v Katholieke armenzorg
BINNENLAND
WOENSDAG 26 APRIL 1939 30ste Jaargang No. 9321
S)e Gcicbclvc Sou/fca/nt
Bureaux Papengracht 32. Adv. en Abonn.-tarieven xle paf. 1
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 1L
011 nummer bestaal all
drie bladen.
Morgen viert het Katholiek Armbestuur
te Leiden zijn tweede-eeuwfeest.
Op den vooravond van dit zeer bijzon
dere jubileum waarover in ons blad al
reeds meermalen is geschreven willen
wij aan de bestuurderen der jubileerende
instelling, aan het R.K. Parochiaal Arm
bestuur, dat tevens het bestuur is van het
R.K. Wees- en Oudeliedenhuis, namens de
Katholieken van Leiden onze oprechten
gelukwensch aanbieden.
Onze oprechte gelukwensch met het feit,
dat, twee eeuwen lang, tot op heden de
zoo noodzakelijke taak van armenzorg, van
Katholieke armenzorg is kunnen worden
uitgeoefend en voortgezet.
Onze oprechte gelukwensch met het feit,
dat het erfdeel der vaderen is bewaard en
overgeleverd van geslacht op geslacht
en niet als een dood erfstuk, maar als een
levend bezit, dat aanpast op de verander
de tijdsomstandigheden en de wisselende
nooden. In een naar aanleiding van het
tweede-eeuwfeest verspreide circulaire
werd terecht geconstateerd, dat het Katho
liek Armbestuur er naar streeft, „om op
rijke ervaring steunende voorzichtigheid te
doen samengaan met jeugdig-frissche
voortvarendheid".
In onzen tijd is de Katholieke armenzorg
in een gemeente als Leiden gedifferen
tieerd, gespecialiseerd. 't Kan niet an
ders; al willen wij even terloops de vraag
stellen, of er niet wat meer gecentraliseerd
zou kunnen worden.
Maar, hoe gedecentraliseerd de Katho
lieke armenzorg ook is, in het Katholiek
Armbestuur bezitten wij toch in zekeren
zin een Centrale, vanwaar uit en waarheen
alle vertakkingen van onzen armenzorg
kunnen loopen.
De Katholieke armenzorg is het meest
essentieele, het meest wezenlijke van de
Katholieke actie Katholieke actie, ge
nomen in uitgebreiden zin.
En degenen, die het voorrecht hebben,
zich speciaal te mogen wijden aan déze tak
van ons Katholieke leven dit voor velen
meest verborgen werk, dit bescheiden en
stille apostolaat zij mogen zich bewust
zijn, een bij uitstek schoone taak te ver
vullen.
Een bij uitstek schoone taak, als men
deze ziet in het licht der Katholieke le
vensbeschouwing.
De Katholiek weet, dat hij niet afdaalt,
zich niet vernedert, als hij gaat tot den
arme, omdat hij niet afdaalt, omdat hij
zich niet vernedert, als hij gaat.... tot
Christus.
Dat hebben we zoo vaak hooren zeggen,
dat het misschien langs ons heen gaat, dat
ons de ontzagwekkende beteekenis dier
woorden niet in de ziel grijpt. Maar
mogen wij deze waarheid aanvaarden als
een realiteit, beleven als een waarheid
van ons G e 1 o o f 1 Zóó beschouwd, is het
zonne-klaar, dat de armenzorg, ondanks
teleurstellende en ontmoedigende ervarin
gen, is een bij uitstek schoone taak.
Wij herhalen onzen gelukwensch aan
de bestuurderen der jubileerende instel
ling, die deze schoone taak van armenzorg
mogen uitvoeren. Wij willen ons gaarne
veroorloven, hierbij ook onzen geluk
wensch te voegen voor de administratrice-
inspectrice, aan wier toegewijden en zeer
gerespecteerden arbeid wij heel bijzonder
dachten, toen wij hierboven schreven, dat
het Katholiek Armbestuur, tot op zekere
hoogte, kan worden beschouwd als de Cen
trale van de katholieke armenzorg in Lei
den.
Heel speciaal feliciteeren wij de eerw.
zusters Dominicanessen, die de zorg dra
gen voor de verzorging, geestelijk en licha
melijk, van de weezen en oude lieden, en
wier met smetteloos-zuivere intentie ver
richte arbeid ook in de practijk aller
hoogachting en waardeering heeft.
Morgen zal Katholiek Leiden van gan-
scher harte meeleven met het twee-hon
derdjarig jubileum van Katholieke armen
zorg.
AANKONDIGING VAN DEN
DIENSTPLICHT IN ENGELAND.
LONDEN, 26 April (A.N.P.) Vanmid
dag te 15.45 zal minister-president Cham
berlain in het Lagerhuis de maatregelen
van den militairen dienstplicht aankondi
gen.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
VRIJWILLIGERS IN DIENST?
De Volkskrant behandelt opnieuw
de vraag, of de verlengde militaire dienst
plicht (waartoe, zooals men weet, de re
geering het plan heeft) niet door vrijwil
ligers kan worden waargenomen.
Het blad zegt er het volgende van:
„Van plaatsvervanging in den ouden zin
is geen sprake, evenmin van het ontko
men aan het oorlogsgevaar.
Dreigt dit, dan wordt tot mobilisatie
overgegaan en komen de „vrijgestelden"
vanzelf onder de wapenen.
Het gold derhalve het verminderen van
de persoonlijke last voor hen, die aan het
vaderland de tol der eerste oefening reeds
hadden betaald.
Dezelfde vraag kan worden gesteld nu
rtp minister van Defensie voornemens is,
hun die in de burgermaatschappij noode
kunnen worden gemist, groot verlof te ver-
leenen en ze door werklooze dienstplichti
gen te doen vervangen.
„Noode gemist kunnen worden" is een
betrekkelijk elastisch begrip: men kan het
ruim, men kan het eng uitleggen.
Bedoeling zal wel zijn, ook om niet in
willekeur te vervallen, het ruim toe te pas
sen: nog eens, het betreft geen oefening,
maar een verlengden diensttijd.
Nu heeft de minister aan werklooze
dienstplichtigen gedacht, hetgeen in zich
niet onbegrijpelijk is.
Maar onder die werkïoozen kunnen er
zijn en zullen er zijn, die kans, meer, uit
zicht hebben om weer aan werk te ko
mmen.
En voor deze menschen moet het bijzon
der hard zijn, die kans te zien ontglippen,
misschien voor langen tijd, wanneer zij tot
de dienst worden opgeroepen.
Ook de minister zal dit willen inzien.
In verband hiermee zouden wij in over
weging willen geven, niet de werkïoozen
voor de voet weg of naar een bepaalde
jaargang op te roepen, maar de gelegen
heid voor de werkïoozen open te stellen.
Vrijwilligers dus.
Er is weinig of geen gevaar of men zal
voldoende manschappen krijgen: wij voor
zien zelfs een groote toeloop.
Zij die geen of gering uitzicht op plaat
sing in hun b°driif hebben zullen blij zijn
de rol van stempelaar te vervangen door
een eerlijke bezieheid.
Tevens zou, wilde de minister een proef
nemen met vrijwilligers, daarin een toets
steen kunnen worden gevonden voor het
denkbeeld, den komenden verlengden
diensttijd zooveel mogelyk door vrijwilli
gers te laten vervullen.
Bieden zich thans veel en veel vrijwil
ligers aan, dan heeft men ook een waar
borg voor welslagen bij een proef op groo-
ter schaal.
Mocht het nu maar vrijwilligers drup
pelen, dan zou men van de toepassing van
het denkbeeld voor een heele lichting van
zelf moeten afzien.
Het betreft, nu de militaire lasten in
zoo hooge mate gaan worden verzwaard,
de maatschappelijke ontwrichting en het
maatschappelijk ongerief binnen de nauwst
mogelijke grenzen te houden."
De ouderen zeggen:
„Wij vochten
school en volk vrij
en zochten
steeds de eerste ry
als 't goldt gevaar te keeren!"
De jongeren antwoorden:
„Wij bouwen
kerken als 'n wal
en houwen
fel en blijven pal
tot 't Kruis zal triomfeeren!"
Giro 135198 „Bisschopsfonds"
H. Sondaal, pr. Secr.-Penn.
Oegstgeest.
KARDINAAL HINSLEY OVER DEZEN
TUD.
Op de jaarvergadering van de „Catholic
Truth Society" verklaarde Kardinaal Hins-
ley. Aartsbisschop van Westminster:
„In de laatste weken was ik zeer be
zorgd en ik voelde mij terneer gedrukt. Ik
heb gewenscht, dat wij eenvoudig de pers
zouden kunnen afschaffen, de bioscopen
sluiten, aan wilde staatslieden en redenaars
een spreekverbod opleggen, opdat de arme
menschen rustig hun dagelijksche plichten
zouden kunnen vervullep. Ook al zou dit
alles maar voor 14 dagen of voor een
maand kunnen geschieden, dan meen ik,
dat er een kans was op vrede".
DE WERELD ll4
VOGELVLUCHT
LONDEN: Wij zitten nog altyd in de
mist; soms schijnt de nevelsluier wat dun
ner te worden en slaken wy hoopvolle
kreten, maar weldra wordt het weer don
ker en dreigend.
Vrijdag zal Hitier antwoorden op de
voorstellen van Roosevelt Wij verwachten
geen klaar antwoord, maar iedereen ziet
er toch met spanning naar uit. En in af
wachting van dat antwoord, waarvan men
hoopt, dat het de mist verscheuren zal,
kijkt men scherp naar alles wat er mee
in verband gebracht kan worden.
De Britsche ambassadeur is te Berlijn
teruggekeerd en wij meenden, dat dit ge
daan was als gevolg van een in uitzicht
gestelde verbetering van de situatie. Het
heeft er echter alle schijn van, dat het een
gebaar van Lenden is geweest, dat te Ber
lijn met hooghartige koelheid is bejegend.
Ofschoon de Britsche ambassadeur erom
gevraagd had, is hij niet onmiddellijk door
de Duitsche regeering ontvangen. Men
heeft hem ijskoud laten wachten en dat
wekt den indruk, dat Berlijn er nog niets
voor voelt om een tegemoetkomende hou
ding aan te nemen.
Van zijn kant heeft Engeland het thans
tijd gevonden om het bericht te lancee-
ren, dat het Britsche kabinet besloten heeft
een wetsontwerp in te dienen tot invoering
van den dienstplicht. Engeland heeft ga
ranties gegeven aan verschillende landen
en het is vast besloten om die garantie ook
effectief te doen zijn door de vorming van
een sterk landleger, waaraan het in nor
male omstandigheden geen behoefte heeft.
Tegelijkertijd heeft de minister van finan
ciën de rekening gepresenteerd voor de
noodzakelijke korten, waaruit blijkt tot
welk een duizelingwekkende hoogte de
uitgaven voor de defensie zijn opgeloopen.
Als ooit het krankzinnige van den huidigen
toestand duidelijk in het licht gesteld is,
dan wel door deze millioenenrede. Twee
millioen pond sterling per dag alleen voor
defensie! Is het wonder dat de heele eco
nomie er door verstoord wordt?
Met de „Tromp" op
oefening
Prins Bernhard aan boord
De flottieljeleider der koninklijke marine
Hr. Ms. Tromp, is in zee en de zoeklich
ten, opgesteld rond de basis der Neder-
landsche marine, worden gericht op het
snelle schip, dat in de avonduren van
Dinsdag het laatste gedeelte van een één-
daagsche oefening afwerkt.
Deze schietoefening, welke gistermorgen
begon, werd bijgewoond door Z. K. H.
Prins Bemhard, die 's morgens per sloep
op de Tromp was aangekomen, welke op
de reede van den Helder voor anker lag.
De Prins was vergezeld door kapitein ter
zee, jhr. E. J. Holthe, adjudant van H. M.
de Koningin, en van zijn adjudant, kapi
tein J. K. H. de Roo van Alderwerelt.
De commandant van de marine te Wil
lemsoord, schout-bij-nacht H. Jolles, maak
te eveneens de geheele oefening mede.
Het was ongeveer elf uur, toen Prins
Bernhard aan de haven van Nieuwediep
aankwam, waar een sloep hem te kwart
over elf voor de statietrap van „De
Tromp" bracht. Prins Bernhard werd met
de militaire eerbewijzen ontvangen. Hy
was gekleed in de uniform van luitenant
ter zee le klasse.
Onmiddellijk na aankomst van den Prins
werden de ankers gelicht en kalm voer „De
Tromp" naar het lichtschip Haaks, waar
de schietproeven zouden worden gehou
den. Er stond veel wind, het schip stampte
nogal hevig, temeer, omdat deze Neder-
lrndsche fiottieljeleider geheel op snelheid
is gebouwd en daardoor buitengewoon
rank is.
In de longroom van de officieren, wier
sterke zeemansverhalen altijd grage ooren
vinden, merkt men evenwel van slinge
ren weinig en al pratende kortten wjj den
tijd tot het oogenbli, dat de eerste oefe
ning zou beginnen. Hierbij was het de be
doeling, dat „De Tromp" zou varen met
een snelheid van ongeveer 28 mijl, waar
bij dan met alle kanonnen aan voor- en
achterdek salvo's zouden worden gege
ven op een schietschijf, welke door een
sleepboot werd voortgetrokken.
Om twee uur was het met de verhalen
gedaan en onder leiding van den luite
nant ter zee 2e klasse, M. Smal, begaven
wij ons naar de brug, vanwaar wij de
schietoefening veilig konden bijwonen. De
gebruikelijke watten werden rondgedeeld
en hoewel men geneigd is, te lachen om
dezen voorzorgsmaatregel, krijgt men on
middellijk na het eerste salvo lust om de
heele doos watten rond de ooren te beves
tigen, want de klap is inderdaad „indruk
wekkend".
De officieren hadden hun posten inge
nomen bij het vuurleidingstoestel, dat over
dag gebruikt wordt en toen de schijf op
ongeveer 6 K.M. in zicht was, werd de
roode vlag geheschen ten teeken, dat er
geschoten zou worden. Vlak daarop daver
de het eerste salvo over het water. Na een
halve minuut kon men met het bloote oog
zien, dat in de buurt van den denkbeel-
digen vijand spuiten water omhoog werden
geworpen op de plaats, waar de granaten
iri het water terecht kwamen.
De luchtdruk op het schip zelf is ook al
vreeswekkend. Een enorme vuurstraal
schiet uit den mond van het kanon en het
is alsof het schip aan één zijde uit het
water wordt gelicht.
Ook hiermee doet men ervaring op, want
men weet niet, welke de uitwerking is van
zulk een schot op het schip zelf: de moge
lijkheid bestaat, dat er door den lucht
druk aan boord „stukken gemaakt" wor
den. Een gevolg hiervan was bijvoorbeeld,
dat de frigidaire onklaar raakte, zoodat
bij het diner de erste officier in plaats
van bier te drinken, een „bierplombière"
te eten kreeg
Heen en weer varend werden zoo in den
middag 15 salvo's afgegeven, hetgeen wil
zeggen, dat de vijand 90 schoten op zich
zag afgevuurd....
Prins Bernhard was steeds in de buurt
van de beide voorste geschutstorens. De
Prins fotografeerde vrijwel doorloopend,
liet zich door den commandant van „De
Tromp", kapitein ter zee L. A. C. M. Door
man, inlichten over de uitwerking van een
treffer en hij klom ten slotte in het
kraaiennest om van daaraf zoowel het
voor- als het achterschip te kunnen over
zien.
Zoo werden door „De Tromp" enkele
„runs" ondernomen, de machines werkten
op volle kracht, zoodat het achterschip bij
na onder water werd gezogen, de schoten
rolden over het water en aan boord was
het een en al bedrijvigheid, waarbij een
„burger" niet goed weet, waar hy zich
moet opbergen
Om 3 uur was de eerste oefening afge-
loopen. De tweede schietpartij zou plaats
vinden in den avond, wanneer het geheel
donker zou zijn.
Men behoeft zich niet af te vragen hoe
men aan boord van een schip der Neder-
lsndsche marine zijn vrijen tijd zal door
brengen. De gulle gastvrijheid van onze
zeemannen ls daarvoor te bekend.
De zon brak inmiddels door, de wind
ging liggen en wanneer men er niet zoo
zeker van was te varen op een zwaarbe
wapend schip, zou men zich kunnen wa
nen op een passagiersschip, dat een „crui
se" maakt door de wateren van de Noord
zee. In de officierslongroom werd vocht
geschonken, dat naar verluidt den
zeeman en den burger uitmuntend vrij
waart voor zeeziekte; korte cursussen in
de techniek van schieten werden aan de
buitenstaanders gegeven en tege-ijkertiid
werd er veel verteld door hen. die vaak
verre reizen deden.
Om 8 uur, na het diner, maakten wij
ons klaar voor de tweede oefening. De
nacht was helder en de maan trok zilveren
strepen over het water. In de verte aan de
kust speelden de zoeklichten van de kust
verdediging door de lucht en zy streelden
langs de contouren van „De Tromp", wel
ke zulk een nuttig oefeningsobject vormde.
Ergens in het water dreven twee schiet-
schrijven. Met onze oogen slaagden wij er
niet in, de duisternis te doorboren, mnar
het nachlrichttoestel keek scherper dan
wij. De officieren stonden op zij van de.
brug en toen „De Tromp" wederom op vol
le kracht was gekomen, de schuimmassa's
aan beide zijden van de boeg opkolkten,
flitsten eensklaps de enorme blauwe zoek
lichten van het schip aan en den vijand
lag al het ware in het daglicht. De kanon
nen spuwden vuur, eerst aan stuurboord,
daarna aan bakboord en de granaten vlo
gen op het doel af.
De officier van de wacht op de brug gaf
met eentonige stem de koers aan, welke
prompt herhaald werd door den roergan
ger: „tweehonderd, meneer", „honderdne
gentig, meneer"
Op een gegeven moment werd een vis-
scher in het nauw gedreven en „De
Tromo" vuurde niet. Maar kort daarop be
gon het gevecht opnieuw. Tot 's avonds
tien uur toeDe kanonniers konden in
rukken en de officieren kwamen in de
longroom nog wat napraten over de afge-
loopen oefening.
Inmiddels voer „De Tromp" terug naar
de reede om in den nacht te rusten.
Nadat de Prins van boord was gegaan,
begaf hij zich per auto van Den Heider
naar Soestdijk. Daarna was het onze beurt
om naar de wal te worden teruggebracht.
Een dag bij de marine is altijd te kort,
is een evenement in veile opzichten: offi
cieren en matrozen zijn paraat. Dat is be
langrijk.
Vrijdag zal „De Tromp" deelnemen aan
de vlootdagen, welke te Rotterdam wor
den gehouden. De flottieljeleider zai dan
van IJmuiden naar Rotterdam varen om
daar aan het feest luister bij te zetten
COULONDRE TE BERLIJN
TERUGGEKEERD.
BERLIJN, 26 April. (A.N.P.) De am
bassadeur van Frankrijk te Berlijn, Cou-
londre, is vanochtend te Berlijn terugge
keerd.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Engeland gaat de dienstplicht invoeren.
(2de blad).
De Engelsche begrooting. (2de blad).
De terugkeer der ambassadeurs te Ber
lijn. (2de blad).
Binnenland
Verpachting van boerderijen in de Wie»
rlngermeer. (1ste blad).
Een kwestie betreffende kerkbouw te
Eindhoven. (1ste blad).
Een oefening met de „Tromp". (1ste bl.)
DIENSTPLICHTIGE TE SOESTERBERG
VERONGELUKT.
Onder een tractor terecht gekomen.
Vanochtend is bij het vliegkamp Soester-
berg de dienstplichtige soldaat de Beer om
het leven gekomen.
De Beer sprong van een tractor, welke
een radiowagen voorttrok. Hij viel en
kwam onder den wagen terecht. Een der
wielen kreeg de ongelukkige over het
hoofd, waardoor de dood onmiddellijk in
trad.
Het stoffelijk overschot is naar het hos
pitaal vervoerd.
KERKBOUW TE EINDHOVEN.
Een kwestie over de aanbesteding.
Op de vragen van het Tweede Kamerlid
Kupers, luidende:
Is het juist, dat de minister geen aanlei
ding heeft gevonden, zulks naar aanleiding
van een verzoek van den Nederlandschen
aannemers- en patroonsbond voor de bouw
bedrijven. om te voorkomen, dat de bouw
van een kerk, die door het gemeentebestuur
van Eindhoven tot een bedrag van onge
veer 10 pet. van de totale bouwkosten
werd gesubsidieerd, zou worden aanbesteed
uitsluitend onder R.K. georganiseerde aan
nemers?
Zoo ja, is de minister dan niet van oor
deel, dat daardoor de overheid op onjuiste
wijze partij kiest in den strijd tusschen ver
schillende, met name neutrale en Roomsch
Katholieke organisaties?
heeft de minister van Binnenlandsche
Zaken, na de eerste vraag bevestigend te
hebben beantwoord, het volgende bescheid
gegeven:
De practyk om bij de uitvoering van wer-
ken, waarvan de noodzakelijke gelden ge
heel of goeddeels uit een overheidskas wor
den beschikbaar gesteld, alleen aannemers
en leveranciers van bepaalde geloofsopvat
tingen toe te laten heeft niet de instem
ming van den minister. Zulks geldt met na
me indien de uitgaven van de overheid
een verplicht karakter dragen. Van zijn op
vattingen in dezen heeft hij nog onlangs
blijk gegeven bij het uitlokken van het Ko
ninklijk Besluit van 25 Juli 1938, Staatsblad
no. 2353, betreffende de uitsluiting van
ambachtslieden te Spykenisse van werk
zaamheden ten behoeve van de bijzondere
lagere school aldaar. De verantwoordelijk
heid voor het stellen van voorwaarden ter
zake dient echter in de eerste plaats te be
rusten bij het bestuur, dat het subsidie
verleent. Met het oog hierop n in vefbaqd
met de omstandigheid, dat het gemeente
subsidie slechts pl.m. 10 pet. van de totale
bouwkosten bedroeg, heeft de minister In
het onderhavige geval geen aanleiding ge
vonden in te grijpen.
Wij zijn het met het antwoord van den
minister volkomen eens.
Zou er ook niet 'n een vraag kunnen wor
den gesteld b.v. inzake de restauratie
werken aan de Pieterskerk te Leiden.
Als wij ons niet vergissen, wordt deze
„goeddeels" bekostigd uit de publieke kas
sen en hebben katholieken geeh kans, daar
werk te krijgen.
WIJZIGING VAN DE DIENSTPLICHT
WET.
Wetsontwerp reeds Vrijdag in de afdeellng
van de Tweede Kamer.
Vrydag 28 April zal het wetsontwerp tot
wijziging van de Dienstplichtwet, tezaman
met vele andere ontwerpen, door de Twee
de Kamer in de afdeelingen worden onder
zocht.
In verband hiermede ligt het in de be
doeling dien dag geen openbare vergade
ring te beleggen.
