Waarom mag en moet Nederland neutraal zijn? Warschau een puinhoop De houding van Zuid-Afrika DONDERDAG 26 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9475 S)e £eidóch£0ou/^mt Bureaus PapengTacht 32. Adv. en Abonn.-tarieven zie pog 2. Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11. VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland Dit nummer bestaat uit drie bladen. V De actie „naar de nieuwe gemeenschap" Wie Dinsdag heeft gelezen, wat wij schreven over de actie „naar de nieuwe gemeenschap" zal daaruit concludeeren, als hij goed heeft gelezen, dat wij iets an ders, iets meer in die actie wenschen, dan tot nu toe is geschonken. Men concludeere .echter niet, dat die actie ons niet sympathiek zou zijn. Juist omdat zij onze sympathie heeft, hebben wij onze opbouwende critiek neergeschreven. Wij hadden te voren geaarzeld, omdat wij kennen het gevaar van zelfs de best bedoelde critiek voor lieden, die, tenge volge van onaangename karaktertrekken of nurksche eigenschappen, er maar al te spoedig toe geneigd zijn, om die critiek, geheel tegen haar bedoeling in, te gebrui ken om de zaak, waarover het gaat, af te breken. Wij zijn echter daarvoor zeker niet ver antwoordelijk, wanneer wij als onze over tuiging uitspreken, dat de actie ,,naar de njeuwe gemeenschap" de volle aandacht en de hartelijke medewerking alles Katho lieken móet hebben. Wat wij met onze critiek bedoelen is: dat er nu na en naast het praien en schrijven over de algemeene beginselen; die de richtlijnen voor den bouw der nieu we gemeenschap moeten zijn, meer con crete plannen naar voren moeten komen en meer concrete aansporingen tot daden opdat ër al iets niet alleen in het denken, maar ook in het doen, objectief en waarneembaar, ga veranderen. Hiermede zeggen wij men kan hier niet tè duidelijk zijn niet, dat wat er tot nu toe gebeurd is, gepraat en geschre ven, niet noodzakelijk was. Het was nood zakelijk en het is en b 1 ij f t noodzake lijk, om aldus de geesten rijp te maken voor een nieuwe gemeenschap. En wij res pecteeren die actie natuurlijk van ganscher harte. Wat wij gaarne in de naaste toe komst anders, meer in die actie zouden willen zien is en nu willen wij even herhalen, wat wij Dinsdag schreven dat er ook nu gaat worden gepraat en ge schreven over: hoe moet de liefde en gerechtigheid in het maatschappelijk leven worden be oefend, concreet aangegeven; hoe, in welke concrete feiten, moet onze universeele samenwerking in saam- hoorigheidsbesef tot levende en werk- d a d i g e uitdrukking komen; hoe moeten onze maatschappelijke wet ten en instellingen worden hervormd, en hoe moeten wij aan die hervorming be ginnen. Op de basis van de Katholieke Leer, van de uitspraken in pauselijke encyclieken moeten worden opgebouwd practische daden, individueel en collectief, die ons voeren naar de nieuwe gemeenschap. Die practische daden moeten worden voorgehouden en gepropageerd. En h e t streven van de actie naar de nieuwe ge meenschap moet zijn: dat die daden worden gesteld! Zoo schreven wij Dinsdag. En wij hebben er nu willen bijvoegen, om elk mogelijk hoewel ongemotiveerd misverstand te voorkomen, dat deze cri tiek niet wijst op gebrek aan instemming met, waardeering en sympathie voor de actie „naar de nieuwe gemeenschap"; inte gendeel. Wij hopen, dat deze actie zal indringen in de geesten aller katholieken, zóó, dat zü inspireert tot daden, individueel en col lectief, in het persoonlijke en in het open bare leven. En dat z a 1 het resultaat zijn van die actie, als alle katholieken er niet onver schillig tegenover staan, maar er hun volle, hun daadwerkelijke belangstelling aan schenken en aan wijden. KONING LEOPOLD WENDT ZICH TOT AMERIKA. VANNACHT EEN RADIO-REDE Vannacht zal koning Leopold een rede richten tot de Vereenigde Staten. Deze rede is in de Vereenigde Staten aangekondigd voor den avond van 26 Oc tober. De koning zal dus te Brussel spre ken omstreeks kwart over twee vannacht. Voorts wordt uit Washington gemeld, dat de Belgische oud-premier Theunis een be zoek gebracht heeft aan president Roose velt en hem een persoonlijk schrijven van koning Leopold overhandigd heeft. WAT REIZIGERS VERTELLEN Er heerscht bijna hongersnood in de stad Neutrale reizigers, die uit Warschau te Kopenhagen zijn aangekomen, berichten, dat de toestand in deze stad zeer ernstig is. De vernieling is zeer groot. Niet alleen het koninklijk paleis, de opera, de polytechni sche school en vele andere groote gebouwen zijn vernield, ook de voorsteden Praga, Saska Kempa en Grochon liggen in puin. De electriciteitsvoorziening en de waterlei ding zijn nog niet hersteld, de trams rijden niet en slechts een autobusdienst function- neert. Bijna alle winkels zijn gesloten. Er heerscht bijna hongersnood in de stad; een kilo aardappelen, dat voor den oorlog acht tot tien zloty kostte, kost thans 250 zloty. Men doodt thans de honden om ze te eten. Reizigers, die uit Berlijn komen, mogen 's nachts niet in di stad blijven, doch moe ten in hun wagons slapen, aangezien het in de straten niet veilig is. Het burger-comité, dat door generaal Rummel is ingesteld om hem te helpen, functionneert nog steeds, doch de voorzitter, Stefan Starzinki, moet in zijn bureau op het stadhuis blijven. Hier eet hij, werkt hij en slaapt hij onder toe zicht van agenten van de Gestapo. Teza men met Starzinsky zijn prins Lubomirski, oud-burgemeester van Warschau tijdens de Duitsche bezetting in 1915, en de directeur van het socialistische blad „Robotnik", Mieczyslaw Niedzialkowski, aangewezen als gijzelaars. Poolsch oud-ambassadeur omgebracht? Volgens een bericht uit Kaunas zou de vroegere Poolsche ambassadeur te Londen, Skirmunte met zijn broeder en zijn zuster door de Russen omgebracht zijn op zijn kas teel te Molotof Een klein garnizoen van 20 soldaten verdedigde zich dapper tegen de Russen. De meeste personen, die op het kas teel een toevlucht hadden gezocht, onder wie verscheidene menschen van aanzien waren, slaagder er in te ontkomen en het op 80 kilometer afstand gelegen Wilna te bereiken. Skirmunt, zijn broeder en zijn zuster waren echter te oud om lange afstan den te voet af te leggen: zij kwamen om, toen het kasteel overmeesterd werd. KOLONEL REITZ VOOR DE RADIO. Zuid-Afrika solidair met Brittannië. Kolonel Reitz, de Zuid-Afrikaansche mi nister, die in Londen is aangekomen, om deel te nemen aan de besprekingen tusschen Groot-Brittannië en de dominions over de vraagstukken samenhangend met den oor log, heeft van Londen uit voor de radio het volgende verklaard; „De Zuid-Afrikanen zullen vechten voor hun vrijheid tezamen met al degenen, die vrij wenschen te zijn". „Wij zullen Zuid-West-Afrika behouden, omdat het geografisch een integraal deel vormt van de Zuid-Afrikaansche unie en tweederden van zijn bewoners onze eigen burgers zijn. Reeds hebben wij adle natio- naal-socialistische onruststokers, die daar onlusten verwekten, geïnterneerd, evenals wij alle nationaal-socialistische propagan disten in Zuid-Afrika geïnterneerd hebben En indien Tanganyika of andere protecto- roten bedreigd worden, zullen wij ons volle gewicht in de schaal werpen." OOK MINISTERS UIT ANDERE DOMINIONS NAAR LONDEN. Men verwacht, dat binnenkort ook leden van de regeeringen van Canada, Australië en Nieuw-Zeeland in Engeland zullen aanko men om met de Britsche regeering te be raadslagen over de voortzetting van den oorlog. De ministers zullen, naar men aan neemt, door economische en militaire ad viseurs vergezeld zijn. Sommigen dezer ad viseurs zullen in Engeland blijven na den terugkeer der ministers. PROF. MR. TELDERS OVER NEDERLANDS HISTORISCHE TAAK. Nederland heeft zijn neutraliteit in het huidige Europeesche conflict geprocla meerd. Heeft het daartoe het recht? Zoo ja, waarom heeft het dat recht? Het vraag stuk van Nederlands onzijdigheid is thans helaas in hooge mate actueel. Gisteravond besprak prof. mr. B. M. Telders, hoogleeraar in het Volkenrecht aan de Leidsche Universiteit, dit probleem voor een bijeenkomst, welke de afd. Lei den van het Nat. Jongeren Verbond in de bovenzaal van den „Turk" had belegd. De bijeenkomst werd o.a. bijgewoond door den burgemeester, mr. A. v. d. San- de Bakhuyzen. Prof Telders, die als titel voor zijn rede gekozen had ,.De zedelijke rechtvaardiging van Nederlands neutraliteit" begon met op te merken, dat men inderaad kan spreken van het „vraagstuk" der Nederlansche neutraliteit. De onzijdigheid van Nederland wordt niet door allen aanvaard als een axioma. Van verschillende zijden wordt twijfel uitge sproken of Nederland wel het recht heeft om onzijdig te zijn. Sommigen ontkennen dat zelfs. Zoowel hier te lande als daarbuiten wordt betoogd, dat Nederland het recht tot neutraliteit niet bezit. In het Engelsche tijdschrift „Round Table" is bijv. geschreven, dat Nederland en België het in laatste instantie aan de twee groote Westersche democratieën te danken hebben als zij onafhankelijk blij ven. Leon Blum schrijft zelfs in de „Popu laire", dat de neutralen juist dcor het feit van hun niet-deelneming aan den oorlog de vijanden zijn van de Westersche demo cratieën En d'Ormesson schrijft in de „Figaro", dat de kleine lar-Jrh weliswaar het recht hebben om zich afzijdig te houden, maar dat hun neutraliteit laf is, omdat /ij de voordeelen van de overwinning aan Frankrijk en Engeland te danken zullen hebben. Ook in Nederland zijn er mensciien, die meenen, dat wij partij moeten kiezen. Wat is daarop te antwoorden? Als de geallieerden willen strijden zooals zij zeggen tegen het nationaal- socialisme, bestrijden zij een stelsel, waar aan zij mede schuldig zijn. Spr. vindt het Verdrag van Versailles niet zóó vreeselijk onbillijk, maar de uitvoering van dat ver drag is hoogst onverstandig geweest Neem bijv. de regeling van de Duitsche herstel betalingen, waaromtrent het Verdrag van Versailles slechts een beginselverklaring bevatte. Er is een onmogelijke oorlogsre kening opgemaakt, waardoor men ten slot te veel te laat een streep heeft ge haald. Vervolgens was het een domheid om de Ruhr te bezetten in 1923. Deze twee factoren hebben meer dan iets anders bij gedragen tot de opkomst van het natio- naal-socialisme in Duitschland. Nederland heeft aan het Verdrag van Versailles part noch deel gehad en heeft er altijd naar gestreefd om met Duitsch land normalp betrekkingen te onderhou den. Als Engeland en Frankrijk zeggen, dat zij strijden voor de rechten van de kleine naties, dan wijst spr. op de bezetting van Oostenrijk, Albanië en het Sudetenland, dat men heeft toegelaten. Zelfs is men niet in beweging gekomen toen geheel Tsjecho-Slowakije bezet werd. Daaruit blijkt, dat men zich pas is gaan verzetten toen de eigen belangen in het gedrang kwamen. Wij nemen dat Frank rijk en Engeland niet kwalijk, aldus spr maar wij eischen dan ook het recht op om eveneens met onze eigen belangen reke ning te houden. Maar dat alles is niet principieel, dat geldt niet voor alle tijden. Het principieele antwoord, dat wij kun nen geven, is: onzijdigheid in Europeesche conflicten, is niet alleen Nederlands recht maar zelfs Nederlands plicht, plicht te genover de ons omringende landen en te genover geheel Europa. Wij hebben in Europa een historische taak te vervullen en als wij die taak prijs geven vervalt ook de rede van ons zelf standig volksbestaan. Wij liggen in een delta, gevormd door drie groote rivieren, de Maas, de Rijn en de Schelde. Deze ri vieren zijn zeer voorname verkeersaders en wij hebben de positie van portier in de portiersloge. Deze portiersloge moet voor ieder land een begeerenswaardig bezit zijn. Als een groote mogendheid de monding van deze rivieren in bezit had, zou zij deze belangrijke Europeesche waterwegen kun nen afsluiten. Onze geschiedenis is vol van beurtelingsche pogingen van Engeland en Frankrijk om onze' delta te bezetten. Daaraan kwam een einde zoodra Neder land sterk genoeg werd om zelfstandig te staan en de onafhankelijkheid van de delta te verdedigen. Waren het aanvankelijk Frankrijk en Engeland, die elkander den invloed op onze delta betwistten, na 1870 kwam Duitschland erbij. Een neutraal Holland is een evenwichts- factor in West-Europa en dat ziet men zoowel in het buitenland als in het bin nenland zeer wel in. Spr. wijst o.a. op een brochure, geschreven door prof. Struy- cken, „De hoofdlijnen van Nederlands bui- tenlandsche politiek", een brochure, welke ongeveer in 1922 geschreven is, maar nog even actueel is als toen. In deze brochure ontwikkelt prof. Struycken dezelfde denk beelden. Wij hebben een eigen politieke roeping, niet alleen in oorlogstijd, maar ook in vre destijd. Wij zijn „trustees" van de mon ding der groote rivieren, en onze neutrali teit dient alle landen van West-Europa. Deelneming aan een oorlog aan de zijde van één der partijen zou in strijd zijn met onze plicht en onze historische roeping. Dat sluit niet in, dat wy ook neutraal in onze gedachten behoeven te zijn. In onzen tijd wordt gevraagd neutraliteit in onze gedragingen, en daaronder valt ook de meeningsuiting. Spr. behoort niet tot de genen, die meenen, dat wij op alles zwij gen moeten, maar wij moeten het degenen, die voor onze neutraliteit verantwoorde lijk zijn. niet al te moeilijk maken. Een klein incident kan opgeblazen worden en als voorwendsel dienen voor een militaire actie. De vraag is ook gesteld, of wij met het oog op Indië een neutrale houding kunnen aannemen. In Azië bezetten wij echter eenzelfde soort positie als in Europa. Er zijn vele begeerige oogen gericht op Ned.- Indië, en ieder misgunt den ander het be zit van dit mooie eilandenrijk, waar Ne derland een open-deur politiek handhaaft en ieder dus handel kan drijven zooveel hem goeddunkt. Bovendien kunnen wij geen dubbele politiek voeren in Europa en in Azië. Ook in Azië zullen wij dus een neutrale houding moeten blijven innemen Tegenover de voordeelen van ons „trus- tee"-schap staat echter ook de plicht om onze historische taak te verdedigen. Ne derland is zich thans behoorlijk zijn rol bewust, althans wat Europa betreft Als spr. ziet, hoe men treuzelt om de defensie van Indië behoorlijk te verzorgen, dan vreest spr., dat Nederland zijn taak in Azië nog altijd niet voldoende begrijpt. Opschorting van ontslag aan dienst plichtigen. Ingediend is een ontwerp van wet tot opschorting van ontslag aan dienstplichti gen. De memorie van toelichting luidt als volgt: Krachtens art. 43, eerste lid, der dienstplichtwet zou met ingang van 1 October 1939 ontslag uit den dienst plaats hebben van dienstplichtigen: a. Voor zoover zij den rang van on derofficier of dien van officier niet be- kleeden, indien zij in 1939 40 jaar oud worden; b. voor zoover zij den rang van on derofficier of dien van officier beklee- den, indien zij in 1939 45 jaar oud worden. De buitengewone omstandigheden, op grond waarvan tot algemeene mo bilisatie is overgegaan, hebben het raadzaam gemaakt, de sterkte van de land- en zeemacht voorshands niet belangrijk te verminderen. In verband hiermede is gebruik gemaakt van de in art. 45, eerste lid, der dienstplicht wet neergelegde bevoegdheid om het ontstaan van de hiervoor bedoelde dienstplichtigen tot nader order uit te stellen. De datum, met ingang waarvan het ontslag eerlang zal kunnen worden verleend, hangt ten nauwste samen met de ontwikkeling van den interna tionalen politieken toestand. Het wordt daarom niet wenschelijk geacht, dezen datum thans reeds vast te leggen. DE DISTRIBUTIE VAN SUIKER. De minister van economische zaken maakt bekend, dat voor het tijdvak van Maandag 30 October a.s. tot en met Maandag 20 November as. tegen afgifte van een nader aan te wijzen bon der rijksdistributie-kaart één ki logram suiker beschikbaar wordt ge steld. HAVAS OVER DE GOUWLEIDERS- CONFERENTIE TE BERLIJN. (2de blad). RUSLAND PROTESTEERT TEGEN DE ENGELSCUE CONTRABANDE-LIJST (2e blad). KONING LEOPOLD HOUDT VAN NACHT EEN RADIO-REDE TOT AME RIKA (le blad). Binnenland OPSCHORTING VAN ONTSLAG AAN DIENSTPLICHTIGEN. (1ste blad). ZAKENVERLOVEN VOOR DIENST PLICHTIGEN. (1ste blad). VERLOF VOOR DEN VRIJWILLIGEN LANDSTORM MOTORDIENST. (1ste blad). DE SUIKER-DISTRIBUTIE. (lste blad). BISSCHOPPELIJKE BELANGSTELLING VOOR HET R.K. VLUCHTELINGEN KAMP TE SLUIS Dinsdag was het voor het R.K. vluchte lingencomité en voor de vluchtelingen een buitengewone dag. Op zeer bijzonuere wijze hebben hunne Excellenties ue aartsbisscnop mgr. dr. J. de Jong en mgr. P. Hopmans, bisschop van Breua, door hun bezoek en hun woorden hun groote waardeering getoond voor dit nieuwe charitatieve werk. Des middags omstreeks één uur arriveer den beide hoogwaardigheidsbekleeders in het kamp te Sluis, in gezelschap van den zeereerw. heer pastoor en kapelaan der pa rochie Tevoren was in de kerk St. Joannes de Dooper het Heilig Vormsel toegediend aan een aantal vluchtelingen, waarby alle an deren aanwezig waren. In het kamp te Sluis waren ter begroeting aanwezig de voorzitter van het uitvoerend R.K. comité, de heer H. J. C. Venings, de commandant, de res.-majoor C. J. M. So- mers, alsmede de comitéleden burgemeester Aernoudts en de gemeente-secretaris P. v. Hootinghem. Na een intieme bijeenkomst, waarbij di verse heeren aan de bisschoppen werden voorgesteld, begaf het hoog gezelschap zich naar de leeszaal waar alle kampbewoners zich verzameld hadden. De heer Venings heette de Excellenties namens allen hartelijk welkom en bracht den bisschoppen den dank over van allen, die m hun treurig lot een zoo veilige schuil plaats in Sluis gevonden hadden. Z. H. Excellentie mgr. dr. de Jong ant woordende, sprak zijn groote bewondering uit voor het werk dat hier door het uitvoe rend R.K. comité was tot stand gebracht. Het Nederlandsche Episcopaat, aldus mgr. de Jong, is zeer getroffen door dit schoone werk. Hierop vervolgde 7+ H. Exc., dat hij de menscnen gelukwenschte met het feit in Sluis terechtgekomen te zijn, daartoe in staat gesteld door de gulle medewerking van Nederland's Katholieken. Z. H. Exc. sprak de hoop uit, dat R.K. Nederland be reid gevonden zal worden dit werk even enthousiast te blijven steunen. Hierna bad hij den zegen des hemels af op het werk van comité en vluchtelingen en hoopte dat de goede God eenmaal weer de tyd zou doen komen, dat allen, vereenigd met hen, die hen dierbaar zijn, een nieuwe toekomst in een rustige atmosfeer zullen vinden. De bisschoppen zullen gaarne tot het wel slagen van dit verlangen hun mogelijken steun willen blijven geven door daden en door gebed. Na deze toespraak werd door beide bis schoppen den zegen gegeven. Vervolgens had een bezoek plaats aan het kamp, waarna hunne Excellenties het ge bouw verlieten, terwijl zij bij hun vertrek nogmaals hun groote bewondering te ken nen gaven voor dit katholieke werk van naastenliefde, daarbij hun erkentelijkheid uitsprekende voor het werk van comité, commandant en personeel. GEEN TELEFONISCHE VERBINDINGEN MET DUITSCHLAND. Men meldt ons uit Amsterdam: Sinds half één vanmiddag is het niet mo gelijk telefonische verbindingen met Duitschland te krijgen. De verbindingen kunnen hier te lande bij de rijkstelefoon worden aangevraagd, doch wanneer zij zul len tot stand komen, kon ons bij informatie niet worden medegedeeld. Evenmin was het mogelijk inlichtingen omtrent de oor zaken van deze onderbreking der verbin dingen te verkrijgen. Telex-verbindingen konden wel tot stand worden gebracht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1