DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
19 April
Bidden
Nederland niet door
Duitschland
bedreigd
DONDERDAG 13 APRIL 1939
30ste Jaargang No. 9310
S)(2 £eid&cli£0oti/fcci/nt
Bureaux Papengracht 82.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935.
Adr. en Abonn.-tarleven *ie pag. I
Giro 103008. Poetbui 11.
Democratie en
dictatuur
Zy, die tot de geregelde lezers van ons
blad behooren, zullen wel weten, dat wij
geen blinde bewonderaars zijn
van de democratie in haar huidige vormen
er uitingen, in haar huidige mentaliteit!
Wij zi e n de excessen, de fouten en fei
len in de democratie en wij hebben deze
meermalen gesignaleerd wij hebben
daarop meermalen opbouwende cri-
t i e k uitgeoefend, betoogend: hoe 't ver
anderen kan en móet!
Wij zijn volstrekt geeh blinde bewonde
raars van de huidige democratie!
Maar wij zyn óók overtuigde voor
standers van de democratie, d.w.z.
van het politieke stelsel, waarin een ge
zonde volksinvloed wordt erkend.
En wij zijn overtuigde tegenstan
ders van elk politiek stelsel, dat den g e-
zonden volksinvloed radicaal
uitschakelt.
En, wanneer wij die stelsels, waarin de
gezonde vloksinvloed is uitgeschakeld, zien
in de practijk, dan staat het voor ons
vast, dat de Christen, de Katholiek als
zoodanig zijn steun en vertrouwen daaraan
niet mag geven.
Dat is onze eerlijke overtuiging.
In een artikel „Weg met alle extremis
me" schrijft de Maasbode van gister
avond:
Voor ons, Katholieken, moet het
vaststaan: geen katholieke stem voor
de N. S. B. Als iemand als de nationaal-
socialistisch gezinde ds". Boissevain,
Ned. Herv. Predikant, op den man af
gevraagd, welke partij bij een conflict
tusschen kerk en staat den doorslag
zal geven onomwondenden antwoordt:
„De partij, die het wereldlijk zwaard
draagt, zal de eindbeslissing hebben",
dan weten wij méér dan genoeg, ook
al hadden onze „natuurlijke leiders",
de bisschoppen niet gesproken.
Niet alléén als Christenen, als Katho
lieken verzetten we ons tegen alle extre-
mime óók als vaderlanders.
Wat moeten de komende Statenverkie
zingen in het belang van het Nederland-
sche volk wel op de eerste plaats bren
gen? vraagt de „Maasbode" in het hier ge
citeerde artikel. En het blad antwoordt:
De afdoende nederlaag van elk extre-
mise.
't Schijnt ons overbodig, om in den bree-
de te betoogen, waarom dat resultaat op
de eerste plaats door de verkiezingen moet
worden bereikt in het algemeen belang van
ons volk.
Enkele maanden geleden zou 't nog wel
voor meerderen noodig zijn geweest. Maar
v/ij kunnen ons niet voorstellen, dat nu
nog niet de oogen van allen, die willen
zien, zouden zijn geopend!
Wij mogen er met gerustheid op
vertrouwen, dat het katholieke kiezers
corps op
WOENSDAG 19 APRIL
in ingebroken eenheid zal stemmen op
de lijsten der Katholieke Staatspartij, in
Noord en Zuid-Holland dus op
LUST 2
Welke lijst in den kieskring Leiden
begint met den naam van het lid van Ge
deputeerde Staten Mr. BOLSIUS, in den
Kieskring Gouda met den naam van het
Statenlid den heer DEERENBERG.
OOK URUGUAY WIL DEN
VOLKENBOND VERLATEN.
MONTEVIDEO, 13 April. (A.N.P.). Een
aantal senatoren heeft een ontwerp inge
diend, waarin zij voorstellen, dat Uruguay
uit den Volkenbond zal treden.
ONTPLOFFING IN AEROLOGISCH
OBSERVATORIUM.
FRIEDRICHSHAFEN, 13 April (A.N.P.).
In het aerologisch observatorium is vanmor
gen een ontploffing ontstaan. Het houten
gebouw werd vernield. Het is nog niet be
kend of mensch en levens verloren zijn ge
gaan. De ontploffing is ontstaan door een
ballon, dien men wilde laten opstijgen.
DE GEZONDHEIDSTOESTAND VAN
KONINGIN GERALDINE.
ATHENE, 13 April. (A. N. P.). De ge
zondheidstoestand van Koningin Geraldi-
ne is verbeterd, vanochtend was zij geheel
vrij van koorts.
Het zal wel nauwelijks noodig zijn, er
aan te herinneren, dat de verkiezingen
voor de Provinciale Staten, behalve een
gewestelijke, ook een algemeen politieke
beteekenis hebben, en van beslissend be
lang zijn voor de samenstelling der Eer
ste Kamer.
Dat deze Kamer nu al sinds 1904 een
overwegend rechtsche meerderheid heeft,
is te danken aan de Provinciale Staten,
die de leden van dit hooge Staatscollege
afvaardigt.
Tot in genoemd jaar waren de liberalen
aan de overzijde van het Binnenhof onaf
gebroken heer en meester geweest.
In de Tweede Kamer was de meerder
heid reeds jaren te voren naar rechts
verplaatst, met het gevolg, dat rechtsche
Kabinetten hadden kunnen optreden: het
kabinet-Mackay in 1888, het ministerie-
Kuyper in 1901.
Uitgemaakt was, dat de meerderheid
der Nederlandsche kiezers sinds lang tot
de christelijke partijen behoorde.
Maar door haar „getrapte" wijze van
samenstelling moest het geruimen tijd du
ren, voordat ook de Eerste Kamer daar
van het beeld te aanschouwen gaf.
En het zou nog langer hebben geduurd,
dan tot 1904, wanneer in dat jaar de Eer
ste Kamer niet ontbonden was, en in haar
geheel vernieuwd.
Dit ongewone gebeuren in onze parle
mentaire geschiedenis werd veroorzaakt
door het feit, dat de linksche meerderheid
der Kamer het oirbaar had geacht de door
de regeering ingediende wet op het hoo-
ger onderwijs te verwerpen.
De gevolgen waren verre van gunstig
voor de liberale partij.
Met 27 tegen 22 stemmen had zij de re-
geerings-voordracht kunnen afwijzen.
Maar het was haar laatste triomf geweest,
een echte Pyrrhus-overwinning.
Want na de verkiezingen keerde zij als
minde rheid in de Eerste Kamer terug,
waar rechts nu 31 zetels bezette tegen
links slechts 19.
De Staten van Zuid-Holland hadden tot
dit resultaat in ruime, of liever in de
ruimste mate het hunne bijgedragen.
Was de provincie weleer een burcht ge
weest voor het liberalisme door de ge
leidelijke uitbreiding van het kiesrecht
was deze burcht stuk voor stuk afgebro
ken, en had ten slotte de linksche meer
derheid plaats moeten maken voor een
rechtsche.
Bij de Staten-verkiezingen van 1898,
en later, werden den vrijzinnigen zware
verliezen toegebracht, en de Staten wa
ren dan ook overwegend rechtsch, toen
in 1904 de Eerste Kamer voor een radi
cale vernieuwing stond.
Zes liberalen moesten voor Zuid-Hol
land aftreden. Niemand van hen keerde
in de Kamer terag. Zij werden vervan
gen door drie katholieken, twee anti-re
volutionairen en één christelijk-histori-
sche.
Hiermee was over de samenstelling van
het College en over het lot der Hooger
Onderwijswet in voor rechts gunstigen
zin beslist.
En hieruit bleek tevens, van welk een
groot politiek belang de Staten-ver
kiezingen zijn, óók en vooral in ons volk
rijkste gewest.
Het lijkt niet ondienstig aan een en an
der even te herinneren nu de Staten-ver
kiezingen weer dicht op handen zijn.
Ook bij deze verkiezingen speelt Zuid-
Holland een voorname, een eerste
rol, en mag van de katholieke kiezers met
vertrouwen worden verwacht, dat zij him
doorslag-gevende positie zullen weten te
behouden en te bevestigen.
P. S.
INCONSEQUENTIE
„Het is een geluk voor vele menschen,
dat ze inconsequent zijn. Want ofschoon zij
een deel van het Geloof verliezen, houden
zij er toch minstens ook een deel van vast.
Zij zullen hierin slagen, zoolang de tij
den rustig zijn.
Maar wanneer er een tijd van strijd aan
breekt, dan worden zulke inconsequenties
een gevaarlijk moment voor de massa van
hen, die zich Christelijk noemen en geen
vaste overtuiging bezitten, waarop ze kun
nen steunen".
Aldus Kardinaal Newman.
De „Gelderlander" teekent hierbij aan:
Het lezen van liberale, soc.-demo-
cratische en z.g. neutrale bladen is voor
ons, katholieken, een inconsequentie,
die in deze verwarde tijden noodlottig
kan worden.
Deze opmerking van onzen collega zij be-
scheidenlijk ter overweging gegeven aan
de Katholieken, die nóg niet een Katholiek
dagblad lezen, terwijl zij in de gelegenheid
zijn, dat te doen'zonder eenig na
deel voor hen, omdat zij alle nieuws, da
hen interesseert, in hun Katholiek dag
blad kunnen lezen, en met het voor
deel, dat zij op de hoogte blijven van het
Katholieke leven en objectieve voorlichting
ontvangen in hun eigen Katholiek dagblad.
PLEIDOOI
voor ccn
Vrijwilligerscorps
Minister Colijn heeft mededeeling ge
daan van het voornemen der regeering, om
het leger permanent, blijvend op grootere
sterkte te brengen.
De regeering acht zulks noodig. En wij
betwijfelen, of iemand de verantwoorde
lijkheid zal durven dragen om deze mee
ning van de regeering te bestrijden. Wij
verstaan dan onder „iemand" iemand, die
op dat voornemen der regeering daadwer
kelijk invloed kan uitoefenen.
Naar aanleiding van deze mededeeling
bepleit de Volkskrant de instelling
van een vrijwilligers-korps.
Dit is een denkbeeld, dat niet het
zelfde is als dat van een vrijwilligers
leger, waarvoor jaren geleden in ons
blad een pleidooi is gevoerd.
Men baseerde dat pleidooi toen op deze
gedachten:
Als een deel der bevolking vrijwillig de
lasten van de landsverdediging wil dra
gen, dan moet de regeering niet dwin
gend optreden. Met andere woorden:
eerst dan komt voor de fegeering de nood
zaak, dienstp licht in te voeren, als er
niet voldoende vrijwilligers zijn
voor de landsverdediging.
Nu kunnen tegen een vrijwilligers-1 e-
ger bezwaren worden aangevoerd. Be
zwaren, niet alléén van financieelen aard:
een vrijwilligers-leger zal kostbaarder zijn;
ook andere bezwaren.
Diezelfde bezwaren treffen echter niet
de instelling van een vrijwilligers-k o r p s.
Wij laten nu de Volkskrant aan het
woord:
Met de middelen, waarover de re
geering thans krachtens de dienst
plichtwet beschikt, kan zij de ge-
wenschte permanente beveiliging niet
bereiken.
Daarom zint ze op nieuwe maatre
gelen.
Hetgeen de regeering zich voorstelt
zou ze kunnen bereiken óf door het
oprichten van een vrijwilligerskorps,
beroepssoldaten dus, óf door vergroo
ting van het jaarlyksche contingent,
óf door verier.;:ig van de eerste
oefentijd: geen elf maanden, maar
zeventien of achttien.
Naar men wil, zou de regeering tot
het laatste zijn besloten, daar uitbrei
ding van het contingent onevenredige
verhooging van kosten zou meebren
gen van materiaal en encadreering, ka
zerneering enz.
Een eerste oefeningstijd van ander
half jaar
Hiermee zou op een groot aantal
jongelieden een wel zeer zware last
worden gelegd, die voor velen een
ernstige belemmering zou kunnen
vormen voor hun maatschappelijke
loopbaan, hun maatschappelijke be
stemming toch.
Het behoeft niet gezegd dat hiertoe
slechts in de alleruiterste nood zou
mogen worden overgegaan, wanneer
letterlijk geen andere uitweg moge
lijk is.
Over een vrijwilligerskorps wordt,
behalve dat het is genoemd, niet ge
sproken.
Is het denkbeeld inderdaad zoo ver
werpelijk?
Men kome hier niet met de tegen
werping van de plaatsvervanging en
de bekende, gegronde grieven tegen
Ijet oude remplacantenstelsel.
Door een vrijwilligerskorps zou nie
mand worden vervangen, wordt geen
enkele dienstplichtige overbodig.
Het zou alleen voorkomen, dat dui
zenden nog langer aan hun maat
schappelijke werkkring werden ont
trokken, en het zou het voordeel heb
ben dat beroepssoldaten met meer
ervaring de posten aan de grenzen
zouden bezetten.
Het zou meer geld kosten, ongetwij
feld. maar wordt een grooter finan
cieel offer niet opgewogen door het
voorkomen van verdere maatschappe
lijke ontwrichting?
Moge daarom de regeering het vrij-
willigersdenkbeeld alsnog in ernstige
overweging nemen.
Wij onderstree pen dezen wensch gaarne.
Het Katholiek Comité van Actie
„Voor God" schrijft ons;
Nederland paraat.
Onze grenzen worden be
veiligd.
Allerlei maatregelen worden
genomen.
Vergeel niel: ie bidden
DUITSCHE PERS TEGEN DE
„NEWS CHRONICLE".
Het Duitsche Nieuwsbureau bericht, dat
de Duitsche pers zien fel keert tegen een
bericht van het Londensche blad „News
Chronicle", waarin gezegd werd, dat
Duitschland voorbereidende maatregelen
trof voor een aanval op Nederland.
De „Voelkische Beobachter" verlangt,
van het Londensche blad, dat het den naam
zal noemen van de „officieele Duitsche in
stantie", welke deze berichten heeft me
degedeeld. Indien het blad hiertoe niet in
staat is, dan zal het voor de geheele we
reld gebrandmerkt zijn als een gemeene
leugenaar en met het blad zijn opdracht
gevers in Londen. Een regeeringssysteem
evenwel, dat een dergelijke schandaalpers
rustig laat voortgaan, mag zich er niet oven
verwonderen, wanneer men het dit bewust
dulden en bevorderen van de ophitsing van
het volk door de journalistiek, kwalijk
neemt.
Ten slotte merkt de „Voelkische Beob
achter" op, dat het niet noodig is te zeg
gen, dat Duitschland geen enkele soldaat
gereed heeft staan tegen het bevriende
Nederland.
De „Berliner Boersenzeitung" schrijft,
dat de vraag zich opdringt of de bewe
ring, dat Duitschland een inval zou wil
len doen in Nederland, niet is ingegeven
door het verlangen Nederland tegen
Duitschland op te hitsen in het kader van
de omsingelings-politiek. Kort geleden
heeft men iets dergelijks getracht met
Griekenland.
Het blad noemt het opmerkelijk, dat de
militaire voorzorgsmaatregelen van de Ne
derlandsche regeering niet alleen zijn ge
nomen aan de landgrenzen van Nederland,
doch ook aan de kust, waar de havens niet
liggen in de richting van Duitschland,
doch in de richting, waar men thans zoo
ontzaglijk bezorgd is voor de onaantast
baarheid van Nederland en het blad vraagt
zich af. of de Nederlanders zelf niet hun
eigen meening hebben over het „onbaat
zuchtige" aanbod van Engeland tot be
scherming, welke meening sterk afwijkt
van die van de „News Chronicle"
De Berlijnsche correspondent van het
„Hamburger Fremdenblatt" schrijft, dat er
voldoende redenen zijn om te gelooven,
dat de ongegronde bezorgdheid van de Ne
derlandsche regeering is opgewekt door
die Britsche kringen, die niettegenstaande
alle tot nu toe gemaakte fouten, hun hoog
ste wijsheid zoeken in de omsingeling van
Duitschland. Hier moet men ook de bron
van de onwaarheden zoeken, welke steeds
weer door de „News Cronicle" worden
verspreid, zoolang niet in Engeland auto
riteiten komen, die een einde maken aan
deze ophitsing tot oorlog.
VAN DE A.S. WERELDTENTOON
STELLING IN AMERIKA.
De Nederlandsche inzending.
NEW YORK, 13 April (A.N.P.). Een rond
gang over het terrein der binnenkort te
openen wereldtentoonstelling te New York
doet zien, dat er met groote ijver en voort
varendheid gewerkt wordt, doch dat ver
schillende paviljoens en gebouwen nog niet
gereed zijn. Het is nauwelijks t^ begrijpen,
dat alles tijdig gereed zal zyn, maar de
tentoonstellingsleiding verzekert met stel
ligheid, dat dit wel het geval zal zijn.
Nederland zal zich op twee plaatsen de-
monstreeren, voornamelijk in zijn eigen ge
bouw, dat tot de grootste vijf van de ten
toonstelling behoort, maar ook in de z.g.
„hall of nations", waar de groote post-sor-
teermachine van de P.T.T., uitvinding van
den heer Marchand, vertoond zal worden.
Het Nederlandsche paviljoen is op zich zelf
geheel gereed, en biedt een indrukwek
kend beeld. Het interieur is echter nog
niet klaar. Onder leiding van prof. Slot
houwer, prof. Rosse en architect van Erp
wordt er hard gewerkt om op den openings
datum van het paviljoen gereed te zijn. Het
schilderachtige gebouw eener groote Ne
derlandsche bierbrouwerij, voorstellend een
oud-Hollandsch stadstafereel, dat een van
Ke meest typische restaurants der tentoon
stelling belooft te worden, is nagenoeg ge
reed.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Victor Emmanuel wordt koning van Al
banië. Vandaag verklaringen van Cham
berlain en Daladier. (2de blad).
Zullen de Italianen na 2 Mei uit Spanje
worden teruggetrokken? (2de blad).
Pierlot belast met de vorming van een
nieuwe Belgische regeering. (2de blad).
Binnenland
Miltalren door motorrijder gewond. (3de
blad).
Gedeeltelijke vrijstelling van post voor
militairen. (2de blad).
Treinongeval bij Delft. (3de blad).
WIJ GEVEN ARTIKELEN OVER:
De beteekenis der Staten-verkiezingen.
(lste blad).
Opvoering van de permanente sterkte
van het Nederlandsche leger, (lste blad).
DE ABNORMALE WARMTE VAN
GISTEREN.
Op 12 April is te de Bilt een maximum
temperatuur van 24,0 graden Celsius waar
genomen. Deze temperatuur is hooger dan
tot nu toe, sedert het begin van de waar
nemingen in 1897, zoo vroeg in het jaar is
nnrP"''r»^-pn.
DE WERELD 11*
VOGELVLUCHT
ROME, Wat koning Victor Emmanuel
by de instelling van het fascistisch regiem
in Italië nooit gedroomd zou hebben ge
beurt nu. Hij is thans onder de weinig
overgebleven koningen in de wereld de
grootste cumulator van koningschappen.
Eerst was hij slechts koning van Italië en
men zei van hem, dat hij zijn zakdoek het
eenigste ding noemde, waarin hij zijn neus
mocht steken. Toen werd hij keizer van
Abessinië en hy droeg deze nieuwe waar
digheid met gelatenheid. Wat de koning-
keizer gezegd heeft, toen hem de nieuwe
waardigheid van koning van Albanië werd
aangeboden, wordt ons niet onthuld.
Het zal ons intusschen benieuwen om te
lezen, op welke wijze Italië zich voorstelt
om de fictie aannemelijk te maken, dat de
status quo in de Middcllandsche Zee niet
gewijzigd is.
Ongetwyfeld zal men zich er op beroe
pen, dat het koningschap van Albanië
slechts in den vorm van een personeele
unie aan den Italiaanschen koning is ver
leend en dat het bovendien de Albaneezen
zelf zijn geweest, die dit besluit hebben
genomen. Bij een personeel unie hebben
twee landen één koning, maar dat behoeft
op zich nog niet de afhankelijkheid van het
eene land van het andere mee te brengen.
Het koningschap komt dien koning alleen
toe om persoonlijke redenen. Zoo was de
koning van Nederland tevens groot-hertog
van Luxemburg, maar, toen koning Wil
lem in stierf zonder mannelijke nakome
lingen achter te laten, werd die perso
neele unie verbroken.
In Nederland was er een opvolgster op
den troon, in Luxemburg een opvolger
(toen was er in Luxemburg nog een uit
sluitend mannelijke erfopvolging).
Maar wat vroeger en elders de onafhan
kelijkheid van een land niet aantastte,
heeft in dit geval onder zoo geheel an
dere omstandigheden een geheel ande
re uitwerking.
Hoe Engeland en Frankrijk daar tegen
over zullen staan, zullen wij vernemen uit
dc verklaringen, welke Chamberlain en
Daladier vandaag afleggen. Volgens niet-
officieele inlichtingen zou men in beide
landen geneigd zijn om genoegen te ne
men met deze fictie van een onafhankelijk
Albanië en te doen alsof men de verzeke
ring van Mussolini jegens Griekenland ge
looft.
Daarmede is het oorlogsgevaar voorloo-
pig afgewend, maar de toestand blijft er
een van nauwlettend en argwanend toe
zien, dat de beloften inderdaad nageko
men zullen worden.
Bovendien zou Engeland er nu ook op
hebben aangedrongen dat Italië de aan
vullende belofte van het Britsch-Italiaan-
sche accoord naleeft, n.l. snelle evacuatie
van de Italiaansche troepen uit Spanje.
Het verluidt, dat dit geiehieden zal na
de overwinningsmarsch t m 'ranco, wel
ke op 2 Mei zal plaats vinden.
