de
maak zijn?
Geruchten omtrent troepenconcentraties
aan de grenzen zyn ook in België doorge
drongen en waarschijnlijk zal de Belgische
minister van buitenlandsche zaken Spaak
die vanavond een radio-rede houdt, daar
over het een en ander zeggen.
Koning Leopold heeft vannacht eveneens
voor de radio gesproken en zich gewend
tot het Amerikaansche volk. Het heeft nog
maals verklaard, dat België zichzelf wil
zijn en buiten het conflict staat en wil blij
ven staan. Maar dat het zich tot het uiter
ste verdedigen zou, als ondanks de her
haalde verzekeringen België's neutraliteit
niet zou worden geëerbiedigd.
Zoo is het in België, zoo is het in Ne
derland ook.
TOT HET AMERIKAANSCHE VOLK.
Koning Leopold heeft in den afgeloopen
nacht een via Londen naar de Vereenigde
Staten uitgezonden boodschap tot het Ame-
likaansche volk gericht. De koning sprak
zijn rede in de Engelsche taal uit. De
Vlaamsche tekst der redevoering luidt als
volgt:
„Het is een eer voor mij het woord te
voeren op dezelfde tribune als uw doorluch
tige president. Ik heb met vreugde de uit-
roodiging aanvaard, die my door het forum
werd gedaan, wanneer het mij verzocht een
korte boodschap tot de Amerikaansche natie
te richten. Door kostbare en trouwe herin
neringen zijn mijn medeburgers, mijn fami-
ie en ikzelf aan de Vereenigde Staten ge
hecht. Geen enkele Belg kan den doelma-
t'gen bijstand en de opbeurende hulp ver
geten, die het Amerikaansche volk aan de
Belgische bevolking heeft verleend, toen
ne4 over zijn approviandeering waakte ge
durende jaren van beproeving.
Het thema, dat mij werd voorgesteld
„een oproep voor de verdediging van de
beschaving", ik beschouw het als een hul
de aan mijn land. Zij. die het hebben voor
gesteld, hebben zich herinnerd, dat de Bel
gen steeds een verheven plaats in de ge
schiedenis van de Westelijke wereld heb
ben ingenomen, en dat België steeds aan
gezien werd als een van de brandpunten
voor den opbloei van de Christelijke be
schaving.
Overtuigd als ik ben, dat mijn land de
beschaving verdedigt door de aangenomen
he uding ten overstaan van het conflict,
dat in Europa losgebroken is, meen ik mü
te mogen beperken bij de toelichting van
deze houding, welke geheel en al strookt
met den wil, den moed en de eer van myn
vclk.
In mün hoedanigheid van staatshoofd
verheugt het mjj dat my de gelegenheid
wetd geboden de volgende feiten met klaar
heid vast te stellen.
In 1937 heeft België zijn onafhankelyk-
heidspositie afgekondigd en zyn drie mach-
♦ige buren hebben er acte van genomen.
Zy zijn zelfs verder gegaan, toen zy ons
spontaan de uitdrukelijke verzekering ga
ven. dat zy ons grondgebied zouden eer
biedigen en de onafhankelykheid van Bel
gië zouden waarborgen.
De neutraliteitsverklaring van de Belgi
sche regeering, by den aanvang van den
corlog afgelegd, was de logische uitkomst
van deze politiek.
De toestand van onzydigheid trouwens,
stemt overeen met de overleveringen en de
aspiraties van het Belgische volk, wiens
gevoelens en geestesgesteldheid in den
Icop van eeuwenlangen stryd gevestigd
werden. Het was ten koste van zyn bloed
•:n met een on wrikbaren wil zichzelf te blij
ven, dat de Belg, die in zoo hooge mate
oen zin van de individueele vryheid bezit,
de verovering van zijn instellingen heeft
bepaald.
De onzijdigheid is bovendien een levens
element voor de belangen van zyn land.
Het bestaan van België, gebied van gerin
ge uitgestrektheid, maar wiens bevolking
een der meest nyvere van de wereld is,
hangt hoofdzakelyk af van den arbeid zy-
ner inwoners. Deze arbeid vervolgens is af
hankelijk van de handhaving van onzen ex-
porthandel en van het vry verkeer van on
ze nijverheids- en voedingsapproviandee-
nng.
De vrede is dus voor het Belgische volk
een voorwaarde van leven of dood.
Wij doen geen de minste territoriale aan
spraken gelden.
Wy zijn noch van verre noch van naby
betrokken geweest by de oorzaken van het
conflict, dat Europa verdeelt. Moest Bel
gië er in mee gesleurd zijn, zyn grondge
bied zou in een slagveld herschapen wor
den, met het oog op zyn geringe uitge
strektheid. Een dergelijk lot zou gelijk
staan met een algeheele verwoesting, wel
ke ook de uitslag van den oorlog moge
zyn.
Met Nederland vormt het een vredes-
eiland in het belang van alle volkeren.
Op het kruispunt van de West-Europee-
sche landen, vervult een' onzydi, loyaal,
en sterk België zooals het heden is, een by
uitstek vredelievende zending.
Wij zien met klaarheid onze rechten en
onze plichten in. Wij zien de toekomst te
gemoet met een kalme vastberadenheid en
een geweten dat niets storen kan. Wy zyn
bereid onze onafhankelijkheid uit al onze
macht te doen eerbiedigen.
Het zal vandaag precies 25 jaren gele
den zyn, dat het Belgische leger, na een
harden stryd, onder het bevel van koning
Albert, myn vader, de koers van een wree-
den inval stuitte.
En moesten zy aangevallen worden
God beware ons voor een dergelijke ramp
in weerwil van de plechtige en stel
lige verbintenisscen, tegenover ons in 1937
aangegaan en aan den vooravond van den
oorlog hernieuwd, dan zouden wy zonder
aarzelen stryden, maar met vertienvou
digde middelen. En ditmaal ook zou het
gansche land achter het leger staan.
Maar wij kunnen niet gelooven, dat onze
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DE EERSTE INDRUK VAN DE EN
CYCLIEK VAN PAUS PIUS XIL (1ste
blad).
RADIO-REDE VAN DEN BELGISCHEN
KONING. (1ste blad).
CHAMBERLAIN ANTWOORDT VON
RIBBENTROP. (2de blad).
Binnenland
POLITIEKE BESPREKINGEN VAN AL-
GEMEENEN AARD IN DE TWEEDE
KAMER. (2de blad).
VOORBEREIDENDE MAATREGELEN
VOOR PETROLEUM-DISTRIBUTIE. (2de
blad).
neutraliteit door de oorlogvoerende mo
gendheden niet zal geërbiedigd worden.
Wy hebben vertrouwen in het woord,
dat zy ons in aanschyn van de wereld ge
geven hebben, zooals zijzelf mogen ver
trouwen in onze loyauteit, loyauteit die ik,
naar het voorbeeld van myn geliefden va
der, en als vorst van een vry en trotsch
volk, besloten ben steeds na te leven.
Laat ik hopen dat de Amerikaansche na
tie, waaraan wij door gemeenschappelyke
en eendere instellingen zoo nauw verbon
den zyn, ons helpen en ons steune in onze
houding ten bate van den vrede in dienst
van de beschaving.
DUITSCHE DUIKBOOT VERGAAN.
LONDEN, 27 Oct (A.N.P.) Vijftig: tot
zestig lijken bevinden zich naar men ge
looft in een Duitsche duikboot, welke op
de Goodwin Sands, aan de kust van Kent,
is vergaan.
Gemeld wordt, dat een aantal lijken
naar Dover is overgebracht.
GREENWOOD OVER DE HOUDING DER
ARBEIDERSPARTIJ.
LONDEN, 27 Oct. (A. N. P.) Arthur
Greenwood, de plaatsvervangend leider der
Labour-oppositie, heeft in een interview
tegenover Reuter verklaard:
De Britsche arbeiders hebben de uitda
ging van Hitier aangenomen. Zij zyn be
reid militairen dienst te doen en de opof
feringen onder oogen te zien. My is ver
teld, dat in het buitenland wordt gezegd,
dat de Britsche arbeiders in dezen oorlog
niet willen medevechten. Niets is minder
waar. De Britsche arbeider haat den oor-
iug, doch hy haat nog meer de dictatuur,
haar brutale methoden en al wat daarme
de samenhangt. De feiten zyn, dat meer
mannen bereid zijn dienst te doen by de
strijdendende macht dan voor het oogen-
tlik noodig zyn, zelfs noodig zullen zyn.
Lelden
PROF. MR. C. WESTSTRATE
die hedenmiddag zyn ambt als professor in
ne staathuishoudkunde en de statistiek aan
de Leidsche Universiteit heeft aanvaard
met een inaugureele rede over: „Welvaart
en economie". (Voor het verslag dezer redé
zie men pag. 2.)