MAANDAG 5 SEPTEMBER 1938
De Kerkvervolging in Duitschland
Vliegtuig stort op
straat
29ste Jaargang No. 9125
9e Geidóch^Soti/ïa/nt
Telefoon: Administratie 9SS. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103005. Postbus 1L
Een verklaring der Beiersche
Bisschoppen
INZAKE DE AFBRAAK VAN HET
KATHOLIEKE ONDERWIJS.
Sluiting van tal van kloosterscholen.
In anderhalf jaar tijds zijn niet minder dan
twaalf honderd religieuse leerkrachten
verjaagd.
Gisteren is in de kerken van Beieren van
den kansel een verklaring voorgelezen van
de Beiersche bisschoppen inzake de af
braak van het katholieke onderwijs en de
verwijdering der religieuse leerkrachten.
Wij laten hieronder de voornaamste pas
sages uit dit herderlijk schrijven volgen:
Tot de bitterste besproevingen en ver
volgingen, die de Katholieke Kerk in
Duitschland momenteel heeft te verduren,
behoort ongetwijfeld de verdrijving der re
ligieuse leerkrachten uit het onderwijs en
de opvoeding. Met een schrikbarende snel
heid schrijdt de afbraak van het Katho
lieke onderwijs van maand tot maand voort
en deze afbraak heeft bereids dermate ont
stellende afmetingen aangenomen, dat de
volledige vernietiging van alle klooster
scholen en onderwijs-congregaties niet lang
meer op zich zal laten wachten. Biféede
kringen van ons volk zijn helaas.over deze
noodlottige ontwikkeling nauwelijks of
slechts onvoldoende ingelicht.
Wij, bisschoppen, voelen ons daarom in
geweten tegenover onze diocesanen ver
plicht, nog eenmaal onze stem te verhef
fen, om in naam van de rechtvaardigheid
en van den religieusen vrede op het laatste
oogenblik nog het halt toe te roepen aan
een ontwikkeling, welker doel 'geen ander
is dan de verdringing der Kerk en van
het Christendom uit de opvoeding van onze
Duitsche jeugd. Vooral willen wij u, ge
liefde diocesanen, inlichten over de smar
telijke gebeurtenissen der laatste maan
den.
In 126 gemeenten van de Beiersche re-
geeringsdistricten is wederom, van 16
Augustus en 1 September af, aan de reli
gieuse congregaties, het onderricht aan de
lagere scholen ontnomen. Dientengevolge
zijn 367 vrouwelijke religieuse leerkrachten
werkloos geworden. Tientallen van jaren,
in vele plaatsen honderd jaren lang, heb
ben deze congregaties belangeloos gewerkt
aan de opvoeding van de jeugd. Gedragen
door het vertrouwen der ouders en de eer
biedige liefde der kinderen hebben zij den
zrgen der christelijke opvoeding en vor
ming verspreid, een zegen, die zich in de
gezinnen als een kostbare erfenis van ge
slacht tot geslacht heeft voortgezet.
Op de vraag, waarom deze onderwijze
ressen een zoo bitter lot treft, weet niemand
het antwoord. Slechts één ding wordt haar
ten laste gelegd, namelijk, dat zij het reli
gieuse kleed dragen en zich krachtens een
heilige gelofte in dienst van God en in het
bijzonder van de opvoeding der jeugd heb
ben gesteld.
Meer dan 1200 religieuse leerkrachten
zyn op deze wijze in een periode van an
derhalf jaar, sedert 1 Januari 1937, uit het
onderwijs aan de openbare lagere scholen
Verjaagd. Daarbij komt nog het van maand
tot maand groeiend aantal der kloosterlin
gen, die worden verdreven uit de bewaar
scholen en de kinderspeeltuinen. Daarbij
komen bovendien nog de kloosterzusters,
die de jonge meisjes op vakscholen, naai
scholen en huishoudcursussen practisch
voorbereiden voor haar latere taak als huis
vrouw en moeder. Hoe moet een dergelijk
optreden in het teeken der nieuwe volks
verbondenheid worden verstaan en ge
rechtvaardigd?
Ter rechtvaardiging van genoemde maat
regelen heeft men er op gewezen, dat deze
scholen het eigendom zijn van den staat
en de gemeenten en derhalve de verjaging
der religieuse leerkrachten geen inbreuk
vormt op de rechten der congregaties. Niet
vergeten dient echter te worden, dat met
Paschen bij besluit van het departement
van onderwijs met één slag de sluiting of
het trapsgewijze afbreken van niet minder
dan 84 kloosterscholen en van 64 hoogere
onderwijs-inrichtingen voor de vrouwe
lijke- en 20 voor de mannelijke jeugd werd
ingeleid, scholen, die geheel en al het eigen
dom zijn van de religieuse congregaties.
Reeds geruimen tijd was deze sluiting
voorbereid door maatregelen, die steeds
grooter lasten legden op de kloosterscho
len. In het voorjaar b.v. is het aan kin
deren van ambtenaren en employé's in
overheidsdienst verboden, deze klooster
scholen te bezoeken. Ter motiveering van
deze maatregelen is den directies der kloos
terscholen slechts medegedeeld, dat aan het
langer geopend zijn van haar onderwijsin
richtingen geen behoefte meer bestaat.
Aangezien intusschen voor de 16.000 leer
lingen, die deze scholen bezochten, vrijwel
geen lokalen ter beschikking waren, heeft
men de gemeenten verplicht, ten spoedig
ste nieuwe scholen op te richten en haar
door een speciale wet gemachtigd, zich in
het bezit te stellen der kloostérscholen en
lokalen, zoo noodig door middel van ge
weld. Door deze maatregelen wordt het
budget van den staat en van de gemeen
ten uiteraard jaarlijks met uitgaven van
millioenen belast.
Kort geleden is officieel verklaard, dat
men noch tegen de persoonlijke achtens
waardigheid en beroepsbekwaamheid der
ontslagen religieuse leerkrachten noch te
gen de werkzaamheid harer scholen in het
verleden iets kan inbrengen. Uit het huidi
ge onderwijs worden zij hierom verdreven,
wijl ze de wereldbeschouwelijke eischen
van den huidigen staat op het terrein der
Duitsche jeugdopvoeding krachtens haar
kloostergeloften niet kunnen verwezenlij
ken.
Met een verwijzing naar de bepalingen
van het concordaat inzake de opvoeding van
de jeugd en het volgende gebed: Wij bid
den U, o Heer, neem ons vaderland in
Uwe voortdurend en bescherming en ver
licht zijn Fuehrer met het Licht van Uwe
wijsheid", besluiten de Beiersche bisschop
pen him verklaring.
De „Osservatore Romano" brengt hulde
aan het herderlijk schrijven der Duitsche
bisschoppen, dat in de conferentie van Ful-
da is opgesteld en wijst op den grooten in
druk, welke dit schrijven heeft gemaakt
op de Duitsche Katholieken.
Het blad prijst de kracht, waardigheid
en moed, waarvan de bisschoppen het be
wijs hebben geleverd. Nooit is de rechtvaar
digheid van de christelijke zaak zoo duide
lijk gebleken.
In Salzburg is reeds een vierde natio-
naal-socialistische kostschool opgericht,
daar de Katholieke internaten niet konden
voldoen aan den eisch, die gesteld werd om
onderwijs te geven in nationaal-socialisti-
schen geest.
In de provincie Salzburg zijn onlangs in
acht dorpen de Katholieke scholen, die
door vrouwelijke religieusen bestuurd wor
den, opgeheven en in algemeen openbaar
nationaal-socialistische lagere scholen om
gezet.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
PRAAG: Een der directe medewerkers
van Runciman heeft tegenover den ver
tegenwoordiger van Havas verklaard:
„Gwatkin heeft van zijn bespreking met
Henlein een bevredigenden indruk gekre
gen. Natuurlijk moet men zich voor over
dreven optimisme wachten, maar de voor
uitzichten, welke zich openen na den te
rugkeer van Henlein uit Berchtesgaden zijn
niet zonder hoop."
Welke de mededeelingen geweest zijn,
welke dit optimisme in het leven hebben
geroepen, is nog niet bekend, maar de ver
klaringen van het Sudetenduitsche Ka
merlid Wollner, afgelegd tijdens een gis
teren in het district Asch gehouden oogst
feest, wijzen niet op eenige concessie van
de zijde der Sudeten duitschers. Wollner
verklaarde, dat de partij zal vasthouden
aan de eischen van Karlsbad en dat de
Tsjechen, die zich na 1918 in het Sudeten-
gebied hebben gevestigd, naar hun oor-
spi'onkelijke woonplaatsen moeten terug-
keeren.
Een regeling tusschen de Tsjechen en
Sudeten-Duitschers, aldus spreker, is
slechts mogelijk op grond van de acht
punten van Karlsbad. Voorwaarde daar
voor is echter, dat alle Tsjechen, die pas
na 1918 in het Sudeten-Duitsche gebied
zijn geimmigreerd, naar hun eigen gebied
terugkeeren.
Na zijn redevoeringen, bestemd voor de
openbare publiciteit, niet altijd een be
trouwbare maatstaf, terwijl het bovendien
een klein kunstje is, om te verklaren, dat
de voorstellen van Praag thans werkelijk
beantwoorden aan de genoemde eischen.
NEURENBERG: Vandaag begint te Neu
renberg het partij-congres, waar de Su-
deten-kwestie natuurlijk wel een belang
rijke plaats zal innemen. Hitier komt van
middag te 4 uur in de stad aan.
Hij zal het woord voeren tijdens de ont
vangst, welke te zijner eere op het stad
huis zal worden aangericht.
Behalve de traditioneele proclamatie,
Dinsdag op het congres voor te lezen, zul
len de belangwekendste redevoeringen
van den Fuehrer ongetwijfeld die zijn tij
dens de bijeenkomst voor de cultureele
aangelegenheden op Dinsdag en de slui
tingsredevoering op 12 September.
TIEN DOODEN TE BETREUREN
ONTZETTEND ONGELUK IN
LONDENSCHE VOORSTAD
In de Londensche voorstad Edmonton is
gisteren een ontzettend vliegongeluk ge
beurd, dat tien menschen het leven gekost
heeft, terwijl dertien personen ernstig en
twaalf lichter gewond zijn.
Een legervliegtuig verloor hoogte, toen
het boven de dichtbevolkte wijk vloog. Het
stootte tegen een huis, kwam vandaar op
straat terecht, waar een spelende jongen ge
dood werd, verhief zich toen weer, om te
gen het dak van een ander Ruis te botsen en
in brand te geraken. In een der huizen, die
brandschade opliepen, werd een vrouw ge
dood, terwijl haar man een kinderen ern
stige brandwonden bekwamen.
In den loop van den avond zijn eenige der
ernstig gewonden overleden. Ook het acht
jarig zoontje van de vrouw, die zich in het
huis bevond, toen dit door het vliegtuig
werd verwoest, waarbij zij om het leven
was gekomen, is overleden. Het aantal doo-
den bedraagt thans tien.
Het lijk van een piloot is onherkenbaar
verminkt.
EUROPEESCHE ATHLETIEK-
K AMPIOEN SCHAPPEN
TE PARIJS
Osendarp Europeesch
kampioen op de 100 en 200 M.
Op de Zaterdag en Zondag te Parijs
gehouden Europeesche athletiekkam-
pioenschappen is het Osendarp gelukt
de Europeesche titels op de 100 meter
en op de 200.. meter te bemachtigen.
Zijn titel op de 100 meter heeft Zater
dag echter aan een- zijden draadje ge
hangen. Na drie zenuwsloopende races
heeft Osendarp met groote moeite Ma-
rianni, Strandberg en Van Beveren
kunnen overwinninen, niet dan nadat
hij in de halve beslissing ten offer was
gevallen aan de „raket-finish" van den
Zweed. Deze 100 meter was niet de
race van een enkel athleet: Osendarp,
maar het was een race van vier mees
ters van de sprint, die allen naar de
kroon grepen, die ten slotte Osendarp
ten deel viel. Ook de overige Nederlan
ders behaalden prachtige resultaten,
waaronder twee nieuwe Ned. records.
DE WERELDKAMPIOEN
SCHAPPEN WIELRENNEN
OP DEN WEG
Kint (België) en Knecht
(Zwltzerland) wereld
kampioen
Het wereldkampioenschap op den
weg voor professionals over 270 K.M. is
gisteren gewonnen door den Belg Mar
cel Kint in de sprint vóór Egli (Zwit
serland), Amberg (Zwitserland) en
Piet van Nek (Nederland)
De tijd van den wereldkampioen
bedroeg 7 uur 53 min. 25 sec.
Als vijfde kwam aan Vissers met 1
min. 18 sec. achterstand. Zesde was
Neuville, eveneens een Belgische ren
ner.
Bij de amateurs werd wereldkam
pioen de Zwitser Knecht vóór zijn
landgenoot Wagner en den Nederlander
Demmenie.
Deken J. M. Hellegers
ongesteld
Feestviering afgelast
De Deken van Alphen aan den Rijn,
de hoogeerw. heer J. M. Hellegers, is
Zaterdag in het St. Elisabeth-gasthuis
te Leiden opgenomen.
Ofschoon, naar ons werd medege
deeld, de ongesteldheid van den Deken
geenerlei reden tot ongerustheid geeft,
is de feestviering, welke op Zaterdag
a.s. zou inzetten, ter gelegenheid van
het zilveren pastoorsfeest van Z.E. uit
gesteld tot nader te bepalen datum.
Scholen te Leiden
gesloten
Na overleg met den Directeur van den
Geneeskundigen Dienst alhier en met den
Geneeskundig Inspecteur der Volksgezond
heid in Zuid-Holland betreffende de ook in
deze gemeente geconstateerde gevallen
van kinderverlamming heb ik besloten de
scholen voor gewoon lager onderwijs, bui
tengewoon lager onderwijs en voorberei
dend lager onderwijs, benevens de kinder
bewaarplaatsen, voorloopig tot en met 10
September a.s. te sluiten.
Ik wensch er echter nadrukkelijk op te
wijzen, dat de te Leiden geconstateerde
gevallen van dien aard of herkomst zijn,
dat er naar de meening van bovengenoem
de autoriteiten geenerlei reden tot onge
rustheid behoeft te bestaan en dat ik dezen
maatregel uitsluitend genomen heb om de
meest vergaande voorzorg in acht te nemen,
die te rechtvaardigen valt.
In het te Leiden of althans in de onmid
dellijke omgeving daarvan voorgekomen
geval is gelukkig vooruitgang te consta-
teeren.
Ten slotte meen ik, als gevolg van den
door mij genomen maatregel, wel in over
weging te moeten geven om eventueele
openbare of particuliere kinderfeesten of
andere bijeenkomsten, waar jeugdige kin
deren in grooten getale samen zouden zijn,
voorloopig uit te stellen.
De Burgemeester van Leiden,
A. VAN DE SANDE BAKHUYZEN.
Leiden, 5 September 1938.
Bedoeld wordt blijkbaar een geval te
Zoeterwoude aan den Hooge Rijndijk (Red.
L. Crt.).
Tuberculose en kanker
als belagers van
Leiden's bevolking
IN 1937 WAS HET STERFTECIJFER AAN
TUBERCULOSE IN ONZE STAD
ZEER GUNSTIG.
Daarentegen was de sterfte aan kanker
hoog.
Twee ziekten, die in de volksmond te
recht als de meest gevreesde belagers der
menschheid gelden, zijn de tuberculose en
de kanker.
Dank zij de vorderingen, die de medische
wetenschap in de laatste tientallen jaren
gemaakt heeft, en de sociaal-hygiënische
verbeteringen, waartoe deze vorderingen
mede den stoot hebben gegeven, heeft de
tuberculose veel van haar verschrikking
verloren, al blijft ze toch een ziekte waar
mede de strijd onafgebroken moet worden
voortgezet. Vooral in perioden van econo-
mischen neergang, waarin de mogelijkheid
van ondervoeding een bedreiging van bree-
de lagen der bevolking vormt, is ook het
gevaar van toeneming van de tuberculose
met name onder de jeugd verre van denk
beeldig. Van overheidswege en van medi
sche zijde wordt aan dit mogelijke „crisis-
gevolg* dan ook nauwlettend aandacht ge
schonken.
Met de kanker staat de zaak minder
gunstig. Ondanks den onvermoeiden ar
beid van tallooze onderzoekers over de ge-
heele wereld is het wezen dezer ziekte nog
goeddeels een gesloten boek, en terwijl de
sterfte aan tuberculose in het algemeen
gesproken afneemt, neemt de kanker als
doodsoorzaak in beteekenis toe.
Het kan zijn, dat dit een gevolg is van
een veelvuldiger voorkomen van deze
ziekte in de laatste jaren, maar het kan
ook zijn en volgens een deel der deskun
digen is het ook inderdaad zoo dat het
steeds meer onderdrukken van andere ziek
ten als doodsoorzaak wel een relatieve ver
meerdering van het aantal sterfgevallen
aan kanker veroorzaakt, zonder dat dit
nochtans zou wijzen op een algemeener of
nóg gevaarlijker worden van deze ernstige
aandoening. Ook voor den leek is dit be
grijpelijk: alleen reeds de sterke terug
gang van de zuigelingensterfte moet nood
wendig leiden tot een grooter aantal
sterfgevallen aan alle ziekten, die pas op
lateren leeftijd optreden. En naar mate
weer meer van deze andere ziekten met
succes bestreden of voorkomen kunnen
worden, eischen de overblijvende uiter
aard een grooter aantal slachtoffers.
Hoe dit zij, in ieder geval staat vast, dat
de sterfte aan kanker ook in Leiden
aanmerkelijk hooger is dan aan tuberculose,
niettegenstaande door chirurgisch ingrij
pen en door bestraling in tal van gevallen
goede resultaten bereikt worden.
Vergelijken wij de sterftecijfers aan bei
de ziekten in onze stad over de laatste drie
jaren met het gemiddelde van de geheele
provincie, dan komen wij tot een slotsom,
die ongetwijfeld de aandacht verdient. Ma
ken wij deze vergelijking eerst voor wat
de tuberculose betreft.
Over 1935, 1936 en 1937 bedroeg de sterf-
DII nummer bestaat uit
vier bladen.
Buitenland
Alle Oostenrijksche kloosterscholen geslo
ten. (2de blad).
Een aanslag op den koning van Egypte?
(2de blad).
De vooruitzichten in Tsjecho-Slowakije
niet zonder hoop, meldt men uit de omge
ving van Runciman. (2de blacl).
In een Londensche voorstad is een vlieg
tuig neergestort, waarbij tien personen
om het leven zijn gekomen. (Luchtvaart
lste blad).
Binnenland
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(lste blad).
De ontvangst van H. M. de Koningin te
Amsterdam. (2de blad).
Nederlandsche plannen In Argentinië.
(3de blad).
Gevallen van kinderverlamming, (lste,
2de en 3de blad).
Sport en Wedstrijden
De wereldkampioenschappen wielrennen
op den weg. Knecht wereldkampioen
bij de amateurs, Kint bij de profs. Goe
de Nederlandsche prestaties. (4de blad).
Nederlandsche successen op de Europee
sche athletiekkampioenschappen te Parijs.
Osendarp kampioen op de 100 en de 200
meter. (4de blad).
De Europeesche roeikampioenschappen
te Milaan. Een vijfde en zesde plaats voor
Nederland. (4de blad).
Van Swol en mej. Couquerque tennis
kampioenen. (4de blad).
Weer een wereldrecord voor Ragnhild
Hveger. (4de blad).
Hermes D. V. S. cricket-kampioen. (4de
blad).
D. W. S. wint het A. R. O. L.-tournooi.
(4de blad).
A. D. O. en Hermes-D. V. S. in den eind
strijd van den zilveren bal. (4de blad).
Trekvogels wint den Leidsche Courant
beker, S. J. C. I den Leidschen Courant
Zilveren Bal. (4de blad).
te aan de verschillende vormen van tuber
culose in Zuid-Holland per tienduizend in
woners resp. 4,9, 4,8 en 4.6. Ondanks den
slechten economischen toestand zien wij
in deze cijfers de daling van voorgaande
jaren zich nog voortzetten. Hoe gunstig dit
verloop is, wordt duidelijk als daarbij be
dacht wordt, dat het sterftecijfer aan deze
ziekte omstreeks 1920 nog 7,5 en omstreeks
1890 zelfs 14.per tienduizend bedroeg.
In Leiden was de sterfte aan tuberculose
in de laatste drie jaar resp. 4,8, 4,2 en
3,3 per tienduizend inwoners. Hier ma
nifesteert de dalende tendenz zich dus nog
belangrijk sterker dan in het provinciale
gemiddelde en komt dientengevolge het
Leidsche cijfer steeds verder beneden dit
gemiddelde te liggen. Vooral in 1937 werd
een zéér bevredigend cijfer bereikt.
Helaas kan hetzelfde niet ten aanzien van
de sterfte aan kanker worden geconstateerd.
Over de genoemde jaren bedroeg de sterfte
aan laatstgenoemde ziekte in de provincie
Zuid-Holland resp. 12,4, 13,3 en 12,9 per
tienduizend inwoners, wat dus bijna drie
maal zoo hoog is dan de sterfte aan tuber
culose!
In Leiden bedroeg het cijfer voor 1935
nog 12,3 per tienduizend zielen. In dat jaar
bleef het sterftecijfer aan kanker in onze
stad dus nog een fractie beneden het pro
vinciale gemiddelde. Dit nog eenigszins
gunstige beeld vertoonen de beide laatste
jaren helaas niet meer. Integendeel, in 1936
en 1937 is de sterfte aan kanker in Leiden
niet alleen hooger geworden, maar is zij
zelfs in toenemende mate boven het pro
vinciale gemiddelde uitgekomen. De cijfers
bedroegen n.l. per tienduizend inwoners
13,6 voor 1936 en 13,9 voor 1937.
Maakte de tuberculose in onze stad de
laatste jaren dus minder slachtoffers dan
gemiddeld in de provincie het geval was,
ten opzichte van de kanker toonen de cij
fers het tegendeel aan.
