Leiders der Europeesche
politiek spreken
Europa bereidt zich op
het ergste voor.
Chamberlain waarschuwt Duitschland
voor het laatst
De houding van Hitler is onredelijk.
België wil neutraal
blijven
Vredesoproep aan
Hitier.
Hitier tracht de
schuld van zich
af te schuiven
Militaire voorzorgsmaatregelen.
De strijd in het
verre Oosten
WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1938
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 5
IK KAN MOMENTEEL NIETS
MEER DOEN.
CHAMBERLAINS REDE.
Gisteravond hebben de luisteraars in
Engeland, in de Vereenigde Staten
en op de geheele wereld geluisterd naar
de rede, welke de Britsche minister
president, Chamberlain, in zijn werk
kamer in Downingstreet no. 10 voor
de microfoon heeft uitgesproken.
Chamberlain kondigde aan, dat hij van
daag in het parlement een verklaring af
zou leggen over de gebeurtenissen, welke
hebben geleid tot den huidigên angstigen
en critieken toestand. Hij voegde hieraan
toe:
„Het was niet mogelijk eerder een ver
klaring af te leggen, toen ik heen en weer
vloog over Europa en de toestand zich
ieder uur wijzigde. Doch vandaag is er een
kalmte ingetreden, en ik wensch een paar
woorden te zeggen tot de jonge mannen
en vrouwen van Engeland en het Britsche
Rijk, en misschien ook wel tot anderen.
Eerst moet ik iets zeggen tot hen, die
mij of mijn vrouw hebben geschreven in
deze weken, om ons te zeggen, dat zij
dankbaar waren voor mijn pogingen, en
ons hun hoop op mijn succes uitspraken.
De meeste van deze brieven waren af
komstig van vrouwen, moeders en zusters
van onze eigen landgenooten; doch er
waren ook ontelbare brieven van anderen,
behalve uit Frankrijk, België en Italië;
zelfs uit Duitschland. Het was hartver
scheurend de groeiende belangstelling,
welke hieruit bleek, te lezen, en de groote
opluchting, wanneer zij te vroeg dachten,
dat het gevaar voor oorlog geweken was.
Op het oogenblik zie ik niet, wat
ik mogelijk nog zou kunnen doen
door bemiddeling."
Met merkbare ontroering vervolgde de
minister-president: „Hoe verschrikkelijk,
hoe ongeloofelij k fantastisch is het, dat
wij loopgraven graven en gasmaskers be
proeven, omdat volken in een afgelegen
land twisten. Volken, van wie we niets
weten. Het schijnt bijna onmogelijk, dat
een twist, welke in beginsel reeds is bij
gelegd, een reden tot een oorlog zou wor
den. Ik kan begrijpen, waarom de Tsjechi
sche regeering zich niet in staat achtte de
voorwaarden aan te nemen, welke haar
zijn voorgelegd in het Duitsche memoran
dum. Ik voel evenwel, na mijn besprekin
gen met Hitier, dat, indien slechts tijd
werd gelaten, het mogelijk zou zijn een
regeling te treffen. Ge weet reeds, dat
ik alles heb gedaan, wat een man- kan
doen, om dezen twist bij te leggen. Na
mijn bezoeken aan Duitschland voel ik
zeer goed, hoe Hitier zich voelt. Hij moet
de voorvechter zijn van de zaak der Duit-
schers, Hij heeft mij persoonlijk gezegd,
en Maandagavond heeft hij het herhaald,
dat, wanneer het vraagstuk der Sudetén
geregeld zal zijn, de territoriale eischen
van Duitschland in Europa vervuld zullen
zijn.
Na mijn eerste bezoek aan Berch-
tesgaden begreep ik de voorstellen
van de Tsjechische regeering, waarin
werd gegeven, wat Hitier verlangde,
en ik was zeer verrast, bij mijn terug
keer in Duitschland te vernemen, dat
hij verlangde, dat het gebied onmiddel
lijk aan hem zou worden overhandigd
en onmiddellijk door de Duitsche troe
pen zou worden bezet.
Ik moet zeggen, dat ik deze houding
onredelijk vindt.
Indien de reden hiervan is, dat Hitier
twijfelt aan de bedoeliugen van de
Tsjechische regeering in het uitvoeren van
de belofte en het overgeven van het ge
bied, dan heb ik aangeboden om uit naam
van de Britsche regeering de woorden van
de Tsjechische regeering te garandeeren
en ik ben er zeker van, dat de waarde
van onze belofte nergens wordt onder
schat.
Ik zal de hoop op een vreedzame
regeling niet opgeven, noch zal ik mijn
pogingen voor den vrede opgeven,
zoolang hoop bestaat. Ik zou niet aar
zelen een derde bezoek te brengen
aan Hitier, indien ik zou meenen, dat
het iets zou helpen, doch op het oogen
blik zie ik niet, wat ik verder voor
nuttigs zou kunnen doen op den weg
van bemiddeling.
Toch zijn er enkele dingen, welke wij
kunnen en moeten doen, thuis. Nog steeds
worden vrijwilligers gevraagd voor de
verdediging tegen aanvallen uit de lucht,
voor brandweer en politie .en de territo
riale eenheden."
De minister-president vroeg vervolgens
mannen zoowel als vrouwen him diensten
aan te bieden.
„Weest niet bevreesd, wanneer ge hoort
van mannen, die onder de wapenen zijn
geroepen voor de verdediging tegen lucht
aanvallen of om de schepen te bemannen.
Dit zijn slechts voorzorgsmaatregelen,
welke de regeering in tijden als thans
moet nemen. Zij beteekenen geenszins,
dat wij besloten zijn oorlog te gaan voe
ren of dat de oorlog voor de deur staat.
Wij moeten evenwel sympathie gevoe
len voor een klein land dat door 'n groo-
ten, krachtigen buurstaat wordt bedreigd.
We kunnen evenwel niet in alle omstan
digheden het geheele Britsche imperium
in een oorlog storten alleen voor dit land.
Als we moeten strijden, dan moet het om
belangrijker redenen zijn. Ik ben zelf een
man des vredes in het diepst van mijn
ziel.
Het conflict tusschen mogendheden
is voor mij een nachtmerrie, doch
wanneer ik overtuigd zou zijn, dat
eenig land voornemens was om de ge
heele wereld te regeeren door de vrees
voor zijn kracht, dan ben ik van mee
ning, dat tegenstand moet worden ge
boden. In een dergelijke overheersching
zou het leven van volken, die in de
vrijheid gelooven, het leven niet waard
zijn. Oorlog is evenwel een vreeselijk
ding en we moeten wel overwegen,
voor wij ertoe overgaan, dat werkelijk
groote belangen op het spel staan en
dat de roep, om alles te riskeeren in
de verdediging, onweerstaanbaar is, na
dat alle gevolgen zijn overwogen.
Op het oogenblik vraag ik u, wacht zoo
kalm als ge kunt op de gebeurtenissen
van de eerstkpmende dagen. Zoolang de
oorlog nog niet is begonnen, is er nog
hoop, dat hij voorkomen zal worden; en
ge weet, dat ik tot het laatste oogenblik
voor den vrede zal werken.
DE RADIOREDE VAN SPAAK.
In de radiorede, die de minister van bui-
tenlandsohe zaken, Spaak, gisteravond ge
houden heeft, zeide hij o.im.:
Donkere wolken hebben zich aan den
Europeeschen hemel samengepakt. De men-
schen van 1914 maken opnieuw de uren
door, die zij meenden voor altijd te hebben
kunnen vergeten.
President Roosevelt heeft een prachtige
boodschap van vrede en verzoening de we
reld ingezonden. De 8 millioen Belgen
scharen zich bij de 130 millioen Amerika
nen.
Hoe rechtvaardiger een zaak is, hoe min
der geweld noodig is om haar te doen zege
vieren. Laten zij, die op dit uur het lot van
hun volk en van de geheele menschheid in
oe hand hebben, zich door deze gedachte
laten leiden. Laten zij een laatste poging
doen, den vrede te redden. De geheele we
reld zal aan hun zijde staan.
In deze weken van ernstige internatio
nale spanning, heeft België zich steeds aan
zijn onafhankelijkheidspolitiek gehouden en
deze versterkt.
Thans richten de Belgen dankbaar den
blik naar den koning, die twee jaar ge
leden duidelijk den weg heeft gewezen, die
gevolgd diende te worden.
De Belgische regeeringen, die elkaar
sedertdien zijn opgevolgd, hebben alle een
Door den Bond zonder Naam
Gisteravond heeft de Z.Eerw. Heer H. de
Greeve als leider van den Bond zonder
Naam aan Fuehrer en rijkskanselier Hitier
een telegram gezonden, waarvan we de ver
taling laten volgen:
Herr Führer und Reiohskanzler:
„Maak geen oorlog. Doe toch alles, wat
in Uw vermogen ligt om den oorlog te voor
komen. Denk aan de ellende der gezinnen,
van de ouden van dagen, vrouwen en kin
deren; aan alle verschrikkingen, welke Gij
zelf als frontsoldaat in den wereldoorlog
zoo bloedig aan den lijve ondervonden hebt.
Verschrikkingen, welke in een nieuwen
technisch vervolmaakten oorlog duizend
voudig zullen terugkeeren, over Duitsch
land, over geheel Europa, wqjlicht over de
geheele wereld.
In naam van honderden millioenen vra
gen wij U nog alle pogingen in het werk te
stellen om deze verschrikkelijke catastrofe
van de menschheid af te wenden.
Wie zal overwinnen? Niemand. Behalve
het bolschewisme. Dat zal winnen".
DE NEDERLANDSCHE BOND ZON
DER NAAM, MET HONDERDDUI
ZENDEN LEDEN.
De ZeerEerw. Heer H. de Greeve noodigt
alles vredesbewegingen en andere organi
saties in binnen- en buitenland uit, soort
gelijke telegrammen zoo spoedig mogelijk
te verzenden.
ZIJN ANTWOORDT AAN PRESIDENT
ROOSEVELT.
De leider en rijkskanselier, Adolf Hitler,
heeft gisterochtend een telegram gezonden
aan president Roosevelt, in antwoord op
diens oproep den vrede te bewaren.
In dit telegram zegt de Fuehrer o.a., dat
hij de denkbeelden van Roosevelt over de
or afzienbare gevolgen van een oorlog
deelt en juist daarom moet hij iedere ver
antwoordelijkheid van de hand wijzen,
wanneer de ontwikkeling van de zaak zou
leiden tot vijandelijkheden.
Hierna gaf Hitier een overzicht van het
ontstaan van het Sudeten-Duitsche pro
bleem sedert 1918. De regeering te Praag
bleek niet geneigd rekening te houden met
de meest elementaire rechten van de Sude-
ten-Duitschers en heeft steeds getracht met
geweld de Sudeten-Duitschers tot Tsjechen
te maken.
Hitier verklaarde, dat hij ervan over
tuigd is, dat indien president Roosevelt
de geheele ontwikkeling van het Sudeten -
vraagstuk bekend zal zijn, hij zal erken
nen, dat Duitschland geduld heeft gehad
en een oprechten wil tot een vredelieven
de regling. Niett. Duitschlane draagt de
schuld van het Sudeten-Duitsche vraag
stuk. Het lot van de betrokkenen laat een
verder uitstel niet toe. De beslissing ligt
in de hand van de Tsjechische regeering.
realistische en tegelijkertijd eerlijke bui-
tenlandsche politiek gevoerd. Zij hébben
gewild, dat België in West-Europa zijn tra
ditioneel© en vreedzame rol speelt. Al haar
pogingen zijn erop gericht geweest, dat ons
grondgebied: niet nogmaals het slagveld!
van Europa wordt. Hiervoor is het noodig,
dat wij onafhankelijk en sterk zijn. Dit zijn
wij thans.
Onze groote naburen hebben onze poli
tiek begrepen en haar goedgekeurd. Alle
inlichtingen, die wij den laatsten lijd ont
vangen hebben, stellen ons in staat te zeg
gen, dat de verplichtingen, die zij op zich
genomen hebben, zullen worden nageko
men.
Van onzen kant zijn wij vastbesloten ons
grondgebied tegen iederen aanval te ver
dedigen en niet toe te staan, dat het een
doorgangsweg wordt. Ons prachtig leger is
op het oogenblik werkelijk het bolwerk van
onze onafhankelijkheid, zoowel als onze
vredeskans.
Minister Spaak 'besloot met het volk tot
eenheid aan te sporen en de overtuiging
uit te spreken, dat België deze moeilijke
uren goed zal doorkomen.
EEN VERKLARING VAN DAL AD IER.
De Fransche minister-president Dala-
dier heeft gisteravond de volgende verkla
ring afgelegd:
Aan het einde van dezen nieuwen crisis
dag zou ik twee feiten willen vaststellen:
Op binnenlandsch gebied zou ik nog eens
willen wijzen op de volkomen orde, die in
het land heerscht, op de koelbloedigheid
van de natie en den regelmaat, waarmede
de veiligheidsmaatregelen, die wij hebben
moeten nemen, worden toegepast.
Op internationaal gebied is de strijd voor
den vrede nog niet geëindigd. De onderhan
delingen gaan voort. Gelooft niet, dat onze
diplomatie werkloos blijft. Zij is nog van
daag tot uiting gekomen in talrijke hoofd
steden. Als oudstrijder is het mij een be
hoefte te verklaren, dat de regeering, waar
van ik de leiding heb, geen enkele moge
lijkheid om den vrede in eer te handhaven,
zal verwaarloozen.
VANDAAG ALGEMEENE MOBILISATIE
IN DUITSCHLAND?
Gisteravond werd de toestand in wel
ingelichte kringen te Berlijn ernstig
ingezien. Men meende te weten, dat,
indien de Duitsche regeering heden
middag om twee uur nog geen gunstig
bericht van Praag zou hebben ontvan
gen, algemeene mobilisatie zou vol
gen.
Dit bericht wordt echter te Berlijn
weer tegengesproken.
Toch zijn gisteren gedurende meer dan
vijf uur tusschen 16 en 21 uur gemotoriseer
de troepen van alle wapens door Berlijn
getrokken. De soldaten droegen noch op
de kraag, noch op de pet een nummer. Ook
de nummers van de auto's waren bedekt.
De talrijke menigte op de trottoirs
sloeg dit ononderbroken voorbijtrek
ken der oorlogsmachines zonder geest
drift en zelfs met ongerustheid gade.
Onder de bevolking neemt de bezorgd
heid van uur tot uur toe, en de aankondi
ging van de rede, die Goebbels heden in
den Lustgarten zal houden, op dezelfde
plaats waar in 1914 een soortgelijke betoo
ging in tegenwoordigheid van den keizer
werd gehouden, draagt er niet toe bij, deze
bezorgdheid weg te nemen.
DE ENGELSCHE VLOOT
GEMOBILISEERD.
De Britsche admiraliteit deelt mede,
dat besloten is, bij wijze van voor
zorgsmaatregelen de Engelsche vloot
te mobiliseeren.
Het besluit tot mobilisatie van de vloot
is in de gisteravond gehouden zitting van
het kabinet genomen.
In een verklaring van de admiraliteit
wordt gezegd, dat tot de vlootmobilisatie
zuiver bij wijze van voorzorgsmaatregel is
besloten, waarop dan de instructies volgen,
die hedenochtend, nadat de koning de ko
ninklijke proclamatie, waarbij de reservis
ten van de marine worden opgeroepen, had
uitgevaardigd, ter algemeene kennis wer
den gebracht.
Uit de door de admiraliteit gegeven bij
zonderheden blijkt, dat het geen totale mo
bilisatie is, daar een aantal reservisten nog
niet wordt opgeroepen. Echter is de reser
ve der klasse B. of de koninklijke vlootre-
serve, die thans moet opkomen, veel be
langrijker dan de koninklijke marine re
serve, die pas in het uiterste geval en als
aanvulling wordt opgeroepen.
Het Engelsche ministerie van oorlog heeft
voorts nog medegedeeld, dat besloten is
een organisatie voor vrouwen op te richten,
die in een tijd van nood zekere hulpdien
sten zal verrichten, in samenwerking met
het geregelde leger.
In vredestijd zal de organisatie voor ver
schillende hulpdiensten worden gebruikt.
Voor de organisatie zijn noodig 25.000 per
sonen, hierbij inbegrepen 2000 officieren.
De organisatie zal den naam dragen
„auxiliary territorial service".
HONGARIJE MOBILISEERT.
Hongarije is begonnen te mobilisee
ren. Er speelden zich dezelfde too-
neelen af als in Tsjecho-Slowakije, doch
op veel kleiner schaal, terwijl elke
geestdrift ontbrak.
Er heerscht geen oorlogskoorts in het
land en dé openbare meening is zelfs ge
drukt in verband met de luchtbescher
mingsmaatregelen.
..DE BELGISCHE VOORZORGS
MAATREGELEN.
Zes lichtingen van 45.000 man.
De Belgische kabinetsraad was om twee
uur gistermiddag geëindigd.
Na afloop van de vergadering werd het
volgende communiqué uitgegeven:
„De regeering heeft besloten de reeds
genomen militaire voorzorgsmaatregelen te
voltooien.
Zij heeft bepaald, dat het leger gebracht
zal worden op versterkten vredesvoet.
Dit besluit wordt slechts ingegeven door
een verlangen naar veiligheid en vrede.
De regeering heeft ook een zeker aan
tal economische maatregelen bestudeerd,
die door den toestand noodig zijn gewor
den.
Vrijdagmiddag zal een kabinetsraad woj-
den gehouden".
Ten aanzien van de militaire voorzorgs
maatregelen schrijft de „Dernière Heure",
dat zes lichtingen, ieder van ongeveer
45.000 man, dus in totaal 270.000 man on
der de wapenen zijn geroepen. Van deze
lichtingen bevonden zich reeds 20.000 man
onder de wapenen, zoodat 250.000 thans
zijn opgeroepen.
Het Belgische staatsblad publiceert voorts
verordeningen, waarbij de uitvoer van be
paalde goederen aan voorafgaande vergun
ning wordt onderworpen.
ITALIAANSCHE MILITAIREN WORDEN
OPGEROEPEN.
Ofschoon in Italië officieel nog geen en
kele maatregel van militairen aard is ge
nomen, zijn talrijke officieren en specialis
ten individueel opgeroepen.
Voorts hebben de banken order gekre
gen, geen butenlandsche deviezen meer te
leveren.
DEENSCHE LICHTINGEN BLIJVEN
ONDER DE WAPENEN.
De effectieven van de Deensche kust
verdediging en de marine, waarvan de
diensttijd zoojuist geëindigd is, zijn voor-
loopig onder de wapenen gehouden.
PRAAG IN HET DUISTER.
Voor Praag is de volledige verduiste
ring gelast
DE OORLOGSPSYCHOSE WERKTE AL.
Duitschers schieten op eigen vliegtuig.
Een Duitsch vliegtuig is, toen het over
Weenen vloog, bij vergissing door het
luchtafweergeschut neergehaald, waarbij
de twee inzittenden zwaar gewond werden.
Men had het toestel aangezien voor een
Tsjecho-Slowaaksche machine.
Bootwerkers weigeren Duitsch schip te
laden.
De havenarbeiders te Kings Lyon heb
ben geweigerd een lading van 100 ton giet
ijzer aan boord te brengen van het voor
Hamburg bestemde Duitsche s.s. „Specht".
De havenarbeiders vreezen, dat deze lading
„over enkele dagen tegen ons zal worden
gebruikt."
Amerikaansche kruisers worden voor
langen kruistocht uitgerust.
Naar gisteravond onthuld werd, worden
de lichte Amerkaansche kruisers „Cincin
nati", „Trenton" en „Concord" in allerijl
uitgerust met voldoende voorraden voor
zes maanden. De oorlogsbodems zullen van
daag gereed zijn om te vertrekken, doch
de bestemming is niet bekend gemaakt.
Het aantal Sudeten-Duitsche vluchtelingen.
Dinsdag zijn in Duitschland 233.700 Su
deten-Duitsche vluchtelingen geteld.
Amerikanen wordt afgeraden naar Europa
te gaan.
De Amerikaansche ambassade te Londen
heeft medegedeeld, dat het voor de Ame-
kaansche staatsburgers, die geen dringen
de reden hebben te blijven, aanbevelens
waardig is naar Amerika terug te keeren.
Het ministerie van buitenlandsche zaken
van de Vereenigde Staten heeft de Ame
rikaansche burgers aanbevolen alleen in
geval van dringende noodzaak naar Europa
te gaan.
Eerste Leidsche
Begrafenisonderneming
voor Roomsch Katholieken
GEVESTIGD 1882
G. H.KLEINHANS
Pieter de la Courtstraat 22
TRANSPORT TELEFOON 1455
CHINEESCHE SUCCESSEN.
Volgens mededeelingen van het Chinee-
sche persbureau, hebben de Chineezen aan
alle fronten met succes gestreden. Ten
Noorden van Poening is een Japansch re
giment in de pan gehakt. Een groote hoe
veelheid materieel werd buitgemaakt. Ook
ten Noord-Oosten van Woening hebben de
Chineezen successen behaald.
De Chineesche luchtmacht heeft verder
de Japansche stellingen op verscheidene
plaatsen krachtig onder vuur genomen.
Vervolgens wordt gemeld, dat hevig
wordt gestreden aan de grens tusschen Ho-
nan en Shansi op den Noordelijken oever
van, de Gele Rivier. Hier werden 1500 Ja
pansche soldaten gedood.
TOEPASSING VAN ARTIKEL 16.
De Volkenbondsraad heeft aangenomen
artikel 16 van het Handvest toe te passen
ten aanzien van Japan in het conflict tus
schen China en Japan.
