ZATERDAG 14 OCTOBER 1939
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Naderende
beslissingen
ffivitóche &uiiö£>t gxtatpedeetd.
De Royal Oak11 gezonken.
Drie Duitsche duikbooten vernietigd.
Vulkaanexplosie
op Java
31ste Jaargang No. 9465
S)e Ceid^^Soii/fca/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonm-tarleven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11,
Dit nummer bestaat nlt vijl
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
De menschheid hoort het naderen van den
oorlogédonder en kan zich nauwelijks voor
stellen, dat het ernst is en wreede werke
lijkheid.
Zoo lang er leven is, is er hoop. In dit
geval is er zelfs nog hoop op vrede, al is de
oorlog reeds meer dan een maand geleden
begonnen.
Nu Hitiers vredesvoorstellen zijn ver
worpen, vraagt men zich af, wat Berlijn
thans doen zal. Algemeen wordt spoedig
een bespreking verwacht met Italië en
Rusland, maar over de vermoedelijke uit
slag van deze bespreking loopen de ver
wachtingen verre uiteen. Zal Italië mee
doen? Zal Rusland meedoen?
Volgens inlichtingen uit Engelsche bron
zou Italië nu het oogenblik gekomen ach
ten om definitief met de as-politiek te bre
ken. Het samengaan van Duitschland met
de Sovjets en de daaraan verbonden mo
gelijkheid, dat deze beiden zouden gaan
wroeten in de Italiaansche belangensfeer
op den Balkan, zou niets naar den zin van
Mussolini zijn en daarom zou hij nu toe
nadering tot Engeland zoeken. De heele
houding van Italië wijst er den laatsten tijd
wel op, dat Mussolini streeft naar goede be
trekkingen met Engeland, zonder nochtans
de vriendschapsbetrekkingen met Duitsch
land te verbreken.
Het Europeesche spel is in hooge mate
ondoorzichtig en de volgende week zou nog
best een of meer verrassende wendingen
te zien kunnen geven. De voorloopige in
druk is, dat zoowel Rusland als Italië on
danks hun officieele vriendschapsbetuigin
gen en met veel parade-vertoon gesloten
verdragen, kalmpjes neutraal zullen blij-
Het proefballonnetje om de bemiddeling
van Roosevelt uit te lokken, heeft zijn doel
gemist en wordt thans van Duitsche zijde,
waar het was opgelaten, weer stuk gescho
ten. Een dergelijk indirect verzoek, zooals
aan 'n uitlating van den Duitschen perschef
dr. Dietrich werd toegeschreven, lag niet in
de bedoeling, verklaart Berlijn.
Intusschen komen de drie koningen van
het Noorden met den president der Fin-
sche republiek volgende week te Stockholm
in conferentie bijeen, op uitnoodiging van
den Zweedschen koning.
Naar verluidt is het doel niet slechts een
plechtige bekrachtiging van het saamho
righeidsgevoel en den wensch naar neutrali
teit van het Noorden, doch ook de organi
satie van een gemeenschappelijk'optreden
tegen gevaren, welke een of meer der be
trokken landen zou bedreigen en in het bij
zonder tegen de moeilijkheden, welke de
oorlogstoestand verwekt heeft op het gebied
van den buitenlandschen handel en het eco
nomische leven en nog verder zal verwek
ken
Het ligt echter, naar van bevoegde zijde
verklaard wordt, niet in de bedoeling der
deelnemende landen, een rechtstreekschen
invloed te willen uitoefenen op de groote
politieke tegenstellingen tusschen de mo
gendheden. Elk land voor zich en alle ge
meenschappelijk volgen een buitenland-
sche politiek van strikte neutraliteit en
vriendschappelijke onpartijdigheid naar
alle kanten.
De aanwezigheid van Finland wijst er
echter op, dat deze Noordsche drie konin
gen zich plaatsen achter Finland, wat aar
dat land een grooten moreelen steun ver
leent bij de onderhandelingen te Moskou.
De Scandinavische landen zien niet ten
onrechte in een aanval op Finland een be
dreiging van hun eigen positie en ofschoon
de Russische onderhandelingen niet met
name worden genoemd en in het bijzonder
de handelsmoeilijkheden naar voren wor
den gehaald, ligt het voor de hand dat de
politiek van Moskou toch het voornaamste
punt van bespreking zal uitmaken.
Mede dank zij den moreelen steun van de
Vereenigde Staten voelt men zich in Fin
land dan ook weer optimistischer gestemd
en koestert men weer de hoop, dat een vre
delievende oplossing van de Oostzeeproble-
men kan worden verkregen.
Voorboden van ver
scherpten strijd?
De Britsche admiraliteit deelt mede:
De secretaris der admiraliteit moet tot
zijn leedwezen mededeelen, dat Zijne Ma-
jeteits schip „Royal Oak" gezonken Is,
naar men meent te weten, als gevolg van
het optreden van een duikboot. Zoo spoe
dig mogelijk zal een lijst met de overleven
den gepubliceerd worden.
Deze oorlogsbodem had een voltallige be
manning van meer dan duizend officieren
en manschappen.
Na het torpedeeren van het vliegkamp
schip „Courageous" is dit het tweede groo
te verlies voor de Britsche marine tijdens
dezen oorlog.
De „Royal Oak" is een slagschip van het
zelfde type als de „Royal Sovereign" en de
„Revenge."
Het schip behoort tot de in den oorlog
gebouwde slagschepen. Het is 17 November
1914 van stapel geloopen en was in Mei 1916
gereed. Tijdens den bouw is het schip, dat
als kolen stokend schip was ontworpen,
tot een volledigen oliestoker omgebouwd.
Het schip had een standaard waterver
plaatsing van 29;150 ton en, indien volledig
beladen, een waterverplaatsing van 33.500
ton. Het had een bemanning van ongeveer
1100 man. De lengte was 580 voet op de
waterlijn, de diepgang 28,5 voet en de
breedte 102,5 voet. Het schip was bewapend
met 8 kanons van 15 inch, 12 van 6 inch en
had 8 luchtafweerkannonen van 4 inch plus
een aantal lichtere vuurmonden en machi
negeweren. Beneden de waterlijn had het
4 torpedo-lanceerbuizen en een vliegtuig
katapult bezat het schip op zijn derde ge
schutstoren. Het liep 23 mijl.
De bepantsering was zeer zwaar. De huid
was voorzien van zware „blisters'", dat zijn
een soort van uitwassen buiten de scheeps
huid, waartegen de torpedo's, alvorens den
scheepshuid te treffen, tot ontploffing
moesten komen. Bovendien was de water
dichte indeeling zeer goed, zoodat de „Royal
Oak" geacht kon worden sterk beveiligd
te zijn tegen aanvallen van onderzeeërs, die
hun torpedo's op het schip zouden afschie
ten.
DRIE DUITSCHE DUIKBOOTEN
VERNIETIGD.
Het Britsche ministerie van marine deelt
mede, dat Vrijdag de 13de October voor de
Duitsche duikbootvloot een ongeluksdag is
gebleken. Drie duikbooten zijn vernietigd.
De britsche strijdkrachten konden eenige
overlevenden aan boord nemen.
VREEMDE DUIKBOOTEN IN DE
CARIBISCHE ZEE.
Snijder, voorzitter der ondercommissie
voor de militaire middelen in het Ameri-
kaansche Huis van Afgevaardigden! die een
lange inspectiereis langs de kustverdedi
ging heeft gemaakt, heeft verklaard, dat
in de Caribische zee ongeveer een half do
zijn vreemde duikbooten opereeren, welke
daar reeds drie weken vóór den Duitschen
inval in Polen gezien werden. Snyder zeide
zijn inlichtingen onder meer van den gou
verneur der Maagden-eilanden te hebben
ontvangen en voegde daaraan toe, dat de
berichten waren bevestigd door Amerikaan-
sche lucht- en vlootpatrouilles. De nationa
liteit der duikbooten wilde Snyder niet noe
men, doch hij liet doorschemeren, dat het
Duitsche bodems moeten zijn, die, naar het
schijnt, op zee van voorraden worden voor
zien.
Het Britsche ministerie van marine heeft
medegedeeld, dat het Britsche schip „He-
ronspool" is aangevallen door een duikboot.
De geheele bemanning is veilig aan boord
van een Amerikaansch schip genomen.
„Press Association" bericht, dat de Duit
sche koopvaardijschepen opdracht hebben
gekregen liever het schip in de lucht te la
ten vliegen, dan het als buit in handen van
de Britten te laten vallen. Men heeft te
Londen bevestiging van dit bericht ont
vangen.
Drie Poolsche torpedoboot jagers, die by
het uitbreken van den oorlog uit de Oost
zee ontsnapt waren, verrichten in samen
werking met Britsche jagers waardevollen
arbeid bij het jacht maken op duikbooten
bij verkenningen en convooien.
In gezaghebbende kringen zégt men, dat
het Britsche convooistelsel werkt met de
regelmatigehid van een uurwerk en dat het
de Engelsche treilers vrijwel als in nor
male tijden him werk verrichten.
FRANSCHE LEGERBERICHTEN.
Het Fransche legerbericht van gister
avond luidt als volgt:
.Mistig en regenachtig weer. Zwakke ac
tiviteit aan het front. In het gebied ten
Zuiden van Pirmasens heeft de vijand ver
scheidene verkenners- patrouilles uitge
zonden, die evenwel zonder resultaat te
rug moesten trekken".
Het Fransche legerbericht van vanmor
gen luidt:
„Kalme nacht. In het gebied ten Oosten
van de Moezel wederzijdsche actie van de
artillerie".
EEN DUITSCH OFFENSIEF VERWACHT.
Militaire waarnemers vragen zich af,
of de bijna volkomen afwezigheid van ac
tie aan Duitsche zijde de stilte vóór den
storm is. Men veronderstelt, dat de Duit-
schers hun verkenningen hebben beëin
digd en thans een offensief voorbereiden.
De beweging der Duitsche troepen is
eveneens verminderd.
In de afgeloopen veertien dagen hebben
de Duitschers voldoende manschappen voor
een offensief aan het Saarfront verzameld
achter de Siegfriedlinie. Het schijnt even
wel niet, dat zij over voldoenc a mannen
beschikken voor een groote doorbraak in
Westelijke richting.
De militaire medewerker van Reuter
schrijft, dat zoowel de Franschen als de
Duitschers onkundig waren van de sterk
te der Britsche hulptroepen in Frankrijk,
tot Hore Belisha in het Lagerhuis zijn open
lijke mededeeling deed Het Britsche leger
werd door de Duitschers ongemoeid gela
ten en kon zoo zijn bases en verbindings
lijnen vestigen, zonder lastig gevallen te
v/orden. Het leger is thans Voorbereid op
iederen vorm van offensief, waartoe Hit-
Ier zou kunnen besluiten. Het seizoen vor
dert en het weer zal weldra slechter wor
den. Anders dan de geallieerden kon Hit-
Ier, aldus deze medewerker, zich niet ver
oorloven tot het voorjaar te wachten en
daarom is een Duitsche aanval in de ko
mende dagen mogelijk. Men wacht een
dergelijken aanval met vertrouwen af.
De berichten, volgens welke de Duitsche
stoottroepen aan het Westelijk front voor
zien zouden zijn van kogelvrije harnassen
van duraluminium hebben geen enkelen
indruk gemaakt op het geallieerde opper
bevel, aldus de militaire correspondent van
„Press Association".
Van gezaghebbende militaire zijde wordt
verduidelijkt, dat, behalve de voorgeschre
ven stalen helm geen enkel harnas aan de
Britsche troepen zal worden uitgereikt. De
ervaringen met „kogelvrije" pantsers in den
vorigen coring hebben niet voldoende re
sultaten opgeleverd om het gebruik te
rechtvaardigen.
Het Britsche ministerie van luchtvaart
heeft een vijfde verhezen lijst gepubiceerd,
waarop de namen van 32 dooden en 12 ver
misten voorkomen.
De Engelsche koning hee*' besloten de
feesten ter herdenking van het sluiten van
den Wapenstolstand in 1918 af te last-*
Dit besluit is ter kennis gebracht van de
Dominions en de koloniën.
V Publick cn winkeliers.
Onder de rubriek „Gemengde Berich
ten" kan men lezen, dat de politie te
Utrecht gisteren proces-verbaal heeft op
gemaakt tegen firma's, die aan klanten
suiker lieten bezorgen.
Die firma's hebben dus een schade te in-
casseeren, De verbeurdverklaring van
den vervoerden suiker en de boete, die
door den rechter zal worden opgelegd.
Eigenlijk moest die schade worden be
taald door de klanten, die winkeliers er
toe dwingen, met mooie en leelijke woor
den, met dringende verzoeken en dreigen
de wraaknemingen, te doen, wat die win
keliers niet mogen doen.
Dat toch het publiek verstandiger zy;
dat het op winkeliers, die weigeren verbo
den handelingen te verrichten niet boos
worde, maar de eerlijke en vaak moedige
consequente houding dier winkeliers res-
pecteere!
Sympathie-betoon voor
de militairen
Wij hebben van meerdere zijden een ver
zoek ontvangen, om voor Leiden het ini
tiatief te nemen voor een bepaalden vorm
van daadwerkelijk sympathie-betoon voor
de gemobiliseerden, die ook reeds elders is
ingevoerd.
Wij staan echter tegenover bedoeld ver
zoek beslist afwijzend.
Men wil nl. ook in Leiden in navolging
van enkele kleinere gemeenten aan de
woningen, waar de militairen 's avonds
welkom zijn, een bepaald kenteeken geven.
't Is prachtig bedoeld door degenen, die
er ons over schrijven. Den gemobiliseerden
in den vreemde een prettig tehuis aanbie
den, hen eenige uren opnemen in een ge
zellige huiselijke sfeer 't is een nobel
streven.
Maar toch zijn wij er, zooals gezegd, be
slist tegenstander van, om het bedoelde
plan hier te Leiden in te voeren.
Waarom?
Omdat zeker niet denkbeeldig is het ge
vaar, dat gemobiliseerden aldus worden ge
trokken naar een omgeving, waar hun
ouders, hun verloofde, hun vrouw hen te-
echt liever niet zouden zien.
Het plan zou nog zoo kwaad niet zijn,
alsmogelijk zou zijn een vergunning
stelsel voor het aanbrengen van bedoeld
kenteeken aan z'n huis! Maar dat is, na
tuurlijk, niet mogelijk.
En daarom: niet deze vorm van sympa
thie-betoon voor de gemobiliseerden!
Maar hartelijke medewerking aan zoo
vele andere vormen. Men behoeft niet te
zoeken naar een middel, om de lasten van
de gemobiliseerde te verlichten. Daar is de
katholieke militairenver., wier zoo sympa
thiek werk men daadwerkelijk kan steu
nen. Daar zijn de zoo lofwaardige brei-
acties voor de militairen. Daar is nog veel
meer, wat de vindingrijke waarachtige naas
tenliefde kan ter hand nemen.
Wy wilden dit even opmerken aan de
goed bedoelende ijveraars van een plan,
dat om de aangegeven reden onze medewer
king nooit zou hebben.
De H. Vader over
St. Willibrord
De Romeinsche correspondent seinde
Vrijdagavond:
Zooals wij reeds berichtten, heeft Z. H.
de Paus 9 September j.l. ter gelegen
heid van de viering van het Willibror-
dusfeest aan Mgr. dr. J. de Jong en
heel het Nederlandsche Episcopaat een
schrijven gericht.
De H. Vader spreekt in dit schrijven al
lereerst zijn vreugde uit over de viering
van het Willibrordusfeest. Hij verheerlijkt
de figuur van den H. Willibrordus, die met
elf gezellen het Evangelie bracht aan het
land der Bataven. Dit land dankt aan hem
de kostbaarste erfenis van een leven, dat
zich onderscheidt door zijn brandende lief
de. Hoe prachtig zou het zyn, aldus ver
volgt het schrijven, wanneer de niet-Katho-
lieken, die Willibrordus thans vereeren als
herder en vader, zich zouden vereenigen
met den H. Stoel, die de wortel van de Ka
tholieke Kerk is. De H. Vader spreekt den
wensch uit, dat de viering van het Willi
brordusfeest een aansporing moge zijn tot
een nog meer werkdadig christelijk leven,
dat zich ontplooit in de verwerving der
moreele deugden, in groote offervaardig
heid en in de zekerheid van het Eeuwige
Leven hiernamaals.
De H. Vader bidt, dat Nederland steeds
meer voort moge gaan in de christelijke
wijsheid en in den vrede van de burgerlijke
samenleving en een sociale eendracht moge
bereiken, welke gebaseerd is op de begin
selen der rechtvaardigheid en eerzaamheid.
Tenslotte verleende de H. Vader in zyn
schrijven een volle aflaat „ad modum ju-
bilaei" en zyn Apostolischen zegen als on
derpand van Hemelsche gunst.
DE DISTRIBUTIE VAN SUIKER.
Zooals men weet, zal Maandag suiker
verkrijgbaar zijn tegen afgifte van een be
paalden bon van de rijksdistributiekaart.
Het nummer van deze bon is met opzet
niet gepubliceerd om verkoop op heden te
voorkomen. Vanavond, na het sluitingsuur
van de winkels, zal het nummer in een
buitengewone staatscourant worden gepu
bliceerd. In de tweede uitzending van
nieuwsberichten zal men het nummer
kunnen vernemen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
HET BRITSCHE SLAGSCHIP DE „RO
YAL OAK" GETORPEDEERD EN GE
ZONKEN. AANTAL SLACHTOFFERS
NOG ONBEKEND. (1ste blad).
DRIE DUITSCHE ONDERZEEëRS VER
NIETIGD. (1ste blad).
EEN BIJEENKOMST DER NOORD
SCHE STAATSHOOFDEN. (2de blad).
VULKAANEXPLOSIE OP JAVA. (1ste
blad).
Binnenland
DE DISTRIBUTIE VAN SUIKER. (1ste
blad).
CENTRAAL BUREAU VOOR DEN TEX
TIELHANDEL. (1ste blad).
REGELING BRANDSTOFFENTOESLAG.
(lste blad).
GEHUCHT OP DIENG-PLATEAU
WEGGEVAAGD.
Aneta seint uit Magelang:
Gistermiddag werd een explosie gehoord
in het gehucht Timbang, nabij Batoer, in
de residentie Banjoemas. Deze explosie
ging gepaard met een aardbeving, welke
o.m. werd gevoeld te Wonosobo en Garoeng.
Uit de Tegalan ten Noorden van het ge
hucht Timbang begon een modderstroom
te vloeien, die thans nog voortgaat.
Het gehucht Timbang is weggevaagd. On
geveer 20 personen worden vermist.
Nader wordt officieel gemeld:
Door een plotselinge vulkanische werking
is op het Dieng-plateau het gehucht Tim
bang geheel verdwenen. De bevolking van
200 zielen wist zich tijdig in veiligheid te
stellen, doch negen personen worden nog
vermist. Huisraad, groot en klein vee, als
mede de oogst van 100 H.A. ging verloren.
Later werd nog officieel vernomen, dat
de bevolking der aangrenzende gehuchten,
verontrust door de gebeurtenissen, de wijk
nam. Het binnenlandsch bestuur trof maat
regelen voor evacuatie en voedselvoorzie
ning.
De gouverneur van Midden-Java gaat
vandaag of morgen naar het terrein van den
ramp.
LONDEN, 14 October. (A. N. P.). Van
gezaghebbende zyde wordt vernomen, dat
twee van de drie Duitsche onderzeebooten,
welke gisteren vernield zijn, van het groo
te Oceaanmodel waren.
HET DUITSCHE LEGERBERICHT.
BERLIJN, 14 October. (A N. P.). Het
oppercommando van de Duitsche weer
macht maakt bekend:
In het Oosten werden met de bezetting
der laatste sectoren aan de Boeg de bewe
gingen aan de Duitsch-Russische belangen-
grens afgesloten.
In het Westen zwakke actie van de ar
tillerie. Tijdens luchtgevechten werden
door jachtvliegtuigen en door luchtdoelge
schut drie vijandelijke vliegtuigen bij
Schleiden, Idar-Oberstein en Mayen, zon
der eigen verliezen neergeschoten.
DE RUSSISCH—TURKSCHE
BESPREKINGEN.
ISTANBOEL, 14 October. (A.N.P.)
Het Turksche blad „Yeni-Sabah" verneemt
van betrouwbare zijde, dat de onderhan
delingen voor een pact met de Sovjetunie
op de meest vriendschappelijke wijze zijn
afgesloten. Er zou een pact zijn ontwor
pen, dat harmonieert met de Turksche
overeenkomsten met Engeland en Frank
rijk. Het blad gelooft, dat Saradjogloe
morgen uit Moskou vertrekt.
VANAVOND GEEN RADIOREDE VAN
CHAMBERLAIN.
LONDEN, 14 Oct. (A. N. P.). Definitief
wordt thans medegedeeld, dat Chamberlain
vanavond geen radioredevoering zal hou
den, zooals eerst was aangekondigd.
