Engeland zal den omlag oamtzetten Radio-rede van Churchill Decorwisseling op het politiek tooneel MAANDAG 2 OCTOBER 1939 31ste Jaargang No. 9454 Bureaux Papengracht 32. Adv. en Ahonn -tarlpvon vie mr f. Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus II. Churchill, de Eerste Lord der Britsche Admiraliteit, heeft gisteravond merkwaar dige dingen gezegd in zijn radio-rede over de rol, welke Rusland op het oogenblik speelt. Vanzelfsprekend kon hij niet ontkennen, dat Engeland zich een geheel andere koers van Moskou had voorgesteld, maar hij gaf toch te kennen, dat Ruslands optreden ook niet ten volle in het voordeel van Duitsch- land is. Nu kan men opmerken, dat de Engel- schen zich al eens meer vergist hebben in de mentaliteit der Russen en net dus niet verwonderlijk zou zijn, als zij zich opnieuw vergisten. Maar wij gelooven toch niet ver van de waarheid af te zyn, wanneer wij zeggen, dat Stalin geen philanthroop is en uitsluitend de belangen van Rusland op het oog heeft, dat hij het belang, dat Duitsch- land bij de Russische hulp heeft, zeer wel begrepen heeft en Hitier daarvoor een hoogen prijs heeft laten betalen. Den om vang van dien prijs kennen wij nog niet; de som wordt in termijnen geïnd. De be looning is niet alleen een stuk van Polen, maar blijkt ook te zijn de vrije hand in de Randstaten. Estland heeft reeds zijn souvereiniteit moeten afstaan; weldra zal Letland volgen (minister Munters is reeds ijlings naar Moskou op weg) en dan is Finland aan de beurt. Wat er dan verder op den Balkan zal gebeuren ligt nog in den schoot der goden, maar Churchill heeft er reeds op gezin speeld, dat Stalin den Duitschers daar den pas heeft afgesneden. In hoeverre er propaganda zit in de uit eenzettingen van Churchill, laten wij op het oogenblik buiten beschouwing. Hij heeft ongetwijfeld de reis van graaf Ciano naar Berlijn op het oog gehad, toen hij vrien delijke woorden over had voor de houding van Italië zoowel nu als tijdens den wereld oorlog en speculeerde op de vrees van Italië voor een voortdringen der Russische in vloeden op den Balkan. De reis van Ciano zal echter meer in verband moeten worden gebracht met het z.g. vredesoffensief. Hij is naar Eerlijn ge komen op uitnoodiging van Hitier en de Berlijnsohe pers wijst erop, dat telkens wanneer een dergelijke ontmoeting heeft plaats gehad, deze gevolgd werd door een opzienbarende wending in de politieke si tuatie. Blijkbaar acht Hitier thans den tijd gekomen om Italië in te schakelen in het vredesoffensief. Dat dit offensief eenig ef fect zal hebben, lijkt voorloopig uitgeslo ten; de houding van de openbare meening, zoowel in Engeland als in Frankrijk, is te afwijzend en ook Churchill heeft te ken nen gegeven, dat de oorlog nu hij een maal door Frankrijk en Engeland is be gonnen zal worden doorgezet. De „Times" schrijft in een hoofdartikel: „Tenzij bepaalde voorwaarden voor een vrede, welke de nationaal-socialistische re geering en de regeering der Sovjet Unie, naar zij hebben aangekondigd, voornemens zijn voor te stellen, zeer ver zullen afwij ken van de richtlijnen, die zijn neergelegd in de Vrijdag door Moskou uitgegeven ver klaring, staat het antwoord reeds bij voor baat vast door de algemeene reactie der openbare meening tegen dat onbeschaamde manifest. Geen voorwaarden, welke Hitier zou kun nen aanbieden, zouden wijziging kunnen brengen in het hoofddoel der Westelijke mogendheden, n.l. zich zelf voor de toe komst te beschermen door Hitier de macht te ontnemen zijn misdaad te herhalen, daar bekend is, aldus het blad, dat zijn goede trouw niet langer kan worden geloofd. Daarom is de voorwaarde, welke vóór alle onderhandelingen moet worden vervuld, de omverwerping van het Hitlerisme". Volgens de „Daily Herald" vraagt Hitier vrede, omdat hij weet, dat hij te zwak is om Groot Brittannië en Frankrijk tezamen te bestrijden. Er zal geen oneervolle koop zijn, welke den plunderaar in het vreedzame be zit van zijn prooi zal laten: geen vrede, ter wijl Polen en Tsjechen onder de nationaal- socialistische tyrannie blijven. De „Daily Express" schrijft dat het on begrijpelijk is dat Hitier vredesvoorwaar den zou kunnen indienen, die aanvaardbaar zouden zijn, daar de democratieën thans de waarde van zijn woord kennen. Zij erken nen het Hitlerisme voor wat het is, aldus het blad: valsch van hart, bloedig van hand, een vos in sluwheid en een wolf in gul zigheid. Waar de zaken zóó staan, is een vergelijk onmogelijk. De noodzakelijk voorwaarde, een minimum aan vertrouwen in de be trouwbaarheid van de wederpartij, ont breekt ten eenenmale. GRAAF CIANO UIT BERLIJN VERTROKKEN BERLIJN, 2 October (A.N.P.) De Italiaansche minister van buitenlandsche zaken, graaf Ciano, is vanmiddag weer naar Rome vertroken. Bjj het vertrek waren o.m. aanwezig rijksminister van buitenlandsche zaken von Ribbentrop en vooraanstaande per sonen uit staat, weermacht en party. Merkw aardige visie op rol van Rusland DRIE BELANGRIJKE DINGEN. De Britsche minister van marine, Chur chill, heeft voor den Britschen radio-om roep een rede gehouden, waarin hij een overzicht van de eerste oorlogsmaand gaf. Churchille zeide onder meer: „Nu wij begonnen zijn, zullen wij met Gods hulp en in de overtuiging, dat wij de verdedi gers van beschaving en vrijheid zijn, tot het einde voortgaan". Drie belangrijke dingen hebben zich, al dus de minister, voorgedaan. In de eerste plaats is Polen onder den voet geloopen door twee der groote mogendheden, die het land sinds 150 jaar in boeien hielden, doch zijn geest niet konden winnen. De heldhaftige verdediging van Warschau toont aan, dat de Pcolsche ziel niet ver woest kan worden. In de tweede plaats heeft Rusland zyn macht aangewend voor het volgen van een koelbloedige politiek van eigenbelang. We zouden gewenscht kunnen hebben, dat de Russische legers daar, waar zij zich thans bevinden, zouden staan als bondge- nooten van Polen en niet als indringers, maar dat zij zich daar bevinden, is een duidelijke noodzaak voor de Russische vei ligheid tegen de nat.-soc. bedreiging. Er is een oostelijk front ontstaan, waar Duitschland niet durft aan te vallen. Toen von Ribbentrop de vori ge week naar Moskou ontboden werd, moest hij er kennis van nemen en er mede instemmen, dat de plannen der nationaal-socialisten ten aanzien van de Randstaten en de Oekraïne begra ven moeten worden. Het nationale be lang van Rusland valt samen met de Britsche en Fransche belangen, daar het niet in overeenstemming met de Russische veiligheid is, dat het nat.- soc. Duitschland de Balkanstaten onder den voet zou loopen of het Slavonische volk in Zuid-Oost-Europa zou onder werpen. Geen van deze drie mogend heden zou kunnen toelaten dat Roe menië, Zuid-Slavië, Bulgarije en bo venal Turkije onder den hiel der nazi- boekaniers zouden komen. Door een mist van verwardheid en on zekerheid kunnen wij een zeer eenvoudi ge belangengemeenschap ontdekken, die tusschen Engeland, Frankrijk en Rusland bestaat en meet verhinderen, dat de nat.- soc. de vlam van den oorlog tot in de Bal- kanlanden en Turkije dragen. Op gevaar af, door de gebeurtenissen in het ongelijk te worden gesteld, spreek ik dan ook vanavond de overtuiging uit, dat het tweede groote feit van de eerste oorlogsmaand hierin bestaat dat Hitier de waarschuwing heeft gekregen van het Oosten en Zuid-Oosten van Europa af te blijven. De zee-oorlog. Het derde belangrijke feit is, dat de duikbootaanval op het leven van Engeland tot dusverre geen succes heeft gehad. De Britsche vloot jaagt dag en nacht op de duikbooten met ijver en niet geheel zonder voldoening. In de afgeloopen week is geen enkel Engelsch schip tot zinken gebracht of zelfs maar gemolesteerd en Engeland heeft thans 150.000 zeer ge- wenschte leveranties meer gekregen dan het geval zou zijn geweest indien de oor log niet was uitgebroken. Ongetwijfeld hebben sommige duikbooten er de voor keur aan gegeven zich te verwijderen en onbeschermde neutrale schepen van Noor wegen en Zweden tot zinken te brengen. Ik hoop dat de dag zal komen, aldus Churchill, waarop de admiraliteit de sche pen van alle landen zal kunnen uitnoodi- gen zich bij de Britsche convooien te voe gen en deze schepen op hun reizen zal kun nen beveiligen tegen een redelijke vergoe ding. Men moet verwachten, dat de duik- bootaanvallen op den wereldhandel ter zee op grooter schaal hernieuwd zullen wor den, doch dit kan veilig worden overgela ten aan de aandacht van de Britsche vloot. De burgers, die op het oogenblik nog niet actief aan den oorlog kunnen deelne men, moeten geduld hebben. De regeering is eenstemmig in haar besluit het maxi mum aan inspanning te vragen waartoe het Britsche volk in staat is en wat ook mag gebeuren, vol te houden tot de be slissende overwinning behaald is. Een groot leger is reeds naar Frankrijk gegaan. Britsche troepen worden op groote schaal georganiseerd, het Britsche volk is vastbesloten schouder aan schouder te staan met het prachtige leger der Fran sche republiék en met haar te deelen, wat tot ons zal komen. Het is mogelijk, dat in dit land groote onheilen uit de lucht zul len komen. Wij zullen er goed aan doen ons daarvan rekenschap te geven en wy moeten ons steeds herinneren dat de beheersching der zeeën ons in staat zal stellen reusachti ge hulpbronnen uit Canada en de nieuwe wereld aan te wende.- als beslissende fac tor in de lucht, buiten het kader van dat gene, waartoe wij hier verplicht zijn. De regeering heeft aanwijzingen gegeven voor de voorbereiding op een oorlog van tenmin ste drie jaar. Dat beteekent ni» dat de zege niet in korter tijd behaa><< zou kunnen wor den. Dat hangt af van de vraag, hoe lang Hitier en zijn slechte menschen, aldus Churchill, wier handen bevlekt zijn met bloed, hun greep op het ge- dweëe ongelukkige Duitsche volk kun nen handhaven. Hitier kon zeggen, wanneer de oorlog zou beginnen, doch hij of zijn opvolgers kunnen niet zeg gen wanneer de strijd zal eindigen. De oorlog begon toen hij het wilde en zal slechts eindigen wanneer wij er van overtuigd zijn, dat hij genoeg gehad heeft. De eerste minister heeft onze oorlogs doelen omschreven in bewoordingen, die net verbeterd en niet vaak genoeg her haald kunnen worden: „de verlossing van Europa van de voortdurende en terugkee- rende vrees voor Duitsche agressie en de handhaving van de onafhankelijkheid en vrijheid der Europeesche volken" daarvoor stryden de volkeren van Engeland en Frankrijk. Nu wij begonnen zyn. zullen wij met Gods hulp, en in de overtuiging, dat wij de verdedigers van be-chaving en vrijheid zijn tot het einde voortgaan. Wij hebben de Oceanen en de verzekering, dat wij de uit gebreide latente macht der Britsche en Fransche rijken op de beslissende punten kunnen doen wegen. Y ij helen den vrij willig gegeven, geest —ftm steun van 20 millioen Britsche bjz, rs in de zichzelf besturende dominion'*-, ^uaaa, Australië; Nieuw-Zeeland en Zuid-Afrika. Wij heb ben het hart en de moreele overtuiging van Britsch-Indië aan onze zijde. Wij ge looven aanspraak te kunnen maken op het respect en de goede gezindheid der we reld, in het bijzonder van de Vereenigde Staten. De houding van Italië. Sprekende over Italië zeide Churchill in zijn radiorede nog: „In de dagen van 1914 was Italië neu traal, doch wij kenden de reden zijner neutraliteit niet. Eerst later vernamen wij, dat Italië door een geheim calusule in het oorspronkelijk verdrag der triple alliantie, zich uitdrukkelijk het recht had voorbe houden bij een oorlog afzijdig te blijven, indien die het land in conflict met Enge land zou brengen. Er zijn misverstanden en twisten gerezen, doch des te meer waar deuren wy in Engeland de redenen, waar om dit groote en bevriende volk, met het welk wij nooit in oorlog geweest zijn, niet bereid schijnt aan den strijd deel te ne men.". DOOR HONGER NOOIT OP DE KNIEëN. Radio-rede van Rudolf Hess. Minister Rudolf Hess heeft gisteren in veband met den dag tot dank voor den oogst een rede gehouden, welke door alle Duitsche zender werd uitgezonden. Hij richtte zich vooral tot de vrouwen en moe ders, die trotsch kunnen zijn, dat hun man nen en zonen honderduizenden Duitschers in Polen hebben gered. Het aantal gevalle nen en gewonden en vermisten is in ver houding tot hetgen is bereikt niet groot. Het Poolsche millioenenleger is met ge ringe offers vernietigd. Verder zeide Hess dat Engeland zyn doel, het Duitsche volk door de honger van de kinderen op de knieën te brengen, nooit zal bereiken. HET DUITSCHE LEGERBERICHT BERLIJN, 2 Oct. (A.N.P.) Het opper bevel van de Duitsche weermacht maakt bekend: Gisterochtend zijn de eerste Duitsche troepen .zonder incidenten Warschau bin nengerukt. De bezetting van Praga werd gisteren geëindigd. Het laatste steunpunt van den Poolschen tegenstand, het ver sterkte schiereiland Hela, heeft zich giste ren onvoorwaardelijk overgegeven, nog vóór de door leger en oorlogsmarine ge meenschappelijk voorbereide aanval werd ten uitvoer gelegd De bezetting van 52 officieren, waaron der de chef van de Poolsche vloot schout- by-nacht von Unruh, en 4000 man hebben vanochtend de wapenen neergelegd. In het Westen slechts plaatselijke activi teit van artillerie en verkenners. Ten Oos ten van Paderborn, werd een Britsch ver kenningstoestel omlaag geschoten. Hoe lang duurt deze oorlog Wij hebben al meermalen gewaarschuwd voor het pessimisme, dat ons ver leidt om de slechtste der mogelijkheden ons voor te stellen als zeker-komende, onaf wendbare werkelijkheid. Dit speciaal in verband met den duur van den oorlog. Met instemming nemen wij hier nu over de volgende beschouwing van de Avond post. Hoe lang zal de oorlog, die thans woedt, duren? Daaromtrent hoort men in het publiek de somberste opvattingen verkondigen. Zonder goeden grond. Wij geven de situatie het best weer, wan neer wij zeggen dat niemand het weet en dat niemand het op afdoende motieven ver moeden kan. Nooit zijn in de internationale politiek zulke onmogelijkheden mogelijk gebleken, als thans; nooit zijn zulke ver rassingen voorgekomen. Toen enkele weken geleden de Engelsche Regeering haar bekende uitlating van drie jaar oorlog deed, heeft zich de overtuiging daarvan vastgezet. Toch is, gelooven wij, die uitlating door zeer velen misverstaan. De bedoeling van het Engelsche gouvernement was volstrekt niet te zeggen, dat de oorlog drie jaar zou duren, maar dat de openbare diensten moesten worden ingericht in de veronderstelling dat hij drie jaar duren zou. Dit is heel iets anders. Overigens zal men goed doen de gebeur tenissen af te wachten. Het is best mogelijk, dat deze oorlog spoe diger geëindigd is, dan men nu denkt. „Nooit meer oorlog" Op 28 September was het een jaar gele den, dat in Munchen de dreigende oorlog werd voorkomen. In zijn laatste bezoek aan Hitier zei Chamberlain, die op dat oogenblik een gelukkig man was, het vol gende: „Ik was altijd van meening, dat als een vreedzame oplossing voor hot Tsjecho-Slo- vvaaksche vraagstuk zou kunnen v, -den gevonden, wij de weg zouden openen naar een algemeene Europeesche pacificatie. Vanmorgen, aldus Chamberlain, heb ik met den Führer gesproken. Wij ondertee kenden beiden volgende verklaring: Wij, de Führer en Rijkskanselier en de Brit sche minister-president hebben nog een onderhoud gehad en wij erkennen beiden, dat de kwestie van de Engelsch-Duitsche betrekkingen voor de beide landen en voor Europa van het hoogste belang is. Wij beschouwen de gisteren ondertee- kende overeenkomst en de Engelsch-Duit sche vlotafspraak als een symbool van de wensch onzer beide volken noit meer oor log met elkaar te voeren. Wij zijn vastbe sloten, dat de methode van raadpleging de methode zal zijn, welke wij aanvaarden om iedere ander vraag, welke onze beide lan den betreft, op te lossen, en wij zijn vast voornemens onze pogingen om mogelijke bronnen van meeningsverschil uit den weg te ruimen voort te zetten, aldus een bij drage leverend tot de verzekering van de vrede in Europa." BRITSCH SCHIP VAART NEDERLANDSCH OORLOGSSCHIP AAN BINNEN DE NEDERLANDSCHE TERRITORIALE WATEREN. De Regeeringspersdienst meldt: Hedennacht heeft het Britsche stoom schip Lindisfarne van 1000 tc by het uitloopen van den Nieuwen Waterweg het Nederlandsche buitenbewakings- vaartuig Hr. Ms. Z. 7 aangevaren. Het Britsche schip gaf pas na herhaalde sommatie met een scherp schot gevolg aan het sein tot stoppen. Het schip werd daarna door Hh. Ms. Z 7 opge bracht naar Hoek van Holland voor onderzoek en opmaken van proces-ver baal van aanvaring en wegens het niet voldoen aan een sommatie door een Nederlandsche oorlogsschip binnen de Nederlandsche territoriale wateren. Het schip is om 2 uur in den och tend vrijgegeven en heeft de reis ver volgd. Hr. Ms. Z 7 heeft bij de aanvaring geen waarneembare schade opgeloo- pen. DE DUITSCH—HONGAARSCHE BESPREKINGEN GEëINDIGD BOEDAPEST, 2 Oct. (A.N.P.) Gister avond zijn de besprekingen welke hier drie dagen lang zijn gehouden door een Duitsche oeconomische delegatie met de bevoegde Hongaarsche regeerings-commissie over actueele kwesties van het wederzijdsche waren- en betalingsverkeer met resultaat afgesloten De leider der Duitsche delegatie, gezant Clodius, is vandaag naar Berlijn vertrok ken. Dit nummer bestaat alt vier bladen* VOORNAAMSTE NIEUWS Buitenland WINSTON CHURCHILL OVER DEN OORLOG. (Ie blad). TE PARIJS HEEFT ZICH EEN NIEUWE POOLSCHE REGEERING GEVORMD. (2e blad). GRAAF CIANO VOOR ONDERHANDE LINGEN TE BERLIJN. (2e blad). RUSLAND EN DE RANDSTATEN. (2e blad). Binnenland H.M. „JAN VAN GELDER" DOOR EEN MIJN GETROFFEN. (2de blad). BRITSCH SCHIP VAART NEDER LANDSCH OORLOGSSCHIP AAN. (Ie blad). VORDERING VAN SUIKER IN EN- DEPOT. (Ie blad). BENOEMINGEN IN HET BISDOM HAARLEM. (2de blad). DE RAMP VAN HR. MS. JAN VAN GELDER De Koningin toont haar deelneming H.M. de Koningin heeft den opperbevel hebber van land- en zeemacht opgedragen aan de nagelaten betrekkingen van de bij de ramp van Hr. Ms. Jan van Gelder om gekomenen haar deelneming te betuigen en leven? te inf^-meeren d.r. Lv- stand van de gewonde slachtoffers van die ramp. VORDERING VAN SUIKER IN ENTREPOT. De minister van Economische Zaken maakt bekend, dat ing. C. C. C. van Stolk te 's-Gravenhage, directeur van de Nederlandsche Akkerbouwcentrale, door hem daartoe gemachtigd, op Za terdag 30 September j.l. met toepas sing van de algemeene vorderingswet 1939 is overgegaan tot het vorderen van alle zich hier te lande in entre pot bevindende suiker met last tot on middellijke terbeschikkingstelling. Aan de eigenaren en zakelijk-ge- rechtigden wordt medegedeeld, dat zij zich terstond tot den genoemden ing. C. C. C. van Stolk te 's-Gravenhage, Bezuidenhout 15, dienen te wenden, teneinde de in eigendom gevorderde goederen ter beschikking te stellen van de regeering door overdracht van de ceelen tegen ontvangstbewijs. Eventueel nog nader gewenschte in lichtingen worden verstrekt door de Nederlandsche Akkerbouwcentrale. WAT ANDERE BLADEN SCHRIJVEN COMMUNISTEN IN ACTIE. DeVolkskrant maakt de volgende opmerkfngen naar aanleiding van het bols jewistisch optreden in Polen: „Via een specialen correspondent heeft het Volksdagblad vernomen, dat zoodra de Poolsche soldaten de stad Bjelostok had den verlaten, de gevangenisdeuren werden opgebroken en de ex-gevangenen de leiding in handen namen. Deze boeven haalden het Roode Leger met gejuich in en maakten zich ook verdienste lijk door de Russen behulpzaam te zijn „bij het inrekenen" van de officieren die er nog over waren. Vermoedelijk hebben deze officieren de leege plaatsen in de gevangenis ingenomen, tenzij men ze op staande voet om hals heeft gebracht. Het communistische blad vindt dit alles prachtig. „Kerkerdeuren verbrijzeld" staat er met groote letters boven. Nog lezen we, dat de ex-gevangenen de belangrijkste pun ten van de stad onder hun „beschermirg" namen. Hier heeft men het communisme in actie. Men kan er aan zien wat ons te vachten zou staan, indien de communisten ooit aan de macht mochten komen. Beloften in hun program zouden ze even gemakkelijk ver geten als de bolsjewisten in Rusland het verdrag met Polen hébben verscheurd".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1