De oorlog in de lucht
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Een aarzelend
begin
dpMeuia meetnde utleg tuig en
êauen oftA tand
Engelschen bombardeeren Wilhelms
haven en Cuxhaven
Bommen op
Deensche stad
Economie in
oorlogstijd.
Uitwisseling van
ambassadeurs
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1939
30ste Jaargang No. 9431
£eicbcli€ Sou/ïa/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie peg 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Men kan niet zeggen, dat de oorlog in
het Westen als een lawine over ons wereld
deel is losgebarsten. Behalve het torpe-
deeren van de „Athenia", wat een „veel
belovend" begin genoemd kan worden, is
er nog niets anders gebeurd, dan dat de
Engelschen een paar bommen hebben ge
worpen op Wilhelmshaven en Cuxhaven,
voorts een millioen strooibiljetten over
West-Duitschland hebben verspreid en
eenige Duitsche schepen hebben buit ge
maakt.
Het is een aarzelend begin. Als wij ons
goed herinneren begon de wereldoorlog in
1914 heel anders. Het is moeilijk te zeggen,
of wy over dezen inzet bevredigd moeten
zijn, of niet.
Het is gelukkig, dat wij geen bulletins
•behoeven te verspreiden, waarin gespro
ken wordt van heftige botsingen met dui
zenden gesneuvelden, of van honderden
slachtoffers van luchtbombardementen. Die
aarzeling wijst erop, hoe weinig Engeland
en Frankrijk geneigd zijn om het oorlogs
geweld te ontketenen. Het is alsof zij altijd
nog afwachten of er soms een gaatje vrij
komt waardoor zij aan een bloedige slach
ting kunnen ontsnappen. Daarom heeft
Chamberlain zich waarschijnlijk ook per
radio tot het Duitsche volk gericht, om te
trachten de Duitscher ervan te overtuigen,
dat Engeland geen massa-moord wenscht
en dat het maar al te graag tot vredelieven
de verhoudingen terugkeert, als.het Duit
sche volk zijn regeering er slechts van kan
overtuigen, dat het dat ook wil.
Dat is de optimistische zijde van dit
begin. Maar aan den anderen kant wekt dit
langzame tempo een onheilspellende indruk
Men heeft meermalen de voorspelling
kunnen hooren, dat de oorlog of zeer snel
geëindigd zal zijn (de z.g. bliksemoorlog)
of zeer lang zal duren.
Deze inzet doet vermoeden, dat Enge
land en Frankrijk zich voorbereiden op een
oorlog van langen duur. „Het wordt een
gigantische strijd, voorspelde gisteren een
Italiaansch blad, en een van langen duur".
Zou dit inderdaad het geval zijn?
Voorloopig beperkt de stryd in het
Westen zich tot het mondgevecht. Men
doet elkander op propagandistisch terrein
zooveel mogelijk afbreuk.
De Duitschers werpen de schuld van het
•torpedeeren van de „Athenia" op de En
gelschen; zij nemen meteen als vast staand
aan, dat het Britsche vliegers waren, die
wel bewust de Nederlandsche neutraliteit
hebben geschonden, enz.
Van andere zijde wordt met beschuldi
gingen gewerkt van gifgasbommen en der
gelijke fraaiigheden.
De strijd in Polen verloopt tot nu toe
volgens den wensch der Duitschers. Het
lijdt geen twijfel of de Polen wijken terug
voor den overweldigenden druk der Duit
sche strijdkrachten, hetgeen zij trouwens
zelf in hun communiqués toegeven. Ver
schillende plaatsen zijn reeds in Duitsche
handen en de Corridor is afgesneden, door
dat reeds een verbinding is totstand ge
bracht tusschen Pommeren en Oost-
Pruisen. Van groote veldslagen wordt ook
daar nog niets vernomen.
DUITSCHE VOLDOENING OVER
NEUTRALITEITSVERKLARINGEN
BERLIJN, 5 Sept. Het Duitsche
Nieuwsbureau meldt:
De tot nu toe door België, Denemarken,
Finland, Nederland, Noorwegen,
Zweden en Zwitserland uitgesproken wil,
een strikte neutraliteit in acht te nemen en
te garandeeren, is te Berlijn met groote
voldoening vernomen. Met groote sympa
thie werd hier ook opgenomen, dat nog
andere staten, zooals uit Belgrado, Sofia,
Boekarest en Athene wordt vernomen, het
voornemen hebben op dezelfde wijze uit
drukking te geven aan hun wil tot neutrali
teit.
Volgens de hier bestaande opvattingen,
bewijzen deze betoogingen van nationali
teit, dat deze landen thans een sterker en
aaneen geslotener macht vormen dan in
den wereldoorlog het geval was.
De positieve houding van Duitschland
tegenover dezen wil tot neutraliteit heeft
reeds vroeger in ondubbelzinnige en plech
tige verzekeringen haar uitdrukking ge
vonden, alsook in het feit, dat de leiding
van den Duitschen staat, in tegenstelling
met de Westersche mogendheden, nimmer
ook slechts de kleinste poging heeft onder
nomen neutrale landen door de aanbieding
van ongewenschte garanties in den zin van
een partijkiezen ten gunste van Duitsch
land te beinvloeden.
In Berlijnsche politieke kringen heeft
men tegenover de loyaliteit van de neu
tralen en hun vasten wil iedere schadelijke
beinvoeding van deze neutraliteit door
derden op besliste wijze tegemoet te tre
den het volste vertrouwen.
De Deutschlandsender meldt:
Twaalf Engelsche moderne bommenwerpers zijn gisteravond om
streeks 18 uur boven Wilhelmshaven en Cuxhaven verschenen en
hebben daar bommen neergeworpen. Zij moesten echter vluchten voor
het sterke Duitsche afweergeschut. Vijf vliegtuigen konden neerge
haald worden. De andere koersten eerst in Zuidelijke richting. Volgens
de Duitsche lezing zouden zij daarop naar Nederlandsch grondgebied
gevlogen zijn.
Het Britsche ministerie van voorlichting deelt mede: Eenheden van
de Royal Air Force hebben gistermiddag met succes een aanval ge
daan op schepen van de Duitsche vloot te Wilhelmshaven en Brüns-
buttel aan den ingang van het Kielerkanaal. Verscheidene voltreffeis
met zware bommen werden waargenomen op een Duitsch slagschip
op de reede van Wilhelmshaven, waardoor groote schade werd aan
gericht. Te Brünsbuttel werd een aanval gedaan op een slagschip, dat
langs de kade lag, waarbij eveneens ernstige schade werd toege
bracht Tijdens den aanval, die werd uitgevoerd in zeer ongunstige
weersomstandigheden, werd een tegenaanval gedaan, terwijl lucht
afweergeschut in werking werd gesteld, waardoor wij eenige ver
liezen leden.
De Nederlandsche regeeringspersdlenst meldt:
Maandagavond kort na 7 uur zijn in het uiterste Noorden des lands
twee bultenlandsche militaire vliegtuigen gesfgnalèerd, die zich bin
nen ons rechtsgebied in Westelijke richting bewogen.
De in verschillende plaatsen verkregen gegevens worden verzameld
en vergeleken, ten einde te kunnen vaststellen tot welke nationaliteit
de vliegtuigen behooren en de betreffende regeering voor deze schen
ding van onze neutraliteit aansprakelijk te stellen.
Voorts meldde de regeeringspersdienst: Op enkele blijkbaar ver
dwaalde vliegtuigen, die om ongeveer vier uur hedenochtend boven
ons land, en met name in de omgeving van Amsterdam verschenen,
kon het vuur worden geopend.
Het Duitsche gezantschap te 's-Gravenhage deelt mede: De Neder
landsche radio heeft Maandagavond het bericht verspreid, dat Duit
sche vliegtuigen de Nederlandsche grens hebben overschreden. Dit
bericht is niet juist. Men heeft geconstateerd, dat deze vliegtuigen de
Engelsche lange afstands-bombardementsvliegtuigen waren, die zich
na hun vergeefschen aanval op Wilhelmshaven hebben kunnen red
den door over Nederlandsch gebied te vliegen. Meer dan de helft der
aan dezen bommenaanval op Wilhelmshaven en Cuxhaven deel
nemende Engelsche vliegtuigen is door Duitsche jagers en lucht
afweergeschut vernield. (Berlijn meldt slechts vijf van de twaalf).
GROOTE SCHADE, VERSCHEIDENE
SLACHTOFFERS.
Naar het Duitsche Nieuwsbureau
meldt, heeft de Deensche minister van
Buitenlandsche Zaken gisteren den
Duitschen gezant ontvangen en hem
mededeeling gedaan van het feit, dat
twee bommen op de Deensche stad
Esbjerg zijn geworpen. De vliegtuigen,
die van onbekende nationaliteit wa
ren, hebben groote schade aangericht.
De bomscherven zullen worden onder
zocht.
De Duitsche gezant heeft onmiddellijk
verklaard, dat hier in geen geval sprake
was van een Duitsch vliegtuig, daar de
Führer het Duitsche luchtwapen opdracht
heeft gegeven tot eiken prijs het gebied
der neutrale staten te eerbiedigen. Onder-
tusschen is volgens het D. N. B. komen vast
te staan, dat geen enkel Duitsch vliegtuig
over Jutland heeft gevlogen.
Het aantal slachtoffers, dat door de
uitgeworpen bommen is gemaakt, moet
groot zijn. Een huis van drie étages
werd vernield.
Volgens de „Aftenbladet" heeft men,
naar Havas meldt, gisteren zeven Duitsche
bombardementsvliegtuigen waargenomen,
die boven de Oeresund in Noordelijke
richting vlogen.
Een vischkotter is aan het mijnenveld
ln de Noordzee ten offer gevallen en in
de lucht gevlogen. De bezorgdheid te
Esjberg is groot, daar nog negentig vis'
scherssohepen uit deze stad zich op zee
bevinden. De mijnen beteekenen een ramp
voor de visscherij.
LUCHTALARM TE PARIJS.
Vannacht om 3.40 uur loeiden de sire
nes in de Fransche hoofdstad om de be
volking er voor te waarschuwen, dat een
luchtaanval te verwachten was.
Om 6.40 uur werd het signaal „alles vei
lig" gegeven.
FRANSCHE VLIEGTUIGEN IN BELGIë
TOT DALEN GEDWONGEN.
Twee kleine Fransche jachttoestellen, die
bij Quievrain over de Belgische grens wa
ren gekomen, zijn gedwongen bij de grens
posten te dalen. De bemanning werd ge
ïnterneerd. Zij verklaarden, dat zij tegen
hun wil over de grens waren gekomen.
DE TOCHT VAN ENGELSCHE VLIEG
TUIGEN OVER WEST-DUITSCHLAND.
Zes millioen papieren bommen.
Het Britsche ministerie voor voorlich
ting deelt mede, dat in den nacht van 3 op
4 September vliegtuigen van de Royal Air
Force uitgebreide verkenningsvluchten
hebben ondernomen boven Noord- en
West-Duitschland. Hun werd geen strijd
tfeboden door vijandelijke vliegtuigen,
Ruim 6.000.000 exemplaren van een waar
schuwing aan het Duitsche volk werden
over een uitgestrekt gebied neergeworpen.
Geen Duitsche vliegtuigen.
In verband met de gisteren door den
Nederlandschen regeeringspersdienst ge
melde schending der neutraliteit door
vreemde vliegtuigen, wordt thans in Ber
lijn officieel vastgesteld, dat op den door
den Nederlandschen regeeringspersdienst
aangegeven tijd in het bewuste gebied in
het geheel geen Duitsche vliegtuigen in de
lucht waren.
LUCHTBESCHERMING IN DUITSCHE
KERKGEBOUWEN.
Maatregelen der kerkelijk overheden.
De Rijksminister van Kerkelijke aange
legenheden heeft verordend, dat na oproe
ping van de luchtbescherming slechts zoo
veel personen in de kerk mogen worden
toegelaten, als er kunnen worden onder
gebracht in de voorhanden zijnde kelders
van de luchtbescherming. Bij het alarmsig
naal tijdens de godsdienstoefening moet
deze onderbroken worden. De aanwezigen
moeten onmiddellijk de schuilplaats op
zoeken. Over de luchtbescherming in ker
ken schrijft het „Eichenstatter Klerüs-
blatt" o.m.:
„De H. Hostie kan alleen beschermd
worden door een gepantserd ijzeren taber
nakel; de H. Hostie moet absoluut be
waard blijven in. een omhulsel van metaal
of cellophaan. Ditzelfde geldt voor het be
waren van de H. Olie. Ook deze moet zoo
danig bewaard blijven, dat zij niet door
gassen vergiftigd kan worden. Bij het
alarmsignaal moet de godsdienstoefening
worden afgebroken. Hiervoor gelden de
voorschriften, die de H. Kerk reeds eeuwen
geleden gegeven heeft en hetgeen bij de
H. Mis geschieden moet, als er gevreesd
wordt voor een vijandelijke aanval of voor
instorting van de kerk; voor de consecra
tie moet de H. Mis geheel worden afgebro
ken, na de consecratie moet de priester zoo
snel mogelijk de H.H. Gedaanten nuttigen
en het overige weglaten".
DUITSCHLAND BESCHULDIGD
GAS TE GEBRUIKEN.
De PooLsche ambassade te Londen be
richt, uit Warschau officieel mededeeling
te hebben ontvangen, dat door Duitsche
vliegtuigen in Polen gebruik is gemaakt.
van strijdgas.
Officieel wordt gemeld, dat Duitsche
bommenwerpers gasbommen hebben ge
worpen en ballonnetjes met mosterdgas of
een onbekend gas.
Tijdens het ontruimen van sommige ge
bieden hebben de Duitsche troepen het
vuur geopend op de burgerbevolking en
ambulances.
Het Duitsche Nieuwsbureau i3 gemach
tigd te constateeren, dat het hier een nieu
we gruwelophitsing betreft, welker doel
duidelijk voor de hand ligt en dit behoort
tot de vele ophitsingsberichten, welke Po
len zijn beschermheer Engeland ongezien
kan voorleggen. Groot Brittannië is onscru
puleus genoeg, zegt het D. N. B., om de
zen leugen een publicistische echo te ver
schaffen. De gruwelleugens uit den we
reldoorlog herhalen zich. Er kan geen
sprake van zijn, dat Duitsche bombarde
mentsvliegtuigen met gasbommen operee-
DUITSCHE VERORDENING OP DE
OORLOGSHUISHOUDING.
Onder voorzitterschap van genera%l-
veldmaarschalk Goering heeft de Duitsche
ministerraad voor de Rijksverdediging een
verordening op de oorlogshuishouding op
gesteld, die ten doel heeft de krachten van
de Duitsche volkshuishouding in te zetten
voor de beveiliging van de grenzen en de
vrijheid van Duitschland. De verordening
omvat vier punten.
Het eerste voorschrift stelt straffen op
gedragingen, die schadelijk zijn voor den
oorlog. Zeer zware straffen bedreigen den-
gene, die grondstoffen of producten die
behooren tot de vitale behoeften der be
volking, vernietigt, uit den weg ruimt of
achter houdt. Dat geldt ook voor dengene,
die betalingsmiddelen zonder gerechtvaar
digde reden hamstert of achterhoudt.
Het tweede voorschrift heeft betrekking
op belastingverhoogingen, waarbij princi
pieel rekening wordt gehouden met de
economisch zwakkere volkslagen. Het Rijk
heft een toeslag op de inkomstenbelasting
ten bedrage van 50 pet. Zij die inkomsten
belasting moeten betalen en wier inko
men niet hooger is dan 2400 mark per jaar,
zijn van den toeslag vrijgesteld. Boven
dien bepaalt dit voorschrift, dat oorlogs
toeslagen geheven zullen worden op een
reeks van genotmiddelen, zooals bijv. bier,
tabakswaren, brandewijnproducten en
champagne. Bij bier en tabakswaren be
draagt de toeslag 20 pet. van den verkoops
prijs. Voorts is een buitengewone bijdrage
OP HET STATION VAN OLDENZAAL.
Belga bericht uit Berlijn, dat de ambas
sadeurs van Groot Brittanië en Frankrijk
gisterochtend uit Berlijn zijn vertrokken
naar NEDERLAND.
Op het laatste oogenblik hebben de Duit
sche autoriteiten niet toegestaan, dat de
ambassadeurs naar België zouden gaan.
Gisteravond om 11.35 uur arriveerde in
een specialen Duitschen trein op het sta
tion te Oldenzaal, de Fransche ambassadeur
te Berlijn, Coulondre.
Met de diverse employe's der legatie, be
stond het Fransche gezelschap uit ongeveer
twintig personen, terwijl de trein van Duit
sche zijde begeleid werd door een tiental
beambten van de spoorwegpolitie. De trein
bestond uit zeven wagons, waaronder
twee slaapwagens.
Het station stond onder bewaking van de
brigade van de koninklijke marechaussee te
Oldenzaal, met als brigadecommandant,
opperwachtmeester den Hamer.
Nadat diverse grens- en douaneformali
teiten waren vervuld en de trein voor het
tweede perron werd gereden, werd deze
onder militaire bewaking gesteld. Het
wachten was nu op den Franschen trein
met den Duitschen ambassadeur uit Parijs,
die eveneens naar zijn land terugkeert.
Zoodra deze trein op het station Oldenzaal
zou arriveeren, zou de Fransche ambassa
deur uit Berlijn met dezen trein naar Pa
rijs gaan. Ook de bagage zou in dezen trein
worden geladen. De bagage van den Duit
schen ambassadeur zou dan overgeladen
worden in den -trein, waarmede de Fran
sche ambassadeur was gearriveerd. Met
dezen trein zou dan de Duitsche ambassa
deur naar Berlijn reizen.
De Fransche ambassadeur moest zoolang
in den trein vertoeven tot de Fransche trein
zou zijn gearriveerd.
De Engelsche ambassadeur te Berlijn,
Henderson, bevond zich vannacht om twee
uur op het station Rheine en zou vandaar
vermoedelijk niet eerder vertrekken dan
wanneer het schip, waarmede de Duitsche
zaakgelastigde dr. Kordt uit Leiden is ver
trokken, zich in de Nederlandsche territo
riale wateren bevindt.
Hedenmorgen om 5.50 uur arriveerde op
het station te Oldenzaal de Duitsche ge
zant uit Parijs. De Fransche ambassadeur
uit Berlijn, is daarop om zeven uur met
den Franschen trein naar Parijs vertrokken,
terwijl de Duitsche ambassadeur met den
anderen trein naar zijn land is afgereisd.
vastgelegd van de landen, gemeenten en
andere lichamen van het openbare recht
aan het Rijk.
Het derde voorschrift behelst een aan
passing van de voorschriften op het ge
bied van het arbeidsrecht, de arbeids-be-
scherming en de arbeidsvoorwaarden aan
de eischen van de oorlogshuishouding. De
Rijkstrustees van den arbeid moeten vol
gens dit voorschrift het ontstaan van on
gepast hooge arbeidsverdiensten verhinde
ren en het loonpeil aanpassen aan de bij
zondere oorlogshuishoudingsvoorwaarden.
Er wordt vastgehouden aan het beginsel
van belooning naar prestatie. Verder kun
nen verzachtingen ingevoerd worden van
de voorschriften op den geregelden ar
beidstijd. Gelijke offers van allen en in
spanning van alle krachten zijn de grond
gedachten van de sociale wetgeving van
het Rijk.
Het vierde voorschrift behelst een
strenge prijspolitiek, die gericht wordt
naar de beginselen van de volkshuishou
ding in oorlogstijd. Bezuinigingen op de
kosten voor het loon, welke een gevolg
zijn van de maatregelen op loongebied,
moeten tot uitdrukking komen in de prij
zen, d.w.z. de prijzen moeten op overeen
komstig peil verlaagd worden.
TWEEMAAL IN DE WEEK VLEESCH.
Op Zondag en.... Vrijdag!
De Duitsche bladen publiceeren op ge
zag van hooger hand een aantal raadge
vingen aan de Duitsche huisvrouwen, om
hen in staat te stellen toe te komen met
het voedsel, dat hen wordt verstrekt.
Daartoe wordt een menu opgegeven voor
de maaltijden van des morgens, des mid
dags en des avonds.
Merkwaardig is, dat volgens dit menu
slechts tweemaal in de week vleesch kan
worden gegeten, namelijk op Zondag en
op Vrijdag.
KARDINAAL MAGLIONE OP REIS
De kardinaal staatssecretaris Maglione,
heeft de Eeuwige Stad voor eenige dagen
verlaten. Men weet niet weerheen hij zich
heeft begeven.