Henlein verklaart verdere
onderhandelingen onmogelijk
Gisting in Sudeten-gebied
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1938
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Een ultimatum, dat niet beantwoord werd
Sudeten-Duitsche onderhandelaars
trekken zich terug
Incidenten eischen twaalf slachtoffers
29ste Jaargang No. 9133
S)e £eki<M^0oii/&3/nt
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
Adv. en Abonn.-tarieven zie pa£« 1»
Giro 103093. Postbus 11.
Konrad Henlein en de andere leiders van de Sudeten-Duitsche
partij hebben gisternamiddag te Eger een conferentie gehouden, aan het
slot waarvan werd besloten, de regeering te Praag een ultimatum te
stellen, waarin geëischt werd, de uitzonderingsmaatregelen, welke in
de door Duitsche minderheden bewoonde gebieden genomen werden,
binnen zes uur in te trekken.
Het politiegezag, aldus het ultimatum, moet worden toegekend aan
de burgemeesters der gemeenten, die voor de orde verantwoordelijk
zijn. De intrekking der maatregelen moet per radio bekend worden
gemaakt.
Indien de regeering, dit ultimatum, dat om 17 uur 30 begon te loo-
pen, niet zou Inwilligen, zouden de Sudeten-Duitsche leiders alle ver
antwoordelijkheid voor de verdere ontwikkeling afwijzen.
In een toelichting werd nog verklaard, dat de regeering had toe
gezegd, iederen belangrijken stap, die zou worden gedaan in verband
met den toestand, met de Sudeten-Duitsche leiders te bespreken en,
hoewel deze leiders tot half elf Dinsdagmorgen te Praag waren, had de
regeering hen niet geraadpleegd.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt, dat in de permanente vergade
ring van de politieke ministers volgens een semi-officieele mededeeling
het besluit is genomen, op de eischen der Sudeten-Duitschers niet te
antwoorden, en wel op grond van het feit, dat de regeering volgens de
grondwet van de Tsjecho-Slowaaksche republiek niet verplicht is te
antwoorden.
De commissie der politieke ministers heeft de leiders der Sudeten-
Duitsche partij uitgenoodlgd, naar Praag te komen, om met de regeering
In rechtstreeksch contact te treden.
Zoodra de orde in het Sudenten-Duitsche gebied hersteld is, zal de
uitzonderingstoestand kunnen worden opgeheven.
Naar Reuter door den Tsjechischen gezant te Londen werd medege
deeld, heeft Henlein door zijn secretaris aan minister-president Hodza
laten mededeelen, dat onder de gegeven omstandigheden verdere on
derhandelingen niet mogelijk zijn.
Henlein heeft de Sudeten-Duitsche delegatie, die de onderhandelin
gen met de Tsjecho-Slowaaksche regeering heeft gevoerd, van hun
mandaat ontheven.
De politieke leiding van de Sudeten-Duitsche partij heeft besloten,
ter beveiliging van de politieke en zakelijke werkzaamheden, de bu
reaux te verplaatsen van Praag naar het Sudeten-Duitsche gebied, daar
ln de tegenwoordige omstandigheden de verbinding tusschen Praag
en de provincie niet gewaarborgd is.
VOLKSSTEMMING
GEËISCHT
DE EISCHEN VAN KARLSBAD NIET
MEER VOLDOENDE.
In het Sudeten-Duitsche' hoofdkwartier
wordt verklaard, dat de acht punten van
Karlsbad niet langer als grondslag, voor
onderhandelingen dienst kunnen doen. Als
reden daarvoor wordt opgegeven, dat de
toestand zich reeds te ver ontwikkeld heeft.
Ook wordt verklaard, dat de Sudeten-
Duitsche bevolking thans zóó opgewonden
is, dat nog slechts een volksstemming haar
tevreden kan stellen.
ALLE BIJEENKOMSTEN IN HET
GEHEELE LAND VERBODEN.
De regeering heeft alle bijeenkomsten,
politieke en niet politieke, zoowel in ge
sloten ruimten als in de open lucht, ver
boden.
Dit verbod strekt zich uit tot optochten of
andere ondernemingen van dezen aard.
De politie patrouilleert door de hoofd
straten van Praag, terwijl de nationale
garde zich gereed moet houden. Op ver
schillende plaatsen bespreekt het publiek
in groepen den toestand.
Gwatkin, Stopford en Peto zijn gister
avond van Praag naar Noord-Bohemen ver
trokken om een onderzoek naar de inciden
ten in te stellen.
JAPAN SCHAART ZICH ACHTER
DUITSCHLAND EN ITALIë.
De woordvoerder van het Japansche mi
nisterie van buitenlandsche zaken heeft het
volgende verklaard:
Evenals altijd is Japan bereid zijn krach
ten te vereenigen met Duitschland en Ita
lië om, overeenkomstig den geest van het
anti-Kominterpact, de roode manoeuvres
te bestrijden. De verantwoording voor de
huidige verwikkelingen in het Sudeten-
Duitsche vraagstuk berust in hoofdzaak bij
ijle Komintern.
HET HOOFD KOEL HOUDEN
WAT HET BUITENLAND ZEGT.
„Oorlog kan vermeden worden", zegt
Britsche pers.
Alle Engelsche bladen wijzen op den toe-
nemenden ernst van den toestand.
De „Times" zegt: Uiteraard heeft Duitsch
land een rechtstreeksch belang bij de evo
lutie van den toestand in Centraal-Europa,
en het behoort niet aan de Britsche politiek
te trachten het in deze gebieden aan den
gang zijnde natuurlijke proces tegen te wer
ken. Doch waar de Duitsche belangen het
grootst zijn, kan de verantwoording voor
den vrede niet uitsluitend op de schouders
van anderen gelaten worden.
Elkeen, ook de regeering, aldus de „Daily
Telegraph", blijft hopen op een vreedzame
regeling, maar de beslissing ligt in handen
van anderen.
Slechts een haarbreedte zijn wij verwij
derd van een zoodanige Duitsche invasie,
welke een Europeesche oorlog beteekent, en
dan een oorlog, waarbij Engeland terstond
betrokken wordt, schrijft de „Daily He
rald". De beschikbare tijd is wanhopig
kort, maar zoolang er gelegenheid is, 'hoe
gering ook, moet zij worden aangegrepen.
De vrede kan nog bewaard blijven, aldus
de „News Chronicle", indien de Britsche re
geering resoluut optreedt, in de nauwste
samenwerking met Tsjecho-Slowakije zelf,
en met Frankrijk en Rusland. Er valt geen
moment te verliezen.
De „Daily Mail" meent, dat aan elk ver
zoek om een volksstemming of aan elk an
der plan, dat de minderheden in staat stelt
ove rhun eigen toekomst te beslissen, de
grootste aandacht moet worden geschon
ken.
Fransche bladen manen tot koelbloedigheid.
De Parijsche bladen manen eenstemmig
tot koelbloedigheid en sterkte in den hui-
digen toestand.
r
Kalmte teruggekeerd
OVERREDINGSPOGINGEN.
VOLGENS DE LAATSTE
BERICHTEN UIT PRAAG
WAS HET VANMORGEN IN
BIJNA GEHEEL TSJECHO-
SLOWAKIJE RUSTIG.
DE ENGELSCHMAN ASH-
TON GWATKIN IS VANOCH
TEND TE ASCH AANGEKO
MEN VOOR EEN BESPRE
KING MET DE SUDETEN-
DUITSCHE LEIDERS, DIE
DEN GEHEELEN NACHT IN
HUN NIEUWE HOOFDBU-
REAUX HADDEN VERGA
DERD, OM HEN TE OVERRE
DEN DE ONDERHANDELIN
GEN TE HERVATTEN.
Wat er ook gebeurt, zegt het „Journal",
Frankrijk en Engeland moeten hun stem
in het tragische debat laten hooren. Zij
moeten alles in het werk stellen om koste
wat het wil, den vrede te bewaren, doch
tevens moeten zij op hun hoede zijn om niet
het volgende onweer over hun eigen hoofd
te zien ontladen. Waar zou Duitschland,
dat zwelt van trots door de reeks onbloe
dige overwinningen, ophouden?
Om kwart over twaalf gisteravond heeft
de Fransche ministerpresideht Daladier het
ministerpresidium verlaten. Aan de jour
nalisten, die hem met vragen bestormden,
verklaarde hij: „Het-schijnt dat de dingen
nog in orde zullen komen. Wij moeten kalm
blijven, het hoofd koel houden en een open
oog voor de feiten hebben".
Amerika slaat de ontwikkeling gade.
De Amerikaansc'he minister van buiten-
landcshe zaken, Huil, heeft in een perscon
ferentie gezegd, dat het van zelf spreekt,
dat de regeering de. ontwikkeling van den
Europeeschen toestand met groote belang
stelling gadeslaat.
In officieele kringen heeft men zijn be-
zorgheid niet verborgen, dóch commentaar
wordt niet geleverd. In andere kringen
heeft het bericht van het Sudeten-Duitsche
ultimatum een slechten indruk gemaakt.
Men is van meening, dat geen souvereine
regeering een dergelijk ultimatum kan in
willigen.
De Duitsche pers over het ultimatum.
De Duitsche pers publiceert op in het
oog loopende wijze het ultimatum van Hen
lein en de incidenten in Bohemen.
De „Voelkischer Beobachter" schrijft:
Ziedaar het antwoord aan Benesj.
Het blad geeft toe, dat de toestand bui
tengewoon gevaarlijk is, omdat een massa
van 3 1/2 millioen menschen zonder leiders
tot daden van wanhoop ka3 worden ge
dreven.
WORDEN DE ONLUSTEN UITGELOKT
Adolf Hitler tijdens zijn rede op het partij
congres te Neurenberg.
BETOOGINGEN
EN WANORDELIJKHEDEN OVERAL.
Na de rede van Hitier neemt het aantal
incidenten in de streken met gemengde be
volking toe. Te Asch, het hoofdkwartier
van Henlein, hebben 8000 personen be
toogd. Tsjechische naamboorden werden af
gerukt, .een agent werd van zijn motorrij
wiel geworpen, zoodat hij ernstige verwon
dingen opliep. In de omgeving van Karlo-
vy Vary werden telefoonleidingen doorge
sneden. Te Loket zijn de arbeiders in sta
king gegaan, de kinderen gaan niet naar
school en de winkels zijn gesloten. iVer-
duizend personen hebben hier gedemon
streerd. Te Perstein hebben 1500 menschen
betoogd. Van den kerktoren af werd op
een militaire afdeeling geschoten, waar
door een soldaat om het leven kwam. Ook
een Henleinist werd hier gedood. Te Cheb
zijn de ruiten van Tsjechische en Joodsche
winkeliers vernield; politie heeft de aan
vallers met den gummiknuppel uiteenge
jaagd. Drie gendarmes en een manifestant
werden gewond. Te Varndorf hebben zes
duizend personen geëischt, dat de grens-
aïsluiting geopend zou worden. De douane
beambten moesten zwichten en 500 perso
nen begaven zich op Duitsch gebied.è
Naar het Duitsche Nieuwsbureau meldt,
was de toestand te Eger gisteravond nog
buitengewoon ernstig. De bevolking waagt
zich niet op straat. Alle uitgangen van de
stad zijn afgezet. Het treinverkeer is bijna
geheel stilgelegd. Ook de post- en telefoon
verbindingen zijn geheel verbroken.
Te Hasselbacht hebben, aldus het D. N.
B., Tsjechische douanebeambten een auto
met leden van de Sudeten-Duitsche partij
beschoten, zonder getracht te hebben, haar
te doen stoppen. Daarbij werd een Sudeten-
Duitscher gedood.
Te Habersbirk bij Falkenau a. d. Eger
heeft de Tsjechische gendarmerie Dinsdag
driemaal in den morgen, in den namiddag
en in den avond het vuur op deb evolking
geopend. Drie Sudeten-Duitschers werden
gedood, talrijke andere zwaar gewond. Te
Chodau bij Karlsbad is een Sudeten-Duit
schers door Tsjechen doodgeschoten.
Nabij Waldmunchen zijn volgens een
bericht van het Duitsche Nieuwsbureau 120
Sudeten-Duitschers over de grens naar
Duitsch gebied gevlucht.
Een ernstig incident heeft zich voorge
daan te Falkenau. Daar zijn drie gendar
mes door Sudeten-Duitschers doodgescho
ten. Uit Karlsbad wordt gemeld, dat het
verkeer hier en daar gestremd is door den
uittocht van Tsjechische en Joodsche vluch
telingen.
OPRUIING TOT VERZET?
Reuter meldt uit Praag, dat de politie
een circulkire, gericht tot de leden van
den F. S., den vrijwilligen bescher-
mingsdienst der Henleinisten, in be
slag zou hebben genomen, waarin den
leden verzocht werd al het mogelijk te
doen, om aanvallen op vertegenwordi-
gers van den staat uit te lokken. In
de circulaire wordt gezegd, dat alle
Sudeten-Duitschers gewapend zijn en
dat het mogelijk moet kunnén zijn, dat
zij zich van de openbare gebouwen kun
nen meester maken en de verbindingen
met de centrale autoriteiten afsnijden.
De circulaire zegt verder, dat, indien
de verspreide actie niet tot het ge-
wenschte gevolg, de volksstemming,
leidt, over veertien dagen een collec
tieve demonstratie en aanvallen op
grootere schaal in het geheele Sude
ten-Duitsche gebied georganiseerd
zullen worden.
DE STAAT VAN BELEG
De staat van beleg is nog afgekondigd in
drie andere districten, Tachov, Jachymov
en Domagliohe, ten Zuiden en Zuid-Westen
van Mariënbad. Hiertoe werd besloten,
voordat de nota der Sudeten-Duitsche par
tij te Praag was ontvangen.
Gisteravond te 5.30 uur hebben alle leden
van de missie van Runciman het hotel Al-
cron met hun bagage verlaten en zich naar
het Engelsche gezantschap begeven.
Ongeveer 80.000 personen bewogen zich
gisteravond door de hoofdstraten van
Praag. De politie moest versterkt worden
door manschappen uit omliggende plaat
sen. Eenige lichtingen der nationale garde
zijn gemobiliseerd voor de handhaving der
orde. Groepen van meer dan vijf personen
worden onmiddellijk verspreid. De Duit
sche huizen te Praag en in het bijzonder,
dat, hetwelk het eigendom is van het
Duitsche gezantschap, zijn gesloten. Sterke
politiepatrouilles staan voor alle Duitsche
huizen opgesteld. De opwinding onder het
publiek is vrij groot, doch tot dusverre
wordt geen melding gemaakt van inciden
ten. Door middel van den radio-omroep
heeft men de bevolking tot kalmte ge
maand.
Naar thans blijkt zijn tijdens de
incidenten twaalf dooden gevallen,
t.w. 8 Tsjechen en 4 Duitschers.
He Sudeten-Duitsche dagblad „Die
Zeit" heeft zijn verschijning gestaakt uit
protest tegen de censuurmaatregelen.
DE DUITSCHE PERS BLIJFT FEL
De Duitsche pers maakt met verbitte
ring melding van de incidenten, waarbij
Sudeten-Duitschers om het leven gekomen
zijn. De „Angriff" schrijft boven zijn be
richten „De maat is vol". De Deutsche All-
gemeine Zeitung" schrijft „Het antwoord
der Tsjechen op Hitlers rede is de moord
op drie Sudeten-Duitschers en de afkon
diging van het standrecht in Sudeten-
Duitsche steden". Het „Berliner Tageblatt"
verklaart, dat Praag een „bijdrage" heeft
geleverd en de ergste verwachtingen ge
rechtvaardigd heeft. De „Times", die het
gewaagd heeft de rede van den Fuehrer
onzinnig en pervers te noemen, heeft een
vreeselijk antwoord gekregen.
De „Nachtausgabe" eischt: „Onmiddel
lijke en volledige bevrijding der Sudeten-
Duitschers van hun Tsjechische vijanden,
volkomen vrije beslissing der Sudeten-
Duitschers over hun politieken wil, den
waarborg, dat zij naar dien wil voortaan
kunnen leven en in het belang van den
vrede hetzelfde voor alle andere volks
groepen in Tsjecho-Slowakije".
DE MIDDEN EUROPEESCHE KWESTIE TSJECHO-SLOWAKIJE
LANDEN WELKE ZICH NIET AFZIJDIG ZOUDEN HOUDEN BIJ HET TSJECHO-
(AS LONDEN-PARIJS-PRAAG-MOSKOU) SLOWAAKSCHE PROBLEEM
DE AS ROME-BERLIJN SM WA AR SUDETEN-DUITSCHERS WONEN