DE ZUID-TIROLERS VAN HUIS EN
ERF VERJAAGD
Theorie en praktijk
„hloed en bodem"
Letteren en Kunst
DINSDAG 11 JULI 1939 30ste Jaargang No. 9384
3>e Geid&cli£0oii/Ya/nt
Bureaux Papengracht 32. m r r* r* T r T H F \T ¥7 H.T HM C T D T1/ T \1 Adv' en Abonn.-tarieven rfe pag H
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935. D A Go L A O V CJ O K J_i Mj I. U Ij W Ij W II JVl J. K lli la. lli W Giro 103003. Postbns H,
Een Jood onderscheiden!
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Dr. Colijn en de N. S. B.
't Kan nu duidelijk zijn voor een ieder,
dat de kabinetscrisis is uitgebroken over
de wetsontwerpen 367 (werken-Westhoff)
en 411 (bestrijding jeugdwerkloosheid.) Het
eerste ontwerp hadden de ministers Colijn
en De Wilde op6 April mede geteekend;
het tweede ontwerp had eveneens de mi
nisterraad goedgekeeurd en dateert van
10 Mei.
Daarna zijn blijkbaar de inzichten van
de niet-katholieke ministers in den minis
terraad gewijzigd.
Dit is de eenvoudige, klare werkelijk
heid, waarin de oorzaak van de kabinets
crisis voor ons open ligt.
En 't is zeker gewenscht, daarop zij
't dan ook bij herhaling de aandacht te
vestigen.
Natuurlijk staat het „Nationale Dag
blad" wéér vooraan onder degenen, die
uit de kabinetscrisis een anti-katholiek
vuurtje wilden stoken.
Had het blad voordien geen enkel goed
woord over voor dr. Colijn, bejegende het
tot nu toe dr. Colijn op de meest smake-
looze en de meest smadelijke wijze, tot
diepe ergernis van alle weidenkenden
nu is plotseling dr. Colijn de man gewor
den, met wie de katholieken geen mee-
ningsverschil mogen hebben! In het mee-
•ningsverschil tusschen dr. Colijn en de vier
katholieke ministers stelt zich het blad on
voorwaardelijk en hartstochtelijk aan de
zijde van dr. Colijn!
Niemand zal aan de N. S. B. mogen ver
wijten, dat zij haar anti-katholiek karak
ter en anti-katholiek streven verbergt!
De Kabinets-crisis
Mr. dr. D. A. P. N. Kooien heeft
vanmorgen bezoek ontvangen van prof-
mr. C. P. M. Romme, minister van So
ciale Zaken.
Vanmiddag heeft de voorzitter van de
Anti-Revoiutionnaire Kamerclub, de
heer J. Schouten, een bezoek afgelegd
bij dr. D. A. P„ N. Kooien.
Bovenstaande mededeeling kan er o.i.
op wijzen, dat de kabinetsformateur bezig
is de „partijen" in het meeningsverschil,
dat in het kabinet is gerezen, bij elkaar
te brengen. Als dit waar is en de heer
Kooien hierin zou slagen, zou naar onze
overtuiging de beste oplossing van de
crisis zijn bereikt.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
LONDEN: Chamberlain heeft zijn ver
klaring in het Lagerhuis afgelegd. En hij
heeft niet alleen, zooals trouwens alge
meen verwacht werd, verklaard, dat En-
lanid Polen bij een ingrijpen in Dantzig on
middellijk te hulp zou komen, maar hij
heeft ook de argumenten van Hitier rustig
(maar grondig weerlegd.
Natuurlijk wijzen de Duitsche bladen
Chamberlain's houding af. En waar deze
eerlijke tegemoetkomendheid betoonde,
buit de Duitsche pers dit op Duitsche wijze
uit.
Zooals de Berliner Boersenzeitung doet,
diie schrijft: Voor ons beteekenen Cham
berlains verklaringen slechts een bevesti
ging van ons recht op het Duitsche Dant
zig en van het recht der Dantzigers op
terugkeer naar het Rijk. Dit recht kan
niet worden uitgewischt. Het is als eisch
gesteld, en zal, met of zonder Engelands
vriendelijke medewerking in vervulling
gaan.
Merkwaardiger is een artikel, dat de „Pe
tit Parisien" publiceert. Het is een artikel
van dr. Hermann Rauschnigg, den vroege-
ren nationaal-socialistischen president val
den senaat van Dantzig en uit dien hoofde
leider van de regeering der vrije stad. Dr.
Raschnigg, die eertijds medewerker van
Hitler was, heeft zijn ambt in November
1934 vrijwillig neergelegd. Hij schrijft o.a.:
Er schijnt uit de huidige crisis geen uitweg
te zijn, aangezien Hitier de grondige wij
ziging, die sedert den vorig en zomer in de
politieke situatie is ingetreden, nog niet
begrepen heeft. Men moet zich afvragen,
hoe het mogelijk is, dat de nationaal-socia-
listische Fuehrer, die toch tot dusver in de
meeste zijner politieke daden is gebleken
een koel en realistisch rekenaar te zijn, die
Het besluit van MussoUni en
Hitler om de Zuid-Tyro-
lers naar Duitschland
te deporteeren, heeft
allerwege een ver
pletterenden In
druk gemaakt
van
(Van een bijzonderen correspondent).
WEENEN, 8 Juli 1939.
„Geen plek op aarde is zoo schoon
Als wat mij Gode gaf ten woon,
Mijn land, door de natuur zoo rijk
getooid,
Tyrol, u zal ik nooit verlaten, nooit!"
Tallooze malen hebben wij dat gezon
gen, vroeger in onze onbezorgde jeugd,
toen het nog een van de vele tientallen
liederen uit ons mooie zangboekje was,
welke we zongen zonder erbij te denken.
Later aan het front, toen onze dagen dik
wijls zwaar waren van het heimwee naar
onze schoone bergen. Daarna is het een
lied van belijdenis geworden, toen het on
zalige Versailles-verdrag ons oer-Duitsche
Zuid-Tyrol tQewees aan Italië. Hoe hebben
we het niet met honderdduizenden gezon
gen dien merkwaardigen avond op den
Weener Ring, toen het besluit van Ver
sailles was gevallen. Was het niet als een
eed van trouw welken wij aan onze broe
ders van Zuid-Tyrol zworen. Hoe don
derde niet onze kreet tegen de palëiz'èn
aan den Ring omhoog: „Nie vergessen".
Nooit vergeten, dat hier een stuk van ons
eigen land, dat hier een stuk van een oer-
Duitsch volk in vreemde handen was ver
kwanseld. Machteloos stonden we toen,
smaad op smaad moest de overwonnen
Oostenrijker over zich heen laten gaan,
maar één overtuiging behielden we:
Vroeg of laat, maar ééns zou Zuid-Tyrol in
de groote Duitsche familie wederkeeren.
We togen aan den arbeid. In onze Deut
sche Schulverein hielden we vast aan
Zuid-Tyrol. We zongen ervan, we spraken
ervan. Tezamen met de vereeniging voor
het „Duitschdom in den Vreemde" heb
ben we meer dan vijftien jaar geofferd
voor het geheime maar breedvertakte
werk om de Zuid-Tyroler jeugd in Duit
sche inrichtingen en Duitsche families on
der te brengen en ze zoo voor het Deutsch-
tum te behouden. Wij kweekten den prach-
tigen geest van verzet tegen de veritaliaan-
sching, wij vestigden overtuigingen, die
niet gebroken konden worden door ker
ker of verbanning. En dat Zuid-Tyrol na
twintig jaren van Italiaansche propagan
da nog in merg en been Duitsch is, is te
danken aan het ijveren der Duitsche cul-
tureele groepen in Oostenrijk en Zuid-
Duitschland.
„Dat is natuurlijk een plompe leugen",
merkte mij een der weinige verkoopers van
buitenlandsche dagbladen aan den Ring
op, wijzende op de berichten over het plan
van Hitler en Mussolini om de Duitsche
bevolking van Zuid-Tyrol naar gebieden
in Duitschland te deporteeren. Natuurlijk
was dat een plompe leugen. Zooiets kwam
ja niet in de verste verte in aanmerking.
Hoe verpletterend werkte dan ook niet de
mededeeling van Duitsche zijde, dat in
derdaad tusschen beide machthebbers een
overeenkomst is gesloten, waarbij die de
portatie een feit zou worden. De indruk
welke dit besluit allerwege maakt, is ge
weldig. Men vraagt zich af of men droomt,
of hier niet een schandelijke mystifica
tie in het spel is. Maar neen,.... het be
sluit is genomen. Het wordt reeds uitge
voerd. In Weenen zijn groote aantallen
Duitschers uit Tyrol reeds gearriveerd
Dit is het grootste verraad, dat ooit aan
het Duitsche volk gepleegd is.
Wat is nu de theorie van bloed en
bodem?
het voor en tegen afweegt, thans nog niet
de fundamenteele beteekenis inziet van de
geweldige nationale inspanning van Frank
rijk en Engeland. De gevolgen van dit niet-
begrijpen dreigen alleszins tragisch te zijn.
De vredelievende mogendheden trachten
steeds blijk te geven van hun goeden wil
tot samenwerking met het pacifistische
Duischland. Zij doen aanbiedingen. Doch
de ontvangér van deze voorstellen be
schouwt ze als teekenen van zwakheid.
En dat is juist, waarvan Chamberlain
Hitler heeft trachten te overtuigen, in de
hoop, dat deze zich bezinnen zou. In het
belang van den vrede.
Waar zijn de mooie woorden uit
„Mein Kampf" nu?
Waar is het woord van Hitier dat
hij nooit den Duitschen mensch, waar
ter wereld ook, in den steek zal la
ten?
Is dat het loon voor al de ellende,
al de vernedering, al de kwelling,
welke Tyrol om Duitschlands wille
geleden heeft?
Is dat het loon voor de Kaisertreue
Tyrolerjager, die Italië onder den
grooten wereldoorlog hebben staande
gehouden aan den Isonzo?
Is dat het loon van de jeugdleiders
van onderwijzers en onderwijze
ressen, van vaders en moeders, die
de Italiaansche gevangeniskelders
hebben getrotseerd en hardnekkig
Duitsch bleven spreken en in het
Duitsch bleven onderwijzen?
In de Duitsche pers heet het, dat Mus
solini aan Duitschland de Zuid-Tyroler te
rugschenkt. Zoo durft men dit bedrog nog
noemen. Het is niet te begrijpen, dat het
mogelijk kan zijn, dat het waarheid gaat
worden, dat men den Tyrolers van huis en
erf verjagen zal. Zij zijn niet te scheiden
van het land waar ze geboren zijn, ze aar
den niet in den vreemde
Toen bij de tot standkoming van het as-
verbond het bevel uit Berlijn kwam, dat
in Zuid-Duitschland de actie van de Deut
sche Schulverein en van de „Verein für
das Deutschtum im Auslande" moest wor
den stopgezet, hebben we begrepen, dat wij
van Hitier voor Zuid-Tyrol niet veel meer
te verwachten hadden. Maar niemand,
zelfs de ijverigste nationaal-socialist heeft
kunnen denken, dat zulk een vreeselijk be
sluit genomen zou worden.
Vergeefs heeft Italië geprobeerd dit kern
land van het Deutschtum te ver-Italiaan-
schen. Bozen werd Bolzano, Sankt Ull
rich werd Ortisei, Klausen werd Chiusi,
Toblach werd Dobbiaco, Bi'ixen werd Bres-
sanon, Tertzig werd Vipitena en het
Pustertal werd Valle di Pustrie. Maar elke
Tiroler hield het bij het oude vertrouwde
Duitsch. Met honderden werden ze ver
bannen naar Calabrië. Mannen en jongens
werden naar de kazernes in Calabrië ge
bracht en mochten de spitsroe loopen in den
Abessijnschen oorlog, in de hoop, dat zij
daar zouden sneuvelen. De prefect van den
Opper-Adigo de Siciliaan Mastromattei
dacht den eenen dag na den andere de ver
nuftigste denationaliseeeringsmethoden uit.
Niets baatte. De Tyroler bleef als honds
trouw aan den Duitschen aard. Toen heeft
Mastromattei zijn meester Mussolini het
vernuftige .plan ingefluisterd: Mussolini
•bood bij voorbaat zijn as-genoot de kwitan
tie aan „Geef mij Zuid-Tyrol voor goed,
■dan schenk ik u de Zuid-Tyrolers
Nu zijn zij voor de keuze geplaatst: naar
Duitschland of naar Calabrië. Met bijna
250.000 zullen ze het land der vaderen, het
land van Andreas Hofer, van Walter von
der Vogelweide hebben te verlaten. Voor
500 millioen zal Italië al den Duitschen
eigendom van Duitschland overnemen....
En de Duitsche autoriteiten durven het
voor te stellen alsof de uittocht reeds vrij
willig zou begonnen zijn, omdat tiendui
zend Rijksduitschers reeds aan het
bevel zouden gevolg gegeven hebben.
Maar zoo zal het niet gaan. Wij laten ons
niet levend van onzen bodem sleuren, zoo
verklaren de Tyrolers op de bergen en in
dalen. Nog liever steek ik mijn boerderij
in brand en vlucht met vrouw en kinde
ren naar de bosschen. Een ander belooft,
dat hij zijn aanranders zal neerkogelen,
zoolang hij nog kogels zal hebben
De geest der Tyroler-vrijschutters leeft
nog. Zetten de as-regeeringen him plan
nen door, dan zal hier een bloedig drama
zich afspelen. En 't is zeker met het oog
daarop, dat, zooals hier heden Zaterdag
verluidt, alle buitenlanders thans op stel
en sprong het land verlaten moeten. Bij
dit verraad zijn geen getuigen noodig!
DE UITWIJZING VAN VREEMDELINGEN
UIT ZUID-TIROL.
De E. N. I. T., het Italiaansche bureau
voor toerisme te Amsterdam, verzocht ons
mede te deelen, dat de uitwijzing binnen
24 uur van alle vreemdelingen uit Zuid-
Tirol (Zie pag. 5) geen betrekking heeft
op toeristen. Alleen de vreemdelingen, die
in Zuid-Tirol wonen, moeten allen binnen
24 uur dit gebied verlaten.
BRITSCH-JAPANSCHE BESPREKINGEN
BEGINNEN NIET VOOR MAANDAG.
TOKIO, 11 Juli. (A. N. P.). Het ministe
rie van buitenlandsche zaken en dat van
oorlog zijn het, naar Domei meldt, eens ge
worden over de politiek, welke bij de a.s.
Britsch-Japansche besprekingen zal worden
gevolgd. Echter is niet te verwachten, dat
de besprekingen vóór Maandag zullen aan
vangen, daar de Japanneezen in interde
partementale besprekingen nog technische
kwesties moeten regelen.
Over de onderscheiding door minister
Funk die uiterlijk geen hyper-ar isdhen
indruk maakt uitgereikt aan dr. Hirsch-
feld, schrijft de „Volkskrant":
De Duitsche minister van Economische^
Zaken, de heer Funk, die hier op bezoek is"
heeft aan een noenmaal bij den Duitsdhen
gezant, dr. Hirschfeld, directeur van Han
del en Nijverheid aan het departement van
Economische Zaken, namens den Duitschen
rijkskanselier het kruis van verdienste der
orde van den Duitschen Adelaar met de
ster uitgereikt.
Op zioh zelf is deze onderscheiding niet
van buitengewone beteekenis. Ze behoort
tot de internationale hoffelijkheden, die
staatshoofden uitwisselen.
Maar nu is het merkwaardig, dat het
Nationale Dagblad keer op keer heeft ver
zekerd, dat de oorzaak der moeilijkheden
in het handelsverkeer met Duitschland ge
legen is in het feit, dat de Nederlandsohe
regeering volhardt in het afvaardigen van
den „Jood" Hirschfeld naar Duitschland
voor het voeren van handelsbesprekingen.
In Duitschland kan men dien „Jood" niet
luchten of zien. En een verstandige Neder
landsche regeering zou zioh dus beijveren
hem te vervangen door een man, die te
Berlijn meer persona grata was.
Wat zal het N.S.B.-dagblad nu in verband
met de aan dr. HirsChfeld toegekende on
derscheiding te zeggen hebben? Zal zij
minister Funk en den Duitschen rijkskan
selier (Hitier) afvallen? Of wat zal ze ver
zinnen om den „Jood" een nieuwe opstop
per te bezorgen? Misschien dat het „poli
tieke katholicisme" minister Funk misleid
heeft? Laten we afwachten.
EEN BRABANTSCHE SCHILDER.
Men schrijft ons uit Den Haag:
We hebben hier in 't hartje van de oude
stad Westeinde 1, vlak bij den Haag-
schen toren een K. R. O.-bureau, dat
tevens dienstbaar wordt gemaakt voor an
dere goede dingen.
Zoo heeft de „Bond Zonder Naam" er
wekenlang beslag op gelegd om den vol-
ke te toonen, hoe vele en velerlei blijken
van sympathie hij uit allerlei oorden ont
ving een expositie, welke gestadig veel
kijkers trok.
Ook heef tde etalage jonge dames ver
toond in beeltenis dan die hier niet
met K. R. O.-speldjes mochten colportee-
ren en deze daarom achter 't raam te koop
aanboden.
Thans is er een tentoonstelling van wer
ken van den Helmondschen schilder Vic
tor Jacobs. Was deze tot dusverre een on
bekende in de breedere kringen der kunst
wereld, hij zal stellig niet onbekend blij
ven.
Jacobs toch is een rasechte schilder, die
dieper zoekt dan de oppervlakte van
menschen en dingen. Dit blijkt wel het dui
delijkst uit zijn portretten. Achter 't ven
ster staat b.v. een geteekend meisjeskopje,
„kinderleed" getiteld, dat in ons oog wel
een der mooiste stuken van de expositie is.
Het huilen staat de kleine nader dan 't
lachen en er hoeft ware het een levend
kindje nog maar een kleinigheidje bij
te komen, of het zal tranen met tuiten
stroomen. Een dergelijk moment van kin
derverdriet zóó gevoelig te kunnen vast
leggen, dit verraadt stellig een ongewoon
talent.
Er vallen meer van zulke welgeslaagde
portretstudies te bewonderen, zoowel in
crayon als in olieverf, waarbij telkens des
schilders zoeken naar vertolking van ge
moedsgesteltenis te erkennen valt.
Ditzelfde valt te zeggen van zijn schilde
rijen naar de natuur. Ook hierbij is niet
het onderwerp de hoofdzaak, maar de stem
ming, welke de artist er in waarneemt. Hij
schildert een oude huizinge.e maar noemt
zijn stuk „De Poort", ongetwijfeld wijl de
ze 't meest tot hem sprak van al wat de
eeuwen door langs die poort uit en in
ging. Hij durft het aan een sobere venster
omlijsting te schilderen, in een hoek waar
van een groen bloempotje staat, en noemt
dat dan „kloosterraam". En waarlijk: deze
naam is welsprekend. Wie wel eens een
klooster bezocht herinnert zich onmiddel
lijk zulke uitkijkjes.
Victor Jacobs, dat „kloosterraam" is al
verkocht, maar er zal nog wel meer dan al
leen de herinnering aan een veelbelovend
schilder van u hier achterblijven.
NIEUWE CREDIETEN VOOR HET
BRITSCHE LEGER.
LONDEN, 11 Juli. (A. N. P.). Men ver
wacht, dat het ministerie van buitenland
sche zaken vandaag een suppletoire begroo
ting voor een aanzienlijk bedrag zal pu-
bliceeren, om in de loopende behoeften van
de legeruitbreiding te voorzien.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Chamberlain's verklaring inzake Dant
zig (2e blad).
De emigratie der Zuid-Tirolers naar
Duitschland (2e blad).
De vredesactie van Z. H. den Paus (2e
blad).
Ciano in Spanje (2e blad).
150 Dooden bij de kruitontploffing in
Spanje (2e blad).
Nieuwe eischen van Molotov (2e blad).
Binnenland
De kabinetscrisis. (1ste blad).
Steun goedgekeurde pootaardappelcn
oogst 19,39. (2de blad).
Onderzoek naar de oorzaak van de „IJs-
vogel"-ramp. (2de blad).
De stand van groenten- en fruitgewas
sen. (2de blad).
Lelden
Resten van den ouden
Stadhuisgevel
„Oud Leiden" verzoekt
om behoud
De Vereeniging „Oud-Leiden" heeft on
der dagteekening van 26 Juni j.l. een ibrief
gericht aan het College van B. en W. van
Leidien luidende als volgt:
Naar het bestuur van de Vereeniging
„Oud-Leiden" van den Voorzitter van Uw
College heeft vernomen, is er nog geen be
stemming gegeven aan de zandsteanen
bouwfragimenten van dien ouden stadhuis
gevel, voor zoover deze niet in den her
stelden stadhuisgevel konden word'en op
genomen.
Ondier deze bouwfragmenten bevinden
zich fraaie stukken, die uit kunsthistorisch
oogpunt van belang zijn om bewaard te blij
ven.
Ook in het belang van de kennis van het
oude Leidsche stadhuis dienen o.i. ver
schillende oorspronkelijke beeldhouwwer
ken niet verloren te gaan.
Wel is waar zijn ten behoeve van den stad
huisgevel op loffelijke wijze van verschil
lende stukken copieën vervaardigd, doch de
origineel© stukken, waarvan er verschil
lende behooren tot den gevel van Lieven
de Key (1597) hebben daardoor 'geenszins
aan waarde ingeboet.
De bijgevoegde foto's van enkele bouw
fragmenten mogen, naar het 'bestuur ver
trouwt, Uw College toonen, dat onder de
overgebleven stukken waardevolle beeld
houwwerken zioh 'bevinden.
Op grond van het boven vermelde ver
oorlooft het bestuur zich tot Uw College te
wenden met het verzoek de van het oude
stadhuis afkomstige bouiwf ragmen ten, die
niet in den herstelden gevel zijn opgeno
men, voor zooveel van 'belang, voor Leiden
te willen behouden door deze fragmenten
op de een of andere wijze te bewaren.
