Het Pausdom „grasseerde" als
nergens anders!
WOENSDAG 12 OCTOBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
DERDE BLAD - PAG. 10
GESCHIEDENIS DER PAROCHIE STOMPWIJK
Een inval in de pastorie Een priester onder het bed
gevonden De „paepen" reisden ineen schuitje
AARLANDERVEEN
Volksbond. Gisterenavond heeft in dit
seizoen de R.K. Volksbond zijn eerste le
denvergadering gehouden in de zaal van
den heer W. v. d. Berg.
Punt 3 der agenda was: ingekomen stuk
ken en mededeelingen. Bij dit punt wor
den door den voorzitter woorden van dank
gebracht aan den Geestelijk Adviseur,
voor het welslagen van het triduum, en
aan den secr. voor de door hem gedane
moeite, om de R.K. Volksbond te doen uit
komen in den optocht, gehouden bij het
40-jarig jubileum van H. M. de Koningin.
Leden, die niet meer in het bezit zijn van
een legitimatie-kaart, kunnen bij het be
stuur een ander bekomen.
Van het Hoofdbestuur is een woord van
dank ontvangen voor de wijze, waarop in
deze afdeeling het 50-jarig bestaan van
den R.K. Volksbond is herdacht.
Door den voorzitter wordt medegedeeld,
dat in Alphen een drie-jarigen cursus zal
worden gegeven ter ontwikkeling en vor
ming der leden der R.K. Arbeidersbewe
ging, waaraan ook leden dezer afdeeling
kunnen deelnemen."
De Geestelijk Adviseur, die onderwijl ter
vergadering is gekomen, wordt door den
voorzitter welkom geheeten.
Degezamenlijke inkoop van brandstoffen
is gekomen tot een bedrag van 630.De
gelegenheid om winter-aardappelen te be
stellen bestaat uiterlijk tot Zondag a.s. bij
den penningmeester A. Honout.
Punt 4, de bespreking om de tombola in
het a.s.'voorjaar wat uit te kunnen brei
den werd aangehouden tot een volgende
vergadering.
Punt 5: Voorloopig programma voor a.s.
winter. Begin November ledenverg. met
spreker.
Half November: Uitvoering.
7 Dec.: St. Nicolaasfeest.
13 Dec.: Film-avond.
Half Januari verg. met tombola.
Febr.: Jaar-vergadering met spreker.
Maart: Leden-verg.
Als afgevaardigde naar de Centrale
Raadsvergadering wordt benoemd Th. Ver
hagen. Hierna sluiting.
„Hulp in Nood" bracht op f 1.07 1/2.
BOSKOOP
Kon. Ned. Maatschappij voor Tuin bouw
en Plantkunde. Op Maandag 10 Oct. is
de maandelijksche bijeenkomst gehouden
der leden van bovengenoemde Mij.
Onder de ingekomen stukken was een
schrijven dat binnenkort de vaste keurings
commissie der Maatschappij haar 50-jarig
jubileum hoopt te vieren, waarvoor een
bijdrage gevraagd wordt.
Hoewel de afd. Boskoop, overtuigd is
van de groote verdiensten van deze com
missie en haar volle sympathie heeft, laat
de kas niet toe een bijdrage te geven, maar
de voorzitter adviseert die leden, welke
reeds meerdere malen planten ter keuring
aangeboden hebben, een bijdrage te zen
den.
Voor de algemeen e vergadering welke
op 26 Oct. te Doorn plaats zal vinden wordt
de heer G. J. van Noordt tot afgevaardig
de benoemde en als plaatsvervanger de
heer van 't Hof.
Daar de voorzitter wegens 'werkzaam
heden elders, niet kon blijven, wordt eerst
overgegaan tot de rondvraag, welke niets
opleverde, waarna door den heer van
Noordt de'leiding werd overgegeven aan
den 2de voorzitter den heer D. Veerman.
Onder diens ielding werd overgegaan
met de bespreking van het aanwezige plan
ten materiaal, en werden achtereenvol
gens de volgende planten besproken;
Ligustrum vulgaris, met trossen zwarte
bessen. Coreopteris tangutica, licht blauw
en Coreopteris mastacanthus iets donker
der. Malus John Downi, een sierappel met
mooi geklemde appeltjes. Rhus Javanica,
een mooie bladheester met vleugeltjes aan
de bladstengel. Amygdalis (Prunus) com
munis, een takje met vruchten waarvan
de bolster gesprongen was, zoodat de
amandelpit zichtbaar was.
Nerine crispa, een bolgewas, met mooie
rose bloemen, welke op water zeer lang
houdbaar zijn. Leicesteria formosa, een
halfheester, een staartje met etages bloe
men, waarvan de eerste etage reeds vrucht
draagt, terwijl de laatste etage nog uit
moet komen, elke etage draagt ten slotte
zes donkere vruchtjes, de bloempjes zijn
wit. Crataegus coccinea, met lange scherpe
doornen en flinke orange roode bessen.
Een Aspergetak vol met roode besjes. Ci-
micifuga foetida, een soort Spirea met dun
ne zuiver witte staartjes. Artisjokken, met
groote stekelige paarsche bloemen, deze
worden in Frankrijk veel als groenten ge
geten.
Takjes met zaad van Convalaria majalis
(Lelietjes van dalen). Cyclame europeum,
een kleinbloemige winterharde Cyclaan, de
stammoeder van veel soorten welke mo
menteel in den handel zijn.
Malus Elise Ratke (Pumila pendula) een
treur-sierappel met flinke vruchten. Een
tros druiven van de soort White Pearl, een
witte druif welke buitenrijp wordt, de
bessen zijn niet groot maar zoet van smaak.
Elsholtzia Stauntonii, een heester welke
nog volop staat te boeien met licht paar
sche katjes. Photoma vilosa, een heester
met mopie licht roode bessen. Vaccineum
corymbosum, met rood hout en roode bla
deren, mooie herfstkleur. Evonymus vageta,
met witte zaadbolletjes, waar de orange
zaadjes uitpuilen.
Vervolgens een flinke collectie, groen-
blijvende en bladhoudende sierheesters, als:
Suaeda fructicosa, Pittosporum tobina, Cas-
sinia fulorida, Phlomus fructicosa, Rosma
rinus officinalis, Pittosporum heterophyl-
lum, Ilex glabra, Sarcococca ruscifolia,
Evonymus radicans Kewensis, Dystilum
rasemosum, Hymenanthera crassifolia, Se-
necio Grayi, Citrus trifoliata, Evonymus
japonica, Olearia Haastii, Raphitamnus
cyanocarpus, Osmanthus aquifolia, Stanvae-
sia Davidina, Phyllyrea angustifolia, Evo
nymus jap. macrophylla, Phyllyrea latifolia,
Raphiolepis japonica, Evonymus radicans
minima, Photima serrulata, R use us aculea-
tris, Arbutus Unedo, Osmanthus Delavayi,
en Ephedra Gerardiana sikkenensis.
Met een woord van dank aan de mede
brengers van het materiaal, sloot de voor
zitter deze leerrijke en geanimeerde bij
eenkomst.
HAZERSWOUDE
„St. Deus Dedit". Gisterenavond ver
gaderde in café Vreeburg de R. K. Land-
arbeidersvereeniging „St. Deus Dedit".
De vergadering was tamelijk goed be
zocht. Het hoofdpunt der agenda was de
bespreking der uitkeerings-periode. Ter
vergadering was aanwezig een hoofdbe
stuurslid, dat de ontvangen circulaire van
het hoofdbestuur aan de vergadering uit
eenzette.
Breedvoerig werden de verschillende
vragen voor de leden beantwoord; vooral
werd erop gewezen om bij eventueele
werkloosheid zich in te laten schrijven
bij de Arbeidsbeurs. Als nieuwe bepaling
werd medegedeeld, dat het niet meer ge
oorloofd is b.v. drie dagen te werken en
drie dagen in loondienst te zijn, tenzij men
officieel ontslag gekregen heeft van zijn
werkgever, welk ontslag schriftelijk moet
worden overgelegd.
Het is jammer, dat niet alle leden van
St. Deus Dedit tegenwoordig waren, daar
deze vergadering voor de betrokken ar
beiders nogal enkele nieuwe gezichtspun
ten opende.
NOORDEN
Moedercursus. Gisteren is in de St.
Franciscuszaal een moedercursus geopend
met een getal van 30 deelneemsters. De cur
sus gaat uit van den R.-K. Vrouwenbond
en het Wit-Gele Kruis en wordt gegeven
door mej. Hosman uit Den Haag.
NIEUWERBRUG
Moter geslipt. Gistermorgen in alle
vroegte is onder Rietveld een moterrijder
geslipt. De man is door dr. Kerpel verbon
den, waarna hij per ziekenauto naar zijn
woonstede te Haarlem is vervoerd. Hij
had n.l. behalve schaafwonden een been
gebroken en een hersenschudding he
komen.
JUBILARISSEN DER N. Z. H. T. M.
Tienjarig bestaan van het Jubileumfonds.
Het personeel der Noord-Zuid-Holland-
sche Tramweg Maatschappij heeft dit jaar
de taak 43 menschen uit zijn midden te
huldigen in verband met het ambtsjubi
leum, dat zij vieren. Men zal daartoe bij
eenkomen op 14 October te Leiden in de
Staedsgehoorzaal en op 21 October te
Haarlem in de Gem. Concertzaal.
Het personeelmonds, dat de viering der
ambtsjubileums verzorgt, is zelf ook, zij het
in bescheiden mate, aan een jubileum toe.
Het bestaat op 28 December 1938 tien jaar
en uit den aard der zaak zal ook hieraan
li
Evenals zijn voorganger woonde pastoor
Vermeulen te Stompwijk, in hetzelfde huis
waar pastoor Van der Velden had gewoond,
en wel in een woning „al verre in den
wegh, scheuns tegenover de woninghe van
van Campen" 7)
Van tijd tot tijd hadden de Stomp wijk-
sche katholieken in die dagen nog al eens
vervolgingen te verduren van den kant der
Staten. Vooreerst was dat begrijpelijk, om
dat de Statie betrekkelijk dicht bij Den
Haag was gelegen, zoodat iedere voor hen
ergerlijke gebturtenis en iedere zooge
naamde paapsche stoutigheid, gemakkelijk
ter oore der Hoogmogende Heeren kwam.
Daarbij was pastoor Vermeulen een zeer
strijdlustig en strijdvaardig man, vol tem
perament, die om zijn onvermoeiden ijver,
waarmee hij werkte en de Statie rondtrok,
niet weinig-de afgunst opwekte van de pre
dikanten, die met leede oogen moesten toe
zien, hoe in Stompwijk het katholieke ge
loof opbloeide. 8). Zoo waren er in twee
achtereenvolgende jaren in zijn Statie niet
minder dan twee duizend personen door
den Apostoliscben Vicaris gevormd. 9). Een
dergelijke vooruitgang van het katholieke
leven moest vanzelfsprekend wrijving
geven bij de niet-katholieken van die dagen.
Wij kunnen de uitingen van wrevel en af
gunst tegen pastoor Vermeulen beluiste-
ien in den hier volgenden brief aan het
Hof van Holland, waarin twee niet-katho-
Leken er over klagen, dat de pastoor en
zijn kapelaan voortdurend door de Statie
„reysen ende rctsen" hetzij met een over
dekt schuitje hetzij met paard en wagen.
Een der klagers is de eenige niet-katho-
liek in die dagen van Stompwijk 10).
„Wij ondergeschreven Pieter Jansz. van
fieecom outschepen van den banne van
Stompwijck ende Adriaen Willemsz. van
Beecken schoolmeester in de Soetermeer-
sche meer attesteren ende getuygen mits
desen waerachtich te zijn. hoe dattet paus
dom in Stompwijck meer grasseert als in
eenige plaetse daeromtrent, dat in geheel
op 14 en 21 October eenige aandacht wor
den geschonken.
In deze tien jaar heeft het, Jubleumfonds
vruchtbaar gewerkt. Zijn voornamste
werkzaamheden bestaan hierin, dat het een
geschenk aanbiedt aan de jubilarissen en
bovendien een bloemstuk aan hun echtge-
nooten. Voorts wordt een afscheidsgeschenk
uitgereikt aan hen, die gepensionneerd wor
den met meer dan 20, doch minder dan 25
dienstjaren.
Niet mbinder dan 237 jubilarissen zijn
van 1929 tot en met 1938 „verzorgd", waar
van 221 25-jarige, 15 40-jarige en 1 50-jari-
ge. Dit heeft beteekend even zooveel ge
schenken, waarbij nog gevoegd moeten
worden een ongeveer gelijk aantal bloem
stukken, alsmede 17 afscheidsgeschenken.
Hiervoor is noodig geweest de eerbiedwaar
dige som van meer dan 14.000, welk be-
Stompwijck niemand meer gevonden wert
van de christehjcke gereformeerde religie
(soo veel mij bewust is) dan ick onderge-
schrevene Pieter Jansz. alleen, dat midden
int voorschreven district van Stompwijck
sich onthouden in een bequame wooning,
daertoe geapproprieert twee papen waer-
van d'eene genaemt wort heer Christiaan
Vermeulen ende de andere heer van Rhe-
nen, 11) die door t' voorschreven district
ende andere plaetsen daeromtrent geduy-
richlijck reysen ende rotsen, hebbende tot
dien eynde een overdect schuytgen oock
altemets daertoe gebruyekende den dienst
van een paert of te wagen, doende hare
diensten in verscheyder. huysen daertoe
fcequaem zijnde, doch meest in hare voor
schreven wooninge. Getuygen wijders dat
de voorschreven paepen bij haer in huys
hebben twee cJoppen, datter oock verschey-
den clopbroers' ende clopzusters in den
voorschreven banne van Stompwijck haer
onthouden, die de papisten in haer devotie
houden, ende met namen datter twee clop
broers onder haer zijn met namen Wernaer
ende Jacob Leendertsz. zijnde kleermakers,
die nevens de voors. paepen de jonge jeucht
alle Sondagen na den middagh catechi-
zeren ende in hare superstitiën ende af
godendienst stijven ende onderwijsen, heb-
op huyden desen 28 Junij 1654 tot WiLsveen.
Pieter Jansz. van Beckem,
Adriaan Willemsz. van Beecken.
Behalve de afgunst over den opbloei van
de Statie, die uit dit stuk duidelijk spreekt,
blijkt er ook uit, hoe in 1654 reeds te
Stompwijk bestond een godsdienstige ver-
eeniging, een bewijs evenzeer voor den
bloei van het katholiek leven, en hoe de
beide parochiegeestelijken in hun werk
werden geholpen door mannen zoowel als
vrouwen, die de jeugd catechismus-onder
richt gaven, en verschillende andere dien
sten verrichten.
Was de bloei der Statie een doorn in het
oog der niet-katholieken, bij dat alles kwam
nog de kwestie van de bedevaarten naar het
verwoeste Maiia-heiligdom te Wilsveen,
drag nog vermeerderd kan worden met de
kosten van 18 huldigingssamenkomsten,
waarvan het deel van het Jubileumfonds
kan vastgesteld worden op ruim 5.000.
Deze 20.000 zijn geheel opgebracht door
de leden van het Jubileumfonds met een
wekelijksche contributie van 5 cent.
Dit schitterende resultaat van saamhoo-
righeidszin zal ongetwijfeld aanleiding ge
ven tot een dankbaar en enthousiast sa
menzijn, waarin de jubilarissen het mid
delpunt zullen vormen, doch evenzeer be
drijfsleiding en personeel hun jarenlange
uitnemende verstandhouding zullen beves
tigen.
Het Jubileumfonds is er in geslaagd, zoo
wel voor Leiden als Haarlem beslag te leg
gen op „De vier van Tholen en van Lier".
Hieronder volgen de foto's van de Leid-
sche jubilarissen.
Pastoor Vermeulen
(Schilderij in de pastorie te Stompwijk).
bende oock onder haer opgericht seeokere
broederschap van oude ende jonge luyden.
't Oirconde desen bij ons onderteyekent
hetgeen tot de Statie van pastoor Vermeu
len behoorde. Deze op last van de Sta
ten verwoeste kapel, bleef ondanks alle
maatregelen genomen om de katholieken
te weren, tocu voortdurend pelgrims trek
ken; en deze bedevaarten werden door den
pastoor aangemoedigd. 12) Wij verhaalden
reeds hierover bij de geschiedenis van Zoe-
termeer's 13) en Nootdorp's 14) parochie
kerken.
Ten gevolge van dat alles kwam in het
jaar 1643 Sebastiaan Francken een bezoek
brengen aan de pastorie van Stompwijk,
om zich te overtuigen, dat daar geen
„stoute ende exorbiteerende actiën" tegen
de plakkaten werden gedaan". Uit het ver
slag van zijn bezoek en het door hem inge
stelde onderzoek krijgen wij een alleraar-
digsten kijk op de inrichting van Vermeu-
len's pastorie, en de omgeving waarin hij
leefde. Genoemde Francken, ordinaris-raad
van het Hof, handelde in opdracht van de
Staten van Holland en Westvriesland.
Samen met zijn secretaris Joost van Hogen-
houck, maakten zij een inspectie door Rijn
land op zoek naar paapsche stoutigheden.
Zoo kwamen ?ij te Stompwijk en .vonden
aan den S.tompwijkschen weg de woning
van pastoor Vermeulen.
Het verslag vervolgt 15): „De woon-
plaaetse van voorn, priester Vermeulen een
weynich van den wech innewaerts staen-
de, hebbe bevonden wedersijts van den
voorgevel met een houte heyninch van
de voorste werff affgesondert te sijn
ende in huys twee diversche studeerplaet-
sen ende bibliothequen, op yeder van de-
selve een nachttabbert hangende. De wei-
cke die van den huyse seyden, beyde toe
te behoren Heeren Vermeulen ende d'eene
te wesen syn ordinaris slaepplaets ende
de andere syn plaetse van studie". Pastoor
Vermeulen was bij den komst van Fran
cken niet thuis; hij was naar Zoetermeer,
en zoo werd de afgevaardigde van de Sta
ten te woord gestaan door „die van den
huyse" twee „jonghe dochters" met huis
werk bezig zijnde. Op den zolder vonden
zij een gesloten deur, welke de vrouwen
weigerden te openen, waarop de deurwaar
der, vooral omdat men een schim van een
manspersoon had gezien met een beitel de
deur openwrong. Zij kwamen op de plaats
waar het altaar stond, met daarom heen
een ruimte groot genoeg voor honderd'
menschen.
In een hoek van dit zoldervertrek von
den zij „een bedstedeken ende bij den
deurwaerder het opgelicht sijnde is onder
het bet te voorschijn gekomen, geheel be
sturven ende perplex Johan van Gessel,
wereltlyok priester." Deze priester werd
ondervraagd. Hij verklaarde 27 jaar oud te
zijn, en te Amsterdam te wonen; hij was
te Stompwk „in passant voor een dach of
twee tot sijn vermaeck" met het plan om
deze avond te vertrekken, en had zich
onder het bed verborgen uit vrees, omdat
hij zich „op dye plaats nyet hadde aange
geven".
Op den zolder waren verder nog twee
dienstbodenkamertjes. Achter het huis lag
een veel betreden voetpad, dat toegang
verleende tot twee huizen er tegenover
staande met „ophaelende valbruggen, al-
waer geseijt wierden mede eenige cloppen
te wonen." Maar deze hadden intijds de
bruggen opgehaald, zoodat de heeren geen
toegang konden krijgen.
De twee vrouwen, die zij in de pastorie
vonden, werden eveneens ondervraagd. Zij
heetten Maertgen Leenderts, „wesende een
clopsuster", dochter van Leendert Jacobs-
sen, die vertelde 24 jaar oud te zijn en ge
boortig in de Weypoort te Zoeterwoude en
Maertgen Claes, 46 jaar oud, van Rh'ijn-
saterwoude. Zij verklaardai bij pastoor
Vermeulen het huiswerk te doen; de eerste
verdiende een huur van 25 gulden per jaar,
de tweede, die al bij pastoor Van der Vel
den was, zeide „gecomen te sijn om devotie
te plegen" en bij Vermeulen in te wonen
zonder „eenige huyxe te verdienen".
Het huis waarin de pastoor woonde, ver
klaarde zij eigendom te zijn van Pieter
Claesz. van Campen te Leiden.
10) L.c.
11) Bedoeld wordt Ludovicus van Rhijn,
de kapelaan van pastoor Vermeulen.
12) Kronenburg, J. A. F.: Maria's Heer
lijkheid, dl. VI, bl. 444.
13) Leidsohe Courant van 27 Oct. en 9
Nov. 1937.
14) Leidsche Courant van 4 Febr. 1938.
15) Bijdr. Bisd. Haarl. dl. VII, bl. 341 e.v.
16) Bijdr. Haarl. dl. IX, bl. 1.
17) Haarl. Bijdr. dl. LV, bl. 81.
18) Bijdr. Bisd. Haarl., dl. x~Tr~"
1 C. van Leeuwen, weg-
/erker, Voorschoten, 40
„aar.
En verder de 25-jarigen
in volgorde van de datums
hunner jubileumviering.
2. N. Cigaar, brugwachter,
Rijnsburg.
3. C. G. Keyzer, conduc
teur, Leiden.
4. J. C. Koppier, conduc
teur, Leiden.
5. I. Wagenmaker, am
bachtsman I, Leiden.
6. F. J. P. Baars, mon
teur bovenl. I, Leiden.
7. A. J. Hoek, monteur
bovenl. I, Leiden.
8. J. van Duivenboden,
wagenvoerder, Leiden.
9. A. Flippo, voorman
onderh, monteur, Leiden.
10. J. H. de Bruin, weg
werker, Rijnsburg.
11. H. Ba velaar, voorwer
ker, Rijnsburg.
12. J. H. G. E. Wouters,
wegwerker, Rijnsburg.
13. P. Bekooy, wagen voer
der, Leiden.
14. A. G. J. Beuse, contro
leur, Voorburg.
15. L. P. J. Smits, afreke-
naar, Leiden.
16. A. B. Meuldyk, am
bachtsman I, Rijnsburg.
17. P. Philippo, commies-
tit., Leiden.
