DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Over de grenzen
der persvrijheid
Uitslaande brand in
lithografische
metaaldrukkerij
WOENSDAG 24 AUGUSTUS 1938
29ste Jaargang No. 9115
Telefoon: Redactie 15.
Telefoon: Administratie 935.
Adv. en Abonm-tarieven zie pag.
Giro 103003. Postbus 1L
V Wat „politiek katholi
cisme" heet
„Politiek Katholicisme grijpt naar de
jeugd". Dat is een vette kop in het „Na
tionale Dagblad".
Men veronderstelt misschien, dat
hier geprotesteerd wordt tegen handelingen
van de R.K. Staatspartij, welke er op ge
richt zijn, ook de jeugd voor de partij te
winnen. Er staat immers, dat „politiek" Ka
tholicisme naar de jeugd grijpt.
Deze veronderstelling is echter teneenen-
male onjuist.
Voor de zooveelste maal blijkt weer, dat
de N.S.B. onder „politiek" Katholicisme ver
staat uitingen van Katholicisme in het open
bare leven, die niets anders zijn dan een
consequente doorvoering van de katholieke
beginselen, van den Godsdienst.
Zoo wordt in bedoeld artikel geprotes
teerd tegen het feit, dat de Bisschop van
Haarlem het lidmaatschap van de N.J.S.
(Nationale Jeugdstorm) „niet geoor
loofd" heeft verklaard. Er wordt n.l. afge
drukt een brief, dien een Amsterdammer
heeft ontvangen als antwoord op een door
hem aan den Bisschop van Haarlem ge
stelde vraag.
Deze brief luidt als volgt:
„In opdracht van Z. H. Excellentie
den Bisschop van Haarlem, heb ik de
eer u mede te deelen, dat het niet ge
oorloofd is, lid te zijn van „Nationale
Jeugdstorm". De brief was geteekend
door een der secretarissen van het Bis
dom.
Tegen het feit, dat deze Bisschoppelijke
beslissing publiek bekend wordt, kan, op
zich beschouwd, niemand onzer eenig
bezwaar hebben. Maar 't strijdt toch wel
tegen de regels van fatsoen zooals wij
die opvatten! om een brief, wélke dan
ook, in de krant te laten afdrukken, zonder
daarvoor verkregen volmacht of verlof,
van den schrijver of afzender. Deze opmer
king willen wij echter slechts terloops
plaatsen.
Het „Nationale Dagblad" is niet tevreden
over dit antwoord van den Bisschop. Wij
begrijpen het; hoewel dit antwoord toch
voor niemand onverwacht kan zijn geko
men; integendeel!
Het N.S.B.-dagblad schrijft er o.m. het
volgende bij:
Wij constateeren dus het feit, dat de
Haarlemsche Bisschop, zoo maar, zon
der meer, zonder eenige opgaaf van re
denen, en ook zonder dat er een offi-
cieele kerkelijke uitspraak over deze
aangelegenheid bestaat, aan één der
leden van de Roomsch Katholieke Kerk
verbiedt, lid te worden van. een jeugd
organisatie, die zich blijkens haar doel
stelling en haar gedragingen steeds
heeft gesteld op een zuiver nationaal
christelijk standpunt.
Ja 't moest niet mogen! 't Moest niet
mogen, dat een Bisschop zich, al was 't ook
maar eenigermate, bemoeit met de organi
satie, dus met de opvoeding, de vorming
van de jeugd in zijn diocees.
Als de heer Mussert aan de leden van
zijn partij zijn „beweging" voor
schrijft, dat zij van een door hem genoemde
organisatie geen lid mogen zijn, omdat hij
dat niet acht in overeenstemming met de
eischen, die het nationaal-socialistisch be
ginsel stelt dan mag dat; natuurlijk!
Maar een Bisschop mag hetzelfde niet
doen! Als een Bisschop zich bemoeit met de
organisatie wat, we herhalen het, betee-
kent: met de opvoeding, de vorming van de
katholieke jeugd, dan is dat „politiek" Ka
tholicisme!.
Wij willen hier nog even opmerken, dat
volgens het „Nationale Dagblad" de N.J.S.
zich steeds heeft gesteld „op een zuiver na
tionaal christelijk standpunt". Wat onder
een nationaal christelijk standpunt
wordt verstaan, is niet zéér duidelijk, is
heel erg vaag en erger: 't doet ons
denken aan zoogenaamde nationaal christe
lijke opvattigen in Duitschland!
FRANK HAWKS OVERLEDEN.
NEW YORK, 24 Augustus (A.N.P.). De
bekende vlieger Frank Hawks, die, naar
vanochtend werd gemeld, tijdens een proef
vlucht verongelukte en gewond werd, is
in het ziekenhuis van Buffalo overleden.
Frank Hawks was bekend onder den bij
naam „de menschelijke kogel". Hij heeft
•het snelheidsrecord voor een aantal vluch
ten over het vasteland van Amerika op
zijn naam geöiacht.
Ned. Liturgische Week
In abdij van Tongcrloo
22—26 AUG. 1938.
Zooals we in ons vorig verslag reeds op
merkten, was men met de voordrachten van
Dom. P. Symons O.S.B. en P. Wilfr. Dek
kers O. Praem. in eens in het hart geko
men van het vraagstuk, hoe men het volk
tot beter begrijpen en tot meeleven en tot
beleven van het H. Misoffer kon brengen.
De groote vraag bleek te zijn, of men alle
mogelijke bijkomstige middelen moest ge
bruiken of wel uitgaan van de liturgie
zelf zooals ze ons door de H. Kerk gege
ven wordt.
Het was een gelukkige gedachte geweest
van de organisators een afzonderlijken tijd
beschikbaar te stellen voor practische be
sprekingen in verband met mogelijkheden,
die te verwerkelijken zijn op liturgisch ge
bied in het leven der parochie. Onder lei
ding van Dom. Robeyns, Keizersberg Leu
ven, werd vooral de aandacht geschonken
aan het vraagstuk van de volkstaal en de
gedialogeerde Mis. Wat de volkstaal be
treft, dient men allereerst goed in het oog
te houden, wat de H. Kerk daaromtrent
bepaald heeft en wat door <je Bisschop
pen voor hun diocees is toegestaan. Het
was opvallend, hoe de liturgisten, die zich
met de practijk van de liturgische bewe
ging onder het volk bezig houden, geen en
kel bezwaar ontmoetten met het behoud
van het Latijn, de officieele liturgische taal
der Kerk, terwijl de buitenstaanders meen
den, dat door het inschuiven van gebeden
en gezangen in de volkstaal het mysterie
der H. Mis beter onder het bereik van het
volk kon gebracht worden. Zeer terecht
wees Mgr. Callewaert op het feit, dat de
H. Mis er niet allereerst is om te onder
richten maar om te offeren en het volk tot
de ware offergesteltenis in Christus te bren
gen.
Wat het dialogeeren door het volk be
treft, mag men zich laten leiden door de
bepalingen van Rome, al moet men daarin
niet eigenmachtig te werk gaan, doch zich
laten leiden door de besluiten van den
Bisschop, die beslissen moet en hij al
leen of het dialogeeren al of niet ge-
wenscht is.
Na den middag gaf Dom Symons O.S.B.
een practische proeve van uitleg der H.
Mis aan het volk, zooals dit door het werk
der Mis-weken gedaan wordt. Deze liet
zien, hoe de liturgisten gelijk hadden, dat
men aan de hand van de plechtigheden der
H. Mis werkelijk het volk tot begrijpen en
beleven kan brengen, zonder dat men zich
tot alle mogelijke bijkomstige hulpmidde
len behoeft te wenden.
In de avonduren sprak Jan Beerends
over „de martelie van een pastoor, van een
katholiek kunstenaar en van een modern
mensch, die zijn Zondagsplicht vervult"
Deze zeer vlotte causerie was wel een der
mooiste uren dezer liturgische dagen. In
ons volgend verslag komen wij hierop na
der terug.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
BLED. Te Bied in Joego-Slavië zijn
de vertegenwoordigers van de Kleine En
tente tot overeenstemming gekomen met
Hongarije. De Kleine Entente erkent de
rechtsgelijkheid van de Hongaren wat be
treft de bewapening en tevens heeft men
elkander plechtig beloofd af te zien van
elke toevlucht tot geweld.
„Zekere andere problemen, zegt het slot
communiqué, die besproken worden ten
einde den weg te banen voor betrekkingen
van goede nabuurschap tusschen Honga
rije en de drie staten der Kleine Entente
zijn nog met opgelost, weshalve de publi
catie der genoemde accoorden nog niet
heeft kunnen plaats vinden".
Deze onopgeloste problemen betreffen
den rechtstoestand van de Hongaren in
Tsjecho-Slowakije. Dat het nog niet moge
lijk was, den toestand dezer minderheden
te regelen, is verklaarbaar, daar dit een
problemen-complex vormt, dat Tsjecho-
Slowakije zelf nog niet heeft kunnen rege
len.
Over 't algemeen is men vrij goed te
spreken over dit accoord, zoowel te Boeda
pest als te Rome, Berlijn en Parijs.
LONDEN: De niet-inmengingscommissie
zit met het antwoord van Franco in z'n
maag. Ofschoon de Italiaansche pers dit
antwoord verheerlijkt als het toppunt van
logica, zal er toch nog heel wat gerede
neerd moeten worden, voordat de zaak van
de terugtrekking der vrijwilligers weer op
gang gebracht kan worden. Tenzij het of
fensief aan de Ebro uitkomst brengt en de
knoop doorhakt.
Het proces van de Unilever
tegen de „Zuid-Limburger"
Vanochtend heeft de Maastrichtsche
rechtbank uitspraak gedaan in kort geding
ir een zaak van de N.V. Unilever te Rot
terdam tegen het anderdaagsch verschij
nend blad „De Zuid-Limburger" te Kerk-
rade.
In dit blad verscheen op 28 Juni een uit
voerig artikel, dat later in brochurevorm
verspreid werd en waarin men het Neder-
landsche volk in al zijn geledingen wilde
waarschuwen tegen den voortdurenden
gioei van grocte concerns als de Unilever,
welke onderneming met name werd ge
noemd. Om het kwaadaardige karakter van
dergelijke ondernemingen uit te beelden,
werd zij o.m. vergeleken met een poliep,
die op den duur heel het bedrijfsleven en
het bestaan van tallooze middenstanders in
haar macht krijgt en voor geheel den staat
niet alleen een sociaal en economisch ge
vaar oplevert, doch, met het oog op haar
internationale belangen ook een politiek
gevaar.
Na het verschijnen van het artikel heeft
de heer Schaepman, oud-lid der Tweede
Kamer, de rol van bemiddelaar op zich ge
nomen.
Deze onderhandeling eindigde met de
toezegging van de „Zuid-Limburger", dat
men gaarne bereid was, eventueele onjuist
heden in het artikel bij een latere uitgave
te rectificeeren. Op deze toezegging ont
ving men geen antwoord.
Ploteseling dagvaardde de Unilever de
„Zuid-Limburger" in kort geding en stelde,
op grond van de onjuistheden en de Uni
lever in een kwaad daglicht stellende in
houd van de brochure als eisch, dat men
gedaagde zou verbieden,, artikelen van ge
lijke strekking te publiceeren, in welken
vorm ook en tevens, dat men hem zou ver
bieden, het reeds gepubliceerde artikel
verder, in welken vorm ook, te versprei
den.
Bij het kort geding, dat Zaterdag voor
de rechtbank diende, trad mr. H. P. Mar-
chant als pleiter op voor de „Zuid-Lim
burger" en mr. Ch. Paulussen te Maas
tricht voor de N.V. Unilever.
Mr. Marchant achtte de tenlasteleggingen
onjuist, doch mr. Paulussen was van oor
deel, dat de sociaal-economische beschou
wingen, waarmede zijn tegenpleiter het
standpunt van de Zuid-Limburger" had
toegelicht, niet in de rechtszaal thuis hoor
den en dat het enkel om de onrechtmatig
heid van den inhoud der brochure ging.
Hedenmorgen deed de president van
de burgelijke rechtbank uitspraak in
het proces en verklaarde zich niet ont
vankelijk voor den eisch, welke strek
te tot verbod van publicatie van soort
gelijke artikelen in de toekomst. Ten
aanzien van de reeds verschenen bro
chure werd de eisch tot verbod aan
eischeres ontzegd.
De rechtbank motiveerde haar conclusie
heel uitvoerig en overwoog onder meer,
dat zij geen stukken kan verbieden, welke
nog niet ter kennis van eischeres zijn ge
bracht en wellicht nooit geschreven zullen
v/orden. Zij is voorts van oordeel, dat het
algemeen welzijn vordert, dat degenen, die
maatschappelijke misstanden en gevaren
publiceert, vrij is in de wijze, waarop hij
kritiek uitoefent De rechtbank deelt niet
de meening van eischeres, dat publicatie
reeds om den vorm, betoogtrant en strek
king van het geschrift onrechtmatig zoude
zijn. Al moge woordenkeus en toon wel
licht te ver en te hatelijk zijn tegenover
eischeres, een rechtspersoon, zonder eigen
besef van zedelijke waarde, zijn de gren
zen van zorgvuldigheid in publicaties als
de onderhavige, maatschappelijke mis
standen en gevaren betreffende, niet over
schreden.
Gedaagde is ook niet aansprakelijk voor
het oogmerk om eischeres haar goeden
naam te besmeuren en ook niet terzake
van beleediging, omdat eischeres, een
rechtspersoon, niet beleedigd kan worden;
evenmin wagens een onrechtmatige daad,
vermits een goede naam slechts tegen de
als bijzonder geval van onrechtmatige
daad voorziene beleediging wordt be
schermd. Er is niet gebleken, dat gedaag
de bij verspreiding van het geschrift licht
vaardigheid of kwade trouw verweten kan
worden, vermits in het geschrift denkbeel
den van vele economisten en van den Paus
worden aangehangen in den strijd tegen
trusts en concerns.
Naar wij vernemen zal de N.V. Unilever
tegen de beslissing van de Maastrichtsche
rechtbank hooger beroep aanteekenen.
DEELNEMERS AAN HET CONGRES VAN
DE INTERPARLEMENTAIRE UNIE
HEBBEN EEN AUTO-ONGELUK.
Eenige inzittenden licht gewond.
Tijdens den tocht van de deelnemers aan
het congres der Interparlementaire Unie
van 's-Gravenhage naar Amsterdam, welke
tocht werd gemaakt met een twaalftal
groote autobussen is op den nieuwen rijks
weg ter hoogte van het viaduct nabij
Oegstgeest een ongeval gebeurd dat,
hoe betreurenswaardig ook, betrekkelijk
goed is afgeloopen.
Een der bussen moest even voorbij het
viaduct stoppen. Twee of drie achteropko
mende bussen stopten eveneens, doch de
daarop volgende bus, die juist van de
hoogte van het viaduct afkwam kon, hoe
wel de chauffeur tijdig remde, niet meer
tot stilstand worden gebracht en reed met
een harden slag op de voorafgaande stil
staande bus.
Het achtergedeelte van deze bus werd
gedeeltelijk in elkaar gedrukt, terwijl de
bus, die de aanrijding veroorzaakte, van
voren ernstige schade opliep. Erger was,
dat in beide bussen een aantal buitenland-
sche deelnemers door den schok verwon
dingen opliepen. In de voorste bus werden
eenige inzittenden aan de beenen gebles
seerd en door glasscherven aan het hoofd
bloedend verwond, terwijl ook in de twee
de bus eenige inzittenden kwetsuren op
liepen. Met een passeerende auto werden
vier van de zes geblesseerden naar Am
sterdam gebracht, terwijl de anderen ter
plaatse met een verband geholpen konden
worden.
De beide in botsing geweest zijnde bus
sen konden de reis niet voortzetten en de
inzittenden namen voor een deel plaats
in een reservebus en voor een deel in de
verschillende achteropkomende bussen.
De geblesseerden, die geneeskundige
hulp noodig hadden, welke zij kregen in
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Een accoord met Hongarije is het resul
taat van de conferentie der Kleine En
tente te Bied. (2de blad).
Roemenië en Joego-Slavië zouden op
nieuw de Tsjechische grenzen willen
waarborgen. (2de blad).
Naar een regeling voor Zuid-Tirol. (2de
blad).
Zal de veldslag aan de Ebro zich ont
wikkelen tot een groot offensief? (2de
blad).
Binnenland
Het proces van de Unilever tegen de
„Zuid-Limburger". (1ste blad).
het Binnengasthuis te Amsterdam, waren
de Belgische gedelegeerde Edgar Maes,
de Zweedsche gedelegeerde Ewald Lund-
mark en de bekende Tsjechische sociaal
democratische fractieleider Wenzel Jaksch.
Geen hunner behoefde echter in het zie
kenhuis te blijven. Na verbonden te zijn
begaven zij zich naar het Amstelhotel, waar
zij eenige uren rust genoten en toen weer
voldoende waren opgeknapt om naar Den
Haag terug te keeren.
Leiden
Politiebrandweer bestrijdt
bet vuur met zes stralen
In den afgeloopen nacht heeft een korte
doch felle brand gewoed in de Lithogra
fische metaaldrukkerij en Vernisinrichting
v/h W. F. Paull Zn., Hooge Rijndijk 272
alhier.
Omstreeks 2 uur ontdekten een onbekend
gebleven neer en dame, dal er in de fa
briek brand woedde. Het vuur sloeg toen
reeds uit net dak van het midden-gedeelte
der fabriek. Zij waarschuwden den direc
teur den heer Paull, die in een afzonderlijke
woning voor de fabriek woont, welke fa
briek met de achterzijde aan het Utrecht-
sche Jaagpad grenst.
Toen de puliiif.-brandweer onder leiding
vu. den inspecteur Cou:y arr veerde,
sloegen de vlammen huizenhoog uit.
Er werden onmiddellijk zes slangen uit
gelegd, twee door de voor het brandende
fabrieksgebouw gelegen kantoorlokalen
twee over het dak, een aan den zijkant en
een aan den achterkant. De motorspuit
was aangesloten op een brandput aan den
Hooge Rijndijk.
Het vuur, aldus totaal ingesloten, nam
spoedig in hevigheid af en de politie slaag
de erin den brand tot het middengedeelte
te beperken.
In dit gedeelte was de moffelinrichting
gevestigd, waarin vier ovens geplaatst
zijn, waarvan er twee met gas en twee met
olie gestookt worden. Deze ovens blijven
des nachts doorbranden. Te ongeveer 6 uur
gistermiddag had de afdeelingschef de
werkplaats verlaten en later op den avond
had de directeur der fabriek nog controle
uitgeoefend zonder iets verdachts te be
merken. Het is wel zeer waarschijnlijk, dat
de brand hier is aangekomen, doch daarbij
is het niet zeker, dat het vuur van binnen
uit is ontstaan.
Doordat in het middengedeelte eenige
tanks met lak in voorraad Jagen en in een
achtergelegen gebouwtje voor 15.000 lak
in vaten ligt opgeslagen, bestond er aan
vankelijk eenige vrees, dat het vuur hier
heen zou overslaan. Ook voor een naast
het brandende pand gelegen varkensstal
van den heer Teske, waarin 180 varkens
geborgen waren, bestond eenige vrees,
doch de politie-brandweer beschermde deze
gedeelten speciaal met water, zoodat er
geen verdere uitbreiding plaats had.
Eerst om half zes kon de motorspuit in
rukken, terwijl de ladderwagen reeds vroe
ger naar de kazerne was teruggekeerd.
Tot 7 uur bleven twee brandwachts op
het terrein van den brand met een straal
op de waterleiding.
De schade vooral aan de machines en
moffelovens, waarvan de olie-ovens bij de
laatste uitbreiding kort geleden- geplaatst
waren, is groot en het bedrijf zal wel
eenigen tijd stagnatie ondervinden. De
schade is "nog niet te bepalen. Zij - wordt
evenwel door verzekering gedekt, terwijl
het bedrijf eveneens verzekerd is.
Op het terrein van den brand waren o.m.
aanwezig de burgemeester, mr. v. d. Sande
Bakhuysen, weth. Verwey, de commis
saris van politie, de heer Meyer en de
hoofdinspecteur, de heer Weycrs.
VEERTIEN ROOVERS IN PALESTINA
GEDOOD.
JERUSALEM, 24 Augustus (A.N.P.). In
•het gevecht tusschen soldaten en Arabieren
bij Nazareth zijn, naar thans wordt gemeld,
veertien roovers gedood. Een hoeveelheid
wapens en munitie werd in beslag genomen.
Het gevecht volgde op het schieten op een
door soldaten begeleid convooi.
EEN KIJKJE IN HET GEDEELTE VAN DE DRUKKERIJ, WAAR DE BRAND
DANIG HUISHIELD.
