Weensch gepeupel
bestormt Innitzers paleis
Een persoonlijk woord van
H- M. de Koningin
Woeste tooneelen in de straten
Dc Rijkswegen en
de polderlasten
MAANDAG 10 OCTOBER 1938
30ste Jaargang No. 9154
Telefoon: Redactie 15. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Telefoon: Administratie 935. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 11.
r
Oproep om den vrede te bewaren.
Met instemming nam ik kennis ook van het vervolg van den op
roep vooi moreele en geestelijke herbewapening.
Nu de beklemmende dagen achter ons liggen, waarin het drei
gend gevaar ons zoo duidelijk voor oogen stond, nu voor het
oogenblik de mogelijkheid van de algeheele vernietiging onzer be
schaving is afgewend, is het een verheffende gedachte ons allen
vervuld te weten van denzelfden wensch: den zegen van den vrede
te bewaren.
Die begeerte naar vrede vormt een band tusschen alle volken.
Toch is deze, gepaard aan de versteviging onzer weermacht, nog
niet genoeg wil die vrede duurzaam zijn zoo moet hij gedragen
worden door de gedachte, gegrondvest in den oproep.
Allen, zonder onderscheid, kunnen wij persoonlijk bijdragen tot
den groei en de ontplooiing van die gedachte, door van heeler
harte mede te werken tot de moreele en geestelijke herbewapening,
dien innerlijken drang, welke ook uitwendige ommekeer te weeg
brengt en tot gevolg heeft, dat eerlijkheid, vertrouwen en liefde
richtsnoer worden tusschen personen en volken.
Behoef Ik u te verzekeren, dat, hoe dieper onze overtuiging is en
hoemeer ons eigen leven zelf die uitdraagt en verder geeft in eigen
kring en daarbuiten, des te grooter de kans wordt op het verwe
zenlijken van een betere toekomst?
Wie de teekenen des tijds begrijpt, weet, dat thans van ons ge
vraagd wordt eene daad van vertrouwen, van zelfopoffering en
zedelijken moed, en van geloof.
WILHELMINA.
Vw
De spanning tusschen Kerk en Nazi's erger dan ooit
Wat te Weenen Is
gebeurd
Droefheid dat is het overheerschende
gevoel, als wij vernemen van de bar-
baarschheden, welke men heeft begaan te
genover Kardinaal Innitzer te Weenen.
In een storm van razernij heeft men alle
ruiten van de woning van den Kardinaal
ingegooid, is men de woning binnengedron
gen, heeft men meubilair en kostbare boe
ken uit de vertrekken naar buiten gegooid
en er daar brandstapels van gemaakt, heeft
men zelfs een bejaard priester uit een
raam geworpen en aldus ernstig gewond.
Totdat ten slotte de politie zich sterk ge
noeg meende, om handelend op te treden
en verdere verwoesting en misdaigheid te
voorkomen.
Op deze afschuwelijke uitingen van haat
reageert de katholieke wereld, de be
schaafde wereld met gevoelens van droef
heid.
Tegenover d i e haat stellen wij niet een
zelfde haat. 't Zou verklaarbaar zijn, maar
tegelijkertijd slecht: onbeschaafd en on
christelijk.
Niet met haat moet haat worden bestre
den.
De eene duivel drijft men niet uit door
een anderen duivel.
Gevoelehs van droefheid overheer-
schen ons natuurlijk niet van een senti-
menteele, maar van een sterke droef
heid, die zint op middelen en wil grijpen
naar daden, om, zoo mogelijk, de oorzaak
van de droefheid weg te nemen of in te
perken en in ieder geval uitbreiding ervan
te voorkomen....
Uitbarstingen van razernij, zooals te
Weenen hebben plaats gegrepen, moeten
onvermijdelijk worden geacht, als men
hoort of leest redevoeringen, vol-geladen
van haat redevoeringen, die ons doen
huiveren, als wij denken aan de g e-
volgen, welken deze moeten hebben op
menschen, die tegen die redenaars hoog
opzien, hen vereeren en hen als t' ware aan
bidden!
De haat, die tegen Kardinaal Innitzer nu
is losgebroken, wordt vooral zoo weerzin
wekkend, als men bedenkt, hoe deze Kar
dinaal is opgetreden met een zoo groot
mogelijke tegemoetkomendheid, niet, na
tuurlijk, tegenover het nationaal-socialis-
tisch stelsel, dat voor den katholiek ten-
eenenmale onaanvaardbaar is, maar wèl te
genover de nationaal-socialistische regeer
ders. Een tegemoetkomendheid, welke vol
gens sommigen die oi. te vlug veroor
deelden zelfs vérder ging, dan redelijk
mogelijk was.
En nu die losgebroken razernij tegen
over Kardinaal Innitzer, omdat hij naar
eer en geweten opkomt voor de rechten van
God, voor de rechten van de Kerk; voor
de vrijheid, waarop de Katholieken recht
hebben en welke zij niet mógen prijsge
ven!
Terwijl het ergerlijke gebeuren te Wee
nen gistermorgen ('t is Zaterdagavond ge
schied) in de Duitsche pers werd doodge
zwegen en een bericht van het officieele
Duitsche persbureau verklaarde, dat de
berichten in de buitenlandsche pers over
dreven waren, is er nadien een bericht uit
Berlijn gekomen, dat de daders van de
gepleegde wandaden streng gestraft zullen
worden.
Zooals zoo vaak geschiedt, zullen ook
hier de hoof ddaders niet worden ge
straft!
Het zijn de stokers van de haat.
Het zijn de ophitsers tegen de Kerk, te
gen de priesters.
Die zaaien en zaaien vrijelijk voort het
onkruid in het geschreven en het gespro
ken woord.
Het gebeurde in Weenen is erg en erger
lijk op zich beschouwd.
Het is nog erger en ergerlijker als wij 't
zien en zoo moeten wij 't, helaas, zien
als symptoom van de vergiftiging
in honderd-duizenden geesten
1^50% BESPARING!
Indien U koopt beter genre DAMES
of HEEREN REGENJAS - COSTUUM,
WINTERJAS, JEKKER, enz. enz., bij:
JAN J. SLOOS, Stille Rijn 11
LEIDEN - TELEF. 868 (gesloten huis)
Onbillijk polderreglement
in
Zuid-Holland.
(Ingezonden).
Met belangstelling werd kennis geno
men van uw artikel in het 2e blad L.
Courant van 7 Oct. 1.1. betreffende „split
sing van Rijkswegen in Zoeterwoude's
Polderland".
Onder meer werd daarin aangehaald
art. 142 Algemeen Polderreglement in Z.-
Holland, hetwelk bepaalt, dat vrijdom
^an polderlasten bestaat voor openbare
wegen en voetpaden, als.zoodanig op den
legger der wegen geplaatst.
De onbillijkheid van het besluit van
Provinciale Staten van 1935, toen met een
kleine meerderheid het verzoek van de
Polder Reeuwijk en anderen, om art. 142
te wijzigen, werd verworpen, springt met
den dag meer in het oog en wordt steeds
dringender, nu door den aanleg van zoo
vele en groote Rijkswegen in ons polder
land vele polders in het gedrang komen.
Zoo werd de toenmalige uitdrukking
van een invloedrijk lid van Ged. Staten:
„dat de nieuwe rijkswegen zoo hoog lig
gen, dat deze van het water geen last on
dervonden" nog niet vergeten, daar deze
uitdrukking wel illustreert, dat de pol-
derbelangen in Zuid-Holland dringend
behoefte hebben aan verdediging door
deskundige plattelanders.
Intusschen is door een 4-tal polders,
liggende in het gebied van Rijksweg no.
4, AmsterdamSassenheim een verzoek
tot Provinciale Staten van Zuid-Holland
gericht, tot wijziging van art. 142 of wel
te verklaren, dat deze in eene uitzonder
lijke positie komen.
Terwijl door de besturen der L.T.B.,
H. M. v. Landbouw en C. B. T. V. een
gezamenlijk verzoek is gericht even
eens tot wijziging van art. 142.
Voor polderbesturen, welke met nieu
we rijks- of provinciale wegen in hun
gebied nu of in de toekomst te ma
ken krijgen, is het meer dan hoog-
noodig paraat te zijn.
De kardinaal licht gewond
Opgesloten in eigen paleis
HET VOORSPEL
De preek in de kathedraal
Vrijdagavond heeft kardinaal Innitzer in
den St. Stephanusdom te Weenen een predi-
catie gehouden, waarin hij zich voorname
lijk tot de jongeren richtte, tegen wie hij
zei, dat zij heden voor veel moeilijkheden
stonden en verplicht waren „zich op plaat
sen te bevinden, waar priesters geen toe
gang hadden".
„Gij hebt bijna alles in de afgeloopen
maand verloren. Gij hebt uw katholieke
clubs verloren en uw christelijke vereeni-
gingen, maar, ondanks het feit, dat gij van
dit alles beroofd zijt, zult gij voortgaan in
nieuw katholiek eenheidsverband met uw
priesters".
Aan het einde van zijn preek zeide hij:
„Aan het begin van dit schooljaar onder
vinden wij allerlei moeilijkheden. Het is
gebleken, dat vele ouders en kinderen
trouw willen blijven aan den godsdienst.
Wij danken hen en wij willen hopen, dat
anderen, die van ons weggerukt zijn, in den
schoot van de Kerk zullen terugkeeren".
Een demonstratie.
Na de predicatie verzamelden zich op
den Stefansplatz voor de kathedraal een
groote menigte, welke riep: „Onze gods
dienst, onze God, heil Jezus Christus en heil
Innitzer, onzen bisschop".
Spoedig daagde een troep nazi's in
uniform op, die de Katholieken uiteen-
joeg, onder het uiten van strijdkreten
als: „Sieg Heil, Sieg Hitier", en „Onze
godsdienst is Duitschland". Velen van
de Katholieken, die tegenstand boden,
werden gearresteerd en gevankelijk
weggevoerd.
Nadat de menigte uiteen was gegaan,
bleven de nazi's op het plein staan en rie
pen: „Wij wenschen den bisschop te zien",
en: „Zendt Innitzer naar Dachau".
Onder de Katholieken, die aangevallen
werden, bevonden zich priesters en vrou
wen.
HET GEPEUPEL STORMT AAN
Als gevolg van de betooging van Vrijdag
avond is het Zaterdagavond tot woeste too
neelen gekomen en tot een openlijke aanval
op het paleis van kardinaal Innitzer.
In de „Maasbode" lezen wij het volgen
de relaas van „United Press":
Uit verschillende richtingen kwamen
omstreeks negen uur dichte drommen,
tezamen ten getale van ruim duizend
personen aangestormd en verzamelden
zich vooi en om het paleis van den
kardinaal.
Gedurende tien minuten werd toen
een onafgebroken aanval op het aarts
bisschoppelijk paleis gedaan, waarbij
achtereenvolgens alle ruiten werden in
geworpen. Tenslotte werd de huisdeur
ingerameid.
De aanvallers stieten dreigende kre
ten uit, zooals: „Levert ons den zwar
ten hond Innitzer uit".
De politie en militairen bevonden zich
wel in de omgeving, doch deden geen poging
om het oproer te bedwingen. Blijkbaar voel
den zij zich numeriek te zwak.
Kort daarop werd het optreden der me
nigte nog driester. Het aantal demonstran
ten was intusschen al gestegen tot om
streeks vijfduizend.
Jeugdige heethoofden brachten ladders
aan en klommen daarlangs tot aan de bo
venste verdieping. Hier verschaften zij zich
toegang door de ingeworpen vensters,
waarop zij een ware verwoesting aanricht
ten. De overige ruiten werden eveneens in
geslagen. het meubilair werd naar buiten
geworpen.
Buiten joelde de opgewonden menigte.
Kreten werden gehoord als: „Er uit met In
nitzer, dood aan alle priesters".
De tijd verliep en tegen negen uur begon
men uit de vensters ook electrische lam
pen, schilderijen enz. naar buiten te wer
pen.
De menigte buiten stapelde dit alles op
tot een grooten brandstapel tusschen het
paleis en den Stefansdom. Doch op dit
oogenblik trad de politie met kracht tus-
schenbeiden. Zij drong door de oproerige
menigte heen en wist de hoofd- en zij-in
gangen te bezetten. De weg werd afgezet en
langzaam werd de menigte verdreven.
Ook de plunderaars, die in het paleis
doorgedrongen waren, werden verjaagd.
De politie herstelt de orde
Om half tien was de politie er in ge
slaagd, de situatie weer volkomen meester
te worden. Geleidelijk trok de menigte te
rug en de brandweer bluschte de brand
stapels, die geruimen tijd hadden gebrand.
Groot was uiteraard de verwarring op
straat. De buitenlandsche correspondenten,
die in grooten getale waren toegesneld,
ondervonden hiervan nogal overlast.
De correspondent van de Londensche
„Times", Bryan, werd plotseling gearres
teerd door een man in burgerkleeding, die
zich later bekend maakte als de plaatselijke
groepsleider Erwin Mueller. Bryan werd
spoedig weer losgelaten: Hem werd ver
weten, dat hij gedurende de onlusten in
een publieke telefooncel had getefeloneerd.
Wonderlijk genoe6 is de kathedraal zelf
ongeschonden. Slechts van de kleine kapel
naast het paleis zijn ruiten ingeslagen.
Te middernacht scheen de betooging haar
einde genomen te hebben. De meeste de
monstranten hadden het plein verlaten,
waar het aartsbisschoppelijk paleis gele
gen is.
Toen de demonstratie begon, had kardi
naal Innitzer met een groep priesters zich
in de kapel van zijn paleis teruggetrokken.
Op de muren van het paleis hadden be
toogers den eisch neergekrabbeld:
„Innitzer naar het concentratiekamp te
Dachau!"
Het kardinaalspaleis is nog bezet door po
litiemannen, die een onderzoek instellen.
DE KARDINAAL GEWOND
Huisarrest.
Kardinaal Innizer, die Zaterdagavond tij
dens de betooging der nationaal-socialisten
gewond was, heeft naar gemeld werd, huis
arrest in zijn paleis.
Een officieele woordvoerder verklaarde
gisteravond tegenover een vertegenwoordi
ger van Reuter, dat kardinaal Innitzer vol
ledige vrijheid heeft in zijn eigen huis en
dat zijn arrest slechts voor zijn eigen be
scherming tegen dv: massa dient.
Het paleis is bezet door ambtenaren der
Gestapo. De Gestapo stelt een onderzoek in
naar de relletjes en kardinaal Innitzer zelf
is gisteren tweemaal ondervraagd. Gister
morgen heeft hij de H. Mis mogen celebree-
ren in de kapel van het bisschoppelijk pa
leis.
De verwondingen van den kardinaal
aartsbisschop zijn niet ernstig. In de giste
ren uitgekomen dagbladen staan geen be
richten over de relletjes.
ZONDAGAVOND WEER BETOOGINGEN
TEGEN DE KATHOLIEKEN.
„Schiet de priesters neer".
Zondagavond hebben zich verdere inci
denten voorgedaan buiten de kathedraal.
Toen de kerkgangers de avondkerkdienst
verlieten, werden zij begroet met gejoel en
luid getrommel van honderden leden der
Hitier jeugd. De politie dreef de menigte
van toeschouwers en betoogers uiteen en
zette de naburige straten af.
Tot laat in den avond bleven de be
toogers door de stad mareheeren, waar
bij zij uitdagend zongen: „Marcheert
verder, kameraden, hangt de Joden op,
schiet de priesters neer".
DE LEIDERS ZULLEN GESTRAFT
WORDEN
Naar uit Berlijn gemeld wordt, zullen de
leiders van de betoogingen tegen kardinaal
Innitzer op last van gouwleider Buerckel
Dit nummer beslaat alt
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Weensch gepeupel heeft Zaterdagavond
het paleis van kardinaal Innitzer bestormd.
De kardinaal licht gewond. De Gestapo
heeft het paleis bezet. (1ste blad).
De regeling der nationaliteitenkwesties
in Tsjecho-Slowakije. (2de blad).
Hitier heeft te Saarbrücken een rede ge
houden, welke gewerkt heeft als een koude
douche op Engeland. (2de blad).
De aftocht der Italianen uit Spanje. (2de
blad).
Duitsche bemiddeling in het Chineesche
conflict? (2de blad).
Binnenland
Gistermiddag is de logger Sch. 102 voor
de haven van Scheveningen gestrand; twee
van de veertien opvarenden verdronken,
een slachtoffer overleed in het ziekenhuis.
(3de en 1ste blad).
Onder Zuidbroek reed een auto in het
Winschoter Diep, waarbij de drie inzitten
den verdronken. (3de blad).
Landbouwer te Nuland onder geheim
zinnige omstandigheden overleden. (3de
blad).
Dame te Ginneken voor 180.000 opge
licht. (3de blad).
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(2de blad).
Internationaal Katholiek Radio-Congres
te Hilversum. (2de blad).
Sport en Wedstrifden
Voetbal: Voor de I.V.C.B.-competitie
verloor S.J.C. gisteren van Santpoort, ook
Teylingen verloor, doch Lisse en Blauw
Zwart wonnen. Docos, A.V.V., V.V.S.B.
en Foreholte boekten fraaie succesen.
In den K.N.V.B. versloeg U.V.S. Gouda,
ook de andere Leidsche clubs boekten suc
cessen. (4de blad).
Dammen: De zesde partij Raichen-
bachKeiler wederom remise. (4de blad).
streng gestraft en voor een jaar naar een
concentratie-kamp gezonden worden. In
officieele kringen te Berlijn veroordeelt
men het incident, vooral, zoo zegt men, in
verband met de goede betrekkingen, die
tusschen den kardinaal en de Duitsche
autoriteiten bestonden.
OOGGETUIGE OVER DE RELLETJES
Een bejaarde geestelijke uit de eerste
verdieping geworpen
Ooggetuigen, onder wie in het bisschop
pelijk paleis wonende priesters, hebben
nadere bijzonderheden omtrent de betoo
gingen bekend gemaakt.
Terwijl een groep betoogers het paleis
bestormde, drong een andere groep door in
de pastorie. Daar werden verscheidene
priesters aangevallen en een zestigjarig
geestelijke, Johann Krawarik genaamd,
werd uit het venster op de eerste verdie
ping op de binnenplaats geworpen, met
het gevolg, dat hij een hersenschudding be
kwam en beide beenen brak. De kostbare
bibliotheek der Weensche bisschoppen werd
volkomen vernield.
Ondanks het stilzwijgen der Weensche
bladen, verspreidde het nieuws omtrent het
gebeurde zich snel door de stad. Tijdens
den preek van Zondagmorgen in de kathe
draal werd niet gezinspeeld op de relletjes,
maar, toen de geloovigen de kerk om 12 uur
verlieten, ontstonden nieuwe moeilijkheden,
waarbij Katholieken, en nationaal socialis
tische jongelieden betrokken waren. Ver
scheidene personen werden gewond, doch
de politie kwam tusschenbeide en maakte
een einde aan de wanordelijkheden.
DE SPANNING TUSSCHEN KERK EN
PARTIJ
In Oostenrijk grooter dan in het oude
Duitschland
Men acht het niet waarschijnlijk, dat
thans nog een nieuwe poging kan worden
ondernomen om tot een overeenkomst tus
schen Kerk en nationaal socialistische partij
te komen. In welingelichte clericale krin
gen wordt verklaard, dat de spanning tus-
