Een laatste oproep tot bezinning
Vermijd een even zinnelooze als
nuttelooze slachting
in eigen lani.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ROOSEVELT STELT INTERNATIONALE
CONFERENTIE VOOR
Het lot van de wereld staat op 't spel
Hitier wil geen concessies doen.
Algemeene bid- en
boetedag op Vrijdag
30 September.
Vandaag
de critieke dag?
Minister Colijn voor de Radio
Spanning op de
Beurzen
WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1938
29ste Jaargang No. 9145
S)e £eid6eli£0ot!/ïa/nt
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 2
Giro 103008. Postbus 1L
President Roosevelt heeft opnieuw een beroep gedaan op Hitler ten
gunste van den vrede. Hij stelt het houden van een internationale conferentie
voor, tot regeling van de geschillen in Europa.
De tekst van Roosevelt's tweeden oproep tot Hitier luidt als volgt:
„Ik stel er prijs op, u in kennis te stellen van de ontvangst van het ant
woord van Uwe Excellentie op mijn telegram van 26 September. Ik was er
zeker van, dat gij mijn meening aangaande de onoverzienbare gevolgen en
het onberekenbare onheil voor de geheele wereld, indien een Europeesche
oorlog zou uitbreken, zoudt deelen. Het gaat er thans niet om, te weten of in
het verleden vergissingen of onrechtvaardigheden begaan zijn. Wat thans op
het spel staat, is het lot van de wereld, zoowel van heden als dat van
morgen. De wereld vraagt ons, leiders van naties, onze hooge functie,, die
daarin bestaat, dat wij de volken tot welvaart brengen zonder hun daarvoor
de verminking en den dood van millioenen burgers op te leggen, vervullen.
Men heeft in den wereldoorlog den vrede niet kunnen herstellen door zijn
toevlucht tot geweld te nemen. De overwinning en de nederlaag waren even
onvruchtbaar. Deze les had de wereld zich ter harte behooren te nemen. Op
grond daarvan vooral heb ik op 26 September mijn beroep gedaan op Uwe
Excellentie, op den Tsjecho-Slowaakschen president en op de eerste mi
nisters van Engeland en Frankrijk. Ik heb er toen op aangedrongen, dat alle
geschillen tusschen de Duitsche en de Tsjechische regeering langs vreed-
zamen weg kunnen en moeten worden geregeld en dat de bedreiging met ge
weld een algemeenen oorlog zou kunnen doen ontstaan. Deze bedreiging is
even nutteloos als niet te rechtvaardigen. Het is dan ook van het allergrootste
belang, dat .de onderhandelingen zonder onderbreking worden voortgezet tot
een billijke en opbouwende oplossing is verkregen. Mijn meening aangaande
deze beide punten is nog versterkt, want verantwoordelijke staatslieden
hebben officieel verklaard, dat in principe overeenstemming tusschen de
regeeringen van Duitschland en Tsjecho-Slowakije was verkregen, hoewei
nog een regev-g moest worden getroffen ten aanzien van den tijd, de me
thode en de bijzonderheden der proce'5"re, welke meenï-"<'"-r-~ro.hillen er
ook mogen bestaan en wat ook de waarde der argumenten mag zijn (ik zal
deze argumenten niet opsommen en behoef dat ook niet te doen), mijn op
roep wilde slechts een voortzetting der onderhandelingen totdat er een
vreedzame regeling in zicht komt, en zoo het aanwenden van geweld wordt
vermeden.
De huidige onderhandelingen zijn niet onderbroken. Indien u het zegt,
kunnen zij worden voortgezet. Indien het noodig zou zijn, ze aan te vullen,
zou niets in den weg staan hun doel uit te breiden in een conferentie van alle
landen, welke rechtstreeks bij dit'conflict betrokken zijn. Deze ontmoeting
zou kunnen gehouden worden in of andere neutrale streek van Europa. Zij
zou gelegenheid geven, deze kwestie en alle daarmee samenhangende kwes
ties op te lossen in een geest van rechtvaardigheid en billijkheid en, naar
menschelijke berekening, op een meer permanente wijze. Voortzetting der
onderhandelingen blijft, naar mijn meening, de eenige methode om het
vraagstuk terstond op hechte basis op te lossen. Indien u in zulk een vreed
zame oplossing toestemt, zullen honderden millioenen menschen over de
geheele wereld daar ben ik van overtuigd erkennen, dat dit gebaar van
u de in de geschiedenis aan de geheele menschheid verleende diensten over
treft. Sta mij toe jegens u uitdrukking te geven aan mijn nederige meening,
dat de geschiedenis, elke man, elke vrouw en elk kind, waarvan het leven
in den dreigenden oorlog verloren zou gaan ons allen verantwoordelijk zou
stellen, indien wij het geringste beroep, dat gedaan wordt om zulk een oorlog
te vermijden, zouden verwaarloozen. De regeering der Vereenigde Staten,
zoo besluit Roosevelt zijn oproep, heeft geen politieke verplichtingen in
Europa en is niet voornemens eenige verplichting in den loop der huidige
onderhandelingen op zich te nemen. Evenwel erkennen wij onze verantwoor
ding als wereldburgers. Het geweten en de dringende wensch van het volk
in mijn land eischen, dat de stem van zijn regeering zich telkens weer zal
verheffen om een oorlog te voorkomen.
Naar men meent te weten, heeft het rapport, dat Horace Wilson uit Ber
lijn heeft meegebracht, en dat in de gisteravond gehouden Britsche kabinets
zitting is bestudeerd, geen enkele concessie van de Duitsche regeering over
gebracht, z
Desondanks echter stelt het kabinet zich, naar men meent te weten, op
het standpunt, dat de pogingen voor een vreedzame oplossing tot het aller
laatste oogenblik moeten worden voortgezet.
Aan hei Katholieke volk
van Nederland I
Het Hoogwaardig Episco
paat in vergadering bijeen,
roept heel het Katholieke
volk van Nederland op tot
het houden van een alge-
tneenen bid- en boetedag
op Vrijdag 30 Sept. a.s.
Wij schrijven voor dat in
alle kerken en kapellen
het H. Sacrament den
geheelen dag - of althans
eenige uren - ter aanbid
ding zal worden uitge
steld.
Gegeven te Haarlem,
den 28°" Sept. 1938
DE MISSIE VAN WILSON TE BERLIJN.
Uit goede bron wordt bevestigd, dat Ho
race Wilson getracht heeft, van Hitier uit
stel te verkrijgen voor de ontruiming der
Sudeten-Duitsche gebieden door de Tsjecho-
Slowaaksche troepen, waartegenover En
geland de garantie zou bieden, dat het Lon-
densche plan nauwkeurig wordt uitgevoerd.
Gisteren is Chamberlains afgezant nog
maals door Hitier ontvangen, die hem te
verstaan gaf, dat indien hij heden om 2 uur
nog geen bevredigend antwoord van Praag
zou hebben ontvangen „hij zich voorbe
hield, de noodige maatregelen te nemen".
Men gelooft algemeen, dat Hitier doelde
op de algemeene mobilisatie, waartoe de
order Maandag, tijdens de rede van den
rijkskanselier, venvacht werd, en die zon
der twijfel slechts in verband met Cham
berlains brief is uitgesteld.
In buitenlandsche kringen te Berlijn ge
looft men algemeen, dat Engeland en
Frankrijk nog heden een allerlaatste po
ging zullen doen om een afbreken der be
sprekingen met Berlijn te vermijden, door
maatregelen voor te stellen, waardoor de
uitvoering van het plan tot ontruiming van
het Sudeten-Duitsche gebied zou kunnen
worden bespoedigd.
FRANSCHE PERSSTEMMEN.
De Parijsche pers is het in het alge
meen met Chamberlain eens, dat de strek
king van het internationale debat buiten
het kader van Tsjecho-Slowakije uitgaat en
dat de groote moreele beginselen, die de
betrekkingen in de wereld regelen, op het
spel staan. Zij wil nog hopen, dat Hitier
tegenover de kalmte, de vastberadenheid
en de gematigdheid der democratieën geen
catastrophe zal ontketenen.
De „Excelsior" schrijft: „Men moet wel
tot de slotsom komen na de zoo gematig
de en ontroerende toespraak van Chamber
lain, dat Hitier, indien hij volhardt in zijn
plan op 1 October het Sudeten-Duitsche
gebied te bezetten een verschrikkelijke
verantwoordelijkheid voor een nuttelooze
slachting op zich zou laden."
De „Ordre" schrijft, dat Hitier waarlijk
krankzinnig zou moeten zijn, indien hij
zich niet zou tevreden stellen met de over
winning, die hij gratis gekregen heeft.
Frankrijk en Engeland moeten eens en
vooral hun houding vaststellen volgens de
middelen, die te hunner beschikking staan
en 'de bondgenootschappen, waarop zij
kunnen rekenen.
In de „Epoque" schrijft de Kerillis: „Wie
heeft niet begrepen, dat het gaat om de
hegemonie in Europa?"
De „Figaro" zegt: „Men weigert nog te
gelooven, dat een zoo dringend beroep op
het geweten van mannen, die volken lei
's Gravenhage, 28 September. De Minister-President
dr. H. Colijn, zal hedenavond om half negen over de drie
zenders een radiorede houden.
den en beslissen over het lot van millioe
nen levens, niet gehoord zal worden, en dat
alles gedaan moet worden om de bereiken
dat het beroep alsnog gehoord wordt."
In de „Populaire" schrijft Blum, dat het
onmogelijk is, dat Hitier zich blijft ver
zetten tegen de laatste oproep van Cham
berlain en Roosevelt, waarvoor hij zelf het
thema heeft geleverd. Als men de wereld
in een oorlog zou willen storten, wanneer
het probleem in hoofdzaak is geregeld en
de overwinning is gekregen, zou daar een
ware furie van trots en verwoesting voor
noodig zijn."
BRITSCHE ARBEIDERSPARTIJ RICHT
BOODSCHAP TOT HET DUITSCHE
VOLK.
De nationale raad der Britsche arbeiders
partij heeft besloten, een boodschap tot het
Duitsche volk te richten, waarin dit wordt
gevraagd, al zijn invloed aan te wenden om
de regeering ervan te weerhouden „Europa
nogmaals in de gruwelen van een mas
sale slachtpartij te storten" om zaken, die
zeer goed op vreedzame wijze kunnen wor
den geregeld.
ENGELSCHE VLOOTRESERVE
OPGEROEPEN.
De Engelsche koning heeft vanochtend
op Buckingham Palace krijgsraad gehouden
met het doel een proclamatie te ondertee
kenen, waarbij reservepersoneel van de
vloot wordt opgeroepen en de vloot wordt
gemobiliseerd.
De Engelsche koning heeft vanochtend
om half elf een beraadslaging gehouden
met de leden van den geheimen raad.
Aanwezig waren Hoare, Duff Cooper, Si
mon, Haishahi en Maugham.
In deze bijeenkomst werd de proclama
tie geteekend, waarbij het reservepersoneel
van de vloot onder de wapenen wordt ge
roepen.
LORD PERTH BIJ GRAAF CIANO.
ROME, 28 Sept. (A. N. P.). Lord
Perth, de Britsche ambassadeur, werd
vanochtend door graaf Ciano ontvan
gen.
Volgens een officieel communiqué
heeft de Britsche ambassadeur den
Italiaanschen minister van buiten
landsche zaken een „belangerijke me-
dedeeling gedaan van wege de regee
ring te Londen in verband met de
dreiging van een Duitsch-Tsjecho-Slo-
waaksch conflict."
VELE ENGELSCHE VROUVteN GEVEN
GEHOOR AAN DEN OPROEP TOT
DIENSTNEMING.
LONDEN, 28 Sept. (A. N. P.). De vrou
wen geven direct een schitterend antwoord
cp den oproep van de regeering voor vrij
willigers ten behoeve van het opnieuw op-
gerichten vrouwelijke hulpcorps.
De bureaux van het territoriale leger en
het hoofdkwartier worden vandaag als het
ware belegerd door vrouwen, die zich
voor den dienst en de opleiding laten in
schrijven.
DUITSCHERS WENSCHEN ENGELSCHE
NATIONALITEIT.
LONDEN, 28 September (A.N.P.). Van
ochtend werd medegedeeld, dat een groot
aantal te Londen wonende Duitschers zich
tot de minister van binnenlandsche zaken
heeft gewend met het doel de Britsche na
tionaliteit te verkrijgen.
MANOEUVRES IN ZUID-BULGARIJE.
SOFIA, 28 Sept. (A. N. P.). Vandaag
zijn in Zuid-Bularije gecombineerde ma
noeuvres begonnen der militaire strijd
krachten.
DUITSCHE SCHEPEN MOGEN NIET
UITVAREN.
BERLIJN, 28 Sept. (A. N. P.). Het ver
luidt, dat Duitsche reederijen hun sche
pen opdracht hebben gegeven terug te kee-
ren en niet toestaan, dat schepen Duitsche
havens verlaten.
DE DUITSCHE AMBASSADEUR
BIJ UGAKI.
TOKIO, 28 Sept. (A. N. P.). Vernomen
wordt, dat generaal Ottt, de ambassadeur
van Duitschland, herhaalde malen op be
zoek is geweest bij Ugaki, den minister
van oorlog.
Van deze besprekingen is niets uitgelekt
In verband met den interna
tionalen toestand heeft de re
geering maatregelen getroffen
tot versterking van de grenstroe
pen.
Desbetreffende waarschuwin
gen zijn verzonden.
De reeds onder de wapenen
zijnde grenstroepen hebben haar
opstellingen ingenomen.
Wij kunnen aan dit bericht toe
voegen, dat de maatregel niet
meer beteekent dan een stap
verder in de richting der bewa
king van de grens, en dat hij in
hoofdzaak betrekking heeft op de
luchtdoelartillerie en de infan
terie. Een aantal manschappen
uit oudere lichtingen, voor het
meerendeel in de grensgebieden
woonachtig, hebben de bovenbe
doelde waarschuwing om zich
gereed te houden ontvangen en
kunnen nu dus elk oogenblik
hun oproeping verwachten. De
uit deze manschappen te vormen
bataljons krijgen in het grens
gebied een taak te vervullen
naast de z.g. tweede bataljons,
welke, zooals men weet, uit het
oudste gedeelte van de voor eer
ste oefening onder de wapenen
zijnde troepen bestaan.
De gisteravond door minister Chamber
lain gehouden rede is door de geheele we-
Uit deze rede viel af te leiden, dat Enge
land vastberaden is, het eenmaal ingeno
men standpunt te handhaven.
Wel heeft de Britsche premier ver
klaard, dat zoolang de oorlog niet is uitge
broken, er nog hoop is op een regeling,
doch het oorlogsspook wordt dreigender
en komt nader. De berichten omtrent op
roeping van militairen en troepenbewegin
gen in enkele landen kunnen er moeilijk
toe bijdragen, het gevoel van angst, dat
zich van de geheele menschheid heeft
meester gemaakt, te doen verminderen.
De spanning wordt steeds heftiger. Op
de effectenbeurzen is dit de laatste dagen
goed tot uitdrukking gekomen in de koers-
beweging.
Wat de Amsterdamsche fondsenmarkt
betreft, dient te worden geconstateerd,
dat zij, ondanks de inzinking, welke viel te
constateeren, toch een groot weerstands
vermogen aan den dag heeft gelegd. Nie
mand voelt zich echter op zijn gemak en
alle aangelegenheden zinken op het oogen
blik geheel in het niet bij de politieke
kwesties.
Aan het Damrak houdt men zich alleen
maar bezig met de vraag, of oorlog nog zal
kunnen worden afgewend, of dat opnieuw
een tijdperk van chaotische verhoudingen
moet worden meegemaakt.
Te Amsterdam ondervindt men boven
dien in hooge mate den weeromslag van
de stemming op de buitenlandsche beur
zen, in het bijzonder te Londen. Aan de
Theems is men thans bijzonder gevoelig
voor berichten omtrent de internationale
verhoudingen. Dit kan ook niet anders,
omdat, bij het uitbreken van een gewapend
conflict, Groot-Brittannië onmiddellijk
één van de deelnemende partijen zal zijn.
Voor onze fondsenmarkt is het een be
moedigend verschijnsel, dat het publiek
zijn kalmte weet te bewaren, doch niemand
kan zeggen, wat de toekomst in haar
schoot bergt. Het koersverloop van Wall-
street heeft slechts bijkomstige waarde,
aangezien ook New-York geheel beinvloed
wordt door de gebeurtenissen in Europa.
maar de zeer gereserveerde houding in
verantwoordelijke kringen en in het bij
zonder die van den minister van buiten
landsche zaken, doen gelooven, dat slechts
inlichtingen werden uitgewisseld over den
toestand in Europa en China.
