DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Daladier liet 'n
kiertje open
Qeen mede zondet Heiligheid
Daladier antwoordt op Hitiers
vredesvoorstellen
WOENSDAG 11 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9462
3)2, CcicbdveSoii^ant
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven tie pog 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uil
vier bladen.
Gewoon doorgaan
Wij lazen, dat een bijeenkomst van een
vereeniging een nuttige bijeenkomst van
een nuttige vereeniging welke op 15
October zou worden gehouden, tot nader
orde is uitgesteld „vanwege de onzekere
tij dsomstandigheden".
't Is mogelijk, dat er in het bedoelde ge
val speciale redenen bestonden, om
te handelen, zooals men heeft gehandeld.
Daarom noemen wij ook hier de organisa
tie, die het betreft, niet.
Maar wij vinden in dat bericht een aan
leiding, om als onze meening neer te
schrijven, dat „de onzekere tijdsomstandig
heden" zonder meer geen-reden mogen zijn,
om nuttige dingen niet te doen.
Gewoon doorgaan. Dat moet onze ge
dragslijn zijn.
Althans in zoover het gewone goed is.
Wij moeten ons niet neer-dompelen in de
oorlogs-hypnose.
Wij moeten niet onze belangstelling ge
heel en al laten óp-gaan in het oorlogs
nieuws.
Nuttige vereenigingen zetten hun arbeid
voort.
En nuttige bijeenkomsten nuttig, in
welken zin dan ook moeten worden ge
houden, zooals te voren, en onze interes
se hebben.
Laten wij dankbaar zijn, dat de feiten
ons dat alles niet zeker: nóg niet
onmogelijk maken.
Ongemakken
De tijdsomstandigheden leggen velen on
zer ongemakken op.
Zoo is het, ongetwijfeld, voor verschei-
denen een ongemak, dat zij op Zondag hun
auto niet kunnen gebruiken.
Maar is. dat nu zóó erg, als hier en daar
wordt beweerd! Wij willen niet tegen
spreken, dat een rantsoeneering van ben
zine beter zou zijn. Maar, nogmaals, zelfs
al zou rantsoeneering mogelijk zijn, nu
reeds mogelijk zijn, is het auto-verbod voor
den Zondag nu zóó groot ongemak, dat de
jammerklachten, welke men er over hoort,
gerechtvaardigd zijn!
En men schaamt zich in zijn actie tegen
dat auto-verbod zelfs niet voor uitlatin
gen, die als onvaderlandslievend
moeten worden gebrandmerkt.
Een blad als de „Autokampioen" neemt,
zonder eenige protest, zulk een uitlating op!
Wij lezen daarin n.L:
„Wij hoorden van verschillende
kanten: nu ik Zondags niet meer rij
den mag, zal ik gedurende de andere
dagen mijn schade moeten inhalen."
Dat men een kampioen is voor het
autorijden best. Maar ook een kam
pioen voor wat hij ziet als een goede zaak
heeft zich aan regels van moraal en fatsoen
te houden. Dit staat vast ook al geeft de
moderne oorlogsvoering in de practijk het
tegenovergestelde te zien!
Intusschen is het ook onze wensch, dat
het, vele onbillijkheden met zich bren
gende, auto-verbod op Zondag zoo moge
lijk en zoo spoedig-mogelijk door een ande
ren, beteren bezuinigings-maatregel wor
den vervangen.
GEBED VOOR OORLOGSTIJD.
Verordening van den Bisschop van Munster
De bisschop van Munster, Mgr. Graaf von
Galen, heeft voor den duur van den oorlog
een verordening uitgevaardigd, dat bij
iedere H. Mis in plaats van de voorgeschre
ven gebeden na het Laatste Evangelie het
volgende gebed moet worden verricht.
„Laat ons bidden voor de intenties van
den H. Vader om het gevaar voor het
atheisme af te weren, om vrede en vrij
heid voor onze H. Kerk, om Gods Bescher
ming en Zegen voor ons volk en vaderland.
Heer, geef Vreae in onze dagen; laat ons
door de hulp van Uwe barmhartigheid be
vrijd worden van zonden en beschermd
worden tegen alle onheil. Almachtige,
eeuwige God! Wij smeeken U, neem ons
vaderland aan in Uwe bescherming:
licht de bestuurders met het Licht van
Uw wijsheid, opdat zij erkennen, wat dien
stig is voor het ware welzijn van het volk,
er opdat zij datgene, wat rechtvaardig is,
in Uw kracht mogen volbrengen. Bescherm
alle manschappen van onze weermacht en
Zooals verwacht kon worden heeft Da
ladier gisteravond in zijn radio-rede een
antwoord gegeven op het vredesaanbod
van Hitier, vervat in diens rijksdagrede
van vorige week.
De Fransche premier betoogde, dat
Frankrijk strijdt en strijden zal tot de over
winning en geen vrede zal aanvaarden,
wanneer geen duidelijke waarborgen aan
wezig zijn, dat die vrede ook werkelijk
een duurzaam karakter zal dragen, in
plaats van de mogelijkheid open te laten
van een nieuwe ordeverstoring in Europa
over een paar maanden.
Hoe die waarborgen verkregen moeten
worden, heeft Daladier niet gezegd, en
daardoor heeft hij nog een gaatje open ge
houden voor eventueele onderhandelin
gen. Wel heeft hij laten uitkomen, dat
Hitiers bewering, als zou Duitschland
thans geen territoriale verlangens meer
hebben in Europa, reeds zóó herhaaldelijk
is geschonden, dat Frankrijk daar geen
vertrouwen meer in heeft, maar hij heeft
de mogelijkheid open gelaten, dat er mis
schien betere waarborgen dan de verzeke
ringen van Hitier gevonden kunnen wor
den.
In Berlijn heeft men de opengelaten
kier onmiddellijk ontdekt en daarop ge
reageerd door te zeggen, dat er vanzelf
sprekend passages in Daladiers rede voor
komen waarmede een Duitscher het niet
eens kan zijn, maar dat Daladiers woor
den overigens niet in tegenspraak zijn
met Hitlers rede in den Rijksdag. Met an
dere woorden op de basis van Daladiers
eischen zou volgens Berlijn te praten zijn.
Niemand twijfelt er trouwens aan dat
Duitschland bereidwillig genoeg is om on
derhandelingen te openen, de vraag is
slechts of Duitschland bereid is zulke voor
stellen te doen, dat deze aannemelijk zijn
voor Londen en Parijs. En het lijkt na Da
ladiers rede nu wel zeer duidelijk, dat er
dan voorstellen zullen moeten worden ge
daan, die veel verder gaan dan die, welke
vervat zijn in Hitiers Rijksdagrede.
Voorloopig heeft dit spel van redevoe
ringen over en weer nog veel weg van een
propagandistisch duel als onderdeel van
de algemeene oorlogvoering. Wederzijds
tracht men het odium van den oorlog op
de tegenpartij te schuiven en na Hitiers
rede, die den vrede aanbood, heeft Dala
dier dien slag weten te pareeren, door het
woord weer aan Hitier te laten.
Chamberlain zal morgen eveneens het
woord yoeren en de wereld zal scherp let
ten op de formuleering van zijn woorden,
om te weten of ook Engeland de deur op
een kiertje zal laten staan.
Hoogstwaarschijnlijk zal dat het geval
zijn, want het dicht smijten van politieke
deuren is een bezigheid, welke men bij
voorkeur aan den tegenstander overlaat.
Maar al blijft de deur op een kier open
staan, daaruit mag niet geconcludeerd wor
den, dat de vrede er voor staat. De weg
naar den vrede is met zooveel obstakels
versperd, dat er heel wat voor noodig zal
zijn om ze allemaal op te ruimen.
De politieke toestand is alles bijeen zoo
hopeloos verward, dat het niet gemakke
lijk zal zijn om een uitweg uit den doolhof
te vinden, niet het minst, omdat de pres-
tige-kwestie, die voor groote mogendhe
den alles overheerschend kan zijn, in hoo-
ge mate in het geding is.
behoud hen in Uwe genade, sterk de strij
denden, genees de gewonden en zieken, ont
ferm u over de stervenden en geef aan de
zielen van de gesneuvelden de eeuwige
rust. Bescherm Heer, ons vaderland voor
vijandelijke aanvallen, voor honger en
dood, en schenk ons en aan alle volkeren
de zekerheid van den vrede in gerechtig
heid en vrijheid. Door Christus onzen Heer,
Amen".
STERKE AARDBEVING
GEREGISTREERD.
Het Kon. Ned. Meteorologisch Instituut
te de Bilt deelt mede:
Gistermiddag om 18 uur 44 min. 21 sec.
(tijd van Greenwich) werd aan het Meteo
rologisch Instituut een sterke aardbeving
geregistreerd, afstand 9000 K.M., oorsprong
in den Stillen Oceaan ten Oosten van Ja
pan.
Wij gaan door tot garanite
is verkregen
Gisteravond heeft de Fransche minister
president Daladier zijn aangekondigde ra
dio-rede gehouden.
Hy begon met te zeggen, dat hij niets
kon mededeelen over de militaire opera
ties, omdat daarover stilzwijgen noodza
kelijk was. Engeland en ïYankrijk zijn
meester op den Oceaan en gij weet, dat
zij die de zee beheerschen, steeds de over
winning hebben behaald.
Vervolgens keerde spr. zich tegen de
communisten, die enkele weken geleden
geen woorden hadden, hard genoeg en be-
leedigend genoeg om de vredelievende
pogingen van de regeering te betreuren.
Het is evenwel voldoende geweest, dat
de bolsjewisten het in hun belang achtten
om zich met de nazi's te verstaan en sa
men Polen te verdeelen, en deze zooge
naamde nieuwe Jacobijnen dringen aan op
een vrede van verraad.
Wij strijden niet voor onzen grond en
onze haardsteden alleen, doch ook voor
onze beschaving, welke verder gaat dan
onze gtenzen en welke van ons heeft ge
maakt, wat wij zijn: vrije en waardige
wezens, die eerbied hebben voor hun
naaste, die in staat zyn hun woord te
houden en getrouw te zin aan de groote
cultureele traditie van bel Westen.
Noch Frankrijk, noch Engeland zijn ten
strijde getrokken voor een soort ideolo-
gischen kruistocht, noch Frankrijk, noch
Engeland zijn ten strijde getrokken in
een lust van verovering.
Zij waren verplicht te strijden, omdat
Duitschland wenschte zijn overheersching
op te leggen aan Europa.
Wie zal thans gelooven, dat het ging om
Dantzig en den Corridor, of het lot van de
Duitsche minderheid? Duitschland heeft
bewezen, dat het ófwel Polen door list wil
de overwinnen, ófwel te vuur en te zwaard
wilde neerslaan. Na Oostenrijk, Tsjecho-
Slowakijen, na Tsjecho-Slowakije Polen.
Dit waren allen étappen op den weg, wel
ke Frankrijk en Europa zouden hebben
geleid tot de hardste dienstbaarheid.
Frankrijk eischt garanties voor de
veiligheid.
Ik weet wel, dat men U thans spreekt
over vrede, den Duitschen vrede, vrede
welke veroveringen door list of geweld er
kent en welke niet zou verhinderen nieu
we veroveringen voor te bereiden.
Hoe kan men de laatste rede in den
Rijksdag samenvatten? Op deze wijze: „Ik
heb Polen vernietigd, ik ben voldaan. La
ten wy den strijd staken. Laten wij een
conferentie beleggen om mijn veroverin
gen vast te leggen en den vrede te orga-
niseeren".
Het ongeluk is, dat men deze taal reeds
heeft gehoord. Na de annexatie van Oos
tenrijk heeft Duitschland gezegd: „Ik heb
Oostenrijk genomen, ik vraag niets meer".
Enkele maanden later eischte het de Su
deten op en de leider van Duitschland zei-
de te München tot ons, dat wanneer deze
eisch voldaan zou zijn, hij niets meer zou
vragen. Enkele maanden later maakte
Duitschland zich meester van geheel Tsje
cho-Slowakije. In den Rijksdag zeide men
toen tot de wereld: „Duitschland vraagt
niets meer". Na de verplettering van Po
len is dezelfde verzekering gegeven, met
niets anders.
Men heeft, gezegd, dat het lot van Po
len slechts twee mogendheden aangaat.
Wij antwoorden hierop, dat het ook an
deren aangaat, in het bijzonder de Polen.
Geen dictaten van geweld.
Wij hebben steeds een oprechte samen
werking gewenscht tusschen de volken en
wenschen deze nog, doch wij zijn vastbe
sloten ons niet te onderwerpen aan „dic
taten van geweld".
Wij hebben de wapenen opgenomen
tegen den aanval, wij zullen ze eerst
neerleggen, wanneer wij zekere ga
ranties hebben voor de veiligheid,
een veiligheid, welke niet elke zes
maanden in gevaar wordt gebracht.
Indien men werkelijk vrede wil, een
duurzamen vrede, dan moet men be
grijpen, dat de veiligheid der naties
slechts kan rusten op wederkeerige
garanties, welke iedere verrassing uit
sluiten en welke een wal opwerpen te
gen iedere poging tot overheersching.
Indien men werkelijk den vrede
wenscht en een duurzamen vrede, dan
moet men eindelijk begrijpen, dat de
tijd voorbij is, waarop territoriale ver
overingen welzijn brachten aan den
veroveraar.
Indien men werkelijk den vrede zou
willen, een duurzamen vrede, welke aan
alle gezinnen, aan alle vrouwen en kin
deren levensvreugde zou schenken en ver
trouwen in de toekomst, dan zou men eerst
de geschokte gemoederen tot rust moeten
brengen, het misbruik van macht goed ma
ken en eerlijk de rechten en belangen van
alle volken herstellen.
Wij. Franschen, hebben een afschuw van
al deze dienstbaarheid. Wij willen, dat on
ze overwinning een Europa schept, dat be
vrijd zal zijn van alle bedreigingen met
een aanval. Frankrijk, dat den oorlog werd
opgelegd zegt in den strijd hetzelfde wat
het steeds heeft gezegd.
Ik bevestig dus in Uw naam, dat wij
strijden en zullen voortgaan te strijden,
om een definitieve garantie voor de vei
ligheid te krijgen.
ENGELAND KEURT DE REDE GOED.
De rede van Daladier wordt op vooraan
staande plaats in de Engelsche dagbladen
gepubliceerd. Een officieel commentaar
kon nog niet worden verkregen, doch aan
genomen kan worden, volgens welinge
lichte kringen, dat de verklaring van den
Franschen premier volledige goedkeuring
ontmoet.
De „Daily Telegraph" schrijft, dat Dala
diers antwoord op Hitiers zoogenaamde
vredesvoorstellen wat nadruk betreft niets
te wenschen overlaat. Het is geheel in har
monie met zijn radio-rede tot het Fran
sche volk op den dag, toen besloten werd
tot den oorlog en sindsdien is niets ge
beurd, dat de kracht van die rede zou
kunnen ontzenuwen. Geen natie met zelf
respect zou Hitier een ander antwoord
kunnen geven dan Daladier gisteren ge
daan heeft. De dagen, waarin gebiedsroof
den roover voordeel bracht, moeten ein
digen.
Voor dat hooge doel zijn de beide Wes
telijke democratieën thans in bondgenoot
schap te velde getrokken en arglistige po
gingen om verdeeldheid onder haar te
brengen en het nastreven van dat doel te
verijdelen zullen in Engeland niet meer
succes hebben, dan zij in Frankrijk hebben
gehad.
DE INDRUK TE WASHINGTON.
De eerste interpretatie, die men te
Washington geeft aan de rede van Dala
dier, is dat Frankrijk zal voortgaan te
strijden tenzij en totdat Hitier een systeem
van waarborgen kan uitdenken, dat de ge
allieerden volstrekt overtuigen zal, dat
Duitschland bereid is definitief af te zien
van agressie. Welingelichte kringen herha
len, dat degelijke waarborgen onontbeer
lijke voorwaarden zijn voor een wapenstil
stand, welken ook, en dat Duitschland tot
dusverre dergelijke waarborgen niet heeft
aangeboden. Officieele kringen geven vol
strekt geen aanmoediging aan de gedachte,
dat Roosevelt zijn goede diensten zou kun
nen aanbieden. „De president is niet van
plan om zijn vingers te branden", zoo
wordt van hooggeplaatste zijde verklaard.
NIET IN TEGENSPRAAK MET HITLERS
REDE.
Aldus het commentaar van Berlijn.
Van bevoegde Duitsche zijde wordt me
degedeeld:
De radiorede van den Franschen minis
ter-president wordt in de Duitsche pers in
een uitvoerige lezing gepubliceerd, welke
alle essentieele punten der verklaringen
van Daladier bevat. Van officieele of semi-
officieele zijde heeft men nog geen oor
deel omtrent de redevoering tot uiting ge
bracht. Dat de rede op verschillende pun-
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
DALADIER ANTWOORDT HITLER,
DAT FRANKRIJK DEN STRIJD ZAL
VOORTZETTEN TOT DEFINITIEVE GA
RANTIE VOOR DE VEILIGHEID IS VER
KREGEN. (1ste blad).
MOSKOU REORGANISEERT DE POLI
TIEKE SITUATIE IN HET NOORDEN.
FINLAND BEREIDT ZICH VOOR OP
VERZET. (2de blad).
HITLER SPRAK GISTEREN BIJ DE
OPENING VAN DE „WINTERHILFE".
(2de blad).
Binnenland
EEN SPECIALE REGELING VOOR
AANNEMING VAN RIJKSWERKEN (2de
blad).
ER IS VOLDOENDE VISCH. (2de blad).
ten met het Duitsche standpunt niet over
eenstemt, blijkt natuurlijk reeds op het
eerste gezicht na kennisneming van Dala
diers uitingen.
In politieke kringen te Berlijn hoort
men daarnaast echter op grond van den
tot dusver ter beschikking staanden tekst
en op grond van den eersten indruk veel
vuldig de meening verkondigen, dat de
hoofdpunten der uiteenzettingen van den
Franschen minister-president, met name
de passage waar hij nadruk legt op de vei
ligheid van Frankrijk en de waarborgen
van deze veiligheid, in geen enkel opzicht
in tegenspraak zijn met de opvattingen,
welke de Führer in zijn groote rede van 6
October tot uitdrukking heeft gebracht.
FINLAND EN DE SOVJETS.
Finsche voorzorgsmaatregelen.
HELSINKI, 11 October. (A.N.P.) Minis
ter van binnenlandsche zaken Kekkonen
heeft verklaard, dat „het Finsche volk op
alle gebeurlijkheden moet zijn voorbereid,
terwijl alle oogen in Finland thans aan
dachtig gericht moeten zijn op Moskou,
waar Paasikivi verwacht wordt om er te
vernemen, wat de Sovjets van Finland
vragen. De gevaren van de moderne oor
logvoering maken het noodig, voorzorgs
maatregelen te nemen en de steden Hel
sinki, Vipuri, Turku, Tempere en de grens
districten met den grootst mogelijken
spoed te ontruimen.
Uit Estland zouden vliegtuigen in 15 mi
nuten Finland kunnen bereiken. Gisteren
hebben extratreinen gereden om het mo
gelijk te maken te evacueeren. Vandaag
rijden ook bussen. Tjokvolle schepen ver
trekken naar Stockholm. Hoewel bij de
spaarbanken de menschen in lange rijen
staan te wachten, toont de bevolking over
al een vastberaden en kalme houding.
Er is hoop, dat de Vereenigde Staten,
als groote vrienden van Finland, hun in
vloed aanwenden tot een vredelievende re
geling. Er zijn maatregelen genomen te
gen eventueele luchtaanvallen.
Beurs in Helsinki gesloten.
HELSINKI, 11 October. (A.N.P.) Met
ingang van heden zal de beurs te Helsinki
tot nader order gesloten blijven.
De bank van Finland heeft besloten de
komende dagen nieuwe bankbiljetten uit
te geven van 1000 en 500 Finsche mark.
Finsche delegatie in Moskou aangekomen.
MOSKOU, 11 October. (A.N.P.) Heden
morgen is alhier de Finsche regeeringsde-
legatie aangekomen, welke op verzoek der
Sovjetregeering de onderhandelingen zal
voeren over de politieke en economische
vraagstukken, welke Finland en de Sovjet-
Unie betreffen. De delegatie werd op het
station verwelkomd door den chef van het
protocol, Barkof. Voorts waren aanwezig
de Finsche gezant in Moskou, alsmede de
gezanten der Scandinavische landen.
WILNA BIJ LITAUEN TERUG.
Vreugde te Kaunas.
KAUNAS, 11 October. (A.N.P.) Er
heerscht vandaag vreugde in de stad over
den terugkeer van Wilna bij Litauen op
grond van het Sovjet-RussischLitausch
verdrag. Er wordt gevlagd, terwijl een
groote betooging en een militaire parade
worden gehouden.
Litausche politieke kringen leggen er
den nadruk op, dat de sluiting van een
pact met Sovjet-Rusland een „onontkoom
bare noodzakelijkheid" was onder de te
genwoordige omstandigheden.
De terugkeer van het gebied van Wil
na, met inbegrip van Wilna zelf, doet bij
Litauen een gebied voegen van ongeveer
13.000 vierk. mijlen met een bevolking
van 600.000 ^'elen.
