DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
NEUTRALITEIT
DINSDAG 2 MEI 1939
30ste Jaargang No. 9326
3e Êcid^^Soii^ant
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935.
Adv. en Abonn.-tarleven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
■-
Y De Katholieke vrouw
De. tot ons aller diep leedwezen, overle
den dr. Mia van der Kallen heeft ons weer
'ns een voorbeeld gegeven van den ontzag
lijken, eerbiedwekkenden invloed, welke
van de vrouw, als zoodanig, kan uitgaan;
van de rijk-vruchtdragende arbeidskracht,
welke de vrouw, als zoodanig, kan ontwik
kelen.
De katholieke vrouw is in het sociale,
charitatieve leven, in het werk van het
apostolaat der Waarheid een onmis
bare kracht.
Zij kan haar diensten geven op velerlei
terrein zij kan haar diensten geven als
religieuse en als leek. in het klooster en in
de wereld.
Er is voor geen enkele vrouw reden,
om te denken, dat zij geen nuttig werk kan
verrichten.
Niet allen kunnen arbeid praesteeren in
grooten en weidschen kring. Maar óók de
bescheiden, de méést bescheiden arbeid
voor den evenmensch, voor de uitbreiding
van Gods Rijk op aarde kan voorbeeldig
en voortreffelijk zijn!
De vrouw kan zoo veel goeds doen, waar
toe de man niet in staat is!
De vrouw kan dat door haar specifiek
vrouwelijke eigenschappen, waardoor zij
ook in 't bijzonder op sociaal en charitatief
terrein vaak veel gemakkelijker goede re
sultaten kan bereiken, dan de man. De
vrouw kan dat bij de uitoefening van haar
beroep en daarbuiten, in het gezinsleven
en in het sociale leven.
De vrouw uit alle standen kan nuttig
werk doen, zij ,'t dan ook op verscheiden
wijze, op verschillend gebied.
Van haar, aan wie veel gegeven is, zal
ook meer gevraagd worden, dan van haar,
aan wie minder is geschonken. Ook op den
stand, de maatschappelijke positie, de ont
wikkeling, op het geestelijk zoowel als op
het stoffelijk bezit van de vrouw rust een
sociale hypotheek, rusten verplichtingen
ten opzichte van anderen, ten opzichte van
de gemeenschap, evenals op het bezit van
den man.
De vrouwen, speciaal die van maat-
schappelijk-hoogeren stand, moeten, even
als de mannen, er zich voor hoeden, dat zij,
aangetast door liberale begrippen en
coquétteerend met alles wat neutraal
is. onthouden aan de katholieke a c-
t i e, wat zij aan de katholieke actie zou
den kunnen en móeten geven! Onder het
valsche mom van breede opvattingen,
van niet willen meedoen, aan, een, terecht
als verkeer veroordeeld, separatisme,
verwaarloozen zoo velen, katholieke vrou
wen en katholieke mannen, in meerdere of
mindere mate, hun apostolische roeping als
Katholiek, te veel zoekend eigen eer en
eigen grootheid, in plaats van te dienen
te dienen de katholieke zaak
Deze laatste terloops gemaakt opmerking
wordt ons ook ingegeven door het voor
beeld van een vrouw, als Mia van der Kal
len, apostel voor de katholieke sociale ac
tie, voor de katholieke pers in één
woord: voor alle uitingen van katholiek
apostolaat.
In haar voorbeeld kan elke katholieke
vrouw zien, dat zij, als vrouw, werkelijk
groote voor God: groote dingen kan
doen, als zij principieel, echt en waar ka
tholiek is!
DUITSCHERS IN POLEN
VEROORDEELD
WARSCHAU, 2 Mei (A.N.P.). Te
Gniezno zijn drie jonge meisjes van Pool-
sche nationaliteit doch van Duitsche af
stamming, veroordeeld tot gevangenis
straffen, varieerend tusschen 18 en 6 maan
den, omdat zg gepoogd hebben een ver-
eeniging van meisjes op te richten naar
het voorbeeld van de Bund Deutscher
Maedchen. Te Tczew in Pommeren is een
rentmeester tot 18 maanden gevangenis
straf veroordeeld, omdat hij zijn arbeiders
opdracht had gegeven hem met „Heil Hit-
Ier" te groeten, hieraan toevoegend, dat
binnenkort deze groet in dit gebied ver
plicht zou zijn.
Verder is een Danziger veroordeeld tot
negen maanden gevangenis wegens belee-
diging van de Poolsche natie en provoca
tie.
De neutraliteit van ons vaderland heeft
tijdens den wereldoorlog herhaaldelijk in
groot gevaar verkeerd. Zoowel de gealli
eerde en geassocieerde mogendheden als
de centralen hebben verschillende malen
daden gesteld, die „op het nippertje af'
waren te beschouwen als schendingen der
Nederlandsche neutraliteit.
Nooit echter is het gevaar dier schen
ding grooter geweest dan in April 1918. En
het merkwaardige is, dat juist dit uiterst
gevaarlijk moment aan ons volk onbekend
is gebleven. En toch zijn wij toen héél
dicht aan den rand van het oorlogsgevaar
geweest.
Ritmeester graaf Karl von Hertling, de
zoon van den toenmaligen Rijkskanselier
en diens adjudant, vertelt daarvan in zijn
boek „Ein Jahr in der Reichskanzlei".
Hier zyn de interessante feiten:
Het laatste groote Duitsche offensief in
het Westen had juist succes. De keizerlijke
legers trokken zegepralend op tot dicht
bij Amiens en tot Armentières. Generaai-
kwartiermeester Ludendorff stond in die
dagen op het hoogtepunt van zijn macht
en was, zooals altijd het geval was L>ij
succesvolle offensieven, zeer overmoedig".
In zulk een stemming was hy niet bang
voor nieuwe vijanden, getuige 1917, toen
hij door toestemming te geven voor den
onbeperkten duikbootenoorlog het conflict
met Amerika provoceerde.
Op den 21sten April 1918 gebeurde het
volgende: Kanselier von Hertling verbleef
in het groote hoofdkwartier te Spa. Zijn
zoon Karl vertelt: „Wij hadden des avonds
na tafel, zooals altyd, whist gespeeld en
mijn vader was naar bed gegaan, terwijl
overste von Winterfeldt, (gedelegeerde
van "het opperste legerbestuur, bij de
Rijksregeering) en de heer voh Radowitz,
onderstaatssecretaris van Buitenlandsche
Zaken) en ik nog over den oorlogstoestand
spraken. Om 11 uur kwam een dringend
telegram uit Berlijn voor den Kanselier.
De heer von Radowitz opende het. Het be
vatte de mededeeling van von Kühlmann,
den staatssecretaris van Buitenlandsche
Zaken, dat het opperste legerbestuur van
plan was, „ohne weiteres in den nachsten
Stunden" in Zeeuwsch-Vlaanderen binnen
te rukken. De aanleiding voor dezen plot-
selingen extratour was, zooals beweerd
werd, het feit, dat Engelsche vliegers her
haaldelijk over het neutrale Hollandsche
gebied vlogen en dat Holland toonde niet
in staat te zijn, dit met succes te beletten.
In deze aangelegenheid waren reeds her
haaldelijk nota's gewisseld en Holland had
zich ook herhaaldelijk bereid verklaard,
om zijn „Lufthoheit" te handhaven. Wijl
echter dat binnenvliegen der Engelsche
vliegers niet ophield, waarschijnlijk omdat
de Hollandsche regeering geen middelen
bezat, om dit geheel te beletten, was de
opperste legerleiding klaarblijkelijk tot de
opvatting gekomen dat er genoeg woorden
waren gewisseld en dat men tot daden
moest overgaan. Hoofdschuddend las de
heer von Radowitz het zonderlinge tele
gram en verzocht overste von Winterfeldt,
direct telephonisch met de opperste leger
leiding in verbinding te treden. Dit ge
beurde en wij ontvingen het geruststellen
de bericht, dat de opperste legerleiding in
géén geval zonder uitdrukkelijke toestem
ming der Rijksregeering iets zou onder
nemen. Wij hielden ons gerechtigd, de
nachtrust van den Kanselier niet te storen.
De toestemming is ook niet den volgenden
dag, evenmin als later, gegeven.
Tot zoover Karl von Hertling.
Uit dit verhaal blijkt:
le. dat Zeeuwsch-Vlaanderen en'dus ge
heel Nederland in het allergrootste gevaar
heeft verkeerd in April 1918;
2e. dat Ludendorff zonder oorlogsver
klaring (ohne weiteres in den nachsten
Stunden") Nederland wilde binnenvallen;
3e. dat op het laatste oogenblik Luden
dorff het door hem niet verloochende plan
van de toestemming der Rijksregeering af
hankelijk maakte;
4e. dat Ludendorff aangehouden heeft,
want Hertling schrijft, dat noch den vol
genden dag noch later die toestemming is
gegeven.
Uit het verhaal van von Hertling blijkt
niet, hoe staatssecretaris von Kühlmann
het plan was te weten gekomen. De Kanse
lier in het hoofdkwartier wist van niets.
Kühlmann, die twee dagen tevoren, op den
19den April, uit Spa naar Berlijn was ge
komen, had op de een of andere wijze ken-
nie van het roekelooze plan gekregen. De
vraag is en blijft: op welke wijze? Dit punt
is tot dusverre niet opgehelderd.
„Tyd"
PRINS BERNHARD NAAR HET
BUITENLAND
Men meldt ons van officieele zijde, dat
Prins Bernhard heden voor korten tijd
voor particuliere aangelegenheden naar
het buitenland is vertrokken.'
Na eenige dagen in Noord-Italië te heb
ben doorgebracht reist Z. K. H. naar
Reckenwalde voor een kort bezoek aan
zijne moeder H.D.H. Prinses Armgard.
DE WERELD 11^
VOGELVLUCHT
LONDEN. Acuut oorlogsgevaar is
er op het oogenblik niet, maar er is nie
mand, die de situatie vertrouwt. Wij leven
in een toestand van latente spanning en
elk oogenblik kan die latente toestand
overslaan in een acuut gevaar.
Engeland gaat voortdurend door met
zich tegen het gevaar te beveiligen. Gis
teren heeft Chamberlain bij het parlement
het aangekondigde wetsontwerp tot invoe
ring van den dienstplicht ingediend.
Het zal ongetwijfeld worden aangeno
men, ondanks het verzet van Labour en
sommige liberalen.^
Met Ierland geeft het haken en oogen,
omdat de premier van Zuid-Ierland niet
wil, dat de wet van toepassing zal zijn op
de in Engeland wonende Ieren, terwijl de
premier van Noord-Ierland dat wel wil.
De premier van Zuid-Ierland, dc Valera,
is van meening, dat het bewind van Noord-
Ierland door de meesten niet gewild is en
slechts kunstmatig in het leven wordt ge
houden. Het ontwerp heeft echter toege
geven aan den wensch van Noord-Ierland.
Voorts heeft ae Engelsche regeering
kennis gekregen *an- nieuwe Arabische
voorstellen tot oplossing van de haast on
ontwarbare Palestijnsche puzzle. De Brit-
sche regeering heeft haar meening nog
niet kenbaar gemaakt.
moveerde mej. Van der Kallen onder zeer
groote belangstelling aan de Katholieke
Universiteit te Nijmegen tot doctor in de
letteren en wijsbegeerte op een proefschrift
over de poëzie van Hadewych en op stel
lingen. Haar promotor, prof. Van Ginne-
ken. noemde haar promotie een voorbeeld
van iemand, die reeds jaren de doctoraalstu
die had beëindigd en dan voor den dag
kwam met een fleurige sappige dissertatie.
Dit was van des te meer belang daar de
promovenda gedurende de tusschenliggen-
de jaren haar geheele persoon in dienst
had gesteld van de Katholieke Actie, niet
alleen in Nederland, maar tot ver over de
grenzen.
Daags na haar promotie heeft zij tenge
volge van een tandbehandeling een infectie
gekregen, welke door het bloed is gesla
gen. Alle middelen, waarovc^ de medische
wetenschap beschikt, zijn aangewend om
dit kostbare, nog zooveel belovende leven
te redden. Doch men stond machteloos.
Dr. Mia van der Kallen t
In de pers wordt het werken en streven
van de zoo*-begaafde dr. Mia v. d. Kallen
in zeer waardeerende woorden herdacht.
Algemeen is de deelneming met het
groote verlies, dat de Graal lijdt en in de
Graal katholiek Nederland.
In de „Tijd" schrijft H. o.m.:
„Een zwaar verlies treft De Graal. Een
der jonge vrouwen, die precies tien jaren
geleden vol toewijding haar schouders zet
ten onder de taak, haar door Mgr. Aenge-
nent opgelegd; den bouw van een vrouwe
lijke jeugdbeweging voor katholieke actie
in het bisdom der groote steden, een de
zer jonge vrouwen, dr. Mia van der Kal
len, overleed na een maandenlangen strijd
tegen den dood.
Mia van der Kallen was een leerlinge
van prof. Van Ginneken en trad, nog eer
zij haar studie in de Nederlandsche lette
ren voltooide, in de door haar leermeester
gestichte congregatie der „Vrouwen van
Nazareth", die zich bezig hield met den
alweer door prof. Van Ginneken ingezet
ten retraite-arbeid onder andersdenkenden
en met het sociaal-religieuze werk voor
het fabrieksmeisje. Mia van der Kallen in
teresseerde zich vooral voor dit laatste. Zij
ging zelf als fabrieksmeisje aan de machi
nes staan om het leven en de nooden van
haar zusters uit den arbeidenden stand te
leeren kennen. Tot het laatste toe heeft
zy die belangsteling behouden. Tot het
laatste toe bleef zy er op aandringen, dat
men langs officieelen weg de toestanden
zou bestudeeren, die zy had leeren kennen
toen zij onder de fabrieksmeisjes werkte.
Toen de Vrouwen van Nazareth, bui
ten hun oorspronkelyken opzet en hun
eigen bedoelingen, door Mgr. Aengenent
werden belast met de organisatie van een
diocesaan vrouwelijk jeugdwerk, een
apostolaat, dat hen, en onder hen ook Mia
van der Kallen, tot ver over de grenzen
bracht, want tot in Australië toe werden de
congregatie en de jeugdbeweging overge
plant was het Mia van der Kallen, die
met één der andere vrouwen den arbeid
der eerste ure verrichte, een arbeid, die
binnen het Haarlemsche bisdom en daar
buiten veel misverstand en miskenning
heeft ontmoet. Toen in het Haarlemsche
de grondslagen waren gelegd, ving zij op
nieuw den pionierssfrijd aan in Berlijn,
waar zij onder de zeer moeilijke omstan
digheden van 1933 aan de Graal zulk een
vasten voet wist te verschaffen, dat deze
katholieke jeugdbeweging zich nog steeds
wist te handhaven."
Aan een „in memoriam" in de „Maasbo
de" ontleenen we:
„Op 14 December van het vorig jaar pro
Maandenlang neeft zy in het St. Elisabeth-
Gasthuis te Leiden haar pijnlijk lijden met
bewonderenswaardige heldhaftigheid ge
dragen. In volledige overgave aan Gods
heiligen wil heeft zij daar gisteravond haar
schoone ziel aan haar Schepper teruggege
ven.
Een smartelijk verlies.
Maar in het licht van het H. Geloof,
waaraan zy in groote edelmoedigheid haar
geheele rijk-begaafde persoonlijkheid had
gewijd, een heerlijk, heroiek einde."
Amsterdam's Raadhuisbouw
EEN ONVERWACHT EN BEVREEMDEND
RESULTAAT VAN EEN PRIJSVRAAG.
B. en W. van Amsterdam beschou
wen de prijsvraag, welke het beoogde
resultaat niet heeft opgeleverd, voor
geëindigd. Zij vragen den Raad mach
tiging zich in verbinding te stellen
met de architectencombinaties Duintjer
Komter en Berghoef-Vegter.
In het Amsterdamsche gemeenteblad is
gisteravond een nieuwe voordracht van
B. en W. inzake den raadhuisbouw ver
schenen.
Daarin zeggen zij te meenen, zich met de
slotsom van de jury inzake de besloten
prijsvraag te moeten vereenigen, n.l. dat
het definitieve schetsontwerp, in den zin
van art. 9 van het prysvraagreglement door
de prijsvraag niet is verkregen, ondanks de
groote moeite, die de inzenders zich hébben
gegeven aan het voortreffelijke werk, dat
in vele opzichten is tot stand gebracht, en
dat de thans gevolgde werkwijze, waarmede
werd beoogd langs den weg van een open
bare en een besloten prijsvraag tot het defi
nitief schetsontwerp te komen, derhalve
volgens de letter van genoemd artikel niet
het beoogde resultaat heeft opgeleverd.
Op grond daarvan stellen B. en W.
den raad derhalve voor zulks vast te
stellen en mitsdien deze prijsvraag voor
geëindigd te verklaren.
Zeer tot hun teleurstelling bied de uit
slag van deze prijsvraag B. en W. niet de
mogelijkheid den raad zooals zij by het
doen van hun voorstel terzake in 1936
meenden te mogen verwachten een plan
voor een nieuw raadhuis voor te leggen.
Bleef in zooverre derhalve de uitslag van
deze prijsvraag negatief, de besloten prijs
vraag heeft niettemin ook positieve resul
taten van waarde opgeleverd.
Ook de voormalige jury doelt h.i. hierop
in haar slotsom, luidende:
„Desalniettemin heeft de jury de
overtuiging, dat bij de voor de besloten
prijsvraag ingezonden ontwerpen, twee
plannen aanwezig zyn, welke door hun
bijzondere kwaliteiten de verwachting
wettigen, dat hieruit, zij het ook na
omwerking, het definitieve scheLont-
werp voor het raadhuis van Amster
dam kan worden verkregen. Deze plan
nen zyn de ontwerpen no. 159, motto
Meron en no. 201, motto Belfort. Zoo
de ontwerpers daarvan in de gelegen
heid worden gesteld hun ontwerpen
te herzien, is naar de meening der jury
de kans groot, dat een propect zal
worden verkregen, dat het zewenschte
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Chamberlain heeft gisteren het wetsont
werp tot invoering van den dienstplicht in
Engeland ingediend. (2de blad).
De 1-Mei-viering in het buitenland. (2de
blad).
Nieuwe Arabische voorstellen inzake de
oplossing van het Palestijnsche probleem.
(2de blad).
Binnenland
Een kolendampvergiftiging aan boord
van een schip te Rotterdam eischt twee
dooden (3e en 1ste blad)
Verhooging van Collegegelden. (1ste
blad).
definitieve schetsontwerp zou zijn en
dat dan niet in twee, doch in drie étap
pes zou worden bereikt.
Hoewel strikt genomen het uitbren
gen van een dergelijk advies niet werd
verlangd, in het hoofdstuk van het
prijsvraagreglcment handelende over de
taak en de bevoegdheid van de jury,
heeft daarom de jury toch gemeend,
uw college dit inzicht niet te mogen
onthouden".
B. en W. geven den raad in overwe
ging hen te machtigen zich in verbin
ding te stellen met de combinaties van
architecten van deze twee ontwerpen,
n.l. de heer M. Duintjer en A. Komter
J. F. Berghoef en ir. J. J. M. Vegter, ten
einde nieuwe ontwerpen voor den bouw
van het raadhuis te verkrijgen, waaruit
zoo mogelijk tenslotte een keuze voor
het definitieve ontwerp kan worden
gedaan.
B. en W. hebben terzake het advies van
den gemeente-advocaat ingewonnen. Wordt
hun de voorgestelde machtiging door den
gemeenteraad verleend, dan stellen B en
W. zich voor met deze architecten tijdens
hun arbeid voortdurend contact te houden,
waarbij hun de noodige aanwijzingen be
treffende de aan het gebouw te stellen gc-
bruikseischen kunnen worden gegeven,
zulks om te bevorderen, dat dc beide ont
werpen, die o.a. ook zullen moeten voldoen
aan de bepalingen der bouwverordening, in
een zoo ver mogelijk stadium worden ge
bracht.
Aan deze architecten ware voor hun ont
werp een tijd van één jaar te geven. Hun
zal voor hun arbeid een in overleg met hen
vast te stellen honorarium worden toege
kend.
B. en W. doelen voorts nog mede, dat de
leden der voormalige jury zich bereid heb
ben verklaard hen bij het met deze archi
tecten te plegen overleg en 'bij het beoor-
deelen van de door hen in te zenden ont
werpen by te staan en hen daarbij van ad
vies te dien.
DE HEER D. SPIERENBURG
die Zondag 7 Mei den dag hoopt te her
denken, waarop hy vóór vijftig jaar in
dienstbetrekking kwam bij den houthan
del der firma D. D. Noordman, aan den
Haagweg alhier.
GAFENCO BEZOEKT DEN PAUS.
VATIKAANSTAD, 2 Mei. (A. N. P.).
Vanochtend heeft Z.H. de Paus den Roe-
meenschen minister van buitenlandsche za
ken, Gafenco, in audiëntie ontvangen. Het
onderhoud duurde drie kwartier. Vervol
gens bracht Gafenco een bezoek aan Mgr.
Maglione.