DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Gesluierde
toekomst
Meeft de avede nog een kant?
Hitier zou het volk willen raadplegen
Plannen
der regeering
De regeering waakt
prijsbeweging
Onze neutraliteit
in de pers
Luchtbescherming
MAANDAG 23 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9472
3>e£cid6ch£0ou/t<Mit
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonm-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaal uit
vier bladen.
Het eigen belang In het
wereld-gebeuren
Beginsel! oos streven naar eigen
belang veroorzaakt in de samenleving
ellende op elk terrein en verwoest onschat
baar veel geluk.
Dat streven blijft even gevaarlijk of lie
ver: wordt nog gevaarlijker, als het zich
verdekt opstelt onder beginselen,
welke het van zich afwerpt, zoo gauw het
voordeelen biedt.
Het streven naar eigen belang moet wor
den beperkt en geleid door beginselen
d. w. z. door ware en goede beginselen;
zoo niet, dan wordt het maatschappelijk-
verderfeiijk.
Hoe het eigen belang, zonder beginselen,
zonder ware en goede beginselen,
wangedrochtelijke afmetingen en verhou
dingen aanneemt, geeft de wereld van on
derhandelende en oorlogvoerende landen
te zien!
De ergernis van den toeschouwer, die
zichzelf rekenschap geeft van wat hij ziet,
kan geen uitweg meer vinden, groot ge
noeg, wanneer hij constateert, dat conse
quenties, die tot voor korten tijd werden
getrokken uit ideeën en theorieën, worden
ten onderste boven gegooid en omgekeerd,
hoe tot nu vurig beleden ideologieën
practisch en feitelijk worden verloochend
omdat het eigen belang het schijnt te
eischen.
Dat alles moet wel een ontgoocheling
zijn voor den mensch, die daarop had ver
trouwd, e n die nog niet héélemaal blind
is voor de ware werkelijkheid....
Wat wij hier bedoelen is duidelijk voor
eiken ook maar middelmatig goed ver
staander.
De verschrikkelijke feiten van het
wereldgebeuren liggen voor iederen ver-
standigen toeschouwer open in de gewel-
dig-brute drijfveer van het eigenbelang!
Ons werd toegezonden het eerste num
mer van een blaadje, dat te Leiden wordt
verspreid, speciaal onder en voor de me
taalarbeiders. In dat eerste nummer staat
echter niets, wat speciaal den arbeiders en
nog minder wat speciaal den metaalarbei
ders interesseert! Het geeft een beschou
wing van algemeenen aard. En die be
schouwing illustreert, wat de communisti
sche partij betreft heel fel hetgeen wij
hierboven opmerkten over karakterloo-
zen ommekeer. Dat blaadje, natuurlijk
op order van communistische gezagvoer
ders aldus saamgesteld, bewijst de waar
heid van wat ook de „Volkskrant" Zater
dag schreef:
„De communistische partij in ons land is
gekeerd als een blad op de boom.
Jarenlang heeft zij tot een oorlog tegen
Duitschland gehitst.
Dat was in den tijd dat het den schijn
kon hebben dat Rusland met Frankrijk en
Engeland den strijd tegen Duitschland zou
aanbinden.
Toen was onze communistische partij
uiteraard oorlogsgezind.
Nazi-Duitschland was d e vijand van het
menschelijk geslacht, en op de Westersche
democratieën was de hoop van de mensch-
heid gebaseerd.
Toen Rusland geen steun voor zijn ver
overingsoogmerken bij Engeland en Frank
rijk kon vinden, Duitschland daarentegen
wei daartoe bereid was, liep Rusland naar
Du'tschland over.
Onze communistische partij is mee over-
geioopen".
In dat Leidsche communistische propa-
gandablaadje wordt nog wel terloops ge
schreven over het „barbaarsche" fascisme
in Duitschland, maar de vijand zijn nu
in-eens geworden de groote Westersche
democratieën, Frankrijk en Engeland!
Of het communisme Duitschland of
Frankrijk en Engeland als d e vijand van
de vrijheid (die in het communisme zou
uitermate veilig kan leven!) wil proclamee-
ren moet het zelf maar weten. Doch dat
het vandaag naar den eenen kant zwaait
en morgen naar den anderen kant, naar.ge
lang het eigen belang van de leiders van
het communisme het wil dat is veel
erger dan dwaas!
Het blijft afwachten.
De wereld verkeert nog altijd in het on
zekere omtrent de politieke vooruitzichten.
Aan den eenen kant blijven de oorlogs-
communiqué's maar steeds „nichts Neues
im Westen" melden, zoodat men den indruk
krijgt, alsof geen van beide partijen werke
lijk durft aan te pakken. Doch van den
anderen kant zijn er geen teekenen, dat er
met het z.g. vredesoffensief ook maar eeni-
ge vordering wordt gemaakt.
Naar gemeld wordt, heeft Hitier de
gouwleiders van de nationaal-socialistische
partij naar Berlijn ontboden. Wat is de be-
teekenis van die maatregel?
Wil Hitler over de hoofden van zijn on
middellijke raadgevers heen contact hou
den met degenen, die zooveel dichtei bij hel
volk staan? Of is het de bedoeling een de
monstratie te geven van de aangeslotenbeid,
waarmede het Duitsche volk in de ure des
gevaars achter den Führer staat?
Wij vermoeden het laatste. Voor het uiten
van een eigen meening zal wel evenmin ge
legenheid bestaan als dat in den Rijksdag
het geval is. Zooals de Rijksdag een klank
bord is om aan Hitler's woorden relief en
draagwijdte te geven, zal ook deze bijeen
komst wel moeten dienen om Hitler's be
sluit te weerkaatsen tot ver buiten de gren
zen, als een indrukwekkende demonstratie
vaivde these, dat de wil van den Führer de
uitdrukking is van den volkswil.
En wat zal het woord zijn, dat Hitier
over de aarde wil uitbazuinen? Oorlog of
vrede?
Men verwacht, dat het oorlog zal zijn. Het
besluit om de gouwleiders te raadplegen,
wordt opgevat als een bewijs, dat de laatste
hoop, om tot een vreedzame oplossing van
het geschil te geraken, definitief is ver
vagen.
In elk geval heeft het er allen schijn van,
dat binnenkort het uur der beslissing slaan
zal.
Zal Rusland dan mee ten oorlog trekken?
De continentale editie van de „New York
Herald Tribune" schrijft, dat vernomen
wordt, dat het schrijven van Stalin, in ant
woord op het persoonlijke schrijven van
Hitier, een categorische weigering inhield
een gewapend conflict aan te gaan met
Frankrijk en Groot-Brittannië.
Stalin zou verklaard hebben, dat Rus
land bereid was met Duitschland een offi-
cieele verklaring af te leggen over den
tegenwoordigen toestand in Europa, doch
dat hij weigerde verder te gaan dan dat en
over te gaan van woorden tot daden. Het
Kremlin weigert duidelijk zich te verbin
den tot steun aan Duitschland in den strijd
tegen de geallieerden „met alle middelen",
aldus het Amerikaansche blad. Rusland zou
dus neutraal blijven, evenals men dat van
Italië mag aannemen.
Voorts valt nog te melden, dat de Finsch
—Russische besprekingen vandaag hervat
worden. Het Kremlin schijnt er spoed achter
te willen zetten.
Houdt dat verband met de binnenkort
verwachte losbarsting?
Wij weten het niet.
Langzaam en bij gedeelten wordt het
raadsel der toekomst ontsluierd.
DE LEERLINGENSCHAAL.
De regiering hoopt iets te kunnen doen.
In haai memorie van antwoord op het
voorloopig verslag der Tweede Kamer over
hoofdstuk I der Rijksbegrooting zegt de re
geering, dat zij het verlangen naar verbe
tering der leerlingenschaal deelt. Zij hoopt
dan ook op dit gebied iets tot stand te kun
nen brrgen. Maar op dit oogenblik
ontmoet dit bezwaar, aldus de regeering
Indien de verbetering thans werd aange
bracht, zou de kans groot zijn, dat zij str&ics
weer ongedaan zou moeten worden ge
maakt.
De wenschelijkheid zegt de re-
geeiing nog iets voor de werklooze on
derwijzers te doen, s nu door de mobi
lisatie verscheidene onderwijzers tijdelijk
aangest-.ld zijn, minder acuut dan het
bij deze aangelegenheid betrokken onder
wijsbeleid.
Lloyd George beveelt
een conferentie aan
GOUWLEIDERS NAAR DUITSCHLAND
ONTBODEN.
De diplomatieke correspondent van de
„Observer" meldt, dat Hitier alle dis
trictsleiders voor een conferentie naar
Berlijn heeft geroepen.
Hij heeft, aldus de correspondent, beslo
ten persoonlijk kennis te nemen van het
gevoelen van het Puitsche volk. Hitier
heeft een dergelijke stap nooit eerder ge
daan. De districtsleiders staan het nauwst
met het volk in contact en daarom lijkt
het, aldus de correspondent, of Hitier be
sloten heeft over de hoofden van Himmler
en de Gestapo heen zelf achter de waar
heid te komen.
De correspondent meldt verder, dat Hit
ler's aandacht overigens geconcentreerd is
op het diplomatieke front, gedeeltelijk in
verband met het driezijdige verdrag. Dat
Duitschland over dit verdrag bezorgd is,
blijkt uit het feit, dat de ambassadeurs te
Meskou, Rome en Ankara naar Berlijn
ontboden zijn Men heeft dus vastgesteld,
dat Italië, verre van naar toenadering met
Rusland te streven, zooals von Ribben-
trop hoopte, de gelegenheid heeft gekre
gen het initiatief op den Balkan, dat het
in het voorjaar aan Duitschland had ver
loren, te herwinnen. Bovendien is de be
veiliging der belangen in de Middelland-
sche Zee door het driezijdige verdrag zoo
zeer in het voordeel van een Italiaansche
regeling met Frankrijk en Engeland, dat
von Mackensen, de Duitsche ambassadeur
te Rome. het waarschijnlijk even moeilijk
als von Papen zal hebben bij de reeks con
ferenties, welke thans Hitler's tijd in be
slag nemen.
Het ontbieden der stadhouders en gouw
leiders naar Berlijn beteekent, dat Hitier
alle hoop op vrede heeft opgegeven, aldus
berichten, die gisteravond uit Belijn te
Kopenhagen zijn ontvangen. Hitier wil
derhalve de partijleiders raadplegen over
de maatregelen om den oorlog voort te
zetten. De laatste berichten uit Berlijr. ge
ven steun aan de meening, dat de Duit-
schers in de eerste plaats hun krachten
zullen richten op een energieke binkkade
van Engeland en op felle luchtaanvallen.
LLOYD GEORGE RECHTVAARDIGT
ZICH.
Lloyd George heeft Zaterdagmiddag in
zijn kieskring, Gaernarvon, het woord ge
voerd en daarbij naar aanleiding van zijn
jongste redevoering in het Lagerhuis ver
klaard. dat hij valschelijk er van beschul
digd wordt te hebben voorgesteld, dat men
zich zou overgeven. Hij voegde hieraan
toe, dat hij nimmer heeft aanbevolen, dat
Groot-Brittannië tot iederen prijs vrede
zou moeten vragen alsof het land over
wonnen zou zijn.
Lloyd George zeide, dat zijn toespraak
verkeerd is uitgelegd. Hij had een beroep
gedaan, de gelegenheid aan te grijpen,
mogelijk de laatste voor jaren, te confe-
reeren voordat de ..onbeschrijfelijke ver
schrikking en rampspoed van den groo-
ten oorlog aan millioenen gezinnen in vele
landen dood en verderf zou brengen".
Hij was van meening. dat. indien ei ge
legenheid zou zijn de bedoelingen met
vreedzame middelen te bereiken, dat beter
zou zijn dan ontzettende gevaren 'e gaan
loopen en zich verschrikkelijke ïpofferin-
gen op de hals te halen om aan net einde
voorwaarden te bereiken, welke niet beter
zouden kunnen zijn dan die weltte thans
verkregen zouden worden, mits wij de
hulp zouden verkrijgen van neutrale lan
den.
„Ik zal geen stap terugwijken van de
politiek, welke ik steeds heb beplei*'al
dus Lloyd George; „n.l. een Krachtige
houding tegenover dictatoren. Maar op
een conferentie kan men even vastbera
den zijn als op het slagveld".
Indien het op een conferentie zou blij
ken, dat Hitier voornemens was vast te
houden aan zijn veroveringen, zouden wij
de conferentie met een zuiver geweten
hebben kunnen verlaten.
De verho-ding met Rusland.
Lloyd George acht het noodig, dat thans
na de opmerkelijke diplomatieke triumf
van het Turksche verdrag een betere ver
standhouding met Rusland zal komen. Hij
noemde het een der tragedieën van de
geschiedenis, dat Rusland bits is afgewe
zen en dat wij de kans hebben gemist de
agressie zonder bloedvergieten tot staan te
brengen.
De Britsche onderhandelingen te Moskou
werden geleid door een „vyfdenrangs bu
reaucraat van het foreign officie' en een
„volkomen minderwaardige militaire mis
sie", welke geen omlijnde instructies had.
Lloyd George vroeg of het gem tijd is
het Russisch denkbeeld van een nternatio-
nale conferenties te aanvaarden. Hij voeg
de hieraan toe, dat het bemiddelingsvoor
stel van de Noordsche koningen een ver
dere gelegenheid boden.
„Laat ons deze misschien voor jaren de
laatste kans aangrijpen om te conferee-
ren".
In de Memorie van Antwoord aan
de Tweede Kamer deelt de regeering
mede, dat in zake de handhaving van
het gezag en de bescherming van de
geestelijke vrijheid thans in het al
gemeen niet anders wordt gedacht
dan onder het vierde kabinet-Colijn.
Terzake van de Zondagswet bestaat
het voornemen, de tot stand koming
van een nieuwe wet voor te bereiden.
De ontwerpen betreffende de kin
derbijslagverzekering en de echt
scheiding zullen worden gehandhaafd,
het laatste waarschijnlijk behoudens
eenige aan te brengen wijzigingen.
Omtrent de ontwerpen betreffende
de openbare orde wordt een nader
onderzoek ingesteld.
Het ligt m het voornemen der re
geering een ontwerp ter zake van een
wettelijke vacantieregeling in te die-
De voorbereiding van een wette
lijke regeling van de werkloosheids
verzekering wordt met kracht voort
gezet.
over de
De regeering heeft, naar zij meedeelt in
de memorie van antwoord aan de Tweede
Kamer, met voldoening kennis genomen
van de instemming, welke haar optreden
met betrekking tot de voedselvoorziening
en de prijsbeweging by vele leden heeft
gevonden.
De regeering stelt er prijs op te verkla
ren, dat zij een open oog heeft voor de
moeilijkheden, welke een belangrijke stij
ging van de kosten van levensonderhoud
met zich zou brengen.
Primair doel van de prijspolitiek van
de regeering zal dan ook zijn elke on
gemotiveerde stijging van deze kosten
te verhinderen. Behalve aan de huren
en de brandstofprijzen zal zij bijzon
dere aandacht schenken aan de prij
zen van al die artikelen, welke voor
cle voorziening in het directe levens
onderhoud noodig zijn.
He tis daarbij naar de opvatting der re
geer mg intusschen nog te vroeg, zich thans
reeds uit te spreken over de vraag, of de
huidige, op een zoo rustig mogelijke prijs
ontwikkeling gerichte, politiek gecomple
teerd zal moeten worden met aanvullende
maatregelen. Zy geeft er de voorkeur aan
aliereeist de resultaten der huidige poli
tiek af te wachten, te meer omdat zij nog
geenszins de overtuiging heeft, dat deze
politiek niet voldoende mogelijkheden zou
b.eden de kosten van het levensonderhoud
binner redelijke grenzen te houden.
Dat het publiek op grooter schaal heeft
ingekocht dan gewoonlijk, is vanzelfspre
kend en onvermijdelijk. Voor de regeering
gmg het er echter niet om, deze koopbe
weging zonder meer tegen te gaan, doch
slechts voor zoover zy met het oog op ce
voorziening van ons land met levensmid
delen en andere producten schadelijk was
en voor zoover verhinderd zou worden,
dat iedere burger zijn rechtmatig aandeel
in hetgeen voor het levensonderhoud nood
zakelijk is, ontvangt.
Hierin meent de regeering geslaagd te
zyn.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
HITLER HEEFT DE GOUWLEIDERS
NAAR BERLIJN ONTBODEN. WIL HIJ
HET VOLK RAADPLEGEN? (1ste blad).
EEN BESCHULDIGING VAN GOEB-
BELS AAN HET ADRES VAN CHUR
CHILL. (2de blad).
ONDERHANDELINGEN TUSSCHEN
FINLAND EN RUSLAND VANDAAG HER
VAT. (2e blad).
Binnenland
MEDEDEELINGEN IN DE MEMORIE
VAN ANTWOORD BETREFFENDE DE
RIJKSBEGROOTING OVER PLANNEN
DER REGEERING. (1ste blad).
VONDELS BEKEERING HERDACHT.
(3de blad).
VADER EN ZOON VERDRONKEN IN
DE MAAS. (4de blad).
Van de instemming met het gevoerde
buitenlandsche beleid heeft de regeering,
naar zij in de memorie van antwoord mee
deelt, met voldoening kennis genomen,
terwijl zij de hulde, in zoo warme woorden
gebracht aan de weermacht in haar ver
schillende onderdeelen, ten volle onder
schrijft.
Dat de positie van onzijdigheid, welke
ons land in de huidige oorlogsomstandig
heden inneemt, ook de noodzakelijkheid
meebrengt van een zekere beperking van
meeningsuiting in de pers, vooral wat den
vorm aangaat waarin deze gegeven wordt,
wordt door de regeering beaamd. Verre
weg de meeste organen der publieke opi
nie houden daarmede ook in lofwaardige
mate rekening.
Indien de uitzonderingen, die hierop
nog voorkomen, ten slotte een optre
den van de regeering onvermijdelijk
mochten maken, zal dit naar de be
staande wetgeving alleen afdoende
kunnen geschieden door de afkondi
ging van den staat van beleg. Indien
noodig, zal van dit middel worden ge
bruik gemaakt.
Gedachtenwisseling met andere neutra
le staten ter zake van de bemoeilijking,
die onze handel ondervindt van de zijde
der oorlogvoerende mogendheden, heeft
reeds plaats gehad en zal indien noodig
en voorzoover daarvan een nuttig effect
kan worden verwacht, worden voortgezet.
In de memorie van antwoord aan de
Tweede Kamer ontkent de regeering, dat
zij nalatig zou zijn gebleven in de bescher
ming van de bevolking tegen luchtaanval
len.
De regeering blijft het standpunt in
nemen, dat de kosten van de zelfbe
scherming niet ten laste van de open
bare kassen kunnen worden genomen.
Verstrekking van gasmaskers op 's
Rijks kosten ligt niet in het voorne-
De regeering kan niet inzien, dat het
Rijk met betrekking tot den afweer van
luchtaanvallen te kort zou schieten, omdat
in dit opzicht te veel gedreven wordt op
de voornamelijk financieele vrijwillige me
dewerking van de gemeenten, van groote
bedrijven en van particulieren. In een oor
logspositie zijn de luchtverdedigingsorga
nen van de weermacht in beginsel bestemd
voor de collectieve beveiliging van groe
pen van objecten, welke voor het voeren
van de landsverdediging van vitaal -belang
zyn.
Vallen bezittingen van gemeenten,
van groote bedrijven en van particulie
ren buiten de bedoelde collectieve be
scherming of acht men de bescherming
van dit bezittingen door een collectie
ven afweer niet voldoende verzekerd
mede omdat de weermachtsorganen
naar gelang van militaire behoeften
zullen worden verplaatst dan ziet
de regeering er geen bezwaar in, dat
gemeenten, bedrijven en particuliere
finantieele vrijwillige medewerking
verleenen tot het organiseeren van
een luchtafweer, welke uitsluitend te
hunnen behoeve werkt.
