Duitsche luchtaanval bij
Schotsche kust
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Verhoogde druk
Cdinêwcgh aatiócliauuide
ópan tiend Eucfttgevecftt
Het doel was de Britsche vloot te treffen
Rijksmiddelen
DINSDAG 17 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9467
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonm-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Er valt een verscherping van den strijd
te constateeren. Aan het Westfront, waar
sinds het begin van den oorlog bijna dage
lijks „nichts Neues" te melden viel, wordt
nu gewag gemaakt van het eerste Duitsche
offensief van eenigszins behoorlijke afme
tingen. Voorts blijkt uit den aanval van
de Duitsche vliegtuigen op de Britsche
vloot in de Firth of Forth bij Schotland,
dat ook in de lucht nieuwe activiteit is in
gezet.
Wat is de beteekenis van deze opleving?
Tot nu toe hebben de tegenstanders van
weerszijden een groote schroom aan den
dag gelegd om den oorlog in alle felheid
te ontketenen. Zij hebben een gereser
veerdheid getoond, welke verrassend was
en verwondering gewekt heeft.
Het verband met de nog altijd open ge
laten mogelijkheid om tot een oplossing
zonder geweld te komen lag voor de hand.
Beteekent de nu te constateeren verhoo
ging van de oorlogsactiviteit, dat Duitsch-
land de aanval gaat immers van Duitsch-
land uit dehoop heeft opgegeven om
den oorlog te vermijden? Of beteekent het
een laatste waarschuwing, een ondersteu
ning van een eventueel tweede vredes
offensief, waarop sommige berichten schij
nen te zinspelen?
Volgens den Berlijnschen correspondent
van „National Tidende" zou Hitier de hoop
op interventie van een neutrale mogend
heid ten gunste van den vrede hebben op
gegeven en definitief bevel hebben gege
ven voor een grooten aanval.
Hitier heeft gisteren een langdurige con
ferentie gehad met leiders van leger en
vloot en binnenkort zou dus een actie wor
den ingezet, waarbij alles wat tot nu toe
gebeurd is, slechts kinderspel zou zijn.
Maar van den anderen kant wordt mel
ding gemaakt van geruchten, dat Roose
velt en Mussolini zich zouden willen leenen
voor vredestichters en dat ook de „drie
Noorsche koningen met de Sovjet-ster" een
rol zouden willen spelen bij een nieuwe
bemiddelingspoging.
Aanvankelijk was de eerste gedachte,
dat de drie Scandinavische koningen vooral
het oog gericht hadden op den wassenden
invloed van de Sovjets in Finland; een
gedachte, die aan waarschijnlijkheid won
door de deelneming van den Finschen pre
sident aan de Stockholmsche beraadslagin
gen. Maar thans wordt het vermoeden uit
gesproken, dat het over het hoofd van
Finland heen meer te doen is om een al
gemeen vredesinitiatief, waaraan Roose
velt kracht heeft willen bijzetten door zijn
boodschap aan Kalinin. Ook deze bood
schap ging over Finland, maar men heeft
zich toch met eenige verwondering afge
vraagd, waarom de Ver. Staten zich zoo
zeer voor Finland interesseerden. Roose
velt heeft toch ook in de onderhandelingen
met Estland, Letland of Litauen niet in
gegrepen.
Men wil in de Stockholmsche conferen
tie, welke morgen begint, meer zien dan
een eenvoudige beraadslaging over belan
gen, welke tot de vier deelnemende lan
den beperkt zijn en brengt Roosevelts
speciaal interesse en Mussolini's algemeen
vredesstreven met een en ander in ver
band.
Natuurlijk zijn al deze combinaties
slechts gissingen en waarschijnlijk speelt
de wensch als vader der gedachten hierbij
een groote rol.
Maar al geeft men zich niet over
aan illusies, toch zou het onjuist zijn, elk
optimisme prijs te geven, zoolang nog niet
elke hoop is vervlogen.
OVER DE EERSTE NEGEN MAANDEN
18 MELLIOEN BOVEN RE RAMING.
De opbrengst der Rijksmiddelen be
droeg in September 37.816.198 of 368.213
minder dan in September 1938, doch
ƒ1.005.782 meer dan de raming was.
Over de eerste negen maanden van dit
jaar was de opbrengst ƒ349.214.161, zijnde
ƒ18.657.547 meer dan over dezelfde perio
de van het vorige jaar en 17.920.411 meer
dan geraamd was.
Eenige vliegtuigen
neergeschoten
VIJFTIEN DOODEN GEMELD.
Het Britsche ministerie van voorlichting
deelt mede, dat Duitsche vliegtuigen gister
middag hebben gepoogd, de Schotsche kust
in te vallen.
De Britsche luchtmacht ging de aanval
lers tegemoet en bracht hun verliezen toe.
Het weer was helder en de ontploffing
van de gTanaten in de lucht was zeer dui
delijk te zien.
Vooral in de omgeving van de Firth of
Forth werd veel geschoten. Ook ten Zuiden
van Edinburgh in de richting van de Pent-
landheuvels werden verscheidene vliegtui
gen gezien.
Nadat het vuren was gestaakt, werden in
verscheidene deelen van Edinburgh gra
naatsplinters gevonden.
Luchtalarm werd niet gegeven.
Officieel wordt medegedeeld, dat twee
vlootofficieren en dertien manschappen ge
dood zijn bij den luchtaanval van gisteren.
Twaalf manschappen werden ernstig ge
wond.
Tot de dooden behoort de commandant
van de „Mohawk."
WAT OOGGETUIGEN VERHALEN.
Het bijzondere bij dezen aanval was, dat.
op verscheidene plaatsen o.m. te Edinburgh
geen sirenes hebben geloeid en Gat de men-
schen op straat met verwondering naar de
hevige luchtgevechten stonden te kijken
zonder precies te weten wat er aar de hand
as.
De Engelsche dagbladen publiceeren dan-
ook verhalen van ooggetuigen, waaruit
blijkt, hoe de menigte in Edinburgh de
straat op is gegaan om den luchtaanval te
aanschouwen en hoe de passagiers in den
trein, die over de befaamde brug over de
Forth reed, zagen hoe de eerste luchtaan
val op Engeland werd tot een terugtocht
der Duitschers.
In Edinburg stroomden de menschen sa
men in de straten, zij zagen de granaten in
de lucht ontploffen ter weerszijden van de
Forth en aanschouwden de spannende
luchtgeveohten. Granaatsplinters vielen in
de straten, doch niemand werd gewond.
Een passagier in den trein, die over de
Forth reed, vertelde: Toen de trein lang
zaam over de brug ging leken twee vlieg
tuigen een nabij den Zuidelijken oever en
een aan den Noordoever van de Forth bo
ven ons te duiken. Groote fonteinen water
spoten omhoog toen de bommen neervielen,
maar de brug werd niet beschadigd. On
middellijk openden onze kanonnen het
vuur. Toen verschenen Britsche vliegtuigen
en zij waren in uiterst korten tijd vlak bij
de aanvallers. Tijdens den overval reed nog
een tweede trein over de brug.
Een andere ooggetuige vertelde, dat het
gedonder van het geschut op de oorlog
schepen verschrikkelijk was. „Ik stond ver
baasd over de kalmte van iedereen rondom
mij. Granaten ontploften aan alle kanten
om de vliegtuigen."
Dé bewering, die door den Duitschen om
roep is uitgesproken en volgens welke twee
Britsche jachttoestellen neergeschoten zijn,
wordt in Londen tegengesproken. Alle Brit
sche toestellen zijn veilig teruggekeerd.
DE DUITSCHE LEZING.
Op 16 October tusschen 14.30 uur en 15.30
uur hebben dertig Duitsche bombardemenst
vliegtuigen een aanval gedaan op Engelsche
oorlogsschepen, die in de Firth of Forth
lagen. Twee Britsche kruisers zijn door
Lommen van zwaar kaliber getroffen. De
aanval werd niettegenstaande het hevige
Engelsche afweervuur gedaan. Van de
Britsche jachtvliegtuigen, die opstegen,
werden er twee dooi de Duitsche toestellen
neergeschoten. Twe Duitsche vliegtuigen
worden vermist.
Voorts meldt het Duitsche Nieuwsbu
reau: Duitsche groepen oorlogsvliegers, die
Maandagochtend van een Duitsch vlieg
veld startten, hebber zonder vijandelijken
afweer den Firth of Forth aan de Schot
sche Oostkust bereikt en hier in duikaanval
kruisers met succes met bommen bestookt.
De aanval kw am voor de Engelschen zoo
verrassend, dat de eerste Duitsche aan
vallers weinig van den afweer merkten en
eerst de laatste Duitsche machines sterk
afweervuur kregen. Twee vijandelijke ja
gers, van het Spitfire-type. werden volgens
stellige waarnemingen neergeschoten.
De Duitsche machines, duikstrijdtoestel-
len, van groote aanvals- en gevechtskracht,
startten Maandag met bedekt weer voor
den vlucht naar Engeland. In zeer korten
tijd werd met de uiterst snelle machines
ondanks den grooten bommenlast de Noord
zee overgestoken en de Firth of Forth be
reikt, vóór welke de voortdurend op den
vijand loerende Duitsche verkenners vijan
delijke zeestrijdkrachten hadden waargeno
men. Dicht bij de brug lagen Engelsche
kruisers van een groote klasse, welker
type tengevolge van de groote duiksnel-
heid der Duitsche machines niet nauwkeu
rig kon worden uitgemaakt. Bijna alle ma
chines van de groep konden hun bommen
op deze of andere eenheden, die hier lagen
neerwerpen.
De eerste toestellen kregen nauwelijks
vuur, zoo groot was de verrassing der En
gelschen, toen Duitsche vliegtuigen plot
seling op hen afdoken. Reeds het tweede
Duitsche vliegtuig maakte treffers op een
Engelschen kruiser, welke hooge rookzui
len ten gevolge hadden. Ook door de vol
gende vliegtuigen konden treffers waarge
nomen worden. Dpze treffers zjjn foto
grafisch vastgelegd en kunnen nu door de
Engelschen niet ontkend worden. Ver
scheidene Engelsche oorlogsschepen wer
den aanzienlijk beschadigd. Duitsche vlieg
tuigen vlogen ten slotte nog over de kust
aan weerszijden van de Firth of Forth en
Edinburgh. Zij vlogen deels zon laag, dat
zij door de landlieden toegew/—" werden,
Van verschillende punten begon een krach
tig luchtafweervuur Twee Engelsche ja
gers, die de Duitsche machines achtervolg
den, werden neergeschoten. De Duitsche
toestellen keerden in den loop van den
avond, na deels buitengewoon groote vlieg
prestaties, terug. Twee Duitsche toestellen
worden vermist.
DE OFFICIEELE ENGELSCHE LEZING.
In een gemeenschappelijke mededeeling
1 van de Britsche ministeriën van marine,
I luchtvaart en binnenlandsche veiligheid
wordt gezegd, dat de Duitsche luchtaanval
was gericht tegen de schepen in de Firth
of Forth en door een twaalftal toestellen
werd ondernomen. Geen enkel schip heeft
ernstige schade geleden. Een bom, die
langs de huid van den kruiser „Southamp
ton" schampte, veroorzaakte geringe scha
de bjj den boeg en bracht de admiraals
sloep en een achtriemssloep tot zinken. De
Engelsche verliezen bedragen: drie man
aan boord van de „Southampton" en zeven
aan boord van den kruiser „Edinburgh",
die allen door bomsplinters getroffen wer
den. Verder viel een bom bij den torpedo
jager „Mohawk", waardoor 25 man ge
dood of gewond werden.
Tenminste vier van de 12 tot 14 aanval
lende toestellen werden neergehaald,
waarvan drie door den Britsche lucht
macht. Het eerste contact tusschen de
Britsche en Duitsche vliegtuigen vond
plaats ter hcogte van het eiland May bij
den mond van de Firt of Forth. Twee
vijandelijke vliegtuigen werden toen ge
dwongen tot enkele voeten boven het wa
ter te dalen: zij werden naar zee terugge
jaagd. Een ander Duitsch toestel werd bo
ven Dalkeith aangevallen; het stortte
brandend in zee.
Binnen een kwartier was een hevig ge
vecht ter hoogte van Crail ontbrand, waar
bij een tweede Duitsche machine in zee
viel. Een derde aanvaller werd bij de ach
tervolging vernield.
Er zijn geen berichten over verliezen
onder de burgerbevolking en ook de Brit
sche luchtmacht heeft geen verliezen gele
den. Twee Duitsche vliegers werden door
een torpedoboot jager gered, doch een hun
ner is later overleden.
Waarom geen lucht-alarm?
Het Britsche ministerie van binnenland
sche veiligheid verklaart, dat een onder
zoek wordt ingesteld naar de reden van
het achterwege blijven van eenige waar
schuwing, dat een luchtaanval op Edin
burgh werd uitgevoerd.
Luchtalarm te Hull en Bridlington.
Kort na elf uur hedenmorgen werd
luchtalarm gegeven te Hull en Bridling
ton.
HET AANTAL NEERGEHAALDE
DUITSCHE VLIEGTUIGEN.
LONDEN, 17 Oct. (A. N. P.). Reuter ver
neemt, dat er reden is te gelooven, dat het
aantal Duitsche vliegtuigen, dat gisteren
tijdens den aanval op de Firth of Forth
werd neergehaald hooger is dan vier, welk
cijfer officieel wordt opgegeven.
In sommige niet officieele kringen
spreekt men wel van zeven van de twaalf
of veertien toestellen, die aan den aanval
hebben deelgenomen.
Met het oog op de moeilijkheid, de feiten
te controleeren voor wat betreft het waar
nemen van vliegtuigen, die op grooten af
stand vallen, bepalen officieele kringen er
zich tot nu toe toe, het aantal op te geven,
waaromtrent zekerheid bestaat.
Er wordt thans een verdere officieele ver-
Klaring verwacht.
LONDEN, 17 October. (A. N. P.). Om
11 uur 40 werd te Huil het signaal gegeven,
dat alles veilig was.
Er waren geen vliegtuigen gezien.
Ook te Grimsby werd hedenmorgen
luchtalarm gemaakt.
NOGMAALS DE „REPULSE".
In zijn commentaar op de Duitsche be
weringen, dat de Britsche slagkruiser „Re
pulse" zou zijn tot zinken gebracht, het
geen door de Britsche admiraliteit wordt
ontkend, schrijft de „Daily Telegraph":
„Een van de voornaamste redenen, waar
om Duitschland beweert schepen van Brit
sche slagvlooten te hebben tot zinken ge
bracht, is dat het hoopt uit de Britsche
ontkenningen te vernemen, waar de vloten
zich bevinden. Wanneer een vloot op zee
is, zwijgt de radio en indien een directe
ontkenning volgt op berichten over tot zin
ken brenging, bewijst dit den Duitschers,
dat de vloot in verbinding staat met de
admiraliteit en zich derhalve niet op zee
bevindt. Het kan om deze reden zijn. dat
da admiraliteit in de toekomst geen tegen
spraken zal publiceeren' en dat Duitsch
land voort zal gaan onjuiste berichten uit
te zenden, die niet zullen worden weer
legd".
De beroemde brug over de Firth of Forth bij Edinburgh, waarop twee
treinen elkaar kunnen passeeren en die twee bogen heeft van 548 meter
de brug is tweeren-eèn-halve kilometer lang en ongeveer 55 meter
hoog is als door een wonder aan het bombardement van Duitsche
vliegers ontsnapt. Ooggetuigen zagen, hoe de Duitsche bombardements
vliegtuigen duikvluchten maakten en hun lading vlak bij de brug
lieten vallen.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen*
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
GISTEREN HEEFT EEN LUCHTAAN
VAL BIJ DE SCHOTSCHE KUST PLAATS
GEHAD. (1ste blad).
HEEFT DE VREDE NOG EEN KANST
(2de blad).
HET EERSTE DUITSCHE OFFENSIEF
AAN HET WESTFRONT. (2de blad).
Binnenland
MEDEDEELINGEN BETREFFENDE BO-
TER-PRIJS. MARGARINE HEFFING EN
STEUN-TOESLAG KAAS. (1ste blad.
INSTELLING VAN EEN COMMISSIE
VOOR TOEZICHT OP INVORDERING
VOOR DEFENSIE-DOELEINDEN. (1ste
blad).
DE RIJKSMIDDELEN HEBBEN, WAT
DE NIET-INDIRECTE BELASTINGEN
AANGAAT, IN SEPTEMBER 37.816.200
OPGEBRACHT, OF SLECHTS 368.200
MINDER DAN VERLEDEN JAAR. (1ste
blad).
DE REGEERING VRAAGT EEN BUI
TENGEWOON CREDIET VAN 100 MIL-
L30EN VOOR DEFENSIE-UITGAVEN.
(lste blad).
VERSCHILLENDE ERNSTIGE VER
KEERSONGELUKKEN. (3de blad).
SARADJOGLOE VERTREKT
VANAVOND UIT MOSKOU.
LONDEN, 17 October. (A.N.P.) De
Turksche minister van buitenlandsche za
ken Saradjogloe zal vanavond naar Tur
kije vertrekken, hoewel de onderhandelin
gen nog niet zjjn afgesloten.
MOSKOU, 17 October. (A.N.P.) Gezag
hebbende kringen in Moskou verklaren,
dat Saradjogloe naar Ankara voorstellen
van de Sovjets meeneemt, welke aldaar
verder bestudeerd zullen worden.
De uitgaven voor de
defensie
Advies commissie-vordering
Het wenschelijk oordeelende, dat zoo
veel mogelijk dient te worden gewaar
borgd, dat vorderingen een aanschaffingen
ten behoeve van de weermacht in verband
met legering en verpleging der troepen,
alsmede met het oog op voldoende oefen
gelegenheid en paraatheid, op doelmatige
wijze, met inachtneming van alle daarbij
in aanmerking komende belangen, plaats
hebben, heeft de minister van defensie
een commissie van advies (advies-commis
sie-vorderingen) ingesteld.
Deze commissie zal bij de uitvoering van
haar taak rekening houden met:
le. Het belang van de landsverdediging,
in het bijzonder ten aanzien van een goede
huisvesting, verpleging, alsmede voldoen
de oefengelegenheid voor en paraatheid
van de troepen.
2e. Het belang van 's rijks schatkist,
waarbij op den voorgrond staat, dat de
kosten van de onder le. genoemde voor
zieningen dienen te blijven binnen de
grenzen van hetgeen ter bereiking van
het met de uitgaven beoogde doel
noodzakelijk is.
3e. Het belang van alle burgers dus
niet alleen van degenen, wier eigendom
men worden gevorderd, doch in rui
meren zin, zoodat het burgerlijke leven,
met name het bedrijfsleven, zoo min mo
gelijk wordt ontwricht.
De autoriteiten en commandanten alsme
de de afdeelingshoofden, behoorende tot
het departement van defensie, zijn gehou
den aan de commissie desgevraagd alle in
lichtingen rechtstreeks te verstrekken en
alle medewerking te verleenen, welke zij
voor de vervulling van haar taak noodig
oordeelt.
Als lid, tevens voorzitter, is benoemd de
heer M. Raaijmaakers, gepensionneerd lui
tenant-generaal, als leden de heeren W.
Jansen, gepensionneerd kolonel-intendant;
mr. C M. J. F. Goseling, reserve-kapitein
der artillerie i.w.d., en als secretaris jhr.
mr. J. de Brauw, reserve-tweede-luitenant
voor alg. dienst.
De instelling van bovengenoemde com
missie moet worden toegejuicht.
Wij hebben onlangs op de instelling van
een dergelijke commissie aangedrongen.
En wij spreken nu den wensch uit, dat
deze of een andere commissie ook zal krij
gen te onderzoeken militaire uitgaven op
ander terrein dan dat van de vordering,
teneinde te controleeren, of deze „blijven
binnen de grenzen van hetgeen ter berei
king van het met de uitgaven beoogde
doel NOODZAKELIJK is".