DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN ffr- Giro 103003. Postbus 11.
Een Romein schrijft over Leiden
Staatsgreep in
Slowakije verijdeld
VRIJDAG 10 MAART 1939
30ste Jaargang No. 9282
S)e £eid&clic0oii/fca/nt
Adr. en Abonn.-t*rieven zie pag. 2
Stoffige archieven, geurige lindelanen
en kussende studenten
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 15, Administratie 935.
1 Het Katholiek Comité van Actie
„Voor God" schrijft ons
GODSDIENST EN
BESCHAVING
Plaats temidden van een ontaard, wild
volk enkele katholieke priesters, ware
priesters j binnen vijftig jaar zullen zij
een volk gevormd hebben wier cultuur
en philosofie de wijzen van Griekenland
zullen overtreffen.
Breng naar het Eden een volk over, dat
alle kunsten bezit, alle wetten en alle
wetenschappen van Europa, maar dat
niets van God afweet, en binnen vijftig
jaar zult gij een volk van wilden vinden,
zoo gij tenminste nog iets zult terug'
vinden.
De godsdienst aanvallen, dat wil zeggen:
de maatschappij aanvallen in haar grond'
slagen. Louis Veuillot.
11
V Godsdienst en
maatschappij
Misschien meent men, in bovenstaande
uitspraak eenige overdrijving te kunnen
constateeren.
Vast staat echter de waarheid, in den
laatsten zijn uitgedrukt, n.l. dat wie den
godsdienst aanvalt de maat-
schappij aanvalt in Maar grond
slagen.
Als deze waarheid vaststaat, dan zijn
oiiheilspellend waarlijk onheilspel
lend! feiten en strevingen, als waarvan
een der laatste nummers van de „Völki-
sche Beobachter" wéér melding maakt.
Naar de „Völkische Beobachter" n.l. meldt,
zijn de onderwijzers van München enkele
dagen geleden bijeengekomen in de „his
torische zaal van de Burgerbrouwerij kei-
der". Dit was de eerste bijeenkomst nadat
de katholieke en protestantsche belijdenis-
scholen in Beieren geheel zijn opgeheven.
Stadsschoolraad Bauer, die in opdracht
van de Nation aal-Socialistische Partij in
vorige jaren de strijd tegen Kardinaal
Faulhaber en tegen de belijdenisschool ge
voerd heeft, leidde de bijeenkomst. Hij wees
op de noodzakelijkheid van samenwerking
der drie opvoedingsfactoren: ouderlijk
huis, school en Hitlerjeugd. De Kerk
moet als opvoedingsfactor ge
heel uitgeschakeld worden, het
ouderlijk huis moet alleen „in het kaaer
van de Nationaal-Socialistische wereldbe
schouwing" rechten en plichten op de op
voeding kunnen doen gelden en de school
ir sinds geruimen tijd geheel en al over
geleverd aan de alles beheerschende in
vloed van de Partij en van haar wereld
beschouwing. Aldus genoemde leider.
Met stelselmatigen opzet wordt in
Duitschland bij *de opvoeding der jeugd uit
geschakeld de Kerk, uitgebannen de
Godsdienst!
En dus wordt daar naar het ware
v/oord van Louis Veuillot de maatschap
pij in haar grondslagen aangevallen. Aan
gevallen in de geesten van hen, die de toe
komst moeten vormen: van de jeugd!
Wie over zulke feiten en strevingen na
denkt, kan niet anders dan de toekomst zien
als onheilspellend indien er geen wij
ziging komt in die mentaliteit, indien die
mentaliteit door-kankert!
Onheilspellend voor het land en het volk,
waarin en waaronder de Godsdienst wordt
aangevallen.
Maar de eerste conclusie, die wij trekken
uit een beschouwing als deze is: om zoo
veel in ons vermogenligt er naar te stre
ven, dat de godsdienst-bestrijding in het
ei g e n vaderland, in de eigen omgeving
worde teruggedrongen. En dat streven kan
riet beter geschieden, dan door
een positieve en consequente beleving van
den Godsdienst!
PELGRIMS AAN HET GRAF VAN
PIUS XI.
De pelgrimstochten naar het graf van
Pius XI, die onmiddellijk na zijn begrafe
nis een aanvang namen, houden niet op.
De stroom van pelgrms, die dikwijls uit
verre landen komen, is zoo groot, dat spe-
oale maatregelen voor de verkeersrege
ling getroffen moesten worden.
DE WERELD lN
VOGELVLUCHT
MADRID. In de laatste dagen seint
Madrid telkens, dat de rust hersteld is in
de Spaansche hoofdstad. Maar iederen dag
blijkt, dat de communisten nog altijd vech
ten in de straten, niet alleen in de Madri-
leensche voorsteden, maar ook in het cen
trum. Het laatste nieuws is, dat het hoofd
kwartier der communisten gisteravond laat
gevallen zou zijn en dat honderden van
deze extremisten zijn gearresteerd. Ook in
andere plaatsen schijnt het tot opstand
tegen den verdedigingsraad te zijn ge
komen. Communistische bataljons zouden
de loopgraven hebben verlaten en naar Ma
drid zijn opgerukt, om hun kameraden
daar te hulp te komen. Het gevolg daarvan
is, dat ook Miaja aanzienlijke hoeveelheden
troepen van het front heeft moeten terug
trekken, om den opstand tegen te gaan.
Zou Franco zich bij dezen stand van zaken
beperken tot zijn blokkade en lijdelijk blij
ven toezien, of de rijpe vrucht hem niet
vanzelf in den schoot valt? Wat de blok
kade betreft, heeft gisteren lord Halifax,
de Britsche minister van buitenlandsche
zaken, Franco gewaarschuwd tegen aan
vallen op Britsche schepen.
PRAAG. De moeilijkheden in Slowa
kije, waarvan een paar dagen geleden voor
het eerst gerept werd, blijken inderdaad van
ernstigen aard te zijn geweest. Vrij onver
wacht komt vandaag het bericht binnen, dat
een staatsgreep in Slowakije door snel en
doortastend optreden van Praag is ver
ijdeld en dat de Slowaaksche regeering is
afgezet. De beweging vóór afscheiding was
dus wel vrij ver gevorderd. Wie zei ook
weer, dat het voordeel van de afscheiding
der Sudetenduitschers was: het overblij
ven van een innerlijk „homogenen" staat?
VÓÓR AFSCHEIDING VAN PRAAG.
Snel optreden van Praag.
In den afgeloopen nacht heeft de cen
trale .regeering te Praag vernomen, dat ra
dicale Slowaaksche elementen een staats
greep voorbereiden, met het doel een on-
afhankelijken Slowaakschen staat te stich
ten en zich van Praag af te scheiden.
Onmiddellijk werden maatregelen ge
nomen om de orde te handhaven. Alle gar
nizoenen werden versterkt en de belang
rijke gebouwen en strategische punten wer
den gedurende den nacht bezet.
De Slowaaksche stormtroepen, de Hlinka-
garde, werd ontbonden, een deel van de
leden werd naar Moravië gezonden, even
eens onder militaire bewaking. De com
mandant van de Hlinka-garde en de leider
van den Slowaakschen propaganda-dienst
werden gearresteerd.
De regeering van Slowakije was niet meer
in staat de orde en rust te handhaven. Gis
teren hebben zich i talrijke plaatsen van
Slowakije antisemietische ongeregeldheden
voorgedaan, waarbij talrijke Joodsche zaken
werden geplunderd.
Thans is de rust hersteld en zijn de auto
riteiten meester var den toestand.
DE PAUSKEUZE
Kardinaal Verdier ontkent de juistheid
van de gepubliceerde getallen
Kardinaal Verdier, Aartsbisschop V3n
Parijs, heeft aan de journalist Frangois
Veuillot redacteur van „Le Petit Journal"
verklaard:
„Zonder het geheim te schenden, kan ik
U één ding zeggen en dat is: dat alle cijfers
die door de dagbladen zijn aangehaald
aangaande de drie stemmingen, absoluut
onjuist zijn. Geen enkel cijfer is nauw
keurig. Het is alleen waar, dat de atmos
feer van het Conclaaf opgewekt was en
ontroerend door de hartelijkheid en de
eenheid van inzicht en verlangens".
HERVATTING VAN HET
VATICAANSCHE CONCILIE?
Een tegenspraak uit Rome.
Volgens een mededeeling in het Fran-
sche blad „Paris Soir" zou het in de be
doeling van Paus Pius XU liggen om bin
nen korten tijd een oecumenisch concilie
bijeen te roepen. De laatste algemeene
kerkvergadering (de twintigste die in de
kerkgeschiedenis gehouden werd) kwam in
1869 bijeen onder Paus Pius IX en beraad
slaagde over het Primaatschap en de On
feilbaarheid van den Paus. Door de Fransch
Duitsche oorlog moest dit concilie in 1870
verdaagd worden, zonder dat het feitelijk
gesloten werd.
Bij nadere informatie te Rome is ons ge
bleken, dat het bericht van het Fransche
blad vooralsnog voorbarig is te noemen.
De Prinses
in het
Zweetkamertje!
Guido De Luca heeft een bezoek aan
Leiden gebracht en zijn indrukken van
onze trouwe Sleutelstad te lezen gegeven
aan de Romeinsche bevolking.
Met groote koppen versierd staat zijn ar
tikel in „II Messaggero" van 28 Februari,
verlucht met een photo van de Marekerk.
Misschien vertoeft Guido nog steeds in
„de stad van tulpen, wetenschap en studen
tikoze vroolijkheid", want zijn reisbrief is
te Leiden gedateerd, ofschoon ieder inge
wijde in de journalistiek daarin geen be
wijs ziet, dat hij zijn ontboezemingen ook
inderdaad in Leiden zou hebben geschre
ven.
In ieder geval is deze Guido de Luca,
zooal niet van professie dan toch naar den
geest, een goed journalist. Wat hij niet ge
zien heeft, en toch wel aardig vond om aan
de Italiaansche lezers te vertellen, heeft hij
er gemakshalve bij gefantaseerd.
Deze „Romeinenbrief" komt daardoor in
een min of meer apocrief licht te staan.
Het bestaat niet, al geeft Guido er nog
zulk een fleurige beschrijving van, dat hij
in Februari de bollenvelden in bloei heeft
gezien. Als hij nog binnen deze veste is, kan
hij zich met lichamelijke oogen ervan over
tuigen, dat zijn geestesoog gefaald heeft.
De eerste, bescheiden crocus-bedjes zijn de
laatste dagen kleumend irt bloem gekomen.
Maar de tulpen, waarvan Guido zulk een
diep-gaande beschrijving geeft, dénken er
niet over zich in de kou te wagen.
Van de lof, op gracieuse Romeinsche
wijze haar toegezwaaid, zullen de tulpen
niets begrijpen en wij, landgenooten van
de tulpen, evenmin,
„Onder alle bloemen der schepping
is de tulp de minst individualistische.
Koud en bijna droevig wanneer zij al
leen staat, begint zij pas te leven en te
schitteren wanneer zij in menigte bij
een is. De Hollanders houden van haar
om haar oorspronkelijkheid, die gespeend
is van hoogmoed, en om haar oprechte
eenvoud, maar zij hebben nog niét ver
geten de rampzalige dagen, die deze
vreemde bloem over hun land heeft ge
bracht".
Deze laatste zinsnede slaat op de tulpen
windhandel, die „de oorzaak was van een
ineenstorting van het Hollandsche zaken
leven in de 17e eeuw".
Deze ongewone verheerlijking van de
bollenvelden, vormt nog slechts het „pre-
ludio floreale" van de stad zelve, maar ook
bij dezer beschrijving schiet Guido's botani
sche kennis te kort. Kennelijk heeft hij de
iepen voor linden versleten; aan deze laat
ste boomsoort is de stad bijzonder arm.
„Omgord door spiegels van groenig
water en van grijze Gotische torens
(dit moet op het kruit-torentje „Oos
tenrijk" slaan! Red.) kondigt Leiden,het
Athene van het Noorden, zich aan door
de geur van lindeboomen en de uitwa
seming van deze geleerde plant doet
ons onmiddellijk denken aan de per
kamenten, die rusten in de stoffige ar
chieven, aan de afzondering van de hu
manisten, aan de middeleeuwsche al
chemie. Gelegen aan den mond van
den ouden Rijn, is Leiden een van de
ernstigste steden van Holland. Haar on
telbare lindeboomen, die de breede
grachten overschaduwen doen denken
aan de niet minder beroemde linden
van het Kantiaansche Koenigsmark.
Maar het leven van de stad ligt geheel
besloten in haar beroemde Universiteit.
Leiden heeft geen tradities, dan die van
studie en wetenschap.
De Italiaansche toerist haalt Elsevier er
bij, Hugo de Groot, die een pluimpje ver
werft en Baruch Spinoza, die een veeg
uit de pan krijgt wegens zijn valsche ethiek
en zijn pantheïstische sophismen.
Nu volgt er een tirade tot vermaak van
de huisvrouwen:
„De huizen in Leiden zijn eenigszins
geverfd in een humanistisch patina.
Het licht dringt naar binnen door groo
te, spitsboog-vensters, die door den tijd
vergeeld zijn. Overal ziet men houten
trappen, gotische meubels van stevige
constructie, zware bronzen luchters in
Vlaamsche styl en oud Delftsch aar
dewerk in verbleekte kleuren. De
LeidscheUniversiteit is nog steeds ge
vestigd in het oude gotische gebouw,
gerestaureerd, in de XVIIIe eeuw, door
den Prins van Oranje. Naijverig op
haar eeuwen-oude voorrechten, be
waart de Universiteit eenige gebruiken
uit het verleden, zooals die van de stu
denten-corporaties, die een waarlijk
zeer flauw, overblijfsel zijn van de
groote privileges uit de Middel
eeuwen".
Het aantal bokken, dat de goed-bedoe-
lende Italiaansche scribent in dit stukje
poëtisch proza heeft geschoten, zijn te veel
om op te noemen. Guido di Luca beschrijft
vervolgens, hoe vroeger in de Universiteit
met groote plechtigheid de doctors-hoed
werd opgezet en hoe, in den modernen tijd,
de hoogeschool een middelpunt is gewor
den van na tuur-wetenschappelijk onder
zoek. Hij krabbelt verder:
Dit nummer beslaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
In Slowakije is vannacht een staats
greep verijdeld. (1ste blad).
Tot gisteravond toe werd gevochten in
de straten van Madrid. (2de blad).
Halifax waarschuwt Franco voor aan
vallen op Britsche schepen. (2de blad).
Herdenking van den „Anschluss" van
Oostenrijk. (2de blad).
De Slowaaksche regeering afgezet. (2de
blad).
„Met de wetenschappelijke gestreng
heid van Leiden hangt samen, mis
schien tengevolge van de wet op de
compensatie, de ongebreidelde, bijna
Dionysische vroolijkheid van het stu
denten-leven".
Een beschrijving volgt van de „groen
tijd", als de groenen, op bevel, in een gracht
springen of „een jongedame kussen, die
toevallig voorbijgaat".
De Hollandsche jeugd wordt overigens
geprezen, omdat zij zich „op de hoogte stelt
van de nieuwe staatsleer van de groote,
heerschende volken (dit zullen Italië en
Duitschland wel zijn! Red.) en zich vooral
gereed maakt het overgeërfde Hollandsche
vermogen, dat is de koloniale macht, te ver
dedigen".
In zulk een verhaal over de Leidsche
Universiteit mocht Prinses Juliana natuur
lijk niet ontbreken. Guido vertelt, dat de
Prinses in haar studententijd een klein
tooneelstukje heeft geschreven, dat „Blauw
baard" heet en dat zij, evengoed als de an
dere studenten, vóór haar examen de emo
ties van het zweetkamertje heeft door
staan. Arme Principessa Giuliana!
En Guido besluit:
„Een vloeibare, bijna stilstaande vi
taliteit huist in de grachten, straalt ach
ter de verkleurde vensters van de ka
thedralen, vanaf de spitse klokketorens
en wekt leven in de oude huizen. Zon
der ook maar even beroerd te worden
door den modernen tijd gaat Leiden
voort te droomen onder de schaduw
der linden".
Wel verre van Guido de Luca zijn mees
terlijk-rake beschrijving van Leiden kwa
lijk te nemen, verheugen wij ons over zijn
pennevrucht. Hij zal het wel nooit te weten
komen en hij heeft het zeker niet zoo be
doeld, maar Guido de Luca heeft ons een
vroolijke avond bezorgd.
DE TRAGISCHE DOOD VAN DRIE
FRANSCHE MISSIONARISSEN
IN CHINA
Slachtoffers van den strijd in het Verre
Oosten
In de Rue du Bac No. 128, bevindt zich
het groote tehuis van de Missionarissen
der Vreemde Missiën. Ieder jaar worden
afgestudeerde priesters uitgezonden naar
China of ergens naar Afrika, en ieder jaar
komen berichten binnen van jonge men-
schen, die hun leven hebben opgeofferd
na een kort missiewerk. Sommigen wor
den gedood uit godsdiensthaat, anderen
sterven aan de cholera, als slachtoffers
van hun plicht bij het verzorgen van zie
ken en stervenden, weer anderen worden
het slachtoffer van moordende luchtbom
bardementen.
In 1938 hebben drie helx\ n van het
Seminarie der Vreemde Missiën te Parijs
hun leven geofferd voor hun ideaal, het
zijn de Paters Heyraud, Pouvreau en
Martin.
Volgens de gewoonte wordt aan de neo
misten op den avond voor hun priester
wijding medegedeeld, waarheen zij moeten
vertrekken. En zoo kreeg Pater Heyraud
op 29 April 1930 van zyn oversten de
opdracht, om naar Lanbory te gaan. Men
had moeite, om deze plaats op de groote
muurkaart te vinden. Lanbory is een
zwart puntje in de bergen van Zuid-China,
Lanbory is de hoofdstad van de ontbering.
Een jaar lang heeft Pater Hyraud nog
vertoefd in het seminarie van Anlung, om
vertrouwd te raken met het Chineesche
klimaat en met de taal. Dan gaat hij naar
zijn standplaats. En daar vertoeft hij
temidden van de uitgehongerden die
gevlucht zijn voor de bombardementen,
en nu samendringen in de straten van de
stad, zoodat er in de parken zelf geen
plaats meer is om te slapen. Er is geen
rijst, er zijn geen geneesmiddelen, er zijn
Binnenland
Statistiek van geboorten en sterfte in
1937. (3e blad).
Er komt thans licht in de serie Haagsche
inbraken. Vanmorgen werd een man, die
rijk van juweelen „was voorzien" neerge
schoten. (2de en 1ste blad).
Opzienbarende wending in de malversaties
te Doornspijk. Na den gemeente-ontvanger
werd de gemeente-secretaris gearresteerd.
(2e en en le blad).
Lelden
De automatische verkeersregeling, voe
blad).
geen dokters. Er is alleen Pater Heyraud
met zijn stralende oogen, en hij houdt den
strijd aan tegen de cholera, tegen de hon
ger, tegen alle rampen tegelijk
Maar op een Zondag van October wei
geren zijn beenen hem verder te dragen.
De cholera heeft hem zelf aangetast.
Breng my vlug naar de kapel, fluis
tert hij.
De kapel.... dat is een barak van
planken met een groot houten kruis. Pater
Heyraud knielt neer voor het altaar. Hy
moet zijn wil tot het uiterste inspannen,
om niet ineen te krimpen van de pijn. Hij
voelt een verterend vuur in zich en dan
komt er langzaam een verkilling over hem.
In den leeftijd van 34 jaar sterft hij in
de hoofdstad van de ontbering....
Enkele mijlen daarvandaan, in het semi
narie van Anlung, dat daar zoo vreed
zaam lag, is de toestand niet beter. Tien
tallen vliegtuigen cirkelen plotseling in de
lucht. Zoo in de verte lijken zij onschul
dig als de libeles op de Chineeschle schil
derijen.
De Japanneezen! En plotseling regent
de dood neer.... Pater André Martin, die
spoedig naar een gevaarlijke post moest
vertrekken, bad zijn brevier en zorgde
voor de kinderen, die aan het spelen wa
ren. In één enkel oogenblik wordt de
binnenhof een ruine. Het bloed van kleine
Chineesche kinderen sijpelt over de omge
woelde steenen. Pater André Martin ligt
in een groote plas bloed, zijn open oogen
zullen zich niet meer bewegen. De bladen
van zyn brevier zijn rood gekleurd. Hij
was 35 jaar.
En weer elders in deze tragische bergen
van Zuid-China is het Pater Georges Pou
vreau, die op 27 October 1938 het slacht
offer wordt van de koortsen, die hij kwam
bestrijden.
Krampachtig sloot zich zijn uitgemer
gelde hand om de rozenkrans. Hij was
33 jaar
DE FRAUDE TE DOORNSPIJK.
GEMEENTE-ONTVANGER OP
VRIJE VOETEN.
Gemeente-secretaris ingesloten.
De bevolking van Doornspijk heeft heden
een nieuw vraagstuk te verwerken gekre
gen. Na de opzienbarende gebeurtenissen
van gisteravond, toen de gemeente-secre
taris gearresteerd werd en de gemeente
ontvanger bekende, dat er kas-tekorten
v/aren en dat hij zich aan valschheid in
geschrifte had schuldig gemaakt is van
daag de gemeente-ontvanger P. wederom
op vrije voeten gesteld. De gemeente-se
cretaris, de V. is, in afwachting van het
radere onderzoek, ingesloten in de mare
chaussee-kazerne te Wezep en is door het
college van B. en W. geschorst.
Het onderzoek heeft uitgewezen, dat in
zijn boekhouding, die hij voor den gemeen
te-ontvanger voerde, belangrijke onregel
matigheden geslopen zijn.
