Mij, het 5e eeuwfeest uan de pxvtacfde Maagmade OMGEVING WOENSDAG 2 AUGUSTUS 1939 DE LEIDSCHE COURANT DERDE BLAD - PAG. 9 Stichting van een kapel L door ÏÏVi. A. iP,oJunani Wanneer het christelijk geloof in ons land het eerste gepredikt is en door wie, is niet met zekerheid bekend. De traditie verhaalt dat de Apostel Pe trus den H. Maternus naar West-Duitsoh- Jand en de Rijnstrijke gezonden heeft. Deze zou gewijd zijn tot Bisschop van Trier en vandaar uit het geloof verkondigd hebben tot in Limburg. Zeker is dat er reeds 8 bis schoppen in Tongeren, niet ver van Maas tricht geweest waren, toen in het midden der 4de eeuw, de H. Servatius, gestorven in 384, als 9en Bisschop zijn zetel naar Maastricht overbracht, waar deze 3 eeuwen Jang gevestigd bleef. In dezen tijd was dus •in Maastricht reeds een zeer aanzienlijke christelijke gemeenschap. Vandaar uit •breidde het geloof zich langzaam uit over het zuidelijk gedeelte van het land. Het noordelijk gedeelte bleef nog langen tijd heidensch omdat de Friesche vorsten wei gerden het geloof te aanvaarden. Eerst toen Karei Martel en Karolingers de Frie zen onderworpen hadden, kregen St. Willi- brord en St. Bonifacius de gelegenheid met succes, ook in het noordelijk gedeelte het geloof te verkondigen. St. Willibrord kwam naar Nederland in 690, terwijl S. Bonifa- den van Den Haag. en in Hoogmade. Het is natuurlijk onmogelijk deze functies tege lijkertijd uit te oefenen. Tegenwoordig wordt ieder geestelijke door den Bisschop een plaats aangewezen, vroeger geschied de dit anders. Het recht om een geestelijke aan te stellen, was in handen van den landsheer, of overheid. Vaak kwam het ook toe aan den Heer eener Heerlijkheid. Wilde een geestelijke een betere plaats hebben, dan ruilde hij met een ander, aan wien hij een zekere som toebetaalde. Hij kon ook een plaats koopen. De Heer die het collatierecht had( het recht om een pastoor of kapelaan aan te stellen) kreeg voor deze aanstelling een zekere som, ter wijl de aanstelling door den Bisschop moest worden goedgekeurd, waarvoor ook weer betaald werd. Deze wijze van verbetering van positie was vrijwel de eenige weg tot promotie. Ook maakte de Heer van een plaats vaak een jongere zoon tot pastoor of kapelaan in zijn Heerlijkheid en liet deze de uitoefe ning van de geestelijke functie door een ander waarnemen, tegen een bepaalde ver goeding. Het was dus niet noodig, dat iemand, die ergens een kapelanie of pas toorsplaats bezat, geestelijke was. Wanneer wij dus lezen, dat Johannes ge naamd van Hoogmade, kapelaan was in Monster en Hoogmade, wil dit dus niets an ders zeggen, dan dat hij in beide plaatsen een kapelanie bezat, waaruit hij inkomsten trok en dat hij dus een dezer functies of beide, door een ander liet waarnemen. De parochiekerk van Hoogmade in het jaar 1561. cius in 755 bij Dokkum vermoord werd. S. Willibrord stichtte in het tegenwoor dige Noord en Zuid-Holland tal van kapel len en kerken. Er waren hier in de aller oudste tijden 5 moederkerken of parochie kerken, ecclesiae genaamd. Vlaardingen, Kerkwerve het 'tegenwoordige Oegstgeest. Velzerbrug, Heiligerloo (Heilo), Petten. Daarnaast 19 kapellen, capellae, o.a. te Lietemuden (Leimuiden), Rijnsaterwalt (Rijnsaterwoude), Ter Aar en Asckleker- walt (Esselijkerwoude is Woubrugge). In een acte van 1063 staat vermeld, dat deze kerken en kapellen door Karei Mar tel en zijn voorgangers waren gesticht. Wanneer de kapel te Woubrugge. gesticht is en wanneer zij tot parochiekerk gemaakt is, is niet bekend. In 1156 was zij reeds tot parochiekerk verheven, want in dat jaar ruilde graaf Dirk IV deze kerk met den abt van Echternach voor anderen op het eiland Schouwen. Twee eeuwen later was er een kapel in Hoogmade, toegewijd aan de H. Maagd, be- hoorende tot de parochiekerk van Wou brugge. Het oudst bekende over deze kapel waar uit blijkt dat zij op dat tijdstip bestond, is •te vinden in het gemeente-archief te Lei den: „Willem Femenssensoen erkent voor sche penen van Leiden verkocht te hebben aan Jan Beterwille, kapelaan van Hoogmade, priester, een rente van 19 schelling, Hol lants verzekerd op zijn huis op het Hooge lant. 29 December 1367, des Woensdaghes na des heyligen Kertsdaege". Deze Jan Beterwille komt in meerdere stukken uit dien tijd voor, o.a. d.d. 30 Oc tober 1369, 12 Mei 1377 en 20 December 1381. Eveneens in het testament van Catharina van Bredreode vrouwen van Polanen van het jaar 1370: „In den eersten soo kies ick myn leger stede tot Monster, bij mijn lieven Heer, mijnen Man, die Godt genadigh sij ende daartoe so bespreecke ick totter Papelijcker prove een pont Hollants 's-jaers euwelyck duerende tot mijne grave mede te gaen, •item die capellie in der capellen die heer Jan van Hoochmade nu ter tijd heeft een pont hollants 's-jaers". Tot executeurs van dit testament werden benoemd Philips van Polanen, en Gerard van Poelgeest, rid ders, (deze laatste was Heer van Hoogma de) en neef van Catharina, en Philips van Tetterode (zwager) schildknaap. Zij tee kenden en zegelden dit testament in 1370, Dominica post Petri et Pauli. (Zondag na 29 Juni). In een acte van 4 Maart 1383 lezen wij Johannes, genaamd van Hoogmade, kape laan in de parochiekerk van Monster en in de kapel van Hoogmade. Zeer waarschijnlijk is Jan Beterwille en Jan van Hoogmade, dezelfde persoon. Hij resideerde in Hoogmade en kreeg vermoe delijk van Catharina van Brederode de ka pelanie in Monster, omdat zij met Gerrit van Poelgeest geparenteerd was. Het zal menigeen vreemd klinken, dat iemand kapelaan is van Monster, ten zui Het spreekt van zelf, dat deze toestand door de kerkelijke overheid en door de be volking niet gaarne gezien werd. Vandaar dat er talrijke acten zijn, waarin staat, dat de pastoor of kapelaan zich verplicht om in zijn parochie te wonen en zelf de dienst te doen en wanneer hij naar elders zou vertrekken, zijn benoeming zou vervallen. In 1405-6 werd Willem van Poelgeest, kapelaan in Hoogmade; deze was de twee de zoon van Gerrit van Poelgeest t 1489 en Gilisje Hodenpijl. Zijn oudste broer werd Heer van Hoogmade t 1518. Zijn zuster was de bekende Aleida van Poelgeest, Hof juffer van Albrecht van Beyeren, die tij dens de Hoeksche en Kabeljauwsche Twis ten in 's Gravenhage vermoord werd in het jaar 1392. In 141920 werd kapelaan in Hoogmade Geaard van Leyden. De bewoners van Hoogmade hadden dus wel een eigen kapel, maar behoorden on der de parochie van Esselijkerwoude, waar de meeste kerkelijke diensten moesten ver richt worden. Gezien de toestand der we gen uit dien tijd of liever het gebrek aan wegen, en het vele water dat hier was, gaf het vaak moeilijkheden om naar Esselijker woude te gaan, vandaar dat Gerard van Poelgeest in 1438 aan Paus Eugenius IV het verzoek richtte, om de kapel van Hoog made tot parochiekerk te verheffen. De Paus droeg op 7 November 1438 op aan Henricus Robertszoon, den Deken van Naaldwijk, van 1422—1460, geboortig van Leiden, om te onderzoeken of de mede- deelingen van Gerard van Poelgeest, juist waren. Deze Deken passeerde 22 September 1439 een acte, die in het archief van de Heerlijkheid Hoogmade bewaard is ge bleven. De stichtingsacte van 22 Sep tember 1439, 's morgens te 9 uur In een vrij lange inleiding verhaalt hij, dat hij op 22 September 1439, juist op het uur der tertsen ('s morgens 9 uur) in tegen woordigheid van notaris Martinus Her- manszoon, clericus, (iemand die een lagere wijding ontvangen heeft) van het bisdom Utrecht en van Everard Johannes Nicolaas van Gouda, kanunnik van de kerk van St. Pancraskerk te Leiden, Pieter de vlaminc priester en van Gerard Wit priester, in wiens huis de acte gepasseerd werd. Hij verhaalt dan, dat hij op den Zondag na St. Bartholomeus (24 Augustus) een pau selijke bulle ontvangen heeft, waarin hem wordt opgedragen een onderzoek in te stel len. Gerard van Poelgeest had n.L aan den Paus bericht, dat Hoogmade op een grooten afstand van de parochiekerk in Esselijkerwoude (Woubrugge) gelegen was, terwijl er nog een groot water tusschen lag (de Wijde Aa), zoodat het vaak levensge vaarlijk was in den winter ter kerke te gaan om de sacramenten te ontvangen of kinderen te laten doopen, hetzij door den storm, hetzij door het ijs, en het zelfs voor gekomen was, dat zieken zonder de H.H. Sacramenten gestorven waren. Gerard van Poelgeest had verder nog medegedeeld, dat de kapel ruim voorzien was van inkomsten H1LLEGOM Zilveren Jubileum. Gisteren was het 25 jaar geleden, dat de heer H. Disseldorp hij de Coöperatie „Onderling BeLang" al hier bij de afdeeling baJkkierij in dienst trad. De jubilaris werd ontvangen door het vol tallige bestuur, commissarissen en het per soneel. Nadat allen hadden plaatsgenomen werd de feesteling toegesproken door den voorzitter, den heer L. Burggraaf, die met zijn felicitatie tevens een danikwoord sprak voor hetgeen Dissledorp in trouw en ijver heeft getoond. Hij bood vervolgens de ge bruikelijke enveloppe aan terwijl aan Mevr. Disseldorp bloemen werden aangeboden. Namens het personeel sprak de heer Van Dongen, die den collega huldigde en diens vriendschap en hulpvaardigheid en hem een mooie Leeslamp aanbood. Inmiddels wer den ververschingen aangeboden. De Jubi laris dankte bestuur en collega's voor de waardeerende woorden en de stoffelijke be langstelling en hoopte nog lang te mogen arbeiden in den werkkring, die hem lief werd. Die dank bracht spreker ook namens zijn echtgenoote. De post deed het overige, terwijl de fees teling den verderen dag in huiselijken kring doorbracht. Des avonds kwamen de col lega's ten huize van den heer Disseldorp feestvieren. Coöp. Raüfeisenbank verbouwd. Gis teren werden we uitgenoodied door het Be stuur der Bank, om eens in oogemschouw te komen nemen, wat er aan de inrichting is veranderd. Door den heer Snater, Kas sier der Bank, werden we welwillend rond geleid. Bijgebouwd zijn: een wachtkamer, een nieuwe bestuurskamer met parketvloer, schitterend glas mi lood en nieuw meubi lair. Verder de meest moderne brand- en inbraafcvrije kliuis en safé-inrichting, gele verd door de fa. Marens te Doetinchem, couponkamertjes, gelegenheid voor archief. De Kassier heeft tegelijke een betere wo ning gekregen. Betimmering en betegeling •zijn juweelen van goeden smaak en dege lijkheid. De kruis weert niet minder dan 3000 K.G. en de plaatsing daarvan, was een moeilijk werk. De nieuwe centrale verwar ming, tevens de minst stofproduceerende, is aangebracht. De teekenaar-ontwerper, de heer J. W. M. v. d. Bosch te Heemstede, heeft eer van zijn werk, dooh de aannemer, de Fa. Th. v. d. Hoorn Zn, alhier, niet minder. De groote omvang, die het Raiffei- senibedrijf hier de laatste jaren heeft ge nomen, maakte de uitbreiding noodzakelijk. De zaak is flink aangepakt en het geheel doet denken aan een nieuw opgezet Bank gebouw. LISSE HARMONIE „ADOLiF KOLPING". Een lauwerkrans en een wisselbeker. De R. K. Harmonie „Adolf Kolping" kwam gisteravond in feestvergadering bij een, omdat op dezen avond de op het laatst gehouden concours te Stompwijk behaalde Burgemeester Keijzer-wisselbeker feestelijk zou worden uitgenoodigd. Tot deze bijeen komst waren uitgenoodigd de burgemeester en bezittingen en men bereid was aan de kerk van Heer Jacobswoude een behoor lijke schadevergoeding te betalen. Tevens verzocht hy hem en zijn opvolgers patro- naatsrecht te geven om telkens als er een pastoorsplaats vrij kwam, een nieuwe pas toor aan te stellen. De deken van Naaldwijk verklaart in de acte, nadat hij letterlijk de pauselijke bul heeft aangehaald, dat hij alles tot driemaal toe onderzocht heeft, juist bevonden heeft en dat hij na herha? 1de verzoeken van Ger rit van Poelgeest aan de pauselijke bul uit voering zal geven, terwijl aan de kerk van Heer Jacobswoude een billijke schadever goeding gegeven is. Daarom verklaart hij plechtig in het bij zijn van de bovenaangehaalde getuigen en van den notaris, dat, vanaf dat oogenblik (22 September 1439) 's morgens 9 uur de kapel van Hoogmade is afgescheiden van de parochiekerk van Heer Jacobswoude en tot parochiekerk verheven is. De vergoeding aan de parochie van Heer Jacobswoude heeft bestaan in een ver goeding van 300 grossen (stuivers) te be talen met 100 stuivers per jaar en dus ge durende 3 jaren. Dit bedrag was bestemd voor den pastoor. Een vergoeding voor de kerk was niet noodig, omdat deze rijk ge noeg was. De kerk van Hoogmade had in dien tijd reeds groote bezittingen. Uit een giftboekje, eveneens in het archief van de Heerlijkheid Hoogmade aanwezig, blijkt dat aan de kerk groote giften gedaan worden, bestaande uit landerijen en erfpachten. Deze lande rijen lagen allen in Alkemade of Wou brugge. In welk jaar dit boekje geschreven is kan men vrij nauwkeurig benaderen pl. 1470. Een van de laatste acten die daar in voor komen is een gift van 1470. De laatste gift met een andere hand geschreven is de gift van de eerste pastoor van de nieuwe pa rochiekerk, Mijndert Aernoutszoon. Deze Mijndert is de eerste pastoor in Hoogmade geweest. Zijn graf ligt nog in de Ned. Herv. kerk te Hoogmade. Hij was geboren te Alk maar en stierf 29 Juli 1471, 71 jaar oud. In de zerk is de priesterkelk uitgebeiteld met de woorden: Bidt voor sijn siele om Gods wille. In dit graf liggen meerdere pries ters begraven. De tegenwoordige Ned. Herv. Kerk is in 1729 door de Heerlijfeheic Hoog made gebouwd op de fundeering van de oude katholieke kerk, die in 1576 aan de Hervormden is overgegaan v. Rycfoevorsel en burgemeester Keijzer, re&p. van Lisse en Leidsohendam, voorts de plaatselijke Geestelijkheid van „St Agatha", de eerw. Broeders van de pa rochie van die H. Engelbewaarders, den Ge meente-secretaris, den heer J. C. de Haan, de Katholieke Raadsleden, het bestuur van den R. K. Volksbond, de R. K. Gemengde Zangvereeniging, de beeren Dr. Haas'e en Dr. Simonis en nog andere notabelen uit de gemeente. Verreweg de meesten hadden aan de uitnoodiging gehoor gegeven, zoo dat in de prachtig versierde zaal van het Bondsgebouw al spoedig en gezellige toon heerschte. Van den Z.-H. Bond van Harmonie- en Fanfarecorpsen waren aanwezig èe voor zitter en sceretaris, de heer en Volgering uit Langeraar en Peters uit Rotterdam. De feestavond werd geopend met een marsch door „Adolf Kolping" ander leiding van haar Directeur, den heer K. v. d. Knaap uit Rijswijk, hetgeen er al direct de stemming in bracht. Het openingswoord werd vervolgens gesproken door Wethou der P. Warmerdam Cz. Spr. wees er op, dat „A. K." de medewerking van den burgerij hard en zeer hard noodig heeft. Welkom en tegelyk hulde bracht hij den bekwamen Directeur, dien heer v. d. Knaap voor zijn kundige leiding, waardoor hij deze ver eeniging op zoo hoog niveau wist te bren gen. Hij dankt allen voor die spontamen medewerking in het verleden en hij vroeg alles steun voor de toekomst. Hierna bracht „A. K." een mooi num mer ten gehoore, waarna het woord werd verleend aan Burgemeester v. Rijckevor- sel, om den lauwerkrans uit te reiken. Spr. zeide, dat het hem een voorrecht was dezen lauwerkrans, te Stompwijk be haald, en welke door den Pastoor van Stompwijk was beschikbaar gesteld, aan de feestvierende vereeniging uit te reiken. Hij wenscht Directeur en werkende leden geluk met dit succes. Hij wees er op dat de ver eeniging in stijgende lijn blijft want in 1930 behaalde zjj den beker met 361 punten en in 1939 met 369 punten. Spr. zeide dat de vereeniging zich overtuigd kan houden van den steun en medewerking van het Ge- bemeentebestuur getuige de toegezegde subsidie. De heer Warmerdam heeft er op gewe zen, dat de vereeniging finencieele steun zoo hard van noode heeft; welnu ik voor mij geef me thans op als donateur en om te beginnen schenk ik „A. K." een instru ment. Men beschouwe dit niet als ijdel- heid doch als een spontane uiting van medeleven met deze hoogstaande vereeni ging. Wij wenschen „A. K." in de toekomst veel succes en een royaler bestaan. Een daverend applaus brak hierna los. De heer Warmerdam dankte den burge meester voor zijn hartelijke woorden en zijn prachtig voorbeeld, dat naar hij hoopte, navolging zou vinden. Door „A. K." werd hierna ten gehoore gebracht „De Rozenkrans1", hetwelk aller aandacht had1! Het woord was thans aan Burgemeester Keijzer, die zeide gaarne naar Lisse te zijn gekomen, temeer, omdat hij 9 jaar geleden ook hier mocht komen om dezen wissel beker uit te reiken. Spreker zette voorts uiteen, dat hij eertijds was aangezocht tot oprichting van dezen Bond én dat is mede een reden, dat door ham een beker werd beschikbaar gesteld. Als eere-voorzitter van den R. K. Bond drong hij erop aan, dat alle 'katholieke vereenigingen zich bij den Bond zouden aansluiten, in plaats van hun krach ten en bijdragen te geven aan z.g. neutrale vereenigingen. Vervolgens sohetste hij de groote verdiensten van „A. K." en hij prees het voorbeeld zooeven gegeven door Bur gemeester v. Rijokevorsel, Spr. hoopte dat dit vooibeeld navolging zou vinden. Hij wensohte directeur en leden geluk met het behaalde succes en hij uitte daarbij den wensch, dat hij nu geen 9 jaar zal behoeven te wachten om den beker definitief aan „Adolf Kolping" te kunnen uitreiken, waarna hij. hem aan den voorzitter, den heer W. Verdegaal, overhandigde. Na een mooi nummer van „A. K." bracht de heer Warmerdam een woord van dank aan Kapelaan Nicolaas voor diens steun en medewerking aan „A. K.", terwijl hij vervolgens Burgemeester Keijzer dankte voor zijn waardeerende woorden ten op zichte van de vereeniging gesproken', waar na spr. het woord gaf aan den zeereerw. PERSONENAUTO TE WASSENAAR TEGEN VRACHTAUTO GEREDEN Een dame gedood, drie personen gewond Gisteravond om ongeveer half elf heeft op den Rijksstraatweg te Wasse naar, ter hoogte van de Houtlaan een ernstig ongeluk plaats 'gehad. Langs de rechterzijde van den weg stond een vrachtwagen, beladen met aardappelen, geparkeerd. De bestuurder, P. J. D., uit Rotterdam, bevond zich juist onder den wagen, om een band af te nemen, toen uit de richting Leiden een personenauto bestuurd door den heer H. J. N., uit Overschie, snet groote snelheid naderde en tegen den vrachtwagen botste. D. wist zich op het laatste moment nog in veiligheid te stellen en bleef ongedeerd. Op ongeveer 7 a 8 meter voorbij de vrachtauto, sloeg de personenauto om en kwam tot stilstand. De echtgenoote van den bestuurder, de 47-jarige mevr. P. J. N.v. O. kwam onder den wagen terecht en was op slag dood. De be stuurder kreeg glasscherven in het oog, terwijl zijn 16-jarige dochter het lin kerdijbeen brak. De vierde inzittende, de 16-jarige Engelsche logé B. N., uit Londen, kwam met eenige schaafwon den en den schrik vrij. Het voorloopig onderzoek wees uit, dat den bestuur der van de vrachtauto geen schuld treft. Alle gewonden zijn naar het St. Fran- oiscusziekenhuis te Rotterdam ver voerd. heer Pastoor v. Zuylen. Deze zeide, dat het hem goed deed in zijn parochie zoo'n prachtige harmonie te be zitten. Het is voor de parochie een voor recht een R. K. Harmonie te bezitten, om- 'dat men door 'haar gewaardeerde medewer king onze priesterfeesten zoo prachtig wor den opgeluisterd. Spr. hoopte dat alle ka tholieken, zooveel zij kunnen, het voorbeeld van onzen Burgemeester zullen navolgen en die R. K. Harmonie steunen, opdat deze zal kunnen blijven bestaan zoolang de pa rochie van St. Agatha zal bestaan. Hierna werd het woord verleend) aan den heer F. G. N. Beissens, voorzitter van de R. K. Gemengde Zangvereeniging „St. Gre- gorius", die directeur en leden geluk wensohte met het behaalde succes. Hij schetste, hoe tusschen beide vereenigingen meermalen samenwerking is geweest en dat beiden op verschillende concoursen een uitstékend figuur maken. Hij hoopte, dat zijn dezen weg steeds mogen blijven voort gaan en dat de samenwerking van langen duur moge zijn! Aan het slot sprak de heer Warmerdam een woord van dank aan alien, die hadden medegewerkt dezen avond zoo schitterend te doen slagen, zich in het bizonder rich tend tot den bescheiden voorzitter, den. heer Verdegaal, die niets nalaat om door zijn vooibeeld „A. K." te steunen. Onder het spelen van een vroolijke marsch door „A. K." ging men welvoldaan huiswaarts. OEGSTGEEST Scheepsbouw. Dinsdagmiddag is van de scheepswerf Fa. Gebr. Akerboom te Oegstgeest met goed gevolg te water gela ten het zeewaardige dubbelschroef motor jacht „Yame", gebouwd voor Engelsche rekening. Dit jacht hetwelk onder architec tuur van het Technisch Bureau voor Scheepsbouw H. W. de Voogt te Haarlem is gebouwd heeft een afmeting van 17 bij 3.80 meter. Voor de voortbeweging zijn ge plaatst 2 stuks C.L.M. Dieselmotoren van 50 P.K. elk. Inwendig is het jacht van de nieuwste en modernste inrichting. Over enkele dagen zal het op eigen kracht naar Londen vertrekken en op de in October te houden groote Motorboat Show te Londen geëxposeerd worden. De demissionaire minister van Defensie, dr. J. J. C. van Dijk, bracht Dinsdag een bezoek aan de 8ste batterij van het 14de bataljon der luchtdoelartillerie. - De inspectie der troepen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 10