DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Ü)e Jiaêifietó -acióió
br^ad in de
De
Stadsgehoorzaal
WOENSDAG 2 AUGUSTUS 1939
30ste Jaargang No. 9403
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag 2.
Giro 103003. Postbus 11.
Mr. J. R. H. van Schaik, voorzitter
van de Tweede Kamer der Staten-Ge-
neraal, heeft zich hedenochtend naar
H. M. de Koningin op den Ruigenhoek
begeven.
V De sociale politiek
Elders in dit nummer nemen wij over
een uiteenzetting van wat minister Romme
als Minister van Sociale Zaken heeft ge
daan.
't Is duidelijk, dat wij een voorzetting
van de politiek-Romme moeten achten in
's lands belang, al meenen wij. dat de
wenschelijkheid van wijziging in onder
deden niet behoeft te worden uitgeslo
ten. Zoo heeft het wetsontwerp houdende
o.a. invoering van het staat-van-dienst-
boekje (voor jeugdige werkloozen) in de
Tweede Kamer een zoodanige niet on
gegronde critiek ontmoet, dat aanne
ming er van o.i. niet meer als een reëele
mogelijkheid kan worden beschouwd.
Maar het essentieele, het wezenlijke
in de sociale politiek-Romme: een intens
streven, om de werkloosheid, speciaal de
jeugdwerkloosheid in te perken; verzach
ting van de ellenden, die de werkloosheid
voor de betrokkenen medebrengt; daad
werkelijk rekening houden met het
feit, dat grootere gezinnen nïeer noodig
hebben, om rond te komen, dan kleinere
(een feit, dat zoowel voor arbeidenden als
voor werkloozen moet worden geconsta
teerd!).
Deze en andere wezenlijke elementen in
de sociale politiek-Romme zullen de ka
tholieken niet loslaten, niet prijsgeven.
De sociale politiek-Romme is voor velen
een zegen geweest en er viel nog heel veel
goeds van te verwachten voor de toe
komst.
Dit feit moet in het volle licht blijven
staan!
BE WERELD IN
VOGELVLUCHT
BOEKAREST. Roemenië heeft de
onderhandelingen, die te Sinaja met een
Hongaarsche delegatie werden gevoerd en
het tot stand komen van een nieuw ver
drag voor de riviervaart op de Theiss ten
doel hadden, afgebroken in verband met
een schietpartij tusschen Roemeensche en
Hongaarsche grenswachten aan weerszij
den van de Theiss.
Dit incident is het laatste van een serie
grensincidenten, die zich hebben voorge
daan, sedert Hongarije Subkarpathisch
Rusland bezet heeft. Sindsdien is de
scheepvaart op de Boven-Theiss gestaakt
in afwachting- van een nieuwe regeling,
die de oude overeenkomst met Tsjecho-
Slowakije moet vervangen.
Sedert eenige dagen waren de Hongaren
en de Roemenen aan het onderhandelen
over een nieuwe overeenkomst en was
men overeengekomen, dat de scheepvaart
op het Hongaarsch-Roemeensche gedeelte
van de Theiss niet hervat kon worden, al
vorens een accoord bereikt was. De Hon
garen hebben zich, volgens de Roemeen
sche lezing van het geval, niet aan het
accoord gehouden en daarom heeft Boe
karest de onderhandelingen afgebroken.
Het blijft daar altijd geharrewar.
LONDEN. Naar de Londensche cor
respondent van de N. R. C. verneemt, zal
binnenkort een nieuw Engelsch exportcre-
diet ter beschikking worden gesteld van
China. Wanneer dat juist blijkt, zal de
meening, dat Engeland sinds hetaccoord
van Tokio China in den steek heeft gela
ten, ongegrond zijn. Maar wat beteekent
dan het accoord met Japan? Het is w<
schijnlijk, dat Engeland nog deze leening
zal verstrekken, omdat de onderhandelin
gen daarover reeds maanden geleden wa
ren begonnen en Londen niet kan toege
ven, dat het zijn politiek wijzigt onder den
druk van Tokio, maar dat daarna geen
nieuwe credieten zullen worden gegeven.
Inmiddels blijft de anti-Britsche agitatie
aanhouden, ondanks de vorderingen, wel
ke de Britsch-Japansche besprekingen
zouden maken.
NIEUWE HITTEGOLF IN DE
VEREENIGDE STATEN.
NEW YORK, 2 Augustus. (A. N. P.). Op
nieuw worden de Oostelijke staten bezocht
door een hittegolf, die aanzienlijke schade
aan den oogst toebrengt.
Te New York bedraagt de temperatuur
in de schaduw 32 graden C. Op Long Is
land zijn talrijke boschbranden uitgebro
ken.
WAT ROMME DEED
Op de jaarvergadering van den Katho
lieken Bond voor het Gezin zoo heet
tegenwoordig de Ned. R.K. bond voor
groote gezinnen heeft de voorzitter van
den bond, de heer J. W. F. van Meegeren,
op de volgende wijze dank gebracht aan
ex-minister Romme.
Ik ga enkele woorden wijden aan de
kinderbijslagverzekering van Minister
Romme, of liever ik wil de figuur van
Romme in zijn geheel zien en er dan op
wijzen, wat deze Minister in zijn slechts
tweejarig bewind gedaan heeft voor onze
jeugdige werkloozen, voor de bestrijding
der werkloosheid, voor de leniging der
nooden van de kleine luiden envoor
onze gezinnen in het bijzonder door zijn
kinderbijslagverzekering.
Wat deed Romme?
Hij verlaagde den leeftijd, waarop bij
slag kan gegeven worden aan inwonende
werklooze kinderen van 21 jaar op 18 jaar
en vroeg daarvoor 1.4 millioen.
Hij verhoogde den B-steun met 1.500.000.
Hij verhoogde den brandstoffentoeslag
met 450.000.
Hij voerde de spaargeldregeling in, die
gunstig heeft gewerkt.
Hij maakte het Werkfonds dienstbaar
voor den bouw van groote gezinswoningen.
Samen met Minister Steenberghe ver
hoogde hij den kinderbijslag voor de klei
ne boeren en tuinders.
Hij verhoogde de loonen in de werkver
schaffing met 400.000.
Hij gaf de verdiensten vrij der meisjes,
die huishoudelijken arbeid verrichten.
Maar bovenal bracht hij ons zijn kin-
derbijslagverzekeringwet.
Dank zij Romme's bekwaamheid wist hij
de wet aangenomen te krijgen met 66 te
gen 22 stemmen.
Deze overwinning beteekent een heerlij
ke bladzijde in de geschiedenis van onzen
Bond.
De vlaggen uit! Zoo schreef ik en ik
wou, dat ik de beschikking had over de
honderden vanen, waarmede mijn Belgi
sche broeders bij hun congressen uittrek-,
ken. Ik zou ze laten wapperen. Want, al
heeft deze wet het staatsblad nog niet be
reikt, ik kan toch niet zoo pessimistisch
zijn als anderen, die mij hebben gemeld:
hijsch de vlag maar „halfstok".
gedachte van den kinderbijslag leeft
onder ons volk en wij zullen er wel voor
zorgen deze levendig te houden.
Het is de uitdrukkelijke wensch van de
zen minister, de werkloosheid en bovenal
de jeugdwerkloosheid te bestrijden. Daar
toe bouwde hij een plan op, zocht naar
werkverruiming en werkverschaffing om
voor wat de cultuur-technische werken
betreft, te geraken tot een uiteindelijke te
werkstelling van 90100.000 man per jaar;
hij zocht naar de richtlijnen om de stede
lijke werkloosheid te beteugelen, bevor
derde de tenuitvoerlegging der wet op de
betere verdeeling van den arbeid, zocht
een apparaat ter bevordering derar-
beidsspreiding.
Hij bereidde een ontwerp voor tot wette
lijke vacantie-regeling, idem inzake ver
vroegde pensioenneering in het typogra
fisch bedrijf, idem op de ondernemings
pensioenfondsen. In voorbereiding is een
ontwerp to wijziging van de invaliditeits
wet, waarbij een voorziening wordt getrof
fen ten behoeve van z.g. kleine zelfstan
digen, ouder dan 35 jaar, die tengevolge
van de crisis loonarbeiders zijn geworden.
Een ontwerp tot wettelijke regeling van
de werkloosheidsverzekering is voor ad
vies bij den Hoogen Raad van Arbeid.
En steeds nieuwe plannen volgden, het
een na het ander, 30 millioen voor het
plan-Westhof werd aangevraagd; 20 mil
lioen voor Amsterdam voor IJ-tunnel
en stadhuisplan. Uitbreiding en ver
betering van de Nederlandsche scheeps
bouw stond op het program. Ook de krot
opruiming. Steeds weer hetzelfde thema:
Arbeid voor ons volk en wel in sneller
tempo.
Bij den Hoogen Raad van Arbeid wer
den drie wetsontwerpen ingediend over
beperkende bepalingen op den arbeid voor
jeugdige personen en wel voor 14-jarige
jongens en voor 1515-jarige meisjes.
Doorgevoerd wil hij zien over het ge-
heele land een jeugdregistratie met een
staat-van-dienst-boek j e.
Er zullen naast de bestaande 20 nieuwe
kampen gesticht worden, 9 voor jongens,
4 voor meisjes. Verder 3 nieuwe internaten
voor dienstbode-opleiding naast de 7 be
staande. Wat een program?
De jeugdwerkloosheid behoort tot een
der brandendste vraagstukken van onzen
tijd. Het is een vraagstuk zoowel van so
cialen aard als van paedagogische. Het
gaat vooral om het geluk, de levensblij
heid, de levensdurf, de levenskracht van
onze kinderen.
Honderden millioenen voor ons leger,
het zij zoo, maar ook millioenen voor de
bestrijding der werkloosheid. Daarvoor wil
de huidige menschheid offers brengen.
Geen eenzijdig militarisme; maar defensie
en werkloosheidsbestrijdign tezamen; ge
lijk op.
Zoo denkt de meerderheid, de groote
meerderheid van Nederland. Dat hebben
onze vier Katholieke ministers goed begre
pen en ik ben er geen oogenblik bang
voor, of hun standpunt zal recht weder
varen.
Katholieke
Filmproductie
Onder leiding van de K.F.A. (Katholie
ke Film-Ac tie) is er den laatsten tijd veel
propaganda gamaakt vóór de goede en te
gen de slechte film. Wij mogen verwach
ten, dat daardoor de belangstelling van
„alle edele menschen, zoowel Katholieken
als niet-Katholieken" om met Paus
Pius XI z.g. te spreken „voor deze ge
weldige internationale macht, de film",
sterk is toegenomen.
Toch moest deze propaganda zich tot
nog toe bepalen tot een aansporing om
slechts de door de Katholieke keurings
instanties toelaatbaar geachte films te be
zoeken en de overige te vermijden en ver
der om de K.F.A. geldelijk te steunen bij
haar moeilijke taak van voorlichting en
propaganda.
Thans komt de verblijdende mededee-
ling, dat er door internationale samenwer
king, waarbij de Nederlandsche K.F.A. zich
terdege heeft doen gelden, weldra ook van
positieve actie voor de gode film in
den meest strikten zin des woords zal kun
nen worden gesproken. De Katholieken
van Frankrijk en Canada hebben n.m. geld
bijeengebracht; de Nederlandsche K.F.A.
heeft hier te lande katholiek kapitaal ge
stimuleerd en zoo is thans door vereende
krachten een Katholieke filmproductie
tot stand gekomen, welke door deugdelij-
ken en voorzichtigen opzet tegelijkertijd
ongewenschte risico's op dit gevaarlijke
terrein tot een mininum beperkt en te
vens de beste beloften voor een waarlijk
goede film inhoudt.
Voor de eerste productie is de keuze ge
vallen op de verfilming van het Fransche
toorieelstuk „Notre Dame de la Mouise
(O. L. Vrouw der ellende) van Grégoire
Leccles, een stuk dat indertijd zelfs in het
deftige Théatre des Champs Elysées te Pa
rijs een ongekend succes behaalde. Het
stuk werd getrokken uit het bekende boek
van Père Lhande: „Le Christ dans la ban-
lieu" en speelt in de befaamde buitenwijk
van Parijs, waar voddenrapers, straatzan
gers en dergelijke gedeclasseerden, voor
wie de lichctstad geen plaats heeft, in arm
zalige hutten samenleven. Het is een
rauw stuk leven, waarin het communisme
hoogtij viert en waarin als eenige licht
straal een jong priester verschijnt, die met
heldenmoed zich schikkend in deze ruwe
en totaal heidensche omgeving, de waarde
van het Evangelie der armen in de practijk
aantoont.
Er ging indertijd een rilling door de
wufte uitgaande wereld van Parijs, toen
een tooneelgezelschap het waagde zulk
een ongewone stof op de planken te bren
gen. Maar in minder dan geen tijd sprak
heel de wereldstad over dit ongemeene
werk.
Met medewerking van de schrijfster,
Grégoire Leclos, zelf een bekende Fran
sche tragédienne, is nu door een even be
kend Parijsch filmrégisseur, Robert Péguy,
een scenario van deze stof samengesteld,
dat door volledig ter zake bevoegden als
een prachtig stuk werk geprezen wordt.
Dezelfde Robert Péguy, een inzichtig
filman, heeft thans de leiding van de film
opnamen, waarmee men sinds veertien da
gen in de studio van Fiatfilm, aan den
rand van Parijs bezig is. Voor de hoofd
rollen heeft men beslag kunnen leggen op
uitstekende krachten.
De décors, waaronder een herberg en een
houten kerkje (Notre Dame de la Mouise)
zijn vervaardigd en opgebouwd door een
der meest bekende cinematografische dé
corateurs van Parijs n.m. Roland Quignon.
Réné de la Croix is de algemeene assistent
van Péguy en aan de camera staat Bour-
gasoff, Colleoni en Toon Hin.
De film zal 15 October zijn première in
Parijs beleven, terwijl de distributie voor
Nederland in handen is van het op initia
tief van de K.F.A. in het leven geroepen
Katholieke Filmkantoor „Gofilex" (Goede
Film Exploitatie) te Leiden.
Mocht dit initiatief slagen, waarvoor al-
Dit nummer beslaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Grensincident op de Theiss tusschen
Hongarije en Roemenië. (2de blad).
De anti-Britsche campagne in China.
(2de blad).
Toenadering tusschen Duitschers en
Tsjechen in het Protectoraat. (2de blad).
le voorwaarden aanwezig zijn, dan mogen.'
wij zeker hierin een voor de positieve ac-'
tie voor de goede film belangrijke factor
begroeten.
Het nummer van 1 Augustus van Ka
tholiek Filmfront bevat over dezen inte»,
ressanten opzet verdere uitvoerige mede-
deelingen.
VLIEGONGELUK IN FRANKRIJK.
TOULON, 2 Aug. (A.N.P.). Nabij Le La-
vandou is gisteren een militair vliegtuig
Neergestort. Twee inzittenden werden ge
dood en twee gewond.
PROFESSOR FREUD ERNSTIG ZIEK.
LONDEN, 2 Augustus. A. N. P.). De
„Daily Herald" meldt, dat professor Sig-
mund Freud, die het vorig jaar als poli
tieke vluchteling naar Engeland is geko
men, in zijn woning te Hampstead ernstig
ziek ligt. Freud is thans 83 jaar.
Een herinnering
Wil Leiden het monopolie van groote
branden behouden, nu na het Stadshuis
de Stadsgehoorzaal een prooi der vlam
men is geworden?
Als u goed kijkt zult u zien, dat het
juist andersom is. Eerst brandde de Stads
gehoorzaal af, zooals de personen die op
de foto compareeren duidelijk bewijzen.
Zaterdag 5 Aug. a.s. zal het n.l. 50 jaar
geleden zijn, dat het toenmalige gebouw
van de Stadsgehoorzaal op de Breestraat
door een zwaren brand werd verwoest,
waarbij een 7-jarig zoontje van den pach
ter Duijser om het leven kwam.
Het was half acht op dien schoonen zo
meravond toen de brand werd ontdekt.
Het vuur greep met groote snelheid om
zich heen en leverde al spoedig een zeld
zaam fraai schouwspel op, dat een dui
zendkoppige menigte uit Leiden en omge
ving op de been bracht. De brandspuiten
konden tegen de vlammenzee weinig uit
richten en alle hoop vast gevestigd op de
eenige stoomspuit die men toen rijk was
en die in de krantenverslagen van den
brand „de spuit der spuiten" werd ge
noemd. Evenwel: er was maar één sleutel
\an het brandspuitenhuis en daar was de
machinist van het brandbestrijdingswon-
der mee aan het wandelen.
Zoodoende kwam de stoomspuit met vrij
veel vertraging aan, maar daarna schijnt
zij haar werk toch wel goed gedaan te heb
ben, want om een uur of tien kon men
zeggen, dat de brandweer het vuur mees
ter was, hoewel men nog urenlang met de
nablussching bezig was.
De brand was waarschijnlijk bij het spe
len met lucifers ontstaan in een der slaap
kamers van de kinderen van den heer
Duyser, die met zijn vrouw naar het sta
tion was om gasten te halen. Het vijfjarig
zoontje kon met groote moeite worden ge
red. maar de 7-jarige jongen is in de
vlammen omgekomen, ondanks de moedige
reddingspogingen van een drietal burgers.
De volgenden morgen heeft men het ver
koolde lijkje in de puinboopen gevonden
en twee dagen later had onder ze-er groote
deelnemende belangstelling de begrafenis
plaats op de begraafplaats nabij den War-
monderweg.
Van het gebouw was niet veel meer over.
Het was op beurspolis verzekerd voor
65.0000.Spoedig is het weer opgebouwd
grooter en beter geoutilleerd, maar ook
met de fouten en gebreken van den bouw
trant van dien tijd, zoodat men het thans
weer graag heel anders ingericht zou zien.
Wij geven hierboven een foto, die een
cag na den brand is genomen. Zij geeft
een goed beeld van de aangerichte ver
woesting envan de wijze, waarop de
Leidenaars in dien tijd gekleed gingen,
als zij hun Zondagsche pak hadden aange
trokken, teneinde waardig op een „photo-
grafie" te komen.
