Is de teerling reeds geworpen?
De beslissing
nadert.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
iïauó SÜuó maant tot üezinmn^
3iit£e* (leeft vannacht met zifa
ntedeuteihevó yecanfeieetd
Geruchten van oorlogsvoorbereiding
De spanning aan de
Poolsche grenzen
Nederlands onzijdigheid onbeperkt
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9422
9e CcicbclveSou^cmt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag Z
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uil
vier bladen.
Spanning gestegen tot
toppunt
De oorlogstoestand spitst zich voortdu
rend toe en de spanning in de Europee-
sche hoofdsteden stijgt tot het toppunt.
Na de terugkeer van von Ribbentrop
heeft Hitier gisteravond te Berlijn met zijn
voornaamste medewerkers geconfereerd
en men is er te Berlijn van overtuigd, dat
in deze conferentie beslissende besluiten
zijn genomen.
De Duitsche berichtgeving gewaagt van
een oprukken der Poolsche troepen naar
de Vrije Stad, zoodat Dantzig reeds aan
drie zijden zou zijn ingesloten door op
oorlogssterkte gebrachte Poolsche divisies.
Ofschoon de Polen ontkennen, dat zij
daarmede een aanval op de stad op het
oog hebben, zien de Duitschers daarin het
bewijs, dat de Polen Dantzig met geweld
willen nemen.
Het D.N.B. maakt verder nog melding
van koortsachtig uitgevoerde verdedigings
werken in Poolsch Opper-rSilezië, dat zich
reeds in oorlogstoestand zou bevinden.
Ieder oogenblik kan Berlijn, onder voor
wendsel, dat de Polen Dantzig aanvallen,
het sein geven, dat het Duitsche leger de
aangevallen volksgenooten in Dantzig
moet bevrijden.
Onder den titel: „De maat is vol",
schrijft de „Voelkische Beobacher": „De
vredesliefde en het geduld van het Duit
sche volk zijn zeer ernstig op de proef ge
steld in deze weken van ononderbroken
Poolsche terreur. De bedreiging van Dant
zig door een Poolschen coup zal door ons
niet worden geduld. Warschau nóch Londen
kunnen zich ook maar aan den geringsten
twijfel overgeven dat het Duitsche volk
om den wil des vredes een dergelijke mis
daad zal nemen".
Aan de andere zijde staat Engeland
vastbesloten, om de Polen niet in den
steek te laten. Chamberlain heeft de vast
beradenheid der regeering gistermiddag
opnieuw tot uitdrukking gebracht en het
geheele parlement heeft zich eensgezind
achter de regeering geplaatst.
Er heerscht echter in Engeland geen
oorlogsgeest, geen geestdrift om ten stri
de te trekken. Integendeel hoopt de Brit-
sche pers, dat bij Hitier tijdens zijn nach
telijke conferentie in de kanselarij- té
Berlijn met von Ribbentrop, Goering en
de' militaire leiders het verstand zal heb
ben overheerscht.
De „Daily Mail" zegt, dat de angstige
aandacht der wereld thans gericht is op één
man, op wien de verschrikkelijke verant
woordelijkheid rust, te beslissen over oor
lóg of vrede in Europa. Wij hebben ons
best gedaan den vrede te bewaren en zijn
thans gereed, wat ook moge komen. Tot
het laatst aan toe, aldus de „News Chro
nicle", laten wij den weg tot den vrede
open.
Het ontbreekt niet aan ernstige en drin
gende vermaningen om den vrede toch te
bewaren.
Z. H. de Paus heeft gisteren een ont
roerende radiorede gehouden, waarin hy
met kracht opkwam voor een rechtvaar
digheid gebaseerd op de kracht van de
rede, terwijl president Roosevelt bood
schappen heeft gezonden aan het adres
van koning Victor Emmanuel, Hitler en
Moscicki, den Poolschen president.
Uit Washington wordt vernomen, dat
vóór de boodschap aan den koning van
Italië werd overhandigd, deze eerst gele
zen werd door Mussolini, hetgeen den al-
gemeenen indruk bevestigt aldus Wash
ington t— dat Roosevelt zich eerst tot Itar
lië heeft gewend, omdat hij meent in dat
land den wil te hebben opgemerkt, geen
avontuur te trotseeren en dat hij hoopte
in den persoon van den koning en in dé
Italiaansche regeering een bemiddelaar te
vinden.
Blijkens een onthulling van Gayda in
de „Giornale d'Italia" moeten wij in Musr
sólini den uitvinder zien van het Duitsch
Russische pact. Mussolini bracht dit te
berde, toen Goering in April een bezoek
bracht aan Rome.
In de Italiaansche pers wordt thans óp-
nieuw gezinspeeld op een „vèrrassing",
welke den vrede zóu kunnen redden. Be
doelt men daarmee soms de mogelijkheid
van een DuitschTurksch verdrag, dat
naar men vermoedt von Papen is komen
aanbieden?
Of houdt men weer een „deus ex ma
china" in petto, een onverwachte verschij
ning, die den vrede redden zal als de si
tuatie hopeloos schijnt?
Zoolang er leven is. is er hoop en zoo
lang er nog niets onherstelbaars is ge-
beurd, is er geen reden tot wanhoop.
RECHTVAARDIGHEID DOOR DE KRACHT DER REDE
Vrede geen hinderpaal
voor eervol succes
Gisteravond te tien minuten voor half
acht Nederlandschen zomertijd heeft Z.H.
de Paus uit Zijn werkkamer in Castel
Gandolfo een ontroerende toespraak tot
de geheele wereld gehouden, waarin Hij
aanspoorde den vrede te bewaren.
De Heilige Vader sprak in het Italiaansch,
met vaste stem. Hij zeide, dat Hij Zich op
dit ernstige uur richtte tot de wereld met
het geestelijk gezag, dat Hem door God is
geschonken om de geesten terug te bren
gen op den weg van rechtvaardigheid en
vrede.
In de stem van Z.H. den Paus hoort de
wereld de stem van Christus, op Wien allen
hun vertrouwen stellen. Op het oogenblik
waarop, ondanks de herhaalde aansporin
gen, de vrees voor een internationaal con
flict steeds nijpender wordt, op het
oogenblik, waarop de spanning der geesten
steeds meer wijst op een terugkeer van het
verschrikkelijk onweer van een oorlog,
richt Z.H. de Paus Zich opnieuw met een
nieuwen, vaderlijken en vurigen oproep
tot de staatshoofden en volkeren, opdat de
staatshoofden zoeken naar een oplossing
van de huidige moeilijkheden met vreed
zame middelen en opdat de volkeren
streven naar het aanmoedigen van deze
vredespogingen.
De rechtvaardigheid moet haar weg
vinden door de kracht der rede en niet
door kracht van wapenen. Het gevaar is
zeer ernstig, doch nog is het tijd: nog is
niets verloren, terwijl door oorlog alles
verloren kan gaan.
Dat de menschen en de mogendheden
zich afkeeren van het elkaar niet begrij
pen en dat zij opnieuw gaan onderhande
len met goeden wil en met eerbiediging
van hfet wederzijdsche recht, en zij zullen
bemerken, dat vreedzame onderhandelin
gen nooit een hinderpaal zijn voor een
eervol succes. Indien de stem der harts
tochten plaats maakt voor de stem van het
verstand, zal het bloed van broeders wor
den gespaard en zal het vaderland worden
bewaard voor ondergang.
De H. Vader verklaarde vervolgens te
hopen, dat de machtigen naar Hem zullen
luisteren, indien zij niet willen, dat hun
macht geen vernieling, doch een weldadige
bescherming voor het volk worde en een
rust in orde en arbeid. Z.H. de Paus
smeekt hun dit in naam van Christus.
Ten slotte zeide Hij: „Ik bid tot God,
opdat Hij Zijn zegen moge doen neerdalen
op deze verstoorde wereld en den dageraad
van een betere toekomst moge doen op
gaan.
In de verwachting hiervan en in deze
hoop geef Ik ten slotte aan de wereld
Mijn vaderlijken zegen."
Koning Victor Emmanuel heelt den ambassadeur der Vereenigde
Staten verzocht, zijn hartelljken dank te willen overbrengen aan presi
dent Roosevelt voor diens boodschap. (Men zie elders in dit blad).
Hij heeft verklaard, deze aan de Italiaansche regeering te zullen
voorleggen. -
Von Ribbentrop is gisteren via Koningsbergen naar Berlijn gevlogen.
Onmiddellijk na zijn aankomst te Berlijn, heelt von Ribbentrop zich
naar de rijkskanselarij begeven voor ontmoeting met Hitier, die inmid
dels uit Berchiesgaden te Berlijn was aangekomen.
Om 19 uur gisteravond begal Hiiler zich in conierenlie met zijn voor
naamste medewerkers, o.m. Goering en von Ribbentrop.
Men meende te weien, dat de militaire chefs aan deze conierenlie
deelnamen.
De conferentie was te middernacht geëindigd.
De overheerschende meening was. dal de Dultsehe beslissing ten
aanzien van Polen reeds is genomen en wellicht zelis op het punt staal
ten uitvoer te worden gelegd.
Hedenochtend is het Duitsche oorlogsschip, „de Schleswlg Holsteln".
in de haven van Dantzig aangekomen.
Een groote menigte bevond Zich aan de haven.
Inmiddels schijnt het Valicaan zijn vredespogingen voort te zetten-
Gemeld wordt althans, dat de Fransche en Poolsche ambassadeurs
en de Brlfsche zaakgelastigde gisteravond een bezoek hebben ge
bracht aan den kardinaal-staatssecretaris op het Vaticaan.
BERICHTEN OVER OPRUKKENDE
POOLSCHE TROEPEN.
Het Duitsche Nieuwsbureau bericht uit
Dantzig, dat de stad door een gemengde
Poolsche divisie in het Zuiden en Westen
is ingesloten.
Tot deze divisie behooren het 52ste re
giment infanterie uit Llotow, het 55ste re
giment infanterie uit Lissa, en het 65ste
regiment infanterie en het 16de regiment
artillerie uit Graudenz.
Het Duitsche Nieuwsbureau voegt hier
aan toe, dat door het samentrekken van
een divisie op oorlogssterkte in de onmid
dellijke nabijheid van de grens van Dant-
zag het gevaar is ontstaan voor een onmid-
dellijken onverhoedschen aanval op de
Vrije Stad.
Het Duitsche Nieuwsbureau bericht ver
der, dat te Gdynia alle mannen, die in
staat zijn wapenen te dragen, zijn opgeroe
pen. Ook moesten alle Polen, die in Dant
zig wérken en te Gdynia wonen, naar
Gdynia terugkeeren. Verder hebben de
militaire autoriteiten te Gdynia alle motor
voertuigen gerequireerd.
Oost Opper-Silezië bevindt zich in een
oorlogstoestand. De militaire autoriteiten
hebben alle scholen en vergaderlokalen
gerequireerd. De grensplaatsen zijn vol
soldatén, alle auto's, vrachtauto's en mo
torfietsen zijn opgevorderd en vrouwen en
kinderen zijn aan het werk gezet bij de
verdedigingswerken.
Het Poolsche Telegraaf Agentschap
verklaart, dat het bericht van Duitsche
zijde, dat insinueert, dat Polen een
aanval op Dantzig zou willen doen,
geheel bezijden de waarheid is en blijk
baar bestemd is om de nationaal-socia-
listische leiders in Dantzig een nieuwe
aanleiding te geven voor provocaties.
DE GEMOEDSSTEMMING DER
DANTZIGERS.
Het Duitsche Nieuwsbureau bericht, dat
de spanning te Dantzig van uur tot uur
toeneemt. Toch ziet men met vertrouwen
de toekomst tegemoet.
De benoeming van Forster tot staats
hoofd van Dantzig beteekent, dat hij in het
vervolg kan onderhandelen met andere
staatshoofden en niet langer alleen een
partijleider is. Hij zou thans bijvoorbeeld
Hitier kunnen vragen, Dantzig onder zijn
bescherming je nemen.
In buitenlandsche kringen is men van
oordeel, dat deze nieuwe toestand een ont
wikkeling mogelijk maakt, volgens welke
Dantzig langs grondwettelijke lijnen tot
Duitschland zal kunnen terugkeeren.
Bezoek van den kruiser „Koenigcberg"
gaat niet door.
Naar thans bevestigd wordt, gaat het
bezoek van den kruiser „Koenigéberg", die
vandaag te Dantzig had moeten aanko
men, niet door en zal in plaats van ge
noemden kruiser het Duitsche schoolschip
„Schleswig-Holstein" komen.
Britsche consul-generaal nog in de
Vrije Stad.
De Britsche consul-generaal te Dantzig,
Shepherd, ontkent, dat hij Dantzig zou
hebben verlaten.
VOORZORGSMAATREGELEN.
In België.
De Belgische minister van landsverde
diging heeft medegedeeld, dat de officie
ren en minderen* die met bijzonder ver
lof waren, naar hun legeronderdeelen zijn
teruggeroepen.
In Frankrijk.
Het Fransche minister-presidium be
richt, dat aan de leiders van bedrijven,
welke voor de landsverdediging werken
of- grondstoffen en materiaal leveren aan
deze bedrijven, is verzocht met spoed hun
'personeel, dat met verlof is terug te roe
pen en geen nieuw verlof te verleènen.
Het Fransche staatsblad bevat vandaag
een verordening, waarbij alle fabrieken,
die voor de landsverdediging werken, ge
requireerd worden.
Britsche vaarwaters versperd.
De Britsche radio heeft ter kennis van
de scheepvaart gebracht, dat nabij de kust
van Cornwall versperringen zijn gelegd
door middel van tot zinken gebrachte
schepen. Alle schepen moeten tusschen
deze versperringen, welke van de regle
mentaire kenteekens zijn voorzien, door
varen. Aan de Schotsche kust, nabij Scapa
Flow, zal scheepvaart van nu af onmoge
lijk zijn.
Verscheidene ladingen anthraciet uit
Wales, die voor Duitschland geladen wa
ren of zouden worden, zijn gisteren opge
houden. Verlading naar Italië wordt ech
ter nog steeds toegestaan. Men wijst er in
verband op, dat in de havens van
Wales geen enkel Duitsch schip meer ligt.
Italiaansche schepen varen niet uit.
Naar vernomen wordt, zullen de Italiaan
sche mailstoomers „Conté di Savoia" en
„Augustus", die dezer dagen naar Amerika
zouden vertrekken, niet vertrekken. Als
reden hiervoor wordt „machineschade"' op
gegeven.
Luchtdoelartillerie tc Berlijn.
Sedert gisterochtend trekken afdeelingen
van de luchtdoelartilelrie door de straten
van Berlijn om luchtdoelgeschut en mi
trailleurs op te stellen op alle strategische
punten, in het bijzonder op de daken van
de groote gebouwen, welke de regeerings-
wijk omringen.
Duitsche troepenverplaatsingen langs de
Belgische grens.
De Duitsche vestingwerken langs de
Bejgjsche grens zyn bezet. Van verschei
dene grensplaatsen maakt men melding
van een druk verkeer van vrachtauto's en
vooral van artillerie. Gisternacht zijn tal
rijke afdeelingen artillerie aangekomen in
het gebied Petergensfeld bij Raeren. In
dit gebied hebben de militaire autoriteiten
requisites verricht. Reservisten, vooral
van de artillerie, zijn opgeroepen. Nabij
Sint Veith schijnt de toestand klam, even
als in de omgeving van Burg Reuland.
Uit Mandersfeld werd gemeld, dat met
koortsachtige haast wordt gewerkt aan
het voltoooien van de Siegfried-linie.
Uit Luxemburg wordt gemeld, dat in
Duitschland de actieve troepen uit de
grensversterkingen zijn teruggetrokken en
vervangen door reservisten.
DE MILITAIRE MISSIE TE MOSKOU.
Vertrek plotseling uitgesteld.
Men verwachtte gisteren, dat de Brit
sche en Fransche militaire missie binnen
24 uur zouden vertrekken.
Zonder verklaring hebben zij evenwel
plotseling hun besluit om nog gisteravond
uit Moskou te vertrekken, gewijzigd.
Het eenige, dat de ambtenaren wilden
zeggen was: „Het zou kunnen zijn, maar
het zou ook niet kunnen zijn, dat de mis
sies Vrijdag vertrekken".
DE VLUCHT NAAR HUIS.
Britsche en Amerikaansche toeristen in
Rusland hebben van hun consulaat den
raad ontvangen het land onmiddellijk te
verlaten en via Scandinavië te reizen, al
dus Duitschland en Polen mijdend.
De Amerikaansche ambassadeurs te
Londen en Parijs, hebben alle Amerikanen
die geen dringende bezigheden hebben in
Engeland en Frankrijk, aangeraden deze
landen te verlaten en onmiddellijk naar de
Vereenigde Staten terug te keeren.
Ook de Fransche regeering heeft den
genen, wier aanwezigheid in Parijs niet
onmisbaar is, den raad gegeven de hoofd
stad te verlaten.
Volgens geruchten, welke gisteravond in
het Vaticaan de ronde deden zouden alle
Apostolische Nuntii, die op het oogenblik
met vacantie zijn, van de staatssecretaris
order hebben gekregen, zoo noodig naar
hun post terug te keeren.
De laatste Engelsche journalist is gister
avond uit Berlijn naar Kopenhagen ver
trokken.
Gisteravond heeft ook de laatste Duit
sche journalist de Poolsche hoofdstad ver
laten.
Een ambtenaar van de Duitsche ambas
sade te Londen heeft verklaard, dat de
Duitsche regeering niet aan de in En
geland wonende Duitschers heeft mede
gedeeld, dat het noodig is, het land te ver
laten. Er was, naar hij voorts zeide, geen
sprake van, dat het personeel der ambas
sade naar Duitschland moest terugkeeren
De regeeringspersdienst deelt mede:
Hier en daar zijn in de buitenlandsche pers meeningsuitingen opge
nomen, die twijfel zouden kunnen doen ontstaan ten aanzien van den
onwrikbaren wil van Nederland, om in voorkomend geval 's lands on
zijdigheid, met name ook in de lucht, naar alle zijden, welke dan ook,
te handhaven.
Voor zulken twijfel bestaat niet de allergeringste grond.
Met alle te zijnen dienste staande middelen zal Nederland zijn onzij
digheid in een gewapend conflict, mocht het uitbreken, ook en met
name in de lucht, onbeperkt en tegenover iedereen handhaven.
