Engeland zal den omlag oamtzetten
Radio-rede van Churchill
Decorwisseling op
het politiek tooneel
MAANDAG 2 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9454
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Ahonn -tarlpvon vie mr f.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus II.
Churchill, de Eerste Lord der Britsche
Admiraliteit, heeft gisteravond merkwaar
dige dingen gezegd in zijn radio-rede over
de rol, welke Rusland op het oogenblik
speelt.
Vanzelfsprekend kon hij niet ontkennen,
dat Engeland zich een geheel andere koers
van Moskou had voorgesteld, maar hij gaf
toch te kennen, dat Ruslands optreden ook
niet ten volle in het voordeel van Duitsch-
land is.
Nu kan men opmerken, dat de Engel-
schen zich al eens meer vergist hebben in
de mentaliteit der Russen en net dus niet
verwonderlijk zou zijn, als zij zich opnieuw
vergisten. Maar wij gelooven toch niet ver
van de waarheid af te zyn, wanneer wij
zeggen, dat Stalin geen philanthroop is en
uitsluitend de belangen van Rusland op het
oog heeft, dat hij het belang, dat Duitsch-
land bij de Russische hulp heeft, zeer wel
begrepen heeft en Hitier daarvoor een
hoogen prijs heeft laten betalen. Den om
vang van dien prijs kennen wij nog niet;
de som wordt in termijnen geïnd. De be
looning is niet alleen een stuk van Polen,
maar blijkt ook te zijn de vrije hand in
de Randstaten. Estland heeft reeds zijn
souvereiniteit moeten afstaan; weldra zal
Letland volgen (minister Munters is reeds
ijlings naar Moskou op weg) en dan is
Finland aan de beurt.
Wat er dan verder op den Balkan zal
gebeuren ligt nog in den schoot der goden,
maar Churchill heeft er reeds op gezin
speeld, dat Stalin den Duitschers daar den
pas heeft afgesneden.
In hoeverre er propaganda zit in de uit
eenzettingen van Churchill, laten wij op
het oogenblik buiten beschouwing. Hij heeft
ongetwijfeld de reis van graaf Ciano naar
Berlijn op het oog gehad, toen hij vrien
delijke woorden over had voor de houding
van Italië zoowel nu als tijdens den wereld
oorlog en speculeerde op de vrees van Italië
voor een voortdringen der Russische in
vloeden op den Balkan.
De reis van Ciano zal echter meer in
verband moeten worden gebracht met het
z.g. vredesoffensief. Hij is naar Eerlijn ge
komen op uitnoodiging van Hitier en de
Berlijnsohe pers wijst erop, dat telkens
wanneer een dergelijke ontmoeting heeft
plaats gehad, deze gevolgd werd door een
opzienbarende wending in de politieke si
tuatie. Blijkbaar acht Hitier thans den tijd
gekomen om Italië in te schakelen in het
vredesoffensief. Dat dit offensief eenig ef
fect zal hebben, lijkt voorloopig uitgeslo
ten; de houding van de openbare meening,
zoowel in Engeland als in Frankrijk, is te
afwijzend en ook Churchill heeft te ken
nen gegeven, dat de oorlog nu hij een
maal door Frankrijk en Engeland is be
gonnen zal worden doorgezet.
De „Times" schrijft in een hoofdartikel:
„Tenzij bepaalde voorwaarden voor een
vrede, welke de nationaal-socialistische re
geering en de regeering der Sovjet Unie,
naar zij hebben aangekondigd, voornemens
zijn voor te stellen, zeer ver zullen afwij
ken van de richtlijnen, die zijn neergelegd
in de Vrijdag door Moskou uitgegeven ver
klaring, staat het antwoord reeds bij voor
baat vast door de algemeene reactie der
openbare meening tegen dat onbeschaamde
manifest.
Geen voorwaarden, welke Hitier zou kun
nen aanbieden, zouden wijziging kunnen
brengen in het hoofddoel der Westelijke
mogendheden, n.l. zich zelf voor de toe
komst te beschermen door Hitier de macht
te ontnemen zijn misdaad te herhalen, daar
bekend is, aldus het blad, dat zijn goede
trouw niet langer kan worden geloofd.
Daarom is de voorwaarde, welke vóór alle
onderhandelingen moet worden vervuld,
de omverwerping van het Hitlerisme".
Volgens de „Daily Herald" vraagt Hitier
vrede, omdat hij weet, dat hij te zwak is om
Groot Brittannië en Frankrijk tezamen te
bestrijden. Er zal geen oneervolle koop zijn,
welke den plunderaar in het vreedzame be
zit van zijn prooi zal laten: geen vrede, ter
wijl Polen en Tsjechen onder de nationaal-
socialistische tyrannie blijven.
De „Daily Express" schrijft dat het on
begrijpelijk is dat Hitier vredesvoorwaar
den zou kunnen indienen, die aanvaardbaar
zouden zijn, daar de democratieën thans de
waarde van zijn woord kennen. Zij erken
nen het Hitlerisme voor wat het is, aldus
het blad: valsch van hart, bloedig van hand,
een vos in sluwheid en een wolf in gul
zigheid.
Waar de zaken zóó staan, is een vergelijk
onmogelijk. De noodzakelijk voorwaarde,
een minimum aan vertrouwen in de be
trouwbaarheid van de wederpartij, ont
breekt ten eenenmale.
GRAAF CIANO UIT BERLIJN
VERTROKKEN
BERLIJN, 2 October (A.N.P.) De
Italiaansche minister van buitenlandsche
zaken, graaf Ciano, is vanmiddag weer
naar Rome vertroken.
Bjj het vertrek waren o.m. aanwezig
rijksminister van buitenlandsche zaken
von Ribbentrop en vooraanstaande per
sonen uit staat, weermacht en party.
Merkw aardige visie op rol
van Rusland
DRIE BELANGRIJKE DINGEN.
De Britsche minister van marine, Chur
chill, heeft voor den Britschen radio-om
roep een rede gehouden, waarin hij een
overzicht van de eerste oorlogsmaand gaf.
Churchille zeide onder meer: „Nu wij
begonnen zijn, zullen wij met Gods hulp
en in de overtuiging, dat wij de verdedi
gers van beschaving en vrijheid zijn, tot
het einde voortgaan".
Drie belangrijke dingen hebben zich, al
dus de minister, voorgedaan. In de eerste
plaats is Polen onder den voet geloopen
door twee der groote mogendheden, die
het land sinds 150 jaar in boeien hielden,
doch zijn geest niet konden winnen. De
heldhaftige verdediging van Warschau
toont aan, dat de Pcolsche ziel niet ver
woest kan worden. In de tweede plaats
heeft Rusland zyn macht aangewend voor
het volgen van een koelbloedige politiek
van eigenbelang.
We zouden gewenscht kunnen hebben,
dat de Russische legers daar, waar zij zich
thans bevinden, zouden staan als bondge-
nooten van Polen en niet als indringers,
maar dat zij zich daar bevinden, is een
duidelijke noodzaak voor de Russische vei
ligheid tegen de nat.-soc. bedreiging.
Er is een oostelijk front ontstaan,
waar Duitschland niet durft aan te
vallen. Toen von Ribbentrop de vori
ge week naar Moskou ontboden werd,
moest hij er kennis van nemen en er
mede instemmen, dat de plannen der
nationaal-socialisten ten aanzien van
de Randstaten en de Oekraïne begra
ven moeten worden. Het nationale be
lang van Rusland valt samen met de
Britsche en Fransche belangen, daar
het niet in overeenstemming met de
Russische veiligheid is, dat het nat.-
soc. Duitschland de Balkanstaten onder
den voet zou loopen of het Slavonische
volk in Zuid-Oost-Europa zou onder
werpen. Geen van deze drie mogend
heden zou kunnen toelaten dat Roe
menië, Zuid-Slavië, Bulgarije en bo
venal Turkije onder den hiel der nazi-
boekaniers zouden komen.
Door een mist van verwardheid en on
zekerheid kunnen wij een zeer eenvoudi
ge belangengemeenschap ontdekken, die
tusschen Engeland, Frankrijk en Rusland
bestaat en meet verhinderen, dat de nat.-
soc. de vlam van den oorlog tot in de Bal-
kanlanden en Turkije dragen.
Op gevaar af, door de gebeurtenissen
in het ongelijk te worden gesteld, spreek
ik dan ook vanavond de overtuiging uit,
dat het tweede groote feit van de eerste
oorlogsmaand hierin bestaat dat Hitier
de waarschuwing heeft gekregen van het
Oosten en Zuid-Oosten van Europa af te
blijven.
De zee-oorlog.
Het derde belangrijke feit is, dat de
duikbootaanval op het leven van Engeland
tot dusverre geen succes heeft gehad.
De Britsche vloot jaagt dag en nacht
op de duikbooten met ijver en niet geheel
zonder voldoening. In de afgeloopen week
is geen enkel Engelsch schip tot zinken
gebracht of zelfs maar gemolesteerd en
Engeland heeft thans 150.000 zeer ge-
wenschte leveranties meer gekregen dan
het geval zou zijn geweest indien de oor
log niet was uitgebroken. Ongetwijfeld
hebben sommige duikbooten er de voor
keur aan gegeven zich te verwijderen en
onbeschermde neutrale schepen van Noor
wegen en Zweden tot zinken te brengen.
Ik hoop dat de dag zal komen, aldus
Churchill, waarop de admiraliteit de sche
pen van alle landen zal kunnen uitnoodi-
gen zich bij de Britsche convooien te voe
gen en deze schepen op hun reizen zal kun
nen beveiligen tegen een redelijke vergoe
ding. Men moet verwachten, dat de duik-
bootaanvallen op den wereldhandel ter zee
op grooter schaal hernieuwd zullen wor
den, doch dit kan veilig worden overgela
ten aan de aandacht van de Britsche vloot.
De burgers, die op het oogenblik nog
niet actief aan den oorlog kunnen deelne
men, moeten geduld hebben. De regeering
is eenstemmig in haar besluit het maxi
mum aan inspanning te vragen waartoe
het Britsche volk in staat is en wat ook
mag gebeuren, vol te houden tot de be
slissende overwinning behaald is.
Een groot leger is reeds naar Frankrijk
gegaan. Britsche troepen worden op groote
schaal georganiseerd, het Britsche volk is
vastbesloten schouder aan schouder te
staan met het prachtige leger der Fran
sche republiék en met haar te deelen, wat
tot ons zal komen. Het is mogelijk, dat in
dit land groote onheilen uit de lucht zul
len komen. Wij zullen er goed aan doen ons
daarvan rekenschap te geven en wy moeten
ons steeds herinneren dat de beheersching
der zeeën ons in staat zal stellen reusachti
ge hulpbronnen uit Canada en de nieuwe
wereld aan te wende.- als beslissende fac
tor in de lucht, buiten het kader van dat
gene, waartoe wij hier verplicht zijn. De
regeering heeft aanwijzingen gegeven voor
de voorbereiding op een oorlog van tenmin
ste drie jaar.
Dat beteekent ni» dat de zege niet
in korter tijd behaa><< zou kunnen wor
den. Dat hangt af van de vraag, hoe
lang Hitier en zijn slechte menschen,
aldus Churchill, wier handen bevlekt
zijn met bloed, hun greep op het ge-
dweëe ongelukkige Duitsche volk kun
nen handhaven. Hitier kon zeggen,
wanneer de oorlog zou beginnen, doch
hij of zijn opvolgers kunnen niet zeg
gen wanneer de strijd zal eindigen. De
oorlog begon toen hij het wilde en zal
slechts eindigen wanneer wij er van
overtuigd zijn, dat hij genoeg gehad
heeft.
De eerste minister heeft onze oorlogs
doelen omschreven in bewoordingen, die
net verbeterd en niet vaak genoeg her
haald kunnen worden: „de verlossing van
Europa van de voortdurende en terugkee-
rende vrees voor Duitsche agressie en de
handhaving van de onafhankelijkheid en
vrijheid der Europeesche volken" daarvoor
stryden de volkeren van Engeland en
Frankrijk.
Nu wij begonnen zyn. zullen wij met
Gods hulp, en in de overtuiging, dat wij
de verdedigers van be-chaving en vrijheid
zijn tot het einde voortgaan. Wij hebben de
Oceanen en de verzekering, dat wij de uit
gebreide latente macht der Britsche en
Fransche rijken op de beslissende punten
kunnen doen wegen. Y ij helen den vrij
willig gegeven, geest —ftm steun van
20 millioen Britsche bjz, rs in de zichzelf
besturende dominion'*-, ^uaaa, Australië;
Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Wij heb
ben het hart en de moreele overtuiging
van Britsch-Indië aan onze zijde. Wij ge
looven aanspraak te kunnen maken op het
respect en de goede gezindheid der we
reld, in het bijzonder van de Vereenigde
Staten.
De houding van Italië.
Sprekende over Italië zeide Churchill in
zijn radiorede nog:
„In de dagen van 1914 was Italië neu
traal, doch wij kenden de reden zijner
neutraliteit niet. Eerst later vernamen wij,
dat Italië door een geheim calusule in het
oorspronkelijk verdrag der triple alliantie,
zich uitdrukkelijk het recht had voorbe
houden bij een oorlog afzijdig te blijven,
indien die het land in conflict met Enge
land zou brengen. Er zijn misverstanden
en twisten gerezen, doch des te meer waar
deuren wy in Engeland de redenen, waar
om dit groote en bevriende volk, met het
welk wij nooit in oorlog geweest zijn, niet
bereid schijnt aan den strijd deel te ne
men.".
DOOR HONGER NOOIT OP DE KNIEëN.
Radio-rede van Rudolf Hess.
Minister Rudolf Hess heeft gisteren in
veband met den dag tot dank voor den
oogst een rede gehouden, welke door alle
Duitsche zender werd uitgezonden. Hij
richtte zich vooral tot de vrouwen en moe
ders, die trotsch kunnen zijn, dat hun man
nen en zonen honderduizenden Duitschers
in Polen hebben gered. Het aantal gevalle
nen en gewonden en vermisten is in ver
houding tot hetgen is bereikt niet groot.
Het Poolsche millioenenleger is met ge
ringe offers vernietigd.
Verder zeide Hess dat Engeland zyn doel,
het Duitsche volk door de honger van de
kinderen op de knieën te brengen, nooit
zal bereiken.
HET DUITSCHE LEGERBERICHT
BERLIJN, 2 Oct. (A.N.P.) Het opper
bevel van de Duitsche weermacht maakt
bekend:
Gisterochtend zijn de eerste Duitsche
troepen .zonder incidenten Warschau bin
nengerukt. De bezetting van Praga werd
gisteren geëindigd. Het laatste steunpunt
van den Poolschen tegenstand, het ver
sterkte schiereiland Hela, heeft zich giste
ren onvoorwaardelijk overgegeven, nog
vóór de door leger en oorlogsmarine ge
meenschappelijk voorbereide aanval werd
ten uitvoer gelegd
De bezetting van 52 officieren, waaron
der de chef van de Poolsche vloot schout-
by-nacht von Unruh, en 4000 man hebben
vanochtend de wapenen neergelegd.
In het Westen slechts plaatselijke activi
teit van artillerie en verkenners. Ten Oos
ten van Paderborn, werd een Britsch ver
kenningstoestel omlaag geschoten.
Hoe lang duurt deze
oorlog
Wij hebben al meermalen gewaarschuwd
voor het pessimisme, dat ons ver
leidt om de slechtste der mogelijkheden ons
voor te stellen als zeker-komende, onaf
wendbare werkelijkheid. Dit speciaal in
verband met den duur van den oorlog.
Met instemming nemen wij hier nu over
de volgende beschouwing van de Avond
post.
Hoe lang zal de oorlog, die thans woedt,
duren?
Daaromtrent hoort men in het publiek
de somberste opvattingen verkondigen.
Zonder goeden grond.
Wij geven de situatie het best weer, wan
neer wij zeggen dat niemand het weet en
dat niemand het op afdoende motieven ver
moeden kan. Nooit zijn in de internationale
politiek zulke onmogelijkheden mogelijk
gebleken, als thans; nooit zijn zulke ver
rassingen voorgekomen.
Toen enkele weken geleden de Engelsche
Regeering haar bekende uitlating van drie
jaar oorlog deed, heeft zich de overtuiging
daarvan vastgezet. Toch is, gelooven wij, die
uitlating door zeer velen misverstaan. De
bedoeling van het Engelsche gouvernement
was volstrekt niet te zeggen, dat de oorlog
drie jaar zou duren, maar dat de openbare
diensten moesten worden ingericht in de
veronderstelling dat hij drie jaar duren zou.
Dit is heel iets anders.
Overigens zal men goed doen de gebeur
tenissen af te wachten.
Het is best mogelijk, dat deze oorlog spoe
diger geëindigd is, dan men nu denkt.
„Nooit meer oorlog"
Op 28 September was het een jaar gele
den, dat in Munchen de dreigende oorlog
werd voorkomen. In zijn laatste bezoek
aan Hitier zei Chamberlain, die op dat
oogenblik een gelukkig man was, het vol
gende:
„Ik was altijd van meening, dat als een
vreedzame oplossing voor hot Tsjecho-Slo-
vvaaksche vraagstuk zou kunnen v, -den
gevonden, wij de weg zouden openen naar
een algemeene Europeesche pacificatie.
Vanmorgen, aldus Chamberlain, heb ik
met den Führer gesproken. Wij ondertee
kenden beiden volgende verklaring: Wij,
de Führer en Rijkskanselier en de Brit
sche minister-president hebben nog een
onderhoud gehad en wij erkennen beiden,
dat de kwestie van de Engelsch-Duitsche
betrekkingen voor de beide landen en voor
Europa van het hoogste belang is.
Wij beschouwen de gisteren ondertee-
kende overeenkomst en de Engelsch-Duit
sche vlotafspraak als een symbool van de
wensch onzer beide volken noit meer oor
log met elkaar te voeren. Wij zijn vastbe
sloten, dat de methode van raadpleging de
methode zal zijn, welke wij aanvaarden om
iedere ander vraag, welke onze beide lan
den betreft, op te lossen, en wij zijn vast
voornemens onze pogingen om mogelijke
bronnen van meeningsverschil uit den weg
te ruimen voort te zetten, aldus een bij
drage leverend tot de verzekering van de
vrede in Europa."
BRITSCH SCHIP VAART
NEDERLANDSCH OORLOGSSCHIP AAN
BINNEN DE NEDERLANDSCHE
TERRITORIALE WATEREN.
De Regeeringspersdienst meldt:
Hedennacht heeft het Britsche stoom
schip Lindisfarne van 1000 tc by het
uitloopen van den Nieuwen Waterweg
het Nederlandsche buitenbewakings-
vaartuig Hr. Ms. Z. 7 aangevaren. Het
Britsche schip gaf pas na herhaalde
sommatie met een scherp schot gevolg
aan het sein tot stoppen. Het schip
werd daarna door Hh. Ms. Z 7 opge
bracht naar Hoek van Holland voor
onderzoek en opmaken van proces-ver
baal van aanvaring en wegens het niet
voldoen aan een sommatie door een
Nederlandsche oorlogsschip binnen de
Nederlandsche territoriale wateren.
Het schip is om 2 uur in den och
tend vrijgegeven en heeft de reis ver
volgd.
Hr. Ms. Z 7 heeft bij de aanvaring
geen waarneembare schade opgeloo-
pen.
DE DUITSCH—HONGAARSCHE
BESPREKINGEN GEëINDIGD
BOEDAPEST, 2 Oct. (A.N.P.) Gister
avond zijn de besprekingen welke hier drie
dagen lang zijn gehouden door een Duitsche
oeconomische delegatie met de bevoegde
Hongaarsche regeerings-commissie over
actueele kwesties van het wederzijdsche
waren- en betalingsverkeer met resultaat
afgesloten
De leider der Duitsche delegatie, gezant
Clodius, is vandaag naar Berlijn vertrok
ken.
Dit nummer bestaat alt
vier bladen*
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
WINSTON CHURCHILL OVER DEN
OORLOG. (Ie blad).
TE PARIJS HEEFT ZICH EEN NIEUWE
POOLSCHE REGEERING GEVORMD. (2e
blad).
GRAAF CIANO VOOR ONDERHANDE
LINGEN TE BERLIJN. (2e blad).
RUSLAND EN DE RANDSTATEN.
(2e blad).
Binnenland
H.M. „JAN VAN GELDER" DOOR EEN
MIJN GETROFFEN. (2de blad).
BRITSCH SCHIP VAART NEDER
LANDSCH OORLOGSSCHIP AAN. (Ie
blad).
VORDERING VAN SUIKER IN EN-
DEPOT. (Ie blad).
BENOEMINGEN IN HET BISDOM
HAARLEM. (2de blad).
DE RAMP VAN HR. MS.
JAN VAN GELDER
De Koningin toont haar deelneming
H.M. de Koningin heeft den opperbevel
hebber van land- en zeemacht opgedragen
aan de nagelaten betrekkingen van de bij
de ramp van Hr. Ms. Jan van Gelder om
gekomenen haar deelneming te betuigen
en leven? te inf^-meeren d.r. Lv-
stand van de gewonde slachtoffers van die
ramp.
VORDERING VAN SUIKER IN
ENTREPOT.
De minister van Economische Zaken
maakt bekend, dat ing. C. C. C. van
Stolk te 's-Gravenhage, directeur van
de Nederlandsche Akkerbouwcentrale,
door hem daartoe gemachtigd, op Za
terdag 30 September j.l. met toepas
sing van de algemeene vorderingswet
1939 is overgegaan tot het vorderen
van alle zich hier te lande in entre
pot bevindende suiker met last tot on
middellijke terbeschikkingstelling.
Aan de eigenaren en zakelijk-ge-
rechtigden wordt medegedeeld, dat zij
zich terstond tot den genoemden ing.
C. C. C. van Stolk te 's-Gravenhage,
Bezuidenhout 15, dienen te wenden,
teneinde de in eigendom gevorderde
goederen ter beschikking te stellen van
de regeering door overdracht van de
ceelen tegen ontvangstbewijs.
Eventueel nog nader gewenschte in
lichtingen worden verstrekt door de
Nederlandsche Akkerbouwcentrale.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
COMMUNISTEN IN ACTIE.
DeVolkskrant maakt de volgende
opmerkfngen naar aanleiding van het bols
jewistisch optreden in Polen:
„Via een specialen correspondent heeft
het Volksdagblad vernomen, dat zoodra de
Poolsche soldaten de stad Bjelostok had
den verlaten, de gevangenisdeuren werden
opgebroken en de ex-gevangenen de leiding
in handen namen.
Deze boeven haalden het Roode Leger met
gejuich in en maakten zich ook verdienste
lijk door de Russen behulpzaam te zijn „bij
het inrekenen" van de officieren die er nog
over waren.
Vermoedelijk hebben deze officieren de
leege plaatsen in de gevangenis ingenomen,
tenzij men ze op staande voet om hals heeft
gebracht.
Het communistische blad vindt dit alles
prachtig. „Kerkerdeuren verbrijzeld" staat
er met groote letters boven. Nog lezen we,
dat de ex-gevangenen de belangrijkste pun
ten van de stad onder hun „beschermirg"
namen.
Hier heeft men het communisme in actie.
Men kan er aan zien wat ons te vachten
zou staan, indien de communisten ooit aan
de macht mochten komen. Beloften in hun
program zouden ze even gemakkelijk ver
geten als de bolsjewisten in Rusland het
verdrag met Polen hébben verscheurd".