Qeen aaeteetiólemmUig. tuóócPien
JllaóAau en CLnfiaxa
De eerste diplomatieke nederlaag
der Russen
Turkije's beslissing
Van het Westelijk
front
Een gevecht
benoorden
Schiermonnikoog?
WOENSDAG 18 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9468
9e Êcld^M^Sou^cmt
RnrpiiiT PAnpnrrflrht 1?, Adv. dl Aboiin."tarlGVen zie pag 3»
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
Saradjogloe keert naar Turkije terug
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
„Het ziet er naar uit alsof Moskou zijn
eerste ernstige diplomatieke nederlaag
heeft geleden", aldus schrijft een Ameri-
kaansch blad, na het vernemen van het
bericht, dat de Turksche minister van
buitenlandsche zaken Saradjogloe naar
Ankara is teruggekeerd zonder tot over
eenstemming met de Sovjets te zijn ge
komen.
De Turken zijn niet gezwicht voor de
eischen van Moskou.
Dat is ^.en belangrijk politiek feit.
Van cfficieele Russische zijde tracht
men deze nederlaag zooveel mogelijk te
verbloemen en wijst men erop, dat de
vriendschappelijke betrekkingen niet zijn
verbroken.
Wanneer wij het officieele communiqué
lezen, dat na het afbreken der Turksch-
Russische besprekingen is uitgegeven,
krijgen wij zelfs den indruk, dat alles in
volmaakte orde is. „De gedachtenwisselin-
gen, aldus luidt het in dat communiqué,
die gevoerd werden in een hartelijke sfeer,
bevestigden wederom de onveranderlijke
vriendschappelijke betrekkingen tusschen
de Sovjet-Unie en Turkije en het gemeen
schappelijke streven der beide regeeringen
tot handhaving van den vrede. De ceide
regeeiingen kwamen tot de slotsom, dat -
het wentchelijk is het contact ook ir. de
toekomst te onderhouden voor gezamen
lijke bespreking van problemen, die van
belang zijn voor de Sovjet-Unie en de
Turksche republiek".
Men zou zeggen: „Kan het beter?"
Maar als wij de verklaringen lezen, wel
ke de Turksche premier gisteren heeft af
gelegd, blijkt daaruit duidelijk, dat de
Turksche onderhandelaar naar Moskou
was gekomen om over een bepaald plan
te spreken, maar dat de Russen met ge
heel nieuwe eischen zijn gekomen, welke
voor Turkije onaanvaardbaar waren.
Moskou had o.a, een eisch gesteld om
trent de Dardanellen, welke eisch Ankara
heeft afgewezen.
De Dardanellen worden dus niet geslo
ten voor de Britsche oorlogsschepen, iets
wat Rusland buitengewoon graag zou
hebben gezien.
Welke Russische voorstellen er nog meer
gedaan zijn, weten wij niet, maar over het
algemeen kan wel gezegd worden, dat zij
zoodanig waren, dat Turkije ze niet in
overeenstemming kon brengen met zijn
politiek ten aanzien van Engeland en
Frankrijk. Moskou verlangde van Turkije,
dat het Engeland en Frankrijk in den steek
zou laten en dat heeft Turkije geweigerd.
Het onmiddellijke gevolg hiervan is, dat
de pacten van wederzijdschen bijstand
tusschen Turkije eenerzijds en Engeland
en Frankrijk anderzijds dezer dagen zullen
worden onderteekend.
Het afbreken der onderhandelingen met
de Sovjets heeft derhalve het karakter van
een beslissende keuze tusschen het Oos
ten en het Westen en Turkije heeft de
vriendschap met het Westen verkozen bo
ven de garanties welke Moskou, in com
pagnonschap met Berlijn, konden of wil
den aanbieden.
Dat Duitschland hier de hand mede in
het spel heeft gehad, wordt bevestigd door
de overkomst van von Papen naar Ankara,
welke komst even onverwacht was als
zijn overhaast vertrek uit Ankara, nu zijn
zending blijkbaar mislukt is.
Vóór het uitbreken van den oorlog was
het feit, dat Turkije zich aansloot bij de
Franschen en Engeland een ernstige te
leurstelling voor Duitschland. Met behulp
van Rusland heeft men getracht Turkije
weer om te krijgen, doch dat is niet ge
lukt.
Langzamerhand beginnen de posities
zich af te teekenen. De houding van Tur
kije heeft één der vele vraagteekens weg
geveegd van het politieke bord van Euro
pa. Waarschijnlijk volgen er nu meer.
Het uur der beslissingen nadert.
Sovfet-eischen pasten niet
in Turksche politiek
VERKLARING VAN DEN MINISTER
PRESIDENT.
De eerste minister van Turkije Saydam
heeft gisteren verklaard, dat geen over
eenkomst bereikt is na de onderhande
lingen in Moskou.
De premier legde deze verklaring af in
een rede tot de parlementsfractie der Re-
publikeinsche Volkspartij.
„Toen Saradjogloe naar Moskou vertrok
aldus de premier hadden de beide
regieringen reeds van gedachten gewis
seld over de essentieele punten betreffen
de de afsluiting van een verdrag. De on
derhandelingen, die te Moskou gevoerd zijn
op de giondslagen van deze gedachten,
hebben geen overeenkomst tot resultaat
kunnen hebben. De reden daarvan is, dat
de Sovjet-regeering onzen minister van
buitenlandsche zaken volkomen nieuwe
voorstellen voorlegde. Het was niet mo
gelijk deze nieuwe voorstellen in overeen
stemming te brengen met de verplichtin
gen, die, naar Rusland wist, aangegaan
waren tusschen Turkije en Engeland en
Frankrijk".
SayJam vervolgde: „Bovendien vormden
van het standpunt onzer veiligheid de
waarborgen, die ons werden aangeboden,
geen compensatie voor de verplichtingen,
welke men ons vroeg in ruil op ons te
nemen.
De eischen van den Sovjet werden
niet vereenigbaar geacht met de Turk
sche politiek. Ten aanzien van de Dar
danellen was Turkije van meening,
dat het essentieel belang was, dat het
zich niet zou binden aan andere be
palingen dan die, welke zijn voorzien
in zijn internationale verbintenissen
van algemeenen aard.
Om deze redenen was het niet mogelijk
een definitief resultaat bij de besprekin
gen in Moskou te bereiken. Onze betrek
kingen met Sovjet-Rusland blijven niette
min berusten op een hechte basis van
vriendschap".
De parlementsfracties keurden met alge-
meene stemmen de verklaring van den
premier goed.
BIJSTANDSPACTEN TUSSCHEN
TURKIJE, ENGELAND EN
FRANKRIJK.
Een telegram uit Ankara meldt, dat in
welingelichte kringen vernomen wordt,
dat de definitieve pacten tot wederzijd-
schen bijstand tusschen Engeland en Tur
kije en tusschen Frankrijk en Turkije vóór
het einde van deze week zullen worden
onderteekend.
SARADJOGLOE UIT MOSKOU
VERTROKKEN.
De Turksche minister van buitenland
sche zaken, Saradjogloe, is te middernacht,
na 23 dagen in Moskou te zijn geweest, van
Sebastopol naar Ankara vertrokken. Hem
werd uitgeleide gedaan door de plaatsver
vangende commissarissen voor buitenland
sche zaken, Potemkin en Dekanossow, den
Turkschen ambassadeur Aktai en de am
bassadeurs van Afghanistan, Iran en En
geland, benevens de gezanten van de Bal-
kanlanden.
VON PAPENS ZENDING MISLUKT.
Von Papen is gisteravond uit Ankara
naar Berlijn vertrokken. Welingelichte
Turksche kringen zijn verbaasd over zijn
onverwacht vertrek.
Mevrouw von Papen vertrekt vandaag
naar Berlijn.
DE EERSTE DIPLOMATIEKE
NEDERLAAG.
In een artikel over de Russisch-Turksche
onderhandelingen schrijft de New York
Herald Tribune: „Het ziet er op het
oogenblik naar uit, alsof de Russen hun
eerste ernstige diplomatieke nederlaag ge
leden hebben".
De „New York Times" verklaart: „De
mislukking der onderhandelingen kan een
belangrijke verandering bet eekenen voor
de oorlogskansen. De successen, welke
Duitschland tot nu toe heeft behaald, moe
ten niet hooger worden aangeslagen dan
als schermutselingen, welke voorafgaan
aan de werkelijke krachtproef".
FRANSCHE LEGERBERICHTEN
Het Fransche legerbericht van gisteravond
luidt:
„Plaatselijke actie aan het geheele front,
dat niettegensaande de heftige infanterie-
gevechten op zekere plaatsen, sedert Dins
dagochtend niet gewijzigd is.
Een Duitsch koopvaardijschip is door
onze vloot op den Oceaan buitgemaakt.
Het Fransche legerbericht van heden
ochtend luidt: „In den loop van den nacht
activiteit van verkenners aan beide zijden.
Troepen in hinderlaag en .overvallingen.
Er is een druk verkeer langs de ver-
keers- en spoorwegen achter de vijande
lijke linies".
ONDER MOORDDADIG FRANSCH
SPFRVUUR
Havas geeft de volgende toelichting:
Het Duitsche offensief, dat in contact is
gekomen met den eersten Franschen weer
stand, markeert den pas. De Maandag ont
ketende, Duitsche aanvallen de eerste in
het begin van zes kilometer, en de tweede
ten Oosten van de Saar op een front van
dertig kilometer zijn voortgeschreden
over de zóne, die te voren door de Fran
sche troepen was ontruimd. Sinds Maandag
avond echter zijn de Duitschers letterlijk in
hun voorwaartsche beweging geblokkeerd
door het welonderhouden vuur der automa
tische wapeneh uit de weerstandslinies, die
zorgvuldig sedert twee weken in orde ge
bracht waren achter de dekkinge der Fran
sche voorposten. Aangekomen voor de
uiterst dicht aaneengesloten schootsvelden,
die zich voor deze stellingen uitstrekken,
konden de Duitsche infanteristen, hoe vast
beraden van geest ook, niet anders doen dan
plat op den grond gaan liggen zonder hoop
den beweeglijken muur van staal te kun
nen overschrijden.
Op geen enkel punt hebben zij contact
kunnen vestigen, niet alleen niet van nabij,
maar zelfs niet van een voldoenden afstand
om den strijd met handgranaten aan te bin
den met de verdedigers van de fransche
stellingen, zulks tengevolge van het wei-
onderhouden verdedigingsvuur. De aanval
lers kunnen zich slechts ingraven op de
punten, waar zij zijn aangekomen en daar
op hun beurt automatische waoens in stel
ling brengen om het verdedigingsvuur te
beantwoorden. Zij worden echter niet alleen
aangegrepen door direct vuur van de Fran
sche infanterie, maar ook door een hevig
spervuur der artillerie.
Onder deze omstandigheden is het waar
schijnlijk, dat de Duitsche divisies, die bij
deze operatie betrokken zijn, reeds thans
gevoelige verliezen hebben geleden, te
meer, daar zij bij hun opmarsch tot bij de
Fransche stellingen moesten trekken over
dicht bezaaide mijnenvelden onder een he
vig bombardement uit geschut van ieder
kaliber en onder de doodelijke zwermen,
kogels der zware mitrailleurs, die indirect
vuur gaven op een terrein, dat in de afge-
loopen weken nauwgezet was geëxploreerd.
GENERAAL VON BLOMBERG NIET
GEVANGEN
Het van Britsche zijde verspreide bericht,
dat generaal von Blomberg, de vroegere
mininster van oorlog, met vijf andere ge
neraals gevangen zou zijn genomen en op
gesloten in Landsberg, is niet juist, meldt
het Duitsche Nieuwsbureau.
Generaal von Blomberg leeft als particu
lier in Bad Wiessee in Beieren.
NIEMOELLER WIL DIENST NEMEN IN
HET LEGER
De correspondent van de „Tijd" te Ber
lijn meldt:
Naar wij uit betrouwbare bron verne
men, heeft ds. Niemoeller, die zich nog
TUSSCHEN OORLOGSSCHEPEN EN
VLIEGTUIGEN.
Op het eiland Schiermonnikoog meent
men aan, dat vanmorgen omstreeks elf uur
ten Noorden van Schiermonnikoog op vrij
grooten afstand van de kust, ver buiten de
territoriale wateren, een gevecht heeft
plaats gehad tusschen oorlogsbodems en
vliegtuigen.
Voor zoover door ooggetuigen kon wor
den gezien, zouden zes oorlogsschepen zijn
aangevallen door een twaalftal vliegtui
gen.
Omtrent den uitslag van het gevecht
kan niets worden gemeld, daar de oorlogs
schepen na eenigen tijd uit het gezicht ver
dwenen.
steeds in het concentratiekamp te Oranien-
burg bevindt, eenigen tijd geleden een
schrijven tot de autoriteiten gericht, waar
in hij den wensch uitspreekt om weer
dienst te mogen nemen in het Duitsche le
ger.
Ds. Niemoeller legde er den nadruk op,
dat niet de wensch om in vrijheid gesteld
te worden voor hem aanleiding tot dezen
stap geweest is, maar uitsluitend zijn lief
de voor het vaderland. Tot heden mocht de
predikant op zijn verzoek nog geen ant
woord ontvangen.
DE STOCKHOLMSCHE CONFERENTIE
STOCKHOLM, 18 October (A.N.P.)
Pesident Kallio van Finland en de Finsche
minister van buitenlandsche zaken, Erkko,
zijn vanmorgen in een extra vliegtuig hier
aangekomen. Zij werden verwelkomd door
den Zweedschen kroonprins, prins GustaaE
Adolf, de leden der Zweedsche regeering
en vertegenwoordigers der stad Stockholm.
Om 9 uur 50 min. kwam de extratrein
met de koningen van Noorwegen en Dene
marken op het hoofdstation aan. De ko
ninklijke gasten werden op het perron ver
welkomd door koning Gustaaf van Zweden,
den kroonprins, prins Gustaaf Adolf en het
Zweedsche kabinet.
De Zweedsche bladen schrijven uitvoe
rig over de heden beginnende conferentie
der Noordsche landen en herinneren er
aan, dat bij de bespreking der drie ko
ningen te Malmoe in December 1914 dezelf
de vorsten de Noordsche landen vertegen
woordigden. De deelneming van den presi
dent van Finland aan de conferentie van
heden wordt hartelijk begroet.
Wat wordt in Stockholm besproken?
STOCKHOLM, 18 Dec. (A.N.P.) Van
welingelichte zijde wordt met betrekking
tot de conferentie van Stockholm vernomen,
dat daarbij alle kwesties van gemeenschap
pelijk politiek belang zullen besproken wor
den. Daartoe behooren met name de vraag
stukken der handhaving van den neutralen
handel, alsmede, naar men veronderstelt,
de verhouding van Finland tot Rusland.
Wellicht wordt ook overwogen wat gedaan
kan worden om aan den oorlog een einde te
maken.
Toenemend optimisme in Helsinki
HELSINKI, 18 October (A.N.P.) De
Finsche hoofdstad is vandaag met vlaggen
getooid ter eere van de conferentie in
Stockholm.
De berichten zijn schaadsch, maar er valt
een toenemend optimisme waar té nemen
wat het uiteindelijke resultaat der Finsch
Russische besprekingen betreft.
Op de eilanden aan de Finsche kust is de
spanning iets afgenomen en de bewoners,
die de vorige week waren uitgeweken naar
het vasteland, kunnen thans naar huis te-
rugkeeren.
De plaatselijke Duitsche autoriteiten
hebben den in Finland wonende Duitschers
aangeraden hun zaken te regelen en vrij
willig naar Duitschland terug te keeren, al
vorens zij daartoe gedwongen worden.
RUSSISCHE TROEPEN TREKKEN
HEDEN NAAR ESTLAND.
MOSKOU, 18 October (ANP). De intocht
der Sovjettroepen in Estland zal heden een
aanvang nemen.
Naar Tass meldt, betreft het troepen van
het militaire district Leningrad, die onder
beval van den commandant van Leningrad,
Mirezkof, zullen optrekken naar de voor
het roode leger bestemde steunpunten en
vliegvelden in Estland. Den troepen is me
degedeeld, zoo vervolgt Tass, dat het hun
taak is, den toegang tot het Sovjetgebied
met de bezetting der Estlandsche steunpun
ten te verdedigen, en steun te verleenen
aan het bevriende Estland.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
GEEN OVEREENSTEMMING TUS
SCHEN RUSLAND EN TURKIJE. MI
NISTER SARADJOGLOE TERUGGE
KEERD (1ste blad).
HERLEEFDE ACTIVITEIT IN HET
WESTEN (2de blad).
KALININ ANTWOORDT OP DE
BOODSCHAP VAN ROOSEVELT (2e bl).
HENDERSON OVER HITLER (2e blad).
Binnenland
STEUNVERLEENING EN MOBILISA
TIE-VERGOEDING. (Ie blad).
KOSTWINNERS-VERGOEDING EN HU
WENDE MILITAIREN (1ste blad).
DE KOMENDE BENZINE-DISTRIBUTIE
(le blad).
WAT HET ALGEMEEN STEUNCOMITÉ
1937 BEOOGT (le bdlad).
V De nooden In dezen tl|d
Het particulier initiatief heeft vooral in
dezen tijd vóór zich een breed terrein van
sociale bemoeiingen.
De Overheid kan niet alles doen. En men
mag ook niet alles aan de Overheid over
laten.
De zorg voor de veraangenaming van het
leven der militairen buiten hun diensttijd
moet zoo lang mogelijk blijven een taak van
particulier initiatief.
Dit is één vorm van sociale bemoeiing,
speciaal in dezen tijd. Zoo zijn er meerdere.
Wij wijzen b.v. op het Algemeen Steun
comité 1939 waarvoor in de week van 13
tot 18 November een landelijke huizen- en
straat-collecte zal worden gehouden. (Men
zie hierover ook mededeelingen elders in
dit nummer). Dit Steuncomité heeft een
taak, welke de Overheid niet of zéker niet
zoo goed zou kunnen vervullen, omdat
overheidsinstellingen bij steunverleenen
uiterst moeilijk kunnen specialiseeren of
individualiseeren, wat juist zoo gewenscht
en noodzakelijk is, om goed, billijk en doel
treffend, steun te verleenen.
Van den anderen kant mag echter de
Overheid niet op de schouders van particu
lieren laten rusten, waarvoor zij de zorg
zélf moet dragen.
Wij denken hier speciaal aan passieve en
vooral aan actieve luchtbeschermingsmaat
regelen. Zeker, het comité in Leiden, dat
zich ten doel stelt gelden bij de Leidsche
burgerij in te zamelen om luchtafweer
geschut te koopen, doet een sympathiek
werk. Maar o.L moet de gemeentelijke
Overheid, als zy het aanschaffen van lucht
afweergeschut voor Leiden mogelijk en
noodig oordeelt, de daarvoor benoodigde
gelden zoo niet geheel en al, dan toch voor
een aanzienlijk deel beschikbaar stellen.
Uit de loopende uitgaven kan geen geld be
schikbaar worden gesteld, er zou een lee
ning voor moeten en o.i. ook kunnen wor
den gesloten. Met deze opwekking wijlen
wij ondersteunen de bedoeling van een
vraag, in de laatstgehouden vergadering
van den gemeenteraad aan B. en W. ge
steld, en waarop B. en W. in de volgende
vergadering zouden antwoorden.
De nooden in dezen tijd zijn veelzijdig.
Overheid en particulieren moeten ieder op
zich en te zamen alles doen wat mogelijk
is, om die nooden te lenigen. Geen afschuif
systeem naar de Overheid dat vóóral
niet! Maar ook van de zijde der Overheid
niet té veel overlaten en geheel overlaten
aan particulieren.
TREINVERKEER DOOR
OVERSTROOMING BELEMMERD.
LONDEN, 18 Octaber (ANP). De
hoofdspoorlijn van het Euston-station, een
der vele lijnen, welke Londen met het
Noorden verbinden, is versperd in het ge
bied van Bletchley, 30 mijl van Londen,
als gevolg van een overstrooming, welke
veroorzaakt is door het buiten de oevers
treden van het Grand Union kanaal. De
treinen zijn tijdelijk omgelegd.
De overstrooming strekt zich uit over een
oppervlakte van ongeveer 120 vierk. klio-
meter. Verscheinene dorpen staan onder;
water. Een dorp is geïsoleerd. L
