DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
De stellingen
worden betrokken
Xtneufia acdeent geen
femiddeCUig,
Vanavond een verklaring van Daladier
K.L.M. slaat haar
vleugels weer uit
DINSDAG 10 OCTOBER 1939
31ste Jaargang No. 9461
S)e£cicbclve(Bou^<mt
Bureau Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11. v
V De Juiste stemming
In dezen tijd, zwaar van actueele zorgen
en vooral van toekomst-verschrikkingen,
moeten wij vóór alles bewaren, wat wij
zouden willen noemen: de juiste stemming.
Wij moeten 't moge bij herhaling wor
den gezegd ons allereerst bezinnen op de
realiteit, de werkelijkheid. En deze is
voor ons vaderland, dat wij Gcd
zij dank! buiten den oorlog staan en
de mogelijkheid, dat ons vaderland ook
buiten den oorlog blijft, zeker niet gering
is! Het besef, het levendige besef van
blijde dankbaarheid voor deze ontzaglijk-
groote weldaad, en de daadwerkelijke
uitingen van die dankbaarheid, maakt, dat
wij in dezen tijd leven in de juiste stem
ming.
Een andere voorwaarde, om in die juis
te stemming te leven, ligt hierin, dat wij
er van overtuigd zijn, dat de Overheid ons
offers moet opleggen, en dat wij óók
vr ij willig offers moeten brengen. De
tijdsomstandigheden, door God toegelaten,
wijzen ons dien hoogst-ernstigen offer
plicht allerduidelijkst aan.
Een derde voorwaarde, om te midden
van het geweldige wereld-gebeuren te le
ven, zooals wij moeten leven, is gelegen
in het feit, dat wij alles doen en alles na
laten, wat vereischt wordt, om de waar
lijk bevoorrechte positie, waarin wij
verkeeren, te behouden. Dat alles doen
en alles nalaten bedoelen wij zoowel
onder natuu r 1 ij k als onder boven
natuurlijk opzicht opdat er zóó
vrede zij in ons geweten....
En vervolgens moet er op worden gewe
zen met nadruk dat onze stemming
niet juist is, maar.... afschuwelijk, als
wij, terecht hopend, dat ons land buiten
den oorlog blijft, den oorlog niet verschrik
kelijk zouden vinden om het leed. dat
onze broeders en zusters lijden. Dat leed
moeten wij inderdaad mee-lyden.
Volk èn regeering, „burgers" èn mili
tairen moeten verder met elkaar in de
juiste stemming, wat wil zeggen: in zoo
groot mogelijke eenstemmigheid het alge
meen belang, het vaderland willen dienen.
Die eenstemmigheid mag worden gecon
stateerd in breede kringen. Maar zij moet
worden behouden.
En, om die te behouden, moet de Over
heid er voor waken, dat het volk de over
tuiging kan en moet hebben, dat zij geen
grootere offers vraagt, dan noodig zijn.
Wy hebben hierop enkele dagen gele
den gewezen, toen wij een en ander op
merkten over royaliteit by de uitgaven
voor militaire doeleinden.
En vandaag willen wij hierover aan het
woord laten de socialistische pers:
„De eerste mobilisatiedagen hebben
wel aangetoond, dat lang niet genoeg
oficieren het juiste begrip van „zui
nigheid"' hebben. Plaatselijke aankoo-
pen hadden plaats op een wijze, 'die
bezwaarlijk verantwoord en oordeel
kundig genoemd kon worden.
Dit ligt nu achter ons. Herhaling
van dit euvel op groote schaal is niet
goed mogelijk, dank zij de centrale
aanschaffing van allerlei materiaal,
welke in handen is gelegd van de ar
tillerie-inrichting, de hoofdintendance
en de inspecteurs van de genie en de
geneeskundige dienst.
De controle-instanties hebben echter
nog een taak! Bij een zoo omvangrijk
bedrijf als een gemobiliseerd leger
heeft het wel degelijk waarde om ook
op de kleinere uitgaven te letten. De
natuurlijke efficiency-organen van de
Staat, als daar zijn de Algemeene Re
kenkamer, de Legercommissie, welke
uit leden van Eerste en Tweede Kamer
is samengesteld, en de controleurs van
de militaire administratie dienen nauw
keurig toe te zien, dat iedere uitgave
verantwoord is.
Het leger bezit vier controleurs in
vredestijd. Ware het niet gewenscht
om dit aantal minstens te verdubbe
len? Er zijn voldoende bedrijfsecono
men gemobiliseerd om een apparaat in
het leven te roepen, dat doeltreffend
en sterk bezuinigend kan werken.
Hier ligt ook een groot terrein voor
de officieren van de Generale Staf en
voor de troepenofficieren. Ja zelfs de
„pewone man" in het leger heeft in
dit opzicht een plicht te vervullen.
Ieder zij er van doordrongen, dat elke
uitgave bekostigd moet worden uit be
lastinggeld, d.w.z. geld, dat ons allen
toebehoort, gemeenschapsgeld!
Wanneer wij de huisvesting in dure
hotels van sommige hoogere bureau's
zien, dan kunnen wij dit moeilijk be
schouwen als een uiting van den
wensch om toch vooral zuinig met dit
gemeenschapsgeld om te springen.
Hooren wij uit volkomen geloofwaar-
Vanavond spreekt Daladier voor de radio.
De verwachting is, dat hij een officieel
antwoord zal geven op de vredesvoorstellen
van Hitier. Het is nauwelijks twijfelachtig,
hoe dit antwoord luiden zal.
De mededeeling uit Washington, dat de
regeering der Vereen. Staten geen verzoek
heeft ontvangen om bemiddelend op te tre
den in het Europeesche conflict, wijst erop,
dat het resultaat van het proefballonnetje
zóó teleurstellend is geweest, dat geen ver
dere officieele stappen zijn gedaan.
De „Osservatore Romano" constateert
dan ook terecht, dat Hitiers voorstellen
bijna overal ongunstig zijn ontvangen. Het
vertrouwen, dat de onontbeerlijke basis
moet vormen voor het arrangeeren van een
algemeene vredesconferentie, ontbreekt. En
waar de basis ontbreekt is het nutteloos te
beginnen met bouwen.
Wij zien dan ook de verklaring van Dala
dier zonder veel illusies tegemoet.
Inmiddels gaat Moskou voort met zich in
koortsachtige haast de voordeelen van het
verdrag met Berlijn te verzekeren. Met
Estland en Letland zijn verdragen gesloten,
welke Rusland zeer belangrijke strategi
sche voordeelen verleenen; met Litauen
staat een soortgelijk verdrag voor de deur.
Nauwelijks heeft de Litausche onderhande
laar de deur van het Kremlin achter zich
gesloten of reeds staat een Finsche onder
handelaar ervoor, om te komen vernemen,
welke eischen Molotof te stellen heeft. Met
Finland zal het iets moeilijker gaan dan
met de kleine Baltische staten; Finland
neemt een krachtiger houding aan en
schiint niet van zins te zijn, zich alles te
laten welgevallen.
De Russische invloed in dat deel van
Europa is evenwel volkomen. Hitier heeft
Stalin blijkbaar volledig de vrije hand moe
ten laten.
Dat blijkt ook uit de volksverhuizing,
welke de Duitschers in Estland en Letland
moeten meemaken. Duitschland trekt de
Duitschers bij tienduizenden terug uit die
landen, waar zij eeuwen hebben gewoond,
om schraal bevolkte gebieden van de „her
stelde Duitsche provincies in Polen" te ko-
loniseeren.
Geen wonder, dat niet allen met evenveel
enthousiasme hun voorvaderlijke landerijen
verlaten. Het gaat alles zóó hals over kop.
Havas schrijft er het volgende over:
Het vertrek van Duitschers, wonende in
de Baltische landen, is begonnen terstond
na de rijksdagrede van Hitier.
Verscheidene schepen van „Kraft durch
Freude" worden te Riga verwacht, van
waar zij de Baltische Duitschers naar het
Rijk zullen terugbrengen. Het betreft mee-
rer.deels landeigenaren, bekend staande als
„Baltische baronnen", waarvan er in Li
tauen en Estland ruim 110.000 wonen en
onder wie de grootste verontwaardiging
heerscht, niet slechts, omdat zij hun geboor
tegrond moeten verlaten, maar vooral, om
dat zij de verloochening eener eeuwen
oude historische traditie t.w. de Germaan-
sche taak in Oost-Europa, als een verraad
beschouwen.
Hun toorn wordt nog verhoogd door het
feit, dat hun „Lebensraum" zal worden in
genomen door de bolsjewieken.
Van Duitsche zijde wordt gepoogd de on
tevredenheid der „Baltische baronnen"
weg te nemen, door hun land in West-Po
len te beloven, na de onteigening der Pool-
sche landeigenaren. Doch in West-Polen ko
men ook Duitschers uit het bolsjewistische
Oost-Polen, wier aantal men raamt op
90.000.
Tot zoover het Fransche persbureau.
Ook met de verhuizing der Duitschers uit
Zuid-Tirol wordt thans ernst gemaakt.
Op die manier wordt het minderheden
vraagstuk opgeiost. Het is voor de betrok
kenen geen prettige oplossing, maar radi
caal is zij wel.
dige bron de voorbeelden van benzine-
vermorsing door sommige officieren,
dan vinden wij dit een slecht voorbeeld
in een tijd, waarin men het autorijden
op Zondag verbiedt.
Denken wij aan de kapitalen, die
gestoken zijn in schoenen, ondergoed,
sokken, zeildoek, waterdicht linnen,
fourage, haver, hooi, stroo, levensmid
delen, dan moeten wij aandringen op
versterking van het controle-apparaat.
Ons land staat voor ontzaglijk hooge
uitgaven. Wij murmereeren niet, want
het kan niet anders.
Doch wij hebben het recht om te
eischen, dat het leger, van opperbevel
hebber tot den jongsten dienstplichtige
toe, er van doordrongen zij, dat ieder
onnoodig uitgegeven dubbeltje ver
spilling is".
Zoo is het inderdaad.
Om de juiste stemming in ons volk te
bewaren moet gewaakt worden tegen een
zekere geld-smyterij uit de Overheidskas!
Geen verzoek te Washington
ontvangen
AMERIKA VERLEENT GEEN
BEMIDDELING.
Het Amerikaansche agentschap Dow-
jones bericht, dat volgens een verklaring
van het Witte Huis, de Vereenigde Staten
geen verzoek heb'_en ontvangen op te tre
den als bemiddelaar in het Europeesche
conflict.
BELANGRIJKE REDE VAN DALADIER.
Hedenavond te acht uur Fransche tijd
(7.20 uur Nederlandsche tijd) zal de
Fransche minister-president Daladier een
belangrijke rede houden, welke door alle
Fransche zenders zal worden uitgezonden.
HET OORLOGSDOEL VAN LONDEN EN
PARIJS.
Voorloopige verklaringen van
Chamberlain in het lagerhuis.
Chamberlain heeft op een vraag van
Henderson verklaard, dat de regeeringen
van Groot-Brittannië en Frankrijk het vol
komen eens zijn voor wat de doeleinden
aangaat, waarvoor zy den oorlog zijn in
gegaan.
Chamberlain zeids verder, dat deze be
doelingen door beide regeeringen meer
dan eens zijn tot uitdrukking gebracht.
Ongetwijfeld zullen beide regieringen,
wanneer de strijd voorschrijdt, overwe
gen, of hun oorlogsbedoelingen in een meer
specifieken vorm moeten worden gesteld.
Een dergelijke verklaring zal evenwel
slechts worden afgelegd op grond van een
overeenstemming tusschen beide regee
ringen.
DE „OSS. ROMANO" OVER DE REDE
VAN HITLER.
Waarom die bijna eenparige afkeuring der
Duitsche voorstellen.
De „Osservatore Romano" wijdt een be
schouwing aan de reacties in het buiteland
op Hitler's rijksdagrede en constateert, dat
de Duitsche verklaringen in bijna alle
landen stuitten op verzet of ten minste
met velerlei critiek beantwoord zijn.
Slechts in twee of drie neutrale staten, zegt
het blad, vonden Hitler's woorden een min
der ongunstig onthaal.
Het Vaticaansche orgaan geeft er zijn
verwondering over te kennen, dat het re
sumé van de rede, dat door Berlijn naar
het buitenland werd geseind, niet juist de
door den Fuehrer tot uitdrukking gebrach
te gedachten weergeeft. Dit resumé stelt
de verklaringen van den Fuehrer in een
veel concreter vorm en de inhoud ervan
meer belovend voor dan ze in werkelijk
heid waren.
Het blad wyst er dan op, dat de bijna
eenparige afkeuring van de Hitleriaansche
voorstellen haar oorzaak vindt in de vol
gende feiten:
Hitier heeft in zijn rede gebrek aan
edelmoedigheid getoond jegens Polen. Hij
was vaag ten aanzien van de kwestie, in
welken vorm een nieuwe Poolsche staat
zou worden erkend. Vaag was ook hetgeen
hij zeide over een eventueele conferentie.
Duidelijke taai sprak hij alleen ten aan
zien van de economische en commercieele
kwesties, maar hier had hij het dan ook
speciaal over de Duitsche belangen.
Hij was onvolledig over het herstel van
de schade, over het herstel van Tsjecho
Slowakije en de garanties en liet nieuwe
moeilijkheden doorschemeren met zijn ko
loniale eischen.
De „Osservatore Romano" merkt vervol
gens op, dat de houding van de Italiaan-
sche en Spaansche bladen bijzondere be-
teekenis heeft. De Spaansche pers veroor
deelt scherp, dat Duitschland de deur ge
opend heeft voor de ontkerstening van
een katholieke mogendheid en voor de
bolsjewistische expansie, hetgeen een ge
vaar is voor de beschaving in Europa.
De Italiaansche pers, die de rede gun
stig heeft ontvangen, heeft toch laten
doorschemeren, 'dat meer concrete voor
stellen inzake de toekomst van Polen wen-
schelijk zouden zijn geweest.
DE DEBATTEN OVER DE
NEUTRALITEIT IN AMERIKA.
De Amerikaansche Senaat heeft met al
gemeene stemmen besloten hedenmiddag
om 2 uur over te gaan tot stemming over
de motie-Tobey, inhoudende dat de kwes
tie van het wapenembargo losgemaakt
wordt van de „cash and carry"-clausule.
Men verwacht een uitgesproken nederlaag
voor de isolationnisten.
HET GEVECHT OP DE NOORDZEE
KOPENHAGEN, 10 October (A.N.P.)
Ingevolge het gevecht dat zich Zondagmid
dag op de Noordzee heeft afgespeeld, tus
schen Britsche oorlogsbodems en Duitsche
bombardementsvliegtuigen, meldt Reuter,
dat twee Duitsche toestellen een noodlan
ding hebben verricht in Denemarken, een
derde toestel daalde in Noorwegen en een
vierde machine, die zeer laag over Dene
marken vloog, werd door het Deensche af
weergeschut beschoten. Een vijfde toestel is,
naar men gelooft, op zee neergekomen aan
de Deensche kust. Een lid der bemanning
van de machine, die daalde op het eiland
Fanoe, was gewond en is in een hospitaal
opgenomen. De bestuurder van dit toestel
gaf toe, dat hij had deelgenomen aan een
gevecht op de Noordzee.
KAUNAS, 10 October (A.N.P.) Naar
in Litausche kringen gezegd wordt, zal
Sovjet-Rusland een deel van het Wilna-
gebied aan Litauen teruggeven. De grens
tusschen dit land en Sovjet-Rusland zou
dan, vanaf ongeveer 20 km. ten Zuiden van
Druskininki loopen in de richting van de
plaatsen Varenava, Oschminy naar Tweretsj
en vandaar Noordoostwaarts tot de grens
van Letland. Deze strook gebied telt onge
veer 50Tft00 tot 600.000 inwoners, inclusief
de stad Wilna.
De in het buitenland verspreide geruch
ten, als zou de overeenkomst tusschen Li
tauen en Sovjet-Rusland gelijk zijn aan het
verdrag van Letland en Estland met de
Sovjets, zouden, naar het Duitsche Nieuws
bureau verneemt, geen bevestiging vin
den. De besprekingen hebben ook betrek
king op kwesties, welke invloed kunnen
hebben op de binnenlandsche politieke ont
wikkeling, als die der minderheden en der
cultureele autonomie.
KAUNAS. 10 October (A.N.P.) Bi-
zanskas en Baskitis, de gedelegeerden van
Litauen. zijn vanmorgen opnieuw naar Mos
kou vertrokken. Raskitis onthield zich van
eenige verklaring, doch naar verluidt, zal
waarschijnlijk vanavond de overeenkomst
met de Sovjets geteekend worden.
GEHEIMZINNIG OORLOGSSCHIP BIJ
AALANDSEILANDEN
HELSINKI, 10 October (A.N.P.) Na
bij de Aalands-eilanden is een geheimzinnig
oorlogsschip waargenomen, dat de vracht
schepen onderzoekt en in Zuidelijke rich
ting vaart. Het zou de Duitsche schepen
ongemoeid laten.
DIENST OP LONDEN WORDT
HEROPEND.
Uitbreiding van den dienst op Malmö.
Nadat de K.L.M. den laatsten tijd nog
slechts de diensten op Brussel en de Scan
dinavische landen had gevlogen, zal bin
nenkort de dienst op Londen weder wor
den geopend. De K.L.M heeft hiervoor de
toestemming van de Engelsche autoritei
ten gekregen. Men verwacht, dat de her
opende dienst nog in den loop van deze
week zal ingaan, wanneer de aan de En
gelsche autoriteiten voorgelegde dienstre
geling zal zijn goedgekeurd.
Aanvankelijk zal één dienst per dag ge
vlogen worden en wel van Schiphol naar
het vliegveld Shorham bij Brighton aan de
Zuidkust van Engeland. Sinds het begin
van den oorlog is dit vliegveld aangewe
zen voor het burgerluchtverkeer in plaats
van Croydon.
Er is een systeem uitgewerkt, waardoor
alle bewapende posten, zoowel op de kust
als ter zee, precies kunnen weten, wan
neer een K.L.M.-vliegtuig zal passeeren,
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
AMERIKA ZAL GEEN BEMIDDELING
VERLEENEN IN IIET EUROPEESCUE
CONFLICT (le blad).
ACTIVITEIT AAN HET WESTFRONT
(2de blad).
DE ONDERHANDELINGEN TE MOS
KOU (2e blad).
DUITSCHE VOLKSVERHUIZING UIT
ESTLAND EN LETLAND (2e blad).
HOE DE RUSSEN IN POLEN HUIS
HOUDEN (2e blad).
Binnenland
NIEUW PRAESIDIUM VOOR DEN NIJ-
VERHELDSRAAD (1ste blad).
INSTELLING VAN DISTRIBUTIE-IN
SPECTIES. (1ste blad).
IN DEN HAAG is 315.000 GLD. BIJ
EENGEBRACHT VOOR LUCHTVERDEDI
GING. (1ste blad).
zoodat de kans op incidenten zoo gering
mogelijk zal zyn.
Nog een belangrijke verandering zal de
K.L.M.-dienst ondergaan. Tot nu toe werd
slechts één dienst per dag gevlogen over
Kopenhagen naar Malmö. Daar deze route
door het groote aanbod van pasagiers en
vracht zeer belangrijk is gebleken, zal
deze dienst mei ingang van morgen twee-
maai per dag worden gevlogen, t.w. om
10 30 uur en 11.30 uur van Schiphol.
Deze uitbreiding is den Duitschen mili
tairen autoriteiten medegedeeld, die de
verschillende instanties, wien dit aangaat,
op de hoogte hebben gebracht. In overleg
met genoemde autoriteiten is de route van
Schiphol naar Kopenhagen uit veiligheids-
overwogingen eenigszins gewijzigd.
De dienst op Kristiansand en Oslo, die
met ingang van den winterdienst zou wor
den gestaakt., wordt voortgezet, daar hij in
Noorwegen buitengewoon op prijs wordt
gesteld
Wat de Indië-route betreft, het verkeer
hierop is onder de tegenwoordige omstan
digheden natuurlijk niet zoo goed als in
normale tijden, doch in de richting van
Indië nog altijd bevredigend. De belang
stelling voor het thuiskomende verkeer is
veel minder dan normaal.
DE RESIDENTIE IN STAAT VAN
LUCHTVERDEDIGING.
Het comité luchtverdediging 's-Gravcnhage
biedt den burgemeester een chèque
van ƒ315.000.aan.
Een wel zeer merkwaardige plechtigheid
is heden in de burgemeesterskamer ten
stadhuize van 's-Gravenhage verricht: de
aanbieding van een postchèque van
ƒ315.000.als geschenk van vele tiendui
zenden Haagsche burgers aan het gemeen
tebestuur om dit in staat te stellen tot
krachtige verdediging van de residentie
tegen luchtaanvallen.
Met den burgemeester mr. S. J. R. de
Monchy waren by deze overdracht aanwe
zig de wethouders mr. S. de Vries (Finan
ciën), prof. ir. C. L. van der Bilt (Onder
wijs) en M. Vrijenhoek (Stadsontwikkeling
en Volkshuisvesting), de gemeente-secre
taris, mr. dr. J. J. Boasson, de gemeente
ontvanger P. van Wijk, de voorzitter van
het comité, mr. A. M. Cohen Stuart, met
de leden van het werkcomité ir. J. F. van
Hoytema, adviseur, mr. W. J. Vogel, secre
taris en F. Hoogendijk, penningmeester, en
verder o.a. generaal-majcor P. W. Best,
commandant van de luchtverdediging,
gep. luit. generaal jhr. W. Roëll, oud-com
mandant veldleger en J. H. Carstens, gep.
kolonel dr W. K. H. Feuilletau de Bruyn,
kapitein A. den Hertog, commandant in
den luchtwachtdienst, C. J. P. Zaalberg,
A. W. Sijthoff, mr. P. Heerling, G. H. J.
Berckenkamp, J. J. Roeloffs Valk en Ben
van Eijsselsteijn.
Mr. A. B. Cohen Stuart 'hield als voor
zitter van het comité een toespraak.
Het woord was hierna aan den heer
Hoogendijk om als penningmeester van
het comité den belangrijken chèque aan
den burgemeester te overhandigen.
De heer Hoogendijk kweet zich van deze
gewichtige taak met de mededeeling, dat
7400 inwoners van 's-Gravenhage recht
streeks hun bijdragen aan het comité had
den doen toekomen en dat van de rest tal
loos velen hun penningske hebben gestort
tijdens de hiertoe gehouden collecte.
Burgemeester de Monchy aanvaardde
den chèque met een hartelijke en van de
grootste waardeering getuigende toe
spraak.
