SINT NICOLAAS
STADS
NIEUWS
Het schrikbeeld der
armoede in onze stad.
VROOM DREESMANN
WOENSDAG 23 NOVEMBER 1938
30ste Jaargang No. 9191
Ccid^di^Soii^ant
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Woorden van de
Koningin
Van Het Nationale Dagblad zouden
we mogen verwachten, dat het van rede
voeringen, gehouden door het Hoofd van
den Staat, meer vermeldt, dan het feit al
léén, dat er door de Koningin een redevoe
ring is gehouden!
Wij zouden dat mogen verwachten, als
de inhoud van dit blad zou beant
woorden aan den naam, welke het blad als
boven alle andere persorganen plaats in
nationale gezindheid: Het Nationale
Dagblad.
Na wat wij reeds hebben ondervonden,
verwonderde het ons niet meer, dat het
orgaan van de N.S.B. gisteren een verslag
plaatste van de plechtigheden te Amster
dam, gehouden naar aanleiding van het
bezoek van den Belgischen Koning, zon
der in dat verslag ook maar één woord
te vermelden uit de aan de pers ver
strekte rede, die onze Koningin aan den
gala-maaltijd in haar paleis te Amsterdam
heeft gehouden.
Was deze rede in de schatting van het
„Het Nationale Dagblad" blijkbaar zoo
onbelangrijk? De Koningin heeft in die
rede weer n s getuigd van hare waar
deering voor, van de objectieve waarde van
onze volksvrijheden en onzen regeerings-
vorm
En dat mocht den lezers van „H e t
Nationale Dagblad" blijkbaar niet ter
kennis worden gebracht.
Wij schrijven, dat de Koningin hiervan
W ee r n s heeft getuigd.
De „Avondpost" geeft voorbeelden van
verklaringen van de Koningin, op belang
rijke oogenblikken:
„Getrouw aan de traditie van mijn voor
vaderen heb ik nooit anders gewild, dan
mijn volk te dienen door handhaving van
het recht en bevestiging zijner vrijheden".
(Proclamatie 1918). Toonen wij „onze ver
knochtheid aan de beginselen van ons
staatsbestel, waarvan de Zwijger zoo
meesterlijk de grondslagen gelegd heeft,
en welke in het heden zooals in het verle
den zoo uitnemend bij onzen volksaard
passen en een waarborg voor de toekomst
vormen". (Proclamatie 1933). „Wij willen
ons zelf zijn en blijven. Wij willen voort'
bouwen op de grondslagen door onze va
deren gelegd. Wij willen putten uit de
schatten, ons door een groot voorgeslacht
nagelaten" (Rede 1933). „De grondslagen,
waarop ons staatsbestel rijst, en de hoogste'
en heiligste goederen, die door de eeuwen
heen, het onvervreemdbaar eigendom van
ons volk zijn geweest, vormen een hechten
bodem om de toekomst op te doen verrij'
zen" (Radio-rede 1938).
En hoe sprak zij Maandagavond aan den
gala-maaltijd ten Paleize?
„Nederland en België zijn gelijkelijk
gehecht aan de burgerlijke vrijheden, die,
tezamen met zin voor orde en goed be
stuur, den onvervreemdbaren grondslag
vormen van hun staatkundig leven. Voor
beide mocht de prijs van moeite en wor
steling zijn een regeeringsvorm, die,, reke
ning houdend met het karakter hunner sa
menstellende elementen, ruimte laat voor
door eigen kracht verstandig geleiden
groei en ontwikkeing".
De over-groote meerderheid van het Ne-
derlandsche volk denkt en voelt zóó mét
de vrijheids-vorstm!
STOFFELIJK OVERSCHOT VAN
KONINGIN MAUD NAAR
NOORWEGEN.
LONDEN, 23 Nov. (A. N. P.). De trein
met het stoffelijk overschot van Koningin
Maud van Noorwegen is van het Victoria
Station naar Portsmouth vertrokken. Ook
Koning Haakon en Prins Olaf bevinden
zich in den trein.
Overbrenging door storm vertraagd.
LONDEN. 23 Nov. (A.N.P.) Reuter ver
neemt, dat het slagschip „Royal Oak",
waarmede het stoffelijk overschot van ko
ningin Maud naar Noorwegen zou worden
overgebracht, vandaag niet uit Portsmouth
zal uitvaren in verband met den krach-
tigen Zuidwesterstorm in het Kanaal.
De kleuter en
de kleuterzorg
Het is nog maar kort geleden, dat het 3e
Congres voor Kleuterzorg te Utrecht werd
gehouden. Op 28 en 29 October j.l. waren
daar honderden personen tezamen, en het
zal een ieder opgevallen zijn, dat H. K.
H. Prinses Juliana blijk gaf van Haar hoo-
ge belangstelling, door geheel den eersten
middag aanwezig te zijn.
De eerste Congressen werden gehouden
i 1929 en 1932, en deze hebben beoogd
het besef levendig te maken, dat er aan
een goede zorg voor de kleuter nog veel
ontbrak. Ook door deze laatste bijeen
komst zijn we zeer zeker een stap in de
goede richting gekomen en is het inzicht
in vele vraagstukken verhelderd bij kleu
terverzorgsters en artsen. Maar de vraag
mag gesteld worden of in meer ruimen
kring, n.l. in die der ouders juiste voor
stellingen bestaan omtrent hetgeen de
kleuter van noode heeft, en wat de kleu
terzorg dan wel inhoudt. Vandaar dat we
hier enkele gedachten dienaangaande wil
len weergeven.
Er moet voorop gesteld worden, dat de
kleuterleeftijd van 1 tot 6 jaar wel dege
lijk langen tijd verwaarloosd is geweest.
Ter verontschuldiging hiervan mag wor
den aangevoerd, dat het gebied der zui
gelingenzorg veel gemakkelijker en veel
meer de aandacht trok. Immers, vijftig
jaar geleden stierven er van de 100 zuige
lingen nog meer dan 20 voor het bereiken
van het eerste levensjaar, en terecht zag
men hierin een volksramp! Door de over
bekende zuigelingenzorg is hierin een
enorme verbetering gekomen, zoodat ge
noemd sterftecijfer thans gedaald is tot 4.
Hoewel een uitgebreide organisatie van
Consultatiebureaux noodig bleek, zijn toch
de middelen waarmee gewerkt kan wor
den, vrij eenvoudig, n.l. in hoofdzaak een
verbeterde methode van voeding. Ook een
andere groep mocht niet over gebrek aan
belangstelling klagen, n.l. die der school
kinderen. Voor hen werd op meerdere
plaatsen het geneeskundig schooltoezicht
ingevoerd, en, hoewel hierbij ook groote
moeilijkheden te overwinnen zijn, hebben
we op den schoolleeftijd het voordeel, dat
groote omschreven groepen kinderen zeer
gemakkelijk bereikbaar zijn voor een me
disch toezicht.
Geheel anders is het echter met de kleu
terleeftijd. Eerstens vormt zij geen een
heid, geen groep die gemakkelijk bereik
baar is. Wanneer we de peuters meereke
nen. dus de geheele leef tij dsphase van 1
tot 6 jaar beschouwen, dan is dat een pe
riode waarin we een gedeelte der kinde
ren vinden in de kinderstoel en de box,
een ander deel op straat, vaak spelende
in de goot, en een vrij groot deel op de
bewaarscholen. Tweedens spreken de noo-
den van de kleuter niet luid genoeg, of
worden althans niet algemeen verstaan.
Bij hen geen rampzalige sterftecijfers, zoo
als vroeger bij de zuigeling Bij hen geen
verplichting om een school te bezoeken,
waarbij dan inhaerent zou zijn, de ver
plichting van de overheid, om te zorgen
dat geen schade aan de gezondheid berok
kend wordt. Maatregelen, een betere kleu
terzorg beoogende waren dus tot voor kort
niet te verwachten, en het was er dan ook
treurig mee gesteld. We mogen daarvan
niemand in het bijzonder de schuld geven,
want men had eenmaal geen juist begrip
van wat er haperde. Wij maken ons niet
aan overdrijving schuldig, wanneer we be
weren, dat op den .huidigen dag nog zeer
vele ouders weinig weten van den kleu
terleeftijd.
Intusschen moet de kleuter zich zelf
maar redden; is hij erg lastig, dan loopt
hij een paar klappen op, of wordt in bed
gestopt. Moeder heeft wel wat anders te
doen. De zuigeling, die er weer bij geko
men is vraagt om de drie uur veel var
haar tijd, en vooral van haar belangstel
ling; immers, en terecht, moeder is be
zorgd of hij deze week weer 150 gram is
aangekomen, en wil gaarne op het C.B.
een goedkeuring incasseeren. Hoogstens
neemt vader 's Zondags de kleuter mee
voor een kleine wandeling, netjes aan
hand, en met nmeder mag hij een enkele
keer mee op visite. Met zijn bekende be-
wegingsdrang zijn deze „uitjes" voor de
kleuter meestal een gruwel, en komen zoo
wel vader als moeder brommende thuis,
zoodat het: „je mag nooit meer mee"
meestal het slot vormt. Als de kleuter eens
leuk uit den hoek komt, en dat gebeurt, als
we goed opletten, nog al eens, dan lachen
we er om, maar deze belangstelling duurt
meestal maar zoo kort. En nu leert de er
varing, dat dit gebrek aan belangstelling,
en dit tekort aan begrip, van wat de kleu
ter toekomt, oorzaak is van het veel te
laat ontdekken van afwijkingen van het
karakter of van de lichamelijke gezond
heid. Juist hierop is de laatste tien jaren
bij herhaling de aandacht gtvestigd, het
geen pas kon gebeuren, nadat grondige
studie ons een geheel andere kijk had ge
geven op de ohtwikkeling in dezen leef
tijd.
Want die kleuterleeftijd is niet alleen
een interessante gebleken, doch ook een
zeer belangrijke. De groei van de kleuter,
vooral ook in geestelijk en verstandelijk
opzicht, is een zeer snelle; en een snel
groeiend organisme is zeer gevoelig voor
is
dagelijks aanwezig
van 36 uur.
Des Woensdags en
des Zaterdags
van 26 uur
LEIDEN
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
PARIJS: Frankrijk verwacht vandaag
de Britsche ministers Chamberlain en Ha
lifax, die een paar feestelijke dagen in de
Fransche hoofdstad zullen doorbrengen.
Voor zakelijke besprekingen met hun Fran
sche collega's laat het feestprogramma
weinig tijd, maar zij zullen de hun gebo
den gelegenheid toch wel weten te benut
ten. In een persoonlijk gesprek vlot het al
tijd veel beter dan wanneer de onderhan
delingen door de ambtelijke diplomatieke
kanalen moeten loopen. Er worden nu na
tuurlijk allerlei gissingen gemaakt over
de onderwerpen welke ter sprake zullen
komen. Naar verluidt, zou ook het toeken
nen van de rechten van oorlogvoerende aan
Franco worden overwogen.
PRAAG: Tsjecho-Slowakije krijgt mor
gen een nieuwen president. Aanvankelijk
had men gedacht, dat Tsjwalkowsky het
zou worden, omdat deze op het oogenblik
„de" groote man van de nieuwe koers is.
Maar blijkbaar heèft men hem liever op
zijn post aan het ministerie van buiten-
landsche zaken willen laten. Als candidaat
is nu Emile Hatsja gesteld, een man zonder
politiek verleden. Laten wij voor hem ho
pen, dat hij meer voldoening van zijn pre
sidentschap mag beleven dan zijn voorgan
ger Benesj.
BOEDAPEST: In de Hongaarsche poli
tiek is een crisis ontstaan. Niet minder dan
57 afgevaardigden zijn uit de regeerings-
partij getreden, omdat zij het niet eens
zijn met de politiek van Imredy. Hierdoor
is het kabinet-Imredy in een moeilijke
positie gekomen, daar het niet meer reke
nen kan op de meerderheid in het parle
ment. Zal Imredy nu aftreden of zullen de
Kamers naar huis worden gestuurd?
HEVIGE LUCHTAANVALLEN OP
BARCELONA.
BARCELONA, 23 Nov. (A.N.P.) Van
morgen om elf uur zijn acht drie-motorige
Savoia vliegtuigen, ondanks het feit, dat
het afweergeschut terstond in werking
trad, boven Barcelona verschenen. Zij
wierpen verscheidene bommen uit, die op
de Ramblad (de hoofdstraat van Barcelo
na) en in de oude stad talrijke slachtof
fers maakten. Tot dusver telt men twintig
dooden en ruim 35 gewonden. Er bevinden
zich nog talrijke slachtoffers onder het
pin.
EEN FRANSCH-DUITSCHE
VERKLARING.
PARIJS, 23 Nov. (A. N. P.). Offi-
cieele kringen bevestigen, dat binnen
kort tusschen Frankrijk en Duitsch-
land een verklaring zal worden onder
teekend gelijk aan die, welke te Muen-
chen door Hitler en Chamberlain ge-
teekend werd.
De Fransch-Duitsche verklaring zal o.m.
behelzen: een verklaring van vriendschap
tusschen beide landen, erkenning der we-
derzijdsche grenzen en een verbintenis tot
raadpleging in geval van een conflict.
Von Ribbentrop zal waarschijnlijk aan
het einde van deze maand naar Parijs ko
men om deze verklaring te onderteeke
pen.
LONDEN, 23 Nov. (A. N. P.). Chamber
lain en Halifax, met hunne echtgenooten
en vergezeld door Cadogan en andere amb
teraren van het Britsche departement van
buitenlandsche zaken, zijn met den gewo
ner. boottrein vanmorgen naar Parijs ver
trokken.
Chamberlain leek zich meer bezorgfd te
maken over de weersomstandigheden en
de vooruitzichten op een stormachtigen
overtocht er heerschte vanmorgen een
Zuid-Westerstorm dan over de te voeren
besprekingen met de Fransche ministers.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Groote aardverschuivingsramp op Santa
Lucia, een eiland der Kleine Antillen. Men
schat het aantal dooden op 150. (3de blad).
Het bezoek der Engelsche ministers aan
Frankrijk. (3de blad).
Emile Hatsja candidaat gesteld voor het
presidentschap van Tsjecho-Slowakije.
(3de blad).
Splitsing in de Hongaarsche regeerings-
partij. (4de blad).
Binnenland
Wagen met drie woonwagenbewoners
door D.-trein nabij Hillegersberg gegrepen;
één doode, twee gewonden. (3e en 1ste
blad).
Weer een inbraak te Amsterdam, waar
voor 3000 aan sieraden werd ontvreemd.
(lste blad).
In het schaaktournooi der grootmeesters
won dr. Euwe van den Amerikaan Fine.
(3e blad).
schade. Het streven nu van de kleuterzorg
is, om deze schade tot een minimum te
beperken, of liefst geheel te voorkomen.
Immers, het doel van alle sociaal hygiëni
sche maatregelen is: geestelijk evenwich
tige en lichamelijk krachtige menschen te
vormen voor een volgende maatschappij,
waarin deze de Christelijke cultuur zullen
moeten vormen en hooghouden. Deze
kleuters toch zijn de vaders en moeders
van de toekomst.
Nu is het gelukkig dat reeds een goede
zuigelingenzorg heilzaam werkt voor den
kleuter en het schoolkind. Want als het
zeer jonge kind normaal opgroeit, krach
tig zich ontwikkelt, en geen voedingsstoor
nissen heeft doorgemaakt, heeft het op la-
teren leeftijd veel meer weerstand. Maar
wanneer er voor den zuigeling alles, voor
het schoolkind veel, doch voor den kleuter
niets gedaan wordt, slaan we een schakel
in onze zorg en voorzorg over, en ver
richten we half werk. Wanneer we dan
bovendien weten, dat fouten, ontstaan in
den kleuterleeftijd, na het zesde jaar zeer
moeilijk, of soms niet (karakter), te corri-
geeren zijn, dan moeten we vooral daarin
zien een argument voor betere kleuter
zorg.
Zooals reeds gezegd, deze kleuterzorg
is veel meer veelzijdig, en moeilijker te or-
ganiseeren dan de zorg voor zuigeling en
schoolkind. Z.
In Leiden bracht de zomer slechts
weinig verlichting
Een vergelijking mei elders
Opnieuw heeft het C B. v. d. S.
een onderzoek ingesteld naar de
kosten der openbare armenzorg in
de gemeenten boven twintigdui
zend inwoners. Dit laatste onder
zoek loopt over het tijdvak 1 Juli
tot 1 Oetober van dit jaar en het
toont helaas aan, dat in bijna alle
gemeenten het schrikbeeld der
armoede zich zelfs in de gunstige
zomermaanden haast onverzwakt
handhaafde.
Ook in Leiden bracht het derde kwartaal
van 1938 slechts heel weinig vermindering
der armlastigheid. Uit onderstaande op
gave blijkt hoeveel wekelijks van gemeente
wege ondersteunde gezinnen en alleenwo-
r.enden of daarmede gelijk te stellen per
sonen er in elk der drie verstreken kwar
talen van dit jaar in onze stad voorkwa
men.
Ie kwart. 2e kwart. 3e kwart.
Gezinnen 1286 1161 1114
Alleenwonenden 555 541 534
Men oedenke, dat hieronder niet zijn
begrepen de werkloozen, die onder de voor
deze groep vastgestelde stèunregeling val
len. De daling der aantallen, die het tweede
kwartaal ten opzichte van het eerste te
zien gaf, zette zich ih het derde kwartaal
slechts in geringe mate voort.
Het aantal aanmalige steunverleeningen
door de verstrekking vanz.g. losse giften of
grootere geldbedragen bleef ook in het
.derde kwartaal gering. In het eerste kwar
taal waren dergelijke steunverleeningen 15
maal onvermijdelijk, in het tweede kwar
taal 6 maal en in he+ derde 7 maal.
Het gemiddelde bedrag van de wekelijk-
sche steunuitkeeringen liep opnieuw een
kleinigheid omhoog. Kwamen de onder
steuningen in het eerste kwartaal n.l. ge
middeld op 6.92 en in het tweede kwar
taal op 6.98, in het derde kwartaal be
droegen zij gemiddeld f 7.03. Hoog zijn deze
bedragen zeker niet te noemen, maar toch
vergden zij in de negen maanden van dit
jaar, waarover de gegevens zich uitstrek
ken. in totaal van de gemeentekas ruim
1 471.000.—
Voor een juiste beoordeeling van den
cmvang der armlastigheid in onze stad en
van de bedragen, die tot leniging van dezen
maatschappelijken nood moeten worden
aangewend, verdient het aanbeveling om
een vergelijking te maken met de overige
steden in onze provincie, welker zielental
eveneens tusschen 50 en 100.000 ligt, dus
met Delft, Dordrecht en Schiedam. Wij
laten deze vergelijking hieronder volgen.
Cm den storend en invloed van het ver
schillend inwonertal uit te schakelen, reke
nen wij daarbij de gegevens om per duizend
zielen.
Het aantal gezinnen, dat gemeentelijke
ondersteuning van noode had, bedroeg in
het derde kwartaal per duizend inwo
ners in:
Leiden 14 a 15
Delft 7 a 8
Dordrecht13 a 14
Schiedam 6 a 7
Voor de alleenwonende^, of daarmede ge
lijk te stellen personen, waren de getallen
resp.:
Leiden 7
Delft 3 a 4
Dordrecht 5
Schiedam 2 a 3
Uit deze cijfers blijkt wel heel duidelijk,
dat de toestand in dit opzicht in onze stad
verre van gunstig is, een omstandigheid,
die niet alleen schadelijk is voor de direct-
betrokkenen maar voor de geheele burgerij,
omdat de kosten, die uit dezen hoofde op
de bevolking komen te drukken, er des te
zwaarder door zullen zijn.
Een ongunstige uitwerking op deze kos
ten heeft ook het feit, dat de wekelijksche
steunuitkeeringen door verschillende om
standigheden hooger zijn dan in sommige
van de vergeleken steden, zooals uit de on
derstaande gegevens blijkt:
le kwart. 2e kwart. 3e kwart.
Leiden 6.92 6.98 7.03
Delft 7.65 7.— 6.84
Dordrecht 7.37 7.24 7.35
Schiedam 7.27 6.20 5.92
Uit deze cijfers ziet men, dat de uitkee-
ringen in Dordrecht nog wat hooger zijn,
maar in genoemde stad vertoonen ze schom
melingen, terwijl ze in Leiden wel niet
sterk maar toch voortdurend stijgen. In
Delft en Schiedam daarentegen toonen zij
een duidelijk dalende tendenz, wat uiter
mate heel wat gunstiger is. De totale kosten
bedroegen in de afgeloopen negen maan
den in:
Leiden 471.000.—
Delft178.000.—
Dordrecht 343.000.
Schiedam 151.000.
Omgerekend per duizend inwoners be
zwaarden de kosten ter bestrijding van de
armlastigheid daardoor de burgerij in elk
der genoemde steden over de besproken
periode van negen maanden met:
Leiden ƒ6.190.—
Delft 3.330.—
Dordrecht - 5.610.
Schiedam 2.420.
Het Leidsche bedrag is in deze opgave
verreweg het hoogste en het laatste kwar
taal zal deze kosten waarschijnlijk met
méér dan een derde doen stijgen omdat de
uitkeeringen in den winter, in verband met
oe behoefte aan brandstoffen e.d. hooger
plegen te zijn dan in de zomermaanden. Dit
laatste geldt uiteraard evenzeer voor de
andere steden. Alles bijeen genomen doen
deze cijfers intusschen wel zien, dat in onze
stad het schrikbeeld van de armoede voor
een groote groep der bevolking een bittere
realiteit is.
