Gezamelijke bespreking van den toestand in Midden-Europa Een Britsch-Fransche uitnoodiging aan Rusland Halifax licht het Hoogerhuis in LUCHTVAART DINSDAG 21 MAART 1939 DE LEIDSCHE COURANT TWEEDE BLAD - PAG. 5 EEN CONFERENTIE VOORGESTELD Groot-Brittanje en Frankrijk hebben de Sowjetregeering, naar Reuter verneemt, een voorstel doen toekomen tot gezamenlijke bespreking van den Midden-Europeeschen toestand. Van betrouwbare, gezaghebbende zijde verluidt, dat de Sowjetregeering gunstig staat tegenover dit voorstel en voorgesteld heeft onmiddellijk een confe rentie te doen bijeenkomen van Groot- Brittanje, Frankrijk, de U.S.S.R., Roemenië, Polen en Turkije. Bulgarije en Zuidslavië worden in het Russische voortel niet ge noemd. UITEENZETTING VAN HALIFAX IN HET HOOGERHUIS. Rechtsgevoel diep geschokt. In het Hoogerhuis heeft Lord "Halifax het woord gevoerd. Hij stelde met voldoe ning vast, dat tegenover de ernstige pro blemen van deze dagen de partij verschillen weg schijnen te vallen. (Applaus). Vervolgens zeide Halifax dat het vol komen waar is, dat de recente gebeurtenis sen, een diepen schok hebben toegebracht aan alle denkende menschen in dit land en zeer ver daar buiten. Sprekermerkte op, dat het stellig niet zonder beteekenis was, dat twee stedén bezet werden door Duit sche S.S.-afdeelingen in den avond van 14 Maart, terwijl de Tsjechische president en de minister van Buitenlandsche Zaken nog onderweg waren naar Hitier, en vóór er besprekingen, welke ook, plaats gevon den hadden. Sprekende over de proclamatie van Hit- Ier, waarbij het vroegere Tsjechische ge bied onder Duitschlands protectie wordt ge plaatst, zeide Halifax, dat, terwijl het hoofd van het bestuur, dat thans ingesteld wordt, gezegd wordt den rang te hebben van een staatshoofd, en terwijl het protectoraat ge zegd wordt autonoom te zijn en zelfbestuur te hebben, het Rijksbestuur in Praag resi deert met volledige volmachten om zijn veto uit te spreken tegen wetgevende maat regelen. De buitenlandsche zaken en de bescher ming der onderdanen in het buitenland vallen toe aan de Duitsche regeering, die militaire garnizoenen en instellingen in het protectoraat zal houden. Voortgaande herinnerde lord Halifax aan de bezetting van Slowakije en Roethenië, zeggende, dat de ontwrichting van Tsjecho- Slowakije thans gezegd kan worden vol komen te zijn. Teji aanzien van het motief, waarmede de Duitsche regeering haar actie rechtvaar digde, herinnerde Halifax er aan, dat er altijd in Slowakije een partij is geweest, die voor autonomie was. Deze werd in feite na München bereikt. Extremistische ele menten waren niet voldaan over deze re geling. Op grond van alle voor mij be schikbare bewijsmateriaal, aldus spreker, acht ik het onmogelijk te gelooven, dat het plotselinge besluit van sommige Slowaak- sche leiders, om zich los te maken van Praag, waarop zoo spoedig hun verzoek om bescherming volgde aan het Duitsche rijk, tot stand gekomen is onafhankelijk van in vloed van buiten af. Omtrent de beweringen volgens welke de interventie te wijten was aan verdruk king der Duitsche minderheid door de Tsjechen zeide Halifax: „In feite begon de Duitsche pers eerst kort voor het ultima tum van Hitier aan den Tsjechisch en pre sident de campagne van vorige zomer te hervatten betreffende zgn. Tsjechische bru taliteiten jegens Duitsche burgers. De po sitie van de Duitsche minderheid in Tsje cho-Slowakije sedert München scheen er een te zijn van utzonderlijke voorrechten, omdat ondanks het recht van optie volgens artikel 7 de minderheid aangemoedigd werd in Tsjecho-Slowakije te blijven, opdat zij nuttige centra zou kunnen vormen voor Duitsche activiteit en propaganda. Uitgelokte incidenten. Het is moeilijk, aldus ging spreker verder, de conclusie te vermijden, dat het meèren- deel der incidenten, welke voorvielen voor de Duitsche invasie, opzettelijk uitgelokt is, en dat de gevolgen er van ten zeerste zijn opgeblazen. Hieraan moet uit overwegingen van billijkheid jegens de Tsjechische auto riteiten worden toegevoegd, dat zij met groote terughoudendheid optraden tegen over die provocatie. Het is niet noodig veel te zeggen over de bewering, dat de Tsjechische pre sident vrijelijk heeft toegestemd in de onderwerping van zijn volk. Met het oog op de omstandigheden, waaronder hij naar Berlijn ging en de bezetting van deelen van Tsjecho Slowakije, welke reeds geschied was, moeten de verstandigste menschen concludeeren, dat er weinig zoogenaamde onderhan delingen zijn gevoerd en het waar schijnlijker is, dat de Tsjechen voor een ultimatum gesteld worden onder be dreiging met geweld en dat zij capitu leerden om hun volk te sparen voor de verschrikkingen van een snel, vernie tigend luchtbombardement. Ten slotte werd gezegd, dat Duitschland in gevaar verkeerde van den kant van Tsjecho-Slowakije. Stellig, aldus Lord Hali fax, de Duitsche regeering zelf kan nau welijks verwacht hebben, dat ergens die bewering ernstig staande zou kunnen wor den gehouden. Wanneer ik mijn eigen gedachten mag resumeeren ten opzichte van deze verschil lende verklaringen, zoo voegde de minister van Buitenlandsche Zaken hieraan toe, zou ik kunnen wenschen, dat in plaats van de mededeelingen en verklaringen, die uitge geven zijn en die weinig overtuigend zijn, de grootere-Duitsche klacht openhartig toe gegeven was als de hoogste arbiter, welke zij in feite was. Onder deze omstandigheden achtte de Britsche regeering het gewenscht een zekere actie te ondernemen. Lord Halifax wees in dit verband op de onmiddellijke opschorting van de reis van Stanley en Hudson naar Berlijn, op het naar Londen ontbieden van den Britschen am bassadeur en aan het formeele protest bij de Duitsche regeering, benevens aan de ver klaring, dat.de wijzigingen iedere basis van legaliteit ontbeerden. Sprekende over de Duitsche redeneering, volgens welke hetgeen in Tsjecho-Slowakije geschiedde Groot-Brittannië niet aanging, zeide Halifax, dat ongetwijfeld „wij altijd erkend hebben, dat om geographische zoo al niet om andere redenen Duitschland in sommige opzichten meer geïnteresseerd moest zijn in Tsjecho-Slowakije en Zuid oost-Europa dan wij zelf. De positie ver anderde echter geheel, toen wij kwamen te staan tegenover een willekeurige op heffing van een onafhankelij ken, souverei- nen staat door gewapend geweld, en schen ding van wat ik moet beschouwen als de elementaire regels van internationaal ge drag" (toejuichingen). Hitler's beginselen. Vervolgens overgaande tot Hitler's op treden, zeide Halifax: „Tot na München kon men het stand punt verdedigen, dat Hitier trouw was ge weest aan zijn eigen beginselen, n.l. uitslui ting van niet-Duitschers uit het rijk etc., welke beginselen hij thans zoo overboord geworpen heeft. Door acht millioen Tsje chen in te sluiten in het Duitsche rijk is hij stellig ontrouw geweest aan zijn vroe gere philosophie. Ieder land, dat een nabuur van Duitschland is, is thans onzeker van den dag van morgen en ieder land, dat zijn eigen nationale souvereiniteit op waarde schat, is gewaarschuwd tegen het gevaar, van buitenuit, dat van bui ten af wordt geïnspireerd. Geruchten hebben de ronde gedaan, vol gens welke de Duitsche regeering een ruwe houding aanneemt in de onderhandelingen met de Roemeensche regeering over eco nomische zaken. Het verheugt mij te kunnen verklaren, dat de Roemeensche regeering zélf het be richt tegengesproken heeft dat zóó ver ging, dat over een ultimatum werd gespro ken. Maar zelfs wanneer er geen bedrei ging voor Roemenië thans bestond of zelfs wanneer die bedreiging thans niet ontwik keld werd en misschien niet tot ontwikke ling zal komen, is het niet verrassend dat de regeering te Boekarest, evenals andere regeeringen, met de ernstigste afkeuring de gebeurtenissen der laatste paar dagen be schouwt". In de afgeloopen jaren, zoo voegde lord Halifax hieraan toe, heeft het Britsche volk voortdurend den wensch gehad om op vriendschappelijken voet te staan met het Duitsche volk (toejuichingen). Er is geen krachtiger instinct in ons volk dan het in stinct, dat de menschen er toe brengt om elkander na een conflict de hand te schud den en het goed te maken. Ons volk is niet achtergebleven met de erkenning, dat er eenige fouten bestonden in het verdrag van Versailles, die hersteld moesten worden, maar telkenmale in de laatste paar jaar, als er een kans bestaan heeft om vorde ringen te maken in overeenstemming, heeft de Duitsche regeering 'n actie ondernomen die de vorderingen onmogelijk heeft ge maakt. Alle hoopgevend initiatief is ver ijdeld door het optreden der Duitsche re geering van de vorige week en het is moei lijk te zeggen, wanneer het gereedelijk weer ter hand zou kunnen worden genomen". WAT CHAMBERLAIN ZEIDE. In antwoord op desbetreffende vragen heeft Chamberlain in het Lagerhuis gezegd, dat de tekst van de op 15 Maart door Hit ler en Hacha geteekende overeenkomst is rondgezonden. Hij voegde hieraan toe: „Voor zoover ik weet, heeft Hacha tevo ren geen ultimatum ontvangen. De Britsche ambassadeur te Berlijn heeft op 17 Maart opdracht gekregen de Duitsche regeering mede te deelen, dat de Engelsche regee- rmg wenschte te verklaren, dat zij de ge beurtenissen van de afgeloopen dagen slechts kon beschouwen als een volledige verwerping van de overeenkomst van München en verloochening van den geeSt, waarin de onderhandelaars te München zich hadden verplicht voor een vreedzame regeling samen te werken. De ambassa deur kreeg verder opdracht te verklaren, dat de Britsche regeering moest protestee- len tegen de veranderingen, in Tsjecho- Slowakije aangebracht door de Duitsche militaire actie, die volgens haar eiken grondslag mist. De ambassadeur is thans naar Londen geroepen om verslag uit te brengen." DE HOUDING VAN AMERIKA. Een Amerikaansche nota. De regeering der Vereenigde Staten heeft gistermiddag een door Summer Wel les onderteekende nota gezonden aan de Duitsche ambassade, waarin geweigerd wordt de wettigheid van de bezetting van Tsjecho-Slowakije te erkennen. Zal de steun zich beperken tot een economische? Algemeen stemt men te Washington in met de krachtige maatregelen, die Enge land genomen heeft tot consolideering van bet vredesfront in Europa, in het bijzonder het Britsche contact met de Sovjet unie, waarin de Amerikaansche bladen een op vallende wijziging in de Britsche diploma tie zien en de meest beteekenisvolle ont wikkeling, die zich tot nu toe in de crisis heeft voorgedaan. In vele kringen gelooft men, dat de Isola tionistische tendenz dank zij de jongste ontstellende ontwikkelingen een klap heeft gekregen en dat de regeering in staat zal zijn meer vrijheid te winnen ten aanzien van de neutraliteitswetgeving, althans in die mate, dat de verkoop van wapentuig aan het buitenland kan worden toegestaan tegen contante betaling en op voorwaarde, dat de kooper voor het vervoer zorgt. In de practijk zou dit in het voordeel zijn van Engeland en Frankrijk, de eenige landen, die over voldoende contanten be schikken en de zeeën in voldoende mate beheerschen. Zelfs is het mogelijk, dat de regeering er in zal slagen den senaat er van te over tuigen, dat het gevaar zóó dreigend is, dat de netftraliteitswë'T' geheel moet worden opgeheven. Men gelooft niet, dat de regeering be reid zal zijn actief deel te nemen aan eeni ge conferentie van vredelievende naties. De bijdrage, die de regeering hoopt te le veren is van economischen en moreelen aard en er zou hier geen steun gevonden kunnen worden voor deelname aan een tuitenlandschen oorlog, welke zou gaan tot het zenden van legers buitenslands. DE „BREMEN" EN „EUROPA" GAAN OP ZUID-AMERIKA VAREN. De schepen „Bremen" en „Europa" die tot nu toe op Noord-Amerika hebben ge varen, zullen thans op Zuid-Amerika gaan varen. In de Vereenigde Staten zegt men, dat deze maatregel is genomen om de volgen de redenen: Ten eerste is het aantal passagiers af genomen. Ten tweede is de vracht op de Vereenigde Staten verminderd tengevolge van de verhooging met 25 precent van de invoerrechten op Duitsche goederen door de Vereenigde Staten. Ten derde vreest men, dat de schepen in geval van een conflict in Europa in be slag genomen zullen worden, en Ten vierde wénscht men de Zuid-Ame- rikaansche Staten, waarmede Duitchland meer dan ooit de economische betrekkingen wenscht te versterken, te vleien. ENGELSCH-POOLSCHE BESPREKINGEN De wending der gebeurtenissen in Lon den hebben een verhoogd belang gegeven aan de besprekingen, die Hudson gisteren met Beek heeft gevoerd. Hun bespreking duurde drie kwartier en er verluidt, dat zij den toestand bespraken in verband met de recente gebeurtenissen. Het commentaar der Poolsche dagbladen op het bezoek van Hudson toont, dat alle partijen in Polen een herleving der Britsche belangstelling in Oost- en Midden Europa zouden toe juichen, wanneer deze door een actie werd aangevuld. UIT DE BEZETTE GEBIEDEN Een volledige slagboom is opgesteld tegen de emigratie van Joden ep politieke uitwijkelingen door de invoering van een systeem van militaire paspoorten in de be zette gebieden. Het uitreiken van passen is overgenomen door de Gestapo en er ver luidt, dat aan Joden geen passen zullen worden verstrekt. Politieke uitwijkelingen durven zich niet aanmelden bij de Gestapo. Velen verbergen zich, de arrestaties door de Gestapo duren voort, naar verluidt zijn groote aantallen politieke vluchtelingen uit het Sudeten, zoowel als communisten en sociaal democraten in arrest gesteld. Buerckel, de nieuwe bestuurder van Mo- ravië, heeft te Brno een decreet uitgevaar digd ter voorkoming van in officieel op treden tegen Joden. Verklaring omtrent het aantal arrestaties in Tsjechië Naar aanleiding van de door de buiten landsche pers verspreide geruchten om trent het aantal arrestaties te Praag en ip de provincie, deelt het Tsjechische pers bureau officieel mede, dat de meeste der 500 tot 600 arrestanten geleidelijk weer vrijgelaten zijn. Ten aanzien van het aan tal zelfmoorden deelt het commissariaat van politie te Praag mede, dat dit van 15 Maart af slechts een geringe stijging heeft ondergaan. Ten slotte wordt uitdrukkelijk verklaard, dat in Bohemen of Moravië geen enkel concentratiekamp is ingericht. Het optreden der Hongaren in de Subkarpathische Oekraine Officieel wordt te Boedapest tegenge sproken, dat de Hongaarsche troepen in de Subkarpathische Oekraine wreedheden hebben bedreven. De verantwoordelijkheid voor de slechte behandeling van de Hon gaarsche bevolking ligt bij de Sitch. Hier door waren de Hongaarsche troepen ge noodzaakt het land binnen te rukken en de orde te herstellen. Uit Ungvar wordt gemeld, dat 300 offi cieren en minderen van het Tsjechische leger, die na het vertrek van mgr. Wolosjin gevangen zijn genomen, naar de Slowaak- sche grens zijn gevoerd. GEEN GELUKWENSCH VAN ITALIë Buitenlandsche waarnemers merken op, dat geen gelukwensch met Duitschlands „successen" is ontvangen uit Rome, terwijl reeds Zaterdag de gelukwenschen van Japan zijn gepubliceerd. DE VERONGELUKTE BOEING STRATOLINER Een wonder van techniek De Boeing Stratoliner, die te Seattle ten onder ging, was oorrspronkelijk ontwik keld als de eerste viermotorige bommen werper en in opdracht van de Amerikaan sche regeering gebouwd, de X. B. 15. Van dit type werd er nog slechts één gebouwd, aangezien het voor het Amerikaansche lé ger te groot bleek te zijn. Het diende ech- terter als prototype voor de z.g. „flying fortress" (vliegend fort). Daarvan zyn er dertien in totaal ver vaardigd. Hun enorme bewapening wekte verbazing- men noemde deze machines te recht vliegende forten, zij hadden machi negeweer-koepels in den neus, midden bovenop den romp, aan weerszijden en aan den onderkant van den romp. Zij waren uitgerust met 2.5 c.M. vliegtuigkanennen en groot kaliber machinegeweren. De nor male bemanning bestond uit elf man, t.w. twee piloten, een radio-telegrafist, twee mecaniciens en zes man voor de bediening van de machinegeweren en de bommen- rekken. Het diende eveneens als prototype voor de eerste viermotorige Boeing verkeers- machine, genaamd Boeing 307 en bekend onder den naam Stratoliner. Zij werd be steld door de Trans Continental Western Air, de z.g. T.W.A., de maatschappij, die in Amerika de kust-tot-kustlijn exploiteert. Door deze machine uit te rusten met een compressor-instalatie was men in staat op groote hoogte den druk in de kajuit te verhoogen. Eigenlijk ten onrechte kreeg deze machine daarom den naam stratos- feervliegtuig. Het was eigenlijk de eerste ontwikkeling van druk-cabines in vlieg tuigen om op groote hoogte zonder over last voor de passagiers te kunnen vliegen. Men heeft er verscheidene van op sta pel gezet. T.W.A. had aanvankelijk op dracht gegeven er zes te vervaardigen, terwijl Pan American Airways er drie be stelde. De aflevering echter ondervond groote stagnatie, waarom T.WA de af name weigerde. Op het oogenblik proce- deeren Boeing en T.W.A. dan ook over deze aangelegenheid. Vandaar, dat het grootste deel der pro ductie ter beschikking van gegadigden in Europa kan worden gesteld. Met de ma chines voor het Amerikaansche leger van dit type geleverd, is men niet gelukkig ge weest. Eén der machines is gedurende een proefvlucht boven het militaire vliegveld verongelukt, een ander sloeg eveneens na bij Seattle te pletter. De Boeing Stratoliner was met zeer veel luxe uitgerust. De machine bood plaats aan drie en dertig passagiers, die in alle comfort de reis konden maken. De zit plaatsen konden gemakkelijk veranderd worden in slaapplaatsen, men trof ér een bijzonder behaaglijken salon en ruime kleedkamers, waar men vooraf voor de dames alles had aangebracht wat de mo derne vrouw noodig heeft om toilet te maken. Wat de afmetingen betreft, houdt de Boeing Stratoliner het midden tusschen de Douglas DC 3 en de DC 4: zij is iets kleiner dan de groote Douglas. Een nieuwigheid was dat de motoren gedurende de vlucht gemakkelijk toegan kelijk waren. Men hoopte daarmee een groote besparing te bereiken van den tijd, noodig om de machine op den grond na te zien. Gegarandeerd werden een jaar lang twaalf vlieguren per dag. Inspectie en service zouden slechts een minimumtijd eischen. De controle-kabels waren gegroe peerd in .tunnels en bereikbaar buiten de passagierscabine om. Om de motoren zoo noodig te verwisselen, rekende men slechts twee uur noodig te hebben. Daar door zou de machine in het gebruik eco nomisch zijn, daar de tijd, noodig voor revisie der motoren practisch uitgescha keld kon worden, mits men voldoen reser ve-motoren in voorraad had. Als maxi mum-snelheid werd aangegeven 388 kilo meter, kruissnelheid bij gebruik van 69.5 pet. van het motorvermogen 346 kilome ter, bij 60 pet. 325 kilometer op 3048 me ter hoogte. De actie-radius bedroeg 3140 kilometer bij een kruissnelheid van 242 ki lometer per uur en 2370 kilometer bij een kruissnelheid van 346 kilometer. En thans is dit wonder van vernuft in slechts .enkele minuten tot een wrak ge worden. MILITAIR VLIEGTUIG MAAKT NOODLANDING Sergeant-vlieger gewond. Gistermiddag om half vijf geraakte een militair vliegtuig uit Soesterberg, de F.C. 9 no. 626, boven de gemeente Maartensdijk in moeilijkheden. De bestuurder zag zich gedwongen een noodlanding te maken en zette het toestel aan den grond op een weiland, gelegen langs den Hilversum- schen Straatweg tusschen Groenekan en het oude dorp van Maartensdijk.z Het weiland was te klein, zopdat het vliegtuig in een daarlangs lcopende sloot terceht kwam en gedeeltedijk werd ver nield. De bestuurder, de sergeant-vlieger van Damme, bleef ongedeerd. De andere inzittende, sergeant-vlieger van Looyen, werd vrij ernstig gewond. Een geneesheer uit Maartensdijk verleende geneeskundige hulp, waarna de gewone per ziekenauto naar het militair hospitaal te Utrecht werd overgebracht. Het vliegtuig zal worden gedemonteerd en naar Soesterberg worden overge bracht. DE POSTVLUCHTEN OP NED. INDIë De positie der K.L.M. postvliegtuigen op de Indië-lijn was gisteravond als volgt: Op de uitreis: ariveerden de „Wiele waal" te Basrah, de „Zilverreiger" te Ban doeng en de „Buizerd" te Rangoon. Op de thuisreis landden de „Nan- dce" te Jodhpoer en de „Uil" te Athene. Buïtenlandsctie Berichten BERICHTEN OMTRENT VERDRINKEN VAN 42 KINDEREN TEGEN GESPROKEN. Het gisteren gemelde ongeluk nabij Krzemieniec in Wolhynië, waarbij 42 kin deren zouden zijn verdronken, wordt door het Poolsche Telegraafagentschap tegen gesproken. NIEUW LAND AAN DE ZUIDPOOL? Het Britsche Poolschop „Discovery 2", dat thans in de haven van Kaapstad ligt, heeft nieuw land aan de Zuidpool ont dekt. Het schip is tusschen de meridiaan van Greenwich en vier graden Oosterlengte op een barrière van 100 mijl gestooten. Po gingen om te landen werden door het pakijs verijdeld. Uit Oslo wordt echter gemeld: Het nieuwe land, dat ontdekt zou zijn aan volgens een verklaring van den Noor- de Zuidpool door een Britsch schip, was, schen minister van buitenlandsche zaken, Kohr, reeds door Noren ontdekt en in kaart gebracht. OBERAMMERGAUER PASSIESPELEN IN 1940. Tot den herfst van 1940 zijn de scheer messen uit het vermaarde dorp Oberam- mergau in de Beiersche Alpen verbannen. Het volgend jaar zullen n.l. de wereldbe roemde Passiespelen weer worden opge voerd, en de mannelijke inwoners van het schilderachtige plaatsje zullen hun baar den moeten laten staan om Apostelen en andere Bijbelsche figuren te kunnen uit beleden. Slechts één persoon zal het toe gestaan zijn zich te scheren, t.w. den jongeman, die de rol van den apostel Jo hannes zal vervullen, die steeds zonder baard wordt voorgesteld. De Passiespelen van Oberammergau wer den voor het eerst uitgevoerd in 1643. Thans geschiedt de opvoerig om dertien jarên. In 1934 toen de spelen tusschen- tijds werden opgevoerd, werd met dezen regel gebroken ter herdenking van het 300-jarig bestaan. De voornaamste industrie in het dorpje buiten den tijd voor de Passiespelen is, zooals bekend, het houtsnijden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1939 | | pagina 5