DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Met nieuwe Jiaêinet
KERKNIEUWS
1? VRIJDAG 11 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9411
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Poetbus 11.
DU nummer bestaat uit
bladen.
Samenwerken met
Liberalen en Socialisten
De socialistische beginselen z«n
in strijd met onze katholieke beginselen.
De liberale beginselen zijn in strijd
met onze katholieke beginselen.
Maar:
Als er op bepaald terrein een zekere vorm
•van samenwerking wordt geschapen tus
schen katholieken en 1 i be r a 1 e n, dan
aanvaardt men deze.
Als er op bepaald terrein een zekére
vorm van samenwerking wordt geschapen
tusschen katholieken en socialisten,
dan zijn er katholieken, die a priori en per
se deze samenwerking veroordeelen, ge
vaarlijk en noodlottig achten.
Met andere woorden:
Liberalen in een regeering heel ge
woon!
Socialisten in een regeering diep be
treurenswaardig
Wij zouden het liefst zien een regeering,
samengesteld uit mannen met positief
christelijke beginselen christelijke be
ginselen, die ook concreten vorm moéten
hebben in hun economische opvattingen.
Maar, als dat, helaas, niet mogelijk is,
dan moeten de katholieken samenregeeren
met niet-christenen, samenregeeren met
libéralen of socialisten of met beiden.
In hun beginselen en practijken betref-
fesnde de vraagstukken, die liggen op den
bodem der mehschelijke lévens- en we
reldbeschouwing, staan beide groepen
zóóver van ons af, dat we op verscheider
terrein elkaar niet kunnen berèiken
dat er op verscheiden terrein een diepe
klove tusschen hen en ons ligt.
Dat geldt voor beide groepen, voor so
cialisten en voor liberalen.
Maar waarom dan toch nog in sommige
gelukkig niet invele kringèn van
katholieken zoo'n hemelsbreed
niet slechts een klein gradueel verschil
in de beoordeeling van samenwerking tus
schen katholieken en liberalen eenerzijds
en tusschen katholieken en socialisten an
derzijds?
Wij kunnen vaak niet van ons afschuiven
de gedachte, dat in het centrale punt van
deze oordeelvelling niet staat een levendige
werkdadige liefde voor de Waarheid, ons
door Christus en Zijn Kerk gebracht, maar
de gesloten brandkast of de dichte
portemonnaie!
Men versta ons goed.
Wij staan principieel afwijzend na
tuurlijk tegenover de socialistische be
ginselen omtrent kapitaal en bezit.
Maar: de liberale beginselen omtrent den
privaten eigendom staan eveneens lijnrecht
tegenover de christelijke beginselen.
Wij staan principieel afwijzend tégenover
d" socialistische beginselen betreffende de
gezags-aanvaarding en de gezags-erken-
ning.
Maar: de liberale beginselen betreffende
het gezag zijn eveneens voor ons principieel
on aanvaardbaar.
Zoo kunnen wij verder vergelijken.
Doch in de practijk is het een kwestie
van kardinaal belang: hoe socialisten, hoe
liberalen feitelijk, in de prac
tijk, zélf staan tegenover hun beginselen,
of ze deze beginselen eigenlijk nog wel aan
vaarden, en, zoo ja, of ze er dan al dan niet
de logische consequenties uit trekken.
Als de vraag aan de orde komt, of wij
a^ dan niet op bepaald terrein een zekeren
vorm van samenwerking kunnen hebben
met socialisten, met liberalen, dan is be>
slissend het antwoord op de vraag: hoe
socialisten, hoe liberalen niet alleen prin
cipieel, maar ook feitelijk, in de practijk,
staan tegenover de dingen, waarin wij met
hen kunnen samenwerken.
Dat op déze vraag, als het sociaal-demo
craten betreft, vandaag anders kan worden
geantwoord, dan 'n twintig jaar geleden
is overduidelijk.
JONGEN DOOR AUTO AANGEREDEN
EN GEDOOD
Op den Berghemscheweg te Oss is van
ochtend de elf-jarige zoon van de familie
Smits onder een personenwagen uit Den
Bosch gekomen, doordat hij plotseling ach
ter een melkwagen vandaan kwam. De
knaap werd ernstig gewond. Nadat hem
geestelijke en geneeskundige hulp was
verleend, is hij naar het ziekenhuis over
gebracht. Onderweg is het slachtoffer
overleden.
EEN MEDEDEELING VAN DEN
FORMATEUR
Het A.N.P, bericht:
Op. onze vraag aan den formateur van
het nieuwe kabinet, inhoeverre partij-
instanties aan de vorming daarvan hadden
deelgenomen, heeft deze geantwoord:
„Ik heb mij tot geen enkele partij-
instantie gewend, maar hen, op wier
medewerking ik prijs stelde, slechts
persoonlijk aangezocht. Werd mij ge
vraagd, of het geoorloofd was tevoren
zekere partij-instanties te hooren, dan
was steevast mijn bescheid: gij kunt
natuurlijk hooren wien gij wilt; uw
vriend, uw tante, uw fractie-voorzitter
of partijraad; maar ik sta daarbuiten.
Ik heb dan ook allerminst aange
drongen bij een der aangezochten om
zich vooraf van de instemming van
zijn partij te verzekeren. Ik heb het
integendeel gewaardeerd wanneer hjj
dit niet deed. Het is mij immers meer
malen gebleken, dat een persoonlijk
oordeel juister en gezonder was dan
dat van een daarna geraadpleegde
partij-instantie.
De kracht van het nieuwe kabinet
wil ik niet zoeken in de vooraf ver
zekerde medewerking van Kamer
fracties, maar in de goede argumenten,
waarin het te voeren beleid voor de
Kamer zal worden aannemelijk ge
maakt."
Deze laatste opmerking getuigt o.i. van
eèn gezond politiek inzicht. Wij zijn het
met de strekking, de bedoeling ervan vol
komen eens. Verder worden in dit com
muniqué eenige uitlatingen en vergelij
kingen gebracht, die o.i. andermaal be
wijzen, dat de heer De Geer niet gelukkig
is in het opstellen van communiqué's
ANTI-REV. ORITIEK.
„Het sein staat voor ons onveilig", aldus
concludeert deStaindaardin een be
schouwing over de vonming van het ikabi-
■nietDe Geer. Het blad is niet verrast door
het optreden der nieuwe regeerirug.
„Wij waren er van overtuigd, dat de
heer De Geer een ministerie zou formeeren.
Uit de wijze Waarop hij te werk ging, viel
dit met aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid af te leiden.
Dit neemt intusschen niet weg, dat de
samenstelling van het kabinet hem, die den
loop van zaken heeft gevolgd, en de gebeur
tenissen in samenhang overziet, voor raad
sels plaatst.
Die samenstelling klopt niet op de fei
ten, welke het vijfde kabinet-Colijn hebben
genoopt zijn ontslag te verzoeken.
Die samenstelling is vooral raadselachtig,
omdat zij onder de leiding van den heer
De Geer plaats had, en deze dus in het bij
zonder voor haar de verantwoordelijkheid
draagt.
De heer De Geer stond in de Kamer te
genover dc oppositie, welke het kabinet ten
val bracht. Hij heeft echter verleden week
met die oppositie contact gezocht, en, naar
op grond van de gegevens moet worden,
aangenomen, zioh met haar vereenigd voor
de vorming van een kabinet.
De heer De Geer stond, in zake de alge-
meene richtlijnen voor de financieel-eco-
nomische politiek aan de zijde van de re
geering, en zeker niet aan die van de op
positie. Hij was het op de 'hoofdpunten met
dr. Colijn eens. Nu nam hij echter ten min
ste vijf personen precies de helft
het totale aantal in zijn kabinet op, die
van de oppositie tegen het regeer in gisbe-
leid deel uitmaakten, of geacht moeten wor
den het met haar eens te zijn geweest.
Wie dit raadselachtig noemt, drukt zich
sober en voorzichtig uit.
Ter verklaring van de genoemde feiten
kan niet dienen, dat de oppositie afstand
heeft gedaan van haar inzichten met be
trekking tot de hoofdzaken, welke in het
geding waren en thans nog zijn".
Ter staving daarvan citeert het blad den
commentaar van „Het Volk" op de vorming
van het kabinet en vervolgt:
„Alleen al de intrede, met goedvinden
van het daarvoor aangewezen partij-orgaan,
van de beide sociaal-democraten leert ons,
d'at het regeeringsbeleid op bepaalde punten
zal gaan in een richting, welke van onze
zijde steeds op principieele en practische
gronden is bestreden.
Moet dan, zoo zal men vragen, worden
aangenomen, dat de heer De Geer van zijn
inzichten afstand'heeft gedaan?
Wij zouden op die vraag, gelet op het
verleden van dien staatsman, niet gaarne
een bevestigend antwoord geven. Maar wel
meenen wij, hoezeer dit ons leed doet, dat
'het gerechtvaardigd is te zeggen, dat hij
door de formatie van dit kabinet zijn stand
punt, meermalen met zooveel klem verde
digd, ernstig heeft verzwakt, en de gevaren
voor een verkeerd beleid sterk in de hand
heeft gewerkt.
Reeds om deze reden, 'kunnen wij met het
optreden van dit kabinet onze instemming
niet betuigen".
PROF. GERBRANDY'S POSITIE IN
HET KABINET.
Geen overleg met zijn partij.
De Standaard schrijft over het op
treden van prof. mr. P. S. Gerbrandy als
minister van Justitie in het kabinet-De
Geer:
„Naar wij met zekerheid weten, heeft
prof. Gerbrandy, alvorens zijn besluit
te nemen, geen contact gezocht met
een van dé daarvoor in aanmerking
komende mannen uit onze partij. Hij
heeft zich dus, zonder met een van hen
verbinding te zoeken of overleg te ple
gen, beschikbaar gesteld voor de por
tefeuille van Justitie. Van de motieven,
welke hem daartoe hebben bewogen,
en waardoor hij mede de verantwoor
delijkheid draagt voor een experiment,
dat vele risico's met zich brengt, is ons
tot hed'en niéts bekend geworden".
DE VRIJZ.-DEMOCRATEN EN HET
KABINET.
De „Arbeidspers" bevat de volgende ver
klaring van den heer Joekes, voorzitter
der vrijz.-dem. Tweede Kamer-fractie.
Van den aanvang af hebben wij, vrij
zinnig-democraten. onze medewerking ge-
gevèn aan de kabinetsformatie van den
heer De Geer. Bij het zoeken naar de beste
bezetting voor de verschillende departe
menten is het zoo geloopen, dat tenslotte
het departement van Onderwijs gekomen is
aan een vrijzinnig-democraat. Het ver
heugt mij, dat voor dezen post een zoo
voortreffelijk en deskundig man is gevon
den: de heer Bolkestein."
Wij herinnèrdén den heer Joekes aan
de verhalén, Woensdag in enkele bladen
gepubliceerd, als zou men in vrijzinnig-
democratisch en kring over den gang van
zaken „verwonderd zijn" en zich daarom
min of meer afzijdig willen houden. De
heer Joekes machtigde ons te verklaren,
dat deze voorstelling van zaken geheel uit
de lucht gegrepen is. „Wij zijn het kabi
net-De Geer welwillend gezind."
„BIJZONDER KENMERK VAN
BEKWAAMHEID".
De „Tijd" meei^ dat het nieuwe kabinet
een bijzonder kenmerk van bekwaamheid
draagt en motiveert dit aldus:
„De totstandkoming van hét 'kabinet zon
dier overleg van den formateur met de frac
ties, de aanwezigheid van een tweetal par-
tijlooze ministers, n.l. de heeren mr. van
Kleffens en overste Dijxhoorn, en van tiwee
andere ministers, n.l. de heeren Bolkestein
en prof. Gerbrandy, die blijkbaar eenigs-
zins los van hun partij optreden, geven aan
het kabinet een karakter, waarin het zake
lijke tegen het politieke opweegt. Verschei
dene, ja, het meerendeel der ministers zijn
„specialiteiten"; ook van de 'katholieke
bewindslieden kan dat in zekere mate wor
den gezegd. Dit feit geeft aan het kabinet
een bijzonder kenmerk van bekwaamheid1:
dat algemeene erkenning verdient".
EEN CHR. HIST. PERSSTEM
De „Nederlander" ontvangt het nieuwe
kabinet gunstig. Het is thans een histori
sche dag, nu de sociaal-democraten voor
het eerst in de parlementaire geschiedenis
hun intrede in de regeering doen.
„Wij zijn van oordeel, dat de tijd voor
opname van sociaal-democraten in het
ministerie thans inderdaad rijp was. Het
was ten slotte geen gezonde verhouding,
dat een partij, die bijna een kwart van
het Nederlandsche volk achter zich
heeft, permanent in de oppositie bleef.
Terwijl bovendien de geheele ontwikke
ling èn op economisch èn op sociaal ge
bied naast de herziening van bepaalde
opvattingen binnen de S.D.A.P. wel
haast tot de noodzakelijkheid leidde de
ze groep te betrekken in den strijd om
ons volksbestaan.
In breede kringen werd dit steeds
meer ingezien. Wij herinneren aan dr.
Colijn's poging om in een bespreking
met zes fractieleiders onder wie ook
ir. Albarda te komen tot een breede-
basis-kabinet, waarin ook de sociaal
democraten zouden zijn vertegenwoor
digd.
Dat jhr. de Geer er thans in is
slaagd zich de medewerking te ver
schaffen van twee bekwame, onafhan
kelijk denkende sociaal-democraten,
verschaft niet alleen zijn Kabinet een te
hechteren grondslag in ons volksleven,
maar is ook voor een normale ontwikke
ling en uitgroei van dat volksleven van
de grootste beteekenis.
Zoo is om het beeld, dat wij on
langs gebruikten, weer op te vatten
de schipper van de reddingsboot ge
slaagd in het aanmonsteren van een
kundige en ervaren bemanning.
Hij heeft door zelf het stuur in handen
te nemen voorkomen, dat een beman
ning in zee zou steken, die in al te groo-
ten ijver het doel, het vastgeloopen
schip, voorbij zou kunnen schieten.
Het land mag hem dankbaar zijn voor
zijn daad.
En het zal hem en den zijnen van harte
toewenschén: Goede vjiart."
HEILIGVERKLARING
MOEDER EUPHRASIA.
Stichteres van de „Goede Herder".
De stichteres van de Congregatie van den
Goeden Herder", de zalige Moeder
Euphrasia Pelletier, zal omstreeks Paschen
door Z. H. den Paus heilig worden ver
klaard^ tegelijkertijd met de zalige Gemma
Galgani.
RECEPTIE MGR. HUTBERS
Z.H. Exc. de Bisschop van Haarlem zal
,s. Dinsdag ter gelegenheid van zijn 40-
jarig Priesterfeest in de Kathedraal Leid-
schevaart 146 receptie Verleenen op de
volgende uren:
Voor Priesters van half 2 tot half 3.
Voor Eerw. Broeders en Zusters van
half 3 tot half 4.
Voor Organisaties en Jeugdbewegingen
van 4 uur tot 5 uur, en voor Particulieren
van 5 uur tot 6 uur.
PRIESTERFEE STEN.
Dinsdag 15 Augustus vieren hun veertig
jarig priesterfeest:
Z. H. Exc. de Bisschop van Haarlem mgr.
J. P. Huibers
en de klasgenooten van den Bisschop:
Mgr. P. G. Groenen, directeur Centr.
Rath. Kolon. Bureau te 's-Gravenhage,
Deken A. Holleniberg te Furmerend,
Deken A. J. C. Schraag te Schiedam,
Pastoor J. A. B. M. van Blancum te Mon
ster,
Pastoor J. P. P. Bomans, te Krommenie,
Rector A. E. C. Huf, te Sassenheim.
Op dertizelfden dag vieren hun gouden
priesterfeest:
Mgr. J. Th. Lagerwey, pastoor O. L. Vr.
O. O. te Amsterdam,
Em. rêctor van het St. Nicolaas^gèsticht
te Amsterdam C. T. A. Huilmand,
Em. pastoor van Haastrecht A. A. W. Wa
terreus,
Em. pastoor van Hem en Venhuizen, A. F.
Suidgeest.
BENOEMINGEN BIJ DE PATERS
MINDERBROEDERS.
Op voordracht van den Hoogeerwaarden
Pater Provinciaal heeft Z. H. Exc. de Bis
schop van Haarlem eervol ontslag
verleend) aan de Paters
H. J. A. de Wit O.F.M. als kapelaan te
Rotterdam, H. Antonius.
A. C. W. J. Wilshaus O.F.M. als kapelaan
te Amsterdam, H. Franciscus.
J. A. Moeskops O.F.M. als 'kapelaan te
Gouda, H. Joseph.
A. P. de Vries O.F.M. als kapelaan te
'Delft, H.H. Mart.
M. S. van dén Boezem O.F.M. als 'kape
laan teWoerden, H. Bonaventura.
en heeft tot kapelaan benoemd de
Paters
A. C. W. J. Wilshaus O.F.M. te Rotterdam,
H. Antonius.
E. A. M. Vermeulen O.F.M. te Amster
dam, H. Franciscus Ass.
W. N. W. Pompen O.F.M., te Gouda, H.
Joseph.
L. C. M. Wildenburg O.F.M. Delft, H.H.
Nic. en Gez.
A. P. de Vries O.F.M. te W o e r d e n, H.
Bonaventura.
en tot assistent M. S. van den Boezem
O.F.M. te L e i d e n, H. Leonardus.
Op voordracht van den Hoogeerw. Pro
vinciaal heeft Z. H. Exc. de Aartsbisschop
van Utrecht om 'gezondheidsredenen eer
vol ontsla ig verleend' aan Pater J. de
Graaf O.F.M. als Pastoor te LoChèm en
heeft aldaar tot Pastoor benoemd Pater
L. P. A. Willemse O.F.M.
Vanaf 16 Augustus is door den Hoog
eerw. Pater Provinciaal aan het Rectoraat
Ophoven-Sittard' verbonden Pater Torphin
van Bueren O.F.M.
Pater Nicophorus Willemse O.F.M. Gar
diaan aldaar, is benoemd tot pastoor te
Lochem en pater Jurvenalis Pompen O.F.M.
tot kapelaan te Gouda.
Met ingang van denzelfden datum is aan
het Rectoraat te Heerlen, H.H. Martelaren
van Gorbum, verbonden Pater Livinus
Moeskops in plaats van Pater Anaias Beu
nen O.F.M., die naar Venray is overge
plaatst.
HET KAPITTEL DER NEDERLANDSCHE
PATERS-CARMELIETEN.
Bij de te Zenderen gehouden verkiezin
gen van het Kapittel der Eerwaarde Paters-
Carmelieten is in de plaats van pater H. J.
Denteneer te Merkelbeek als derde defini-
tor gekozen pater Aiugustinus Nolten van
het Carmelklooster te Oldenzaal en in
plaats varr pater Petrus Thomas Ribbert te
Oss als vierde definitor pater Borromaeus
Ticke te Oss.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De rede van gouwleider Forster te
Dantzig heeft geen verranderingen ge
bracht. (2e blad).
Franco thans formeel dictator over
Spanje. Een nieuwe regeering bestaande
uit leger- en Phalanx-mannen. (2e blad.
De conferentie van Salzburg tusschen
Ciano en von Ribbentrop. (2e blad).
Binnenland
Het nieuwe kabinet en de anti-rev. (1ste
blad1).
Benoemingen bij de paters Franciscanen*
(lste blad).
DE LEEFTIJDEN DER
MINISTERS
De Geer
68
jaar
Bolkestein
67
jaar
Albarda
62
jaar
Van den Tempel
62
jaar
Weiter
59
jaar
Gerbrandy
54
jaar
Van Boeyen
50
jaar
Dijxhoorn
50
jaar
Van Kleffens
44
jaar
Bteenberghe
40
jaar
BE WERELD 1N
VOGELVLUCHT
DANTZIG. Het is in de spanning van
den laatsten tijd begrijpelijk, dat met meer
dan gewone oplettendheid wordt geluisterd
naar redevoeringen van mannen, die een
rol spelen in het drama van Dantzig. Zoo
heeft men ook met eenige spanning ge
luisterd naar de rede van Forster, hoewel
hij naar de Poolsche pers opmerkt
niets meer is dan een particulier persoon
en geen enkele officieele functie te Dant
zig bekleedt. Wat de wereld echter interes
seerde, was „his masters voice", de stem
van Hitler te hooren. Maar zooals bij vele
andere gelegenheden reeds gebleken is,
men wordt uit de redevoeringen der nazi-
leiders niet wijzer. Ook Forster heeft gis
teren niet nieuws verteld; hij heeft slechts
het verlangen van de Dantzigers naar te
rugkeer tot het Rijk onderstreept. Dat wis
ten we al. De toon van de rede c'est le
ton qui fait la musique was niet bijzon
der agressief, althans voor een nazi-rede
naar.
Het Fransche dagblad „Excelsior"
meent, dat de reden van Forster de ken
merken droeg van aarzeling en van de on
behaaglijkheid van Duitschland, naar aan
leiding van zijn zware verantwoordelijk
heid. Hitier heeft zichtbaar een slag om
den arm gehouden.
t De „Populaire" gelooft, dat deze rede
van Forster wellicht het begin is van een
grootsoheepsche campagne en van een pe
riode van spanning, die zonder twijfel zal
culminèeren in een rede van den Fuehrer,
hetzij te Tannenberg op 27 Augustus, het
zij te Neurenberg in de eèrste dagen van
September.
In elk geval: wij zijn niet verder geko
men en niets wijzer geworden. De span
ning blijft.
SALZBERG. Vandaag beginnen te
Salzburg in het voormalige Oostenrijk de
'besprekingen tusschen de ministers van
buitenlandsche zaken van Duitschland en
Italië.
Waarover zullen von Ribbentrop en Cia
no het hebben? Over de mogelijkheid van
een aansluiting van Japan bij de Duitsch-
Italiaansche militaire alliantie? Of over de
Dantziger kwestie.
Uit Berlijn wordt aan het „Journal" ge
meld: „De meening dringt zich op, dat de
Italianen, ondanks hun trouw aan de as,
zich. bezorgd toonen over de gevolgen van
een politiek, die kan leiden tot een oorlog,
waarvan het Italiaansche volk het nut zon
der twijfel niet zal inzien." De correspon
dent verklaart, ervan overtuigd te zijn,
dat von Ribbentrop tot taak heeft, de aar
zeling van Italië te overwinnen.
MADRID. Na eenige verwarrende
berichtgeving over nieuwe regeeringen
blijkt tenslotte Franco als hoofd van een
nieuwe Spaansche regeering te voorschijn
te zijn gekomen, toegerust met dictatoriale
bevoegdheden. Het nieuwe kabinet zou een
compromis zijn tusschen het leger en de
phalanx. Het was niét gemakkelijk om de
uiteenloopende richtingen onder de Span
jaarden tot een eenheid samen te bunde
len, maar het schijnt den „zegevierenden
Caudillo" te zijn gelukt. Voor hoelang?
