De strijd In het
verre Oosten
BUITENLAND
Militair bewind te
Jeruzalem
Tsieclto Slowakije's
nieuwe koers
WOENSDAG 19 OCTOBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 6
DE JAPANSCHE INVAL IN ZUID-CHINA
Verwoede gevechten bij Poklo.
Berichten uit Kanton maken volgens
een officieel telegram uit Tsjoengking
melding van verwoede gevechten in de
buurt van Poklo aan den straatweg Wait-
sjauKanton. Naar schatting zijn in den
strijd om Waisjau, dat Zaterdag moest
worden prijs gegeven, meer dan 3000 Ja-
panneezen gedood.
Groote slag bij Tsjekloeng.
Er woedt een hevige slag bij de samen
vloeiing van de Oost-rivier en de Tsjaho,
op minder dan 8 K.M. van Tsjekloeng.
In de buurt van de Oost-rivier komen
nog steeds belangrijke versterkingen voor
de Chineesche troepen aan.
Het Chineesche hoofdkwartier is er van
overtuigd, dat alle gevaar voor Kanton is
afgewend.
Toch is de spoorweg van Koeoelong
naar Kanton op verscheiden plaatsen
doorsneden. Het is waarschijnlijk, dat de
Japansche troepenafdeeling, welke de
stad Tsjangmoetau in bezit heeft geno
men, voor Tsjekloeng zal aankomen voor
de ten Noorden van de Oost-rivier ope-
reerende Japansche troepen.
Kanton wordt snel een verlaten stad.
Naar schatting zijn een millioen men-
schen geëvacueerd. De Chineezen hebben
de ijzeren brug bij Tangkapa, op onge
veer 25 K.M. ten Noorden van Tsjoemt-
sjoen vernield.
Van Japansche zijde wordt gemeld, dat
de in de Biasbaai ontscheepte troepen
zijn gevorderd tot Sjelong en tot een
punt, dat ongeveer 80 kilometer ten Noor
den van Waitsjau gelegen is.
Tsengsjing ingenomen.
Een communiqué van het Japansche
hoofdkwartier meldt de inneming van
Tsengsjing, gelegen op 60 K.M. ten Oosten
van Kanton, aan den Noordelijken oever
van de Oostrivier. Het communiqué voegt
hieraan toe, dat de Japansche militaire
verrichtingen in Zuid-China een zeer vlot
verloop heben, en dat de Chineesche te
genstand, waar die geboden werd, gebro
ken is.
De val van Teian, aan de spoorlijn
NantsjangKioekiang, wordt elk oogen-
blik verwacht, daar de Japanneezen een
algemeen offensief op de 45.000 man ster
ke Chineesche troepenmacht in het ge
bied van Teian heben geopend. De Chi
neezen hebben alle bruggen over de
Teian-rivier afgebrand, teneinde den Ja-
panschen opmarsch naar de ommuurde
stad te stuiten.
Ontruiming van Hankau.
Uit Hankau wordt gemeld, dat het Chi
neesche roode kruis order heeft gekregen
zich gereed te houden voor de ontruiming
van Hankau. De autoriteiten dringen bij
de burgerbevolking op een spoedig ver
trek aan. Vluchtelingenkampen zijn 20
kilometer ten Westen van de stad inge
richt. Het vertrek der burgers, aldus
wordt hier verder gemeld, wordt bemoei
lijkt door de opeisching van alle auto's.
CHINEESCHE WRAAK.
Het Chineesche persbureau te Sjanghai
bericht, dat wederom een Chineesch ver
rader door drie jeugdige Chineesche pa
triotten ter dood is gebracht. Het slacht
offer is de Chineesche journalist Joe Ta
Sjoeng, die nadat de Chineesche troepen
Sjanghai hadden verlaten in November
j.L met behulp van de Japanneezen een
persbureau heeft opgericht, dat anti-Chi-
neesche leugens de wereld inzond. De drie
jonge Chineezen drongen, vermomd als
telegrambestellers, zijn woning binnen en
sloegen Joe met hakmessen dood. Zij
slaagden erin ongehinderd te ontkomen.
Eerste Leidsche
Begrafenisonderneming
voor Roomsch Katholieken
GEVESTIGD 1882
G.H.KLEINHANS
Pieter de la Courtstraal 22
TRANSPORT TELEFOON 1455
vraagt uw Winke
lier een formulier
VAN HET VATICAAN
RADIOREDE VAN Z. H. DEN PAUS.
Hoop op betere tijden.
Uit Castel Gandoifo heeft Z. H. de Paus
een radiorede gehouden tot het Amerikaan-
sche Episcopaat en de geloovigen, welke
verzameld zijn op het Nationaal Eucharis
tisch Congres der Vereenigde Staten te
New Orleans. Na zijn droefheid te hebben
uitgesproken over de vervolging, waaraan
de Kerk blootstaat, verklaarde de Heilige
Vader dat men kan hepen op betere tij
den voor de Kerk, aangezien bij de meeste
volken een verlevendiging van de gods
vrucht merkbaar is.
BELGIË
Gisteravond zijn de algemeene uiteenzet
tingen, die de begrooting der wegen en
middelen voor 1939 begeleiden, verspreid.
De min. van financin verklaart o.m. dat,
wanneer men wil, dat de begrooting voor
1939 ten uitvoer wordt gelegd, zooals zij is
opgesteld, de regeering van het parlement
van den aanvang af de noodige volmach
ten krijgt om de bezuinigingen, die in de
begrooting zijn opgenomen uit te voeren
en op ieder oogenblik tijdens het begroo-
tmgsjaar alle maatregelen te nemen, zelfs
van wettelijken aard, welke noodig zijn om
de uitgaven te houden binnen de grenzen,
die het parlement zelf zal hebben vastge
steld voor ieder onderdeel.
DU1TSCHLAND
HET BRITSCHE LEGIOEN
UITGENOODIGD.
Tot een bezoek aan Duitschland.
De voorzitter van den Duitschen oud-
strijdersbond heeft een telegram gezonden
aan het Britsche legioen, waarin gezegd
v/ordt: „Uit naam van vijf millioen Duit-
sche frontstrijders noodig ik onze kame
raden van het Britsche legioen, die zich
in moeilijke tijden ridderlijk ter beschik
king van de rechtvaardige zaak van den
vrede hebben gesteld, uit tot een bezoek
aan Duitschland. Ik zou het toejuichen, als
de kameraden de gasten van de Duitsche
frontstrijders zouden willen zijD tusschen
29 Oca. vertrek uit Londen en 7 Novem
ber terugkeer te Londen".
Weinig kans op aanvaarding der
uitnoodiging.
Sir Francis Feterston Godley, de voorzit
ter van het Britsche legioen, heeft ver
klaard, dat het weinig waarschijnlijk is,
dat het legioen de uitnoodiging voor een
bezoek aan Duitschland zal .aanvaarden.
Het is, zoo zeide hij, thans niet de tijd voor
het legioen op het continent op bezoek te
gaan. Er is geen sprake van, dat het le
gioen zich buitenslands zal begeven, voor
dat alles op internationaal gebied meer ge
regeld is. Fetherston Godley verklaarde
voorts nog, dat hij van de Duitsche am
bassade te Londen een telefoontje had ge
had, en deze de zaak uiteen had gezet.
ENGELAND
DE EISCHEN VAN DE VALERA.
Het wordt te Londen niet waarschijn
lijk geacht, dat in de naatste toekomst tus
schen de regeeringen van het Vereenigd
Koninkrijk en Eire besprekingen zullen
worden gevoerd over de scheiding in Ier
land. De parlementaire correspondent van
Reuter herinnert er aan, dat de Valera
deze kwestie op den voorgrond heeft ge
plaatst bij de onderhandelingen over het
Britsch-Iersche verdrag. De Britsche regee
ring staat nog steeds op het standpunt, dat
het vraagstuk door de beide Iersche regee
ringen zelf besproken moet worden. Naast
de politieke en godsdienstige kanten heeft
het probleem ook een economisch aspect
en voor vereeniging der beide deelen zou
een wetsontwerp in het parlement van En
geland moeten worden ingediend. Hoewel
de leidende kringen in Uulster zich tegen
vereeniging blijven verzetten, is het dui
delijk, dat de Valera druk zal blijven uit
oefenen.
TURKIJE
TOESTAND VAN KEMAL ATATURK
GAAT ACHTERUIT.
De toestand van Kemal Ataturk is blij
kens het gisteravond uitgegeven bulletin
opnieuw verergerd.
PALESTINA
DE STAD WORDT VAN REBELLEN
GEZUIVERD.
Het Britsche ministerie van kolo
niën heeft gisteren bericht ontvangen
van den hoogen commissaris voor Pa
lestina, dat de spanning te Jerusalem
voortduurt. De Britsche troepen heb
ben gisteren strategische punten rond
de oude stad bezet en wisselden scho
ten met de Arabische opstandelingen,
die zich in de oude stad bevonden.
De Britsche hooge commissaris Mac-
Michael heeft gisteren zijn goedkeuring
gehecht aan de benoeming van militai
re bevelhebbers, die het bestuur van
de districtscommissarissen zullen over
nemen.
Deze snelle maatregelen, die gister
avond in verband met den voortduren-
den ernst van den toestand zijn geno
men, komen in feite neer op de afkon
diging van den staat van beleg.
Britsche troepenafdeelingen, de „Cold
stream Guards" zijn vanochtend de oude
stad binnengerukt om haar van op
standelingen te zuiveren.
In de oude stad is gisteren een jonge
Arabier gedood bij de schietpartijen, wel
ke den geheelen dag voortduurden. Twee
jeugdige Arabieren werden gewond. Er zou
den ook nog andere slachtoffers zijn. De
Britsche strijdkrachten hebben tot dus
verre geen verliezen geleden. Een Jood
is op den weg JaffaTel Aviv vermoord.
EEN VEREENIGDE STAAT ONDER
BRITSCHE LEIDING?
Een nieuw plan.
Volgens de „Daily Telegraph" zal minis
ter MacDonald vandaag het kabinet nieu
we voorstellen ter goedkeuring voorleggen,
waarin wordt afgezien van het plan tot
verdeeling van Palestina, en besloten
wordt tot handhaving van het Britsche be
stuur, met als laatste doel de vorming van
een vereenigden staat onder Britsche lei
ding.
MacDonald beveelt volgens het blad in
het licht van het rapport der commissie-
Woodhead verwerping der voorstellen van
de commissie-Peel aan.
Peel wilde verdeeling van het land en
opheffing van het Britsche mandaat, ter
wijl de commissie-Woodhead van meening
is, dat verdeeling in een Arabischen en een
«wódschen staat noch billijk noch uitvoer
baar zou zijn.
DE SPAANSCHE
BURGEROORLOG
DE TERUGTREKKING DER
VRIJWILLIGERS.
Telegram van Mussolini aan Franco.
In antwoord op het telegram, dat Fran
co aan Mussolini heeft gezonden ter gele
genheid van den terugkeer naar Italië
van een contingent Italiaansche vrijwilli
gers, heeft Mussolini een telegram aan
Franco gezonden van den volgenden in
houd: „Ik dank u buitengewoon voor het
telegram dat gij mij gezonden hebt ter
gelegenheid van de repatrieering der Ita
liaansche legionarissen en vooral voor de
erkenning uwerzijds van hun geest van
de opoffering en de bijdrage aan bloed,
die zij in uw vrijheidsoorlog hebben ge
bracht Ik wil u zeggen, dat het fascisti
sche Italië solidair met u is en zal blijven
tot aan uw overwinning, die de overwin
ning zal 'zijn van een nieuw, krachtig en
heroïek Spanje, dat voorbestemd is voor
een groote toekomst. De strijd zal nog
nauwer de banden aanhalen, die onze
beide volken vereenigen in een vriend
schap. welke het vergoten bloed gelijke
lijk wijdt voor de toekomstige geslachten.
De veiligheid der vrijwilligers.
De controlecommissie der Volkenbond
en de commissie, welke benoemd is door
de Spaansche regeering tot regeling van
het terugtrekken der vrijwilligers hebben
gisteren het vraagstuk der veiligheid der
teruggezonden vrijwilligers besproken. De
Spaansche regeering stelt als voorwaarde
voor het terugzenden van de vrijwilligers,
dat de Italiaansche, Duitsche en Tsjecho-
Slowaaksche strijders, die niet naar hun
land kunnen terugkeeren, veilig zullen
zijn. Zij vraagt deze menschen te verdee-
len over die landen, waar zij geen gevaar
loopen tengevolge van hun politieke over
tuiging. De Volkenbondscommissie zoekt
thans een oplossing om aan dit verzoek
te voldoen.
SPOEDIG HERVATTING DER ONDER
HANDELINGEN MET HONGARIJE?
Vandaag wordt geconfereerd met München
en Warschau
Alles wijst op een spoedige hervatting
van de onderhandelingen tusschen Tsj echo-
Si owakije en Hongarije.
Voorzoover te Praag kan worden nage
gaan, is de Slowaaksche regeering niet be
reid het te München door Tsjwalkovsky bij
zijn bezoek aan Hitier en andere Duitsche
autoriteiten opgestelde basisontwerp eener
regeling geheel te aanvaardde. Dit basis
ontwerp was Maandag aan de Slowaaksche
gedelegeerden voorgelegd, en gisteren is het
door het Slowaaksche kabinet bestudeerd.
Besloten werd, dat Tisso, en de minister
van nijverheid Durvansky vandaag naar
München zullen gaan om een onderhoud
te hebben met Hitiers vertegenwoordigers,
terwijl Sider, de leider van de Slowaaksche
regeeringspartij vandaag naar Warschau
zal vertrekken. Men meent te weten, dat
tevens besloten is een niet-off icieeie gede
legeerde naar Zagreb te zenden.
De Slowaaaksche regeering hoopt
verbetering te kunnen verkrijgen van de
voorwaarden var. München, en men kan
gevcegelijk aannerren, dat haar voornaam
ste zorg is, de stai Kosice te benouden.
HERORëNTCERING DER BINNEN-
LANDSCIIE POLITIEK
In Tsjechische politieke kringen wordt
diuk gesproken over een fundamenteele
hnziening van Vt systeem der binnen
lij 'Ische politiek. De bladen spraken dage
lijks over een hergroepeering van de par
tijen en sommige zelfs over aischaffing van
ce pol:tieke partijen. Twee partijen der
regeringscoalitie hebben gisteren in com
muniqué's hun standpunt bepaald.
De Sociaal-D ïmccratische partij, die be-
sii len heeft uit de tweede internationale
te treden, heeft een communiqué van den
volgenden inhoud gepubliceerd:
De Sociaai Democratische partij heeft,
irgevolge de beraadslagingen van neden,
18 October, cm spee.ale commissie er mede
bi'ast te beraaii jgen over de kwestie der
vt/eenvoudiguig van den politieken toe
stand".
De Tsjechische Volkspartij (Katholiek,
heeft beleend gemaakt, dat het uitvoerende
comité te Praag vergaderd heeft. De voor
zitter der partij, mgr. Stasek, bracht rap
port uit over den binnenlandschen en bui-
cenlanoschen toeo.a-d. Hij verklaarde, dat
de gedachte aan een ontbinding der partijen
voor een groot doel voortvloeit uit de er
varing, die de op-vioare meening heeft ver
kregen dat het pailijensysteem niet de
taken heeft ver vu o, die staat en natie er
van vei wachtten. Hij voegde hier aan toe,
dat ce partijen zien moeten reorganiseeien
volgens de wenschen der massa's, die vra
gen om „nieuwe en sterke mannen Naar
sprekers meenmg moet de vernieuwing der
partijen ook betrekking hebben op haar
programma en haar geest. Spr. besloot:
„De natie heeft thans behoefte aan een
nieuwe economische organisatie in den geest
van het corporatieve systeem en aan een
nationalisme, dat ui staat is het volk op te
beuren uit zijn bittere vernedering en het
op te heffen naar nieuwe hoop. Met alle
eiementen, die zich bewust zijn van deze
nieuwe behoeften der natie, wil de Tsjechi
sche volkspartij samenwerken".
Stasek en het bureau der partij zijn af
getreden en een nieuw bureau is gekozen,
dat voor de helft is samengesteld uit jonge
menschen. Stasek werd tot voorzitter her
kozen.
DE REGELING MET BERLIJN
Het bureau van minister Vavrecka heeft
medegedeeld, dat bij de onderhandelingen
te Berlijn over de hervatting van het spoor
wegverkeer de meest dringende vraag
stukken het eerst worden benandeld. Der
halve is besloten, dat de Tsjecho-Slowaak-
sche staat onmiddellijk een aantal wagons
ter beschikking zal stellen voor het ver
voer in het steenkoolbekken van Noord-
Bohemen. Ook zal waarschijnlijk binnen
kort het transport naar het Sudetenland
worden hersteld, teneinde tegemoet te ko
men aan de meest dringende behoeften.
Aan beide zijden wordt verder hard ge
werkt aan de regeling van industrie en
handel. De Tsjechische industrie poogt zich
zoo snel mogelijk aan te passen aan den
nieuwen toestand. De Skodafabrieken ver
vullen al hun verplichtingen.
LUCHTVAART
BOTSING TUSSCHEN TWEE BOMMEN
WERPERS.
Zes dooden
Te Dunnowpark in Essex zijn twee bom
bardementsvliegtuigen in de lucht met
elkaar in botsing gekomen en brandend
neergestort. Zes personen zijn daarbij om
het leven gekomen.
DE VLIEGTOCHT VAN PANANA
MISLUKT.
Toestel bij start uit Miami vernield.
De vliegtocht van kapitein Alexander
Papana, den Roemeenschen vlieger, die
van New York naar Boekarest over het
Zuidelijk deel van den Atlantischen
Oceaan wilde vliegen, is ten einde geko
men, toen het toestel bij het vertrek naar
Natal (Brazilië) tegen den grond sloeg en
vernield werd.
Papana en een metgezel bleven onge
deerd.
DE AMERIKAANSCHE LUCHTVAART
VERDEELT DEN OCEAAN.
Pan Am. neemt Noord-Europa; Export
Airlines het Zuiden.
Het Fransche persbureau Havas meldt
uit New York: Panamerican Airways en
de American Export Airlines, die geregel
de diensten tusschen Amerika en Europa
willen gaan onderhouden, hebben een
overeenkomst geteekend, waarin het ge
bied voor beider diensten wordt vastge
steld om concurrentie te vermijden.
Frankrijk en Duitschland zullen geza
menlijk bediend worden; verder zijn voor
de Panamerican Airways gereserveerd de
Bermuda-eilanden en Noord-Europa; voor
de American Export Airlines, het Middel-
landsche Zeegebied, Westelijk Azië tot de
Perzische Golf, Albanië, Bulgarije, Zuid-
Slavië en Noord-Afrika, de overeen
komst moet nog ter goedkeuring worden
voorgelegd aan de directie der burger
lijke luchtvaart.
Een hoogst belangrijk bericht, schryft
het „Vaderland".
Aanvankelijk kreeg men van Europa
uit den indruk, dat Pan American Air
ways en Export Lines geslagen vijanden
waren. Pan Am. is de groote luchtvaart
maatschappij, die met vliegbooten reeds
over den Stillen Oceaan naar China vliegt
en sinds jaren op Zuid-Amerika opereert.
Onder leiding van den jongen Juan Trip-
pe heeft zij voor Amerika de buitenland-
sche luchtvaartpolitiek gevoerd. Zij sloot
de overeenkomsten met buitenlandsche
maatschappijen (in plaats van de Regee
ring) en daarin ontbrak nimmer de clau
sule, dat geen andere Amerikaansche lijn
mocht worden toegelaten.
American Export Lines is vrijwel de
eenige gezonde scheepvaartmaatschappij
in Amerika, die diensten onderhoudt op
de Middellandsche Zee.
Zij stichtte de American Export Airli
nes, 'die evenals Pan Am. plannen maakte
voor een dienst over den Atlantischen
Oceaan.
Op 4 Maart van dit jaar hebben wij be
richt, dat het Amerikaansche departement
van Handel (waaronder toen nog de
luchtvaart ressorteerde) aan de scheep
vaartmaatschappij toestemming verleend
heeft voor proefvluchten op het Oceaan
traject New YorkLissabon (zijlijn naar
Berlijn)RomeCairoZwarte Zee.
Eind vorige maand heeft Export Lines
een Consolidated vliegboot besteld.
Deze feiten hebben Juan Trippe er on
getwijfeld toegebracht zijn monopolie-
droom op te geven.
Of intusschen de Amerikaansche Regee
ring haar toestemming zal verleenen aan
deze nieuwe monopolisatie? Men verwacht
van wel, maar alles zweeft nog in de U.
S.A, omdat daar pas sinds enkele maanden
een ingrijpende centralisatie heeft plaats
gehad van de bemoeiingen der Regeering
met de burgerluchtvaart. Welk standpunt
de nieuwe „Authority" in deze dingen in
neemt, is nog niet gebleken.
Overigens is de voorgestelde verdeeling
in zoo-verre een verbetering dat het mono
polie niet beperkt is tusschen Pan Am. en
de Engelsche Imperial Airways (zooals het
eerste), maar Frankrijk en Duitschland in
schakelt.
In buitenlandsche luchtvaartkringen
loopt het hardnekkige gerucht, dat Export
Airlines een pool overwegen met de Duit-
schers, die de meeste vorderingen hebben
gemaakt boven den Atlantischen Oceaan
met hun katapultdiensten. Dat Frankrijk
binnengelaten worden zal, is een verras
sing. Want de zin, dat de beide Ameri
kaansche maatschappijen Frankrijk en
Duitschland „zullen bedienen", zal wel
niet al te letterlijk opgevat moeten worden.
En Nederland?
Reeds eerder hebben wij er op gewezen,
dat n.o.m. Nederland op zichzelf geen kans
maakt op een landingsvergunning in Ame
rika. Het eenige zal zijn te trachten, tot
een der combinaties toe te treden.
Tot welke, tot de Britsch-Amerikaansche
of tot de Duitsch-Amerikaansche? De
vraag is of wij wel keus hebben. In ieder
geval verdient dit onderwerp aller belang
stelling.
De Nederlandsche dienst op den Zuide
lijken Atlantischen Oceaan moet wachten
op den aanleg van een nieuw vliegveld te
Paramaribo, waarvoor Suriname zelf geen
geld heeft en dus naar steun van het moe
derland moet omzien.
Vóór den dienst over den Noordelijken
Atlantischen Oceaan zal steun der Regee
ring eveneens onontbeerlijk zijn, al zou
men van de scheepvaart kunnen verwach
ten, dat zij in zulk een project mee finan
cierde.
Zijn wij wel ingelicht, dan staat de Mi
nister van Waterstaat geenszins afwijzend
tegenover een Nederlandschen Oceaan-
dienst.
Maar welke regeeringsinstatie is in
staat dit probleem te bestudeeren?
RuitenSandsctie Berichten
DE DOM VAN MILAAN KRIJGT
EEN TOREN.
De dom van Milaan zal verrijkt worden
met een toren. De Milaneesche architect
Vico Vigano heeft zijn ontwerp aan Mus
solini voorgelegd, die het heeft goedge
keurd. Er zal een commissie voor den to
renbouw benoemd worden.
