Henderson breng! het Britsche
antwoord naar Berlijn
Gtvze JConingin nicht
tot het JVcdexianchche voih
Belangrijk
nieuws
Publicatie niet eerder
verwacht dan vanmiddag
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
„Nederland behoeft zich van geen
enkele zijde bedreigd te gevoelen"
Wie
zijn er vandaag
opgekomen
Wxd aal CAamêmiain vanmiddag, ut
(iet £agediuió fuauiem ntededeelen?
Dc wereld wacht
in spanning
DINSDAG 29 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9425
S)e £eid<x^h£0oii/fca/nt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
H.M. de Koningin heeft Maandagavond om 8 uui de volgende rede
tot Haar volk gehouden:
„Landgenooten,
Op het ernstige uur waarop Wij ons verplicht hebben gezien maat
regelen te nemen om land- en zeemacht op voet van oorlog te bren
gen, is het Mij een behoefte een woord tot u allen te richten.
De toestand is ernstig.
Niet in dien zin, dat alle hoop op een vreedzame oplossing tusschen
de betrokken mogendheden als vervlogen zal moeten worden be
schouwd. De besprekingen zijn nog niet afgebroken, en zoo lang er
geen breuk is, is niet gebleken dat de vrede moet wijken voor den
oorlog.
Maar wel moet de toestand als ernstig worden beschouwd in dien
zin, dat helaas ernstig rekening moet worden gehouden met de moge
lijkheid, dat een conflict zal uitbreken.
Mocht deze afschuwelijke mogelijkheid werkelijkheid worden, niet
tegenstaande alle pogingen, die zijn en worden gedaan om de wereld
voor een ramp-zonder wedergade te bewaren, dan zal Nederland in
dat conflict naar alle zijden en met inspanning van alle krachten en
middelen waarover ons land beschikt, een strikte onzijdigheid in acht
nemen en handhaven. Ik bevestig dit in de onderstelling en het ver
trouwen, dat geen der strijdende partijen Nederland in den oorlog zal
willen betrekken. Onze zelfstandigheidspolitiek, bij voortduring en
met nauwgezetheid gevolgd, heeft niemand aanleiding kunnen geven,
daartoe over te gaan.
Neutraliteitshandhaving eischt de mogelijkheid, aan den wil tot on
zijdigheid de vereischte kracht te kunnen bijzetten. Teneinde daartoe
tijdig bereid te zijn, heeft de regeering heden gemeend niet langer te
mogen wachten met het nemen van den uitersten voorzorgsmaatregel.
Zij heeft dien zoo buitengewoon ingrijpenden maatregel zoo lang mo
gelijk uitgesteld, doch meent dat nu de tijd gekomen is hem te nemen,
teneinde tijdig paraat te zijn. In alle duidelijkheid wensch Ik hierbij
te doen uitkomen, dat Nederland zich. van geen enkele zijde bedreigd
behoeft te gevoelen. Het geldt hier een voorzorgsmaatregel, waarvan
de uitzonderlijke omvang door de nu eenmaal heerschende uitzonder
lijke omstandigheden wordt gewettigd.
Ook indien mocht blijken, wat wij allen vurig hopen, dat ons besluit
overbodig zou zijn geworden, dan nog zal een ieder moeten erkennen,
dat Nederland tegenover zichzelf zoowel als naar buiten een plicht
heeft vervuld waarvan verzuim, gelet op de thans bestaande verhou
dingen, nalatigheid zou zijn. geweest.
Ik twijfel niet of gij staat allen om uw regeering geschaard, bereid
om haar te schragen, eendrachtig en vastberaden.
Ten volle vertrouw Ik dat leger en vloot onder alle omstandigheden
hun plicht zullen doen.
Allen moeten wij nu het hoofd koel houden en zonder ons te laten
verontrusten opgewekt en nauwgezet doen wat onze plicht is.
Niet alleen naar leger en vloot gaan thans Mijn gedachten uit. Ik
denk ook aan die velen in Rijksdienst, die in deze dagen van spanning
voor een zware taak worden gesteld.
In het bijzonder gaan Mij ter harte de tallooze gezinnen, die echtge
noot, vader of zoons moeten afstaan en Ik geef Mij ook rekenschap
van de groote materieele moeilijkheden die dit voor zoo heel velen
meebrengt.
Maar evenzeer weet Ik, dat de Nederlandsche vrouwen in volle be
rusting en Godsvertrouwen bereid zijn de offers die het vaderland van
haar vraagt te brengen.
Allen tezamen moeten wij vooral in een tijd als deze blijk geven
doordrongen te zijn van een geest van eendracht en liefde tot den
naaste, waardoor alleen het ons mogelijk zal zijn de lasten die ons
worden opgelegd gezamenlijk en voor elkander te dragen".
Voor belangrijke mededee-
llngen inzake vervullen van
militieplicht, voedselvoorzie
ning, hamsteren, treinverkeer,
enz. verwijzen wij naar pag. 5
en pag. 6 van dit nummer.
Opgeroepen zijn alle dienstplich
tigen met een wit formulier in het
zakboekje. Dat zijn de mannen tot
35 jaar, alsmede kader van oudere
leeftijd.
De bezitters van zakboekjes met
blauwe en roode formulieren zijn
nog niet opgeroepen.
Henderson, de Britsche ambassadeur te Berlijn, is gisteren even over
17 uur van het vliegveld Heston opgestegen.
In antwoord op de goede wenschen, die hem door de aanwezige
journalisten gegeven werden, antwoordde Henderson: „Dank u. Ik
zal alle geluk, dat ik krijgen kan, noodig hebben".
Om 20 uur 30 arriveerde Henderson op het vliegveld Tempelhof te
Berlijn.
Onmiddellijk na zijn aankomst begat Henderson zich naar de Brit
sche ambassade, waarna hij zich naar de Rijkskanselarij begaf, waar
hij door Hitier werd ontvangen.
Aan de besprekingen nam ook von Ribbentrop deel.
Omstreeks kwart vóór twaalf, na een conferentie van vijf kwartier,
verliet Henderson de kanselarij weer.
Volgens Inlichtingen uit Duitsche kringen heeft Henderson een
schriftelijk vastgelegde mededeeling der Engelsche regeering aan
Hitier overhandigd en mondeling toegelicht.
Het is niet waarschijnlijk, dat de tekst van de boodschap van rijks
kanselier Hitler en van het antwoord van de Britsche regeering te Lon
den gepubliceerd zal worden vóór minister-president Chamberlain en
lord Halifax In Lager- en Hoogerhuis zullen hebben gesproken.
Het schijn*^ dat men te Londen verlangt den rijkskanselier alle ge
legenheid te geven het Britsche antwoord te bestudeeren, alvorens het
zal worden gepubliceerd.
Chamberlain zou vanmiddag het woord voeren in het Lagerhuis om
14.45 uur Engelschen tijd, (d.i. 15.05 uur A. T.), aldus de diplomatieke
correspondent van Reuter.
Het ligt voor de hand, dat de inhoud van de rede van Chamberlain
zal afhangen van de reactie van Hitler op de boodschap, die Hender
son hem heeft overhandigd.
Ofschoon de toestand uiterst ernstig is, is de deur niet geheel go-
heel gesloten voor de mogelijkheid van een vreedzame regeling.
Te Londen is men van meening, dat Hitier nog kan kiezen tusschen
toegeven aan raadgevingen tot behoud van den vrede en Europa
dompelen in een catastrophe, waarvan men het einde niet zou kunnen
voorzien.
Intusschen bewaart Londen zijn koelbloedigheid. De zaken worden
als gewoon gedreven, maar tegelijkertijd worden de militaire voorbe
reidingen en de maatregelen voor passieve defensie voor de burger
bevolking rustig en vastberaden voortgezet. Het meest op den voor
grond tredende feit uit den toestand is de eensgezindheid van de
Britsche openbare meening ten gunste van een krachtige lijn van actie
tot steun van Polen en van zijn rechten op Dantzig en ln den Poolschen
Corridor.
Na een bezoek van de leiders van de oppositie aan Chamberlain
bestaat geen twijfel meer, of het Britsche antwoord aan rijkskanselier
Hitier zal door alle partijen van beide huizen worden aangenomen.
Men verwacht derhalve, dat de zitting slechts kort zal duren.
Formeele moties zullen worden aangenomen tot het verdagen van
belde Huizen voor een korten tijd, met volmacht voor de regeering
beide Huizen, indien noodig, eerder bijeen te roepen.
NA HET ONDERHOUD BIJ HITLER.
Havas meldt uit Berlijn: Na afloop van
het onderhoud met Henderson riep Hitier
zijn voornaamste medewerkers bijeen.
Bevoegde kringen verklaren, dat zij op
het oogenblik geen enkele mededeeling
kunnen doen over den inhoud noch over
de resultaten van het onderhoud tusschen
Hitler en Henderson.
Jjiettemin verneemt men in bevoegde
kringen dat in den loop van den dag
vermoedelijk een schriftelijk antwoord aan
Henderson overhandigd zal worden.
HET BRITSCHE STANDPUNT.
Ofschoon de inhoud van de Britsche nota
niet bekend is, gelooft men toch in 't al
gemeen te kunnen zeggen, dat het Brit
sche standpunt op het volgende neerkomt:
Engeland meent dat het geschil tusschen
Polen en Duitschland langs den weg van
directe onderhandelingen tusschen beide
landen moet worden opgelost. Zij is van
meening, dat onderhandelingen nog steeds
mogelijk zijn. Daarvoor is het echter aller
eerst noodig, dat er een kalmere atmos
feer wordt geschapen. De nota noemt geen
specifieken termijn voor dezen „wapen
stilstand", en rept ook niet met zoo vele
woorden van demobilisatie, maar zij maakt
het toch volkomen duidelijk dat onderhan
delingen volgens het inzicht van de En
gelsche regeering geen zin en geen kam
van slagen hebben zoo lang de legers in
alle paraatheid tegenover elkander blijven
staan.
Polen mag niet gevraagd worden te on
derhandelen in de sfeer en onder de on
middellijke dreiging van München. Zou er
echter een passende atmosfeer voor onder
handelingen kunnen worden geschapen, en
zouden de onderhandelingen tusschen Po
len en Duitschland met succes bekroond
worden, dan is Engeland ten volle bereid
over alle uitstaande geschillen, inclusief dc
koloniale kwestie, te spreken. Onvermijde
lijk zal daarbij ook de kwestie van ont
wapening ter sprake moeten komen.
HET BIJEENROEPEN VAN HET
BRITSCHE PARLEMENT.
Het besluit om het parlement vandaag
bijeen te roepen is gevolgd op stappen van
Greenwood bij Chamberlain tijdens het
bezoek van Greenwood aan den premier.
Vrijwel onmiddellijk na de opening der
zitting zullen Chamberlain in het Lager
huis en Halifax in het Hoogerhuis verkla
ringen afleggen. De duur der parlements-
bijeenkomst zal bepaald worden door den
toestand. Alle noodige politieke maatrege
len voor het geval een oorlog op handen
mocht schijnen, zijn gereed en zouden in
De zijden draad
Alle beschouwingen over de vraag, o£
het al dan niet tot een oorlog zal komen,
zijn thans nutteloos.
De vrede hangt aan een zijden draad.
Dc heele wereld kijkt naar die zijden
draad en hoe langer hij het volhoudt, des
te meer begint het kleine, heele kleine
vonkje van hoop weer aan tc groeien.
Die di-aad is het contact tusschen Lon
den en Berlfjn, en Henderson is als een
spin, die heen en weer vliegt tusschen
deze twee punten en het ragfijne draadje
spant. Hij is met een boodschap van Hit-
Ier naar Londen gevlogen; daar heeft men
er zwaar over geconfereerd en het ant
woord van dc Engelsche regecring is gis
teravond weer door hem teruggebracht
naar Berlijn.
Henderson schijnt dc Engelsche nota
mondeling te hebben toegelicht en in te
genstelling met een vorig bezoek van
Henderson bij Hitler was de conferentie
nu niet zoo spoedig afgcloopen.
Toen Henderson vertrokken was, heeft
Hitler met zijn medewerkers beraad
slaagd.
Wat zal het antwoord zijn van Hitier?
Zal Chamberlain vanmiddag in het La
gerhuis, waar hij omstreeks 3 uur het
woord zal voeren, goed of slecht nieuws
kunnen mededeclen?
De wereld wacht af.
Het was vanmorgen wonderlijk stil in
de berichtgeving.
Was die stilte het gevolg van de mobi
lisatie-drukte of was de berichtenlawinc
over oorlogsvoorbereidingen, grensinci
denten en dreigementen opgehouden?
Wat bergt deze stilte in zich?
Het zijn allemaal vraagtockcns, welke
niemand op het oogenblik kan wegnc-
De eenige aanwijzing lijkt ons op het
oogenblik dc allerminst krijgshaftige
stemming der Italianen. Is het pessimis
me, nu zij zich geplaatst zien voor een
niet verwachten oorlog? Of weten de Ita-
liaansche autoriteiten meer en laten zij
daarom na om een oorlogsgecst te kwee
ken, al6 zijnde overbodig?
Ook dit eindigt tenslotte weer in een
vraagteeken.
enkele uren ten uitvoer kunnen worden
gelegd.
Deze maatregelen voorzien in de instel
ling van een oorlogskabinet van omstreeks
zeven leden, met een uitgebreider lichaam,
dat het departementale werk zal leiden.
Er is reden om aan te nemen, dat Sin
clair terstond iedere uitnoodiging om zit
ting te nemen in een gereconstrueerde re
geering zou aanvaarden. De Labour-oppo-
sitie is echter niet zoo vrij om terstond te
aanvaarden, aangezien de geheele Labour-
beweging tevoren geraadpleegd moet wor
den en zij, wanneer zij zouden aanvaar
den, de vertegenwoordigers wenschen uit
te kiezen.
In dit verband loopon dc meeningen
zeer uiteen ten aanzien van de vraag of
Attlee dan wel Greenwood een beter par
lementair leider is, aangezien velen gun
stig denken over Greenwoods behandeling
als staatsman van de oppositie gedurende
de afwezigheid van Attlee. Dc noodzakelij
ke beraadslagingen zullen echter vlug ver-
loopen en de vorming van een alle partijen
omvattende rcgcering zou niet belangrijk
vertraagd worden, wanneer de uiterste ur
gentie zich mocht voordoen. Eveneens
zullen alle partijbezwaren tegen een te
rugkeer van Churchill, Eden en Duff Coo
per tot zwijgen komen en zal de weg open
liggen voor de breedst mogelijke keuze
van mannen.
EEN BEMIDDELINGSPOGING VAN
BELGIë.
In officieele kringen weigert men eenige
mededeeling te doen over een bezoek, dat
de diplomatieke vertegenwoordigers van
Frankrijk, Duitschland, Italië en Polen aan
Pierlot hebben gebracht. Het gerucht doet
echter de ronde, dat hier van een bemid
delingspoging sprake zou zijn.
Men verneemt verder, dat de regeering
op het oogenblik geen nieuwe militaire
maatregelen zou overwegen.
