MAANDAG 28 MAART 1938 29ste Jaargang No. 8991
KERKNIEUWS
BINNENLAND
S)e GeidócHeSoti/to/nt
Telefoon: Redactie 15. Adv. en Abonn.-tarieven zie pag. 3.
Telefoon: Administratie 933. DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 1L
V Een verklaring van de
Oostenrljksche Bisschoppen
De Oostenrljksche Bisschoppen hebben
een plechtige verklaring gegeven, welke
gisterenmorgen in alle kerken is voorgele
zen, naar aanleiding van de in Oostenrijk
te houden volksstemming.
Deze verklaring volkomen begrijpen,
volkomen rechtvaardig beoordeelen
is alléén mogelijk, als men volkomen op
de hoogte is van alle omstandigheden
(Prof. Otten O.P. constateerde dit gisteren
ook in zijn radio-vraag-en-antwoord),
waaronder zij is opgesteld en afgelegd.
Maar, dit vooropstellend, is het toch wel
héél goed mogelijk, om de constateer en, wat
de Oostenrijksche Bisschoppen in hun ver
klaring niet zeggen. Dat is óók héél nood
zakelijk.
Want er zal in gelezen worden en er zal
uit geconcludeerd worden al dan niet te
goeder trouw dat het Oostenrijksch Epis
copaat zich heeft uitgesproken voor het
stelsel van het Nationaal-Socialisme, zooais
we dat kennen uit de theorie en de prac-
tijk, welke Duitschland ons geeft.
En dat is ABSOLUUT ONWAAR.
Dat dit niet waar kan zijn, mag worden
geconcludeerd uit de beoordeelingen en ver
oordeelingen van het Nationaal-Socialisme,
door dezelfde Oostenrijksche Bisschoppen
vroeger gegeven (7 Febr. 1932 en 12
Dec. 1933), welke veroordeelingen nimmer
zijn teruggetrokken.
Dat dit niet waar is, blijkt ook, by
eenigszins aandachtige lezing, uit de plech
tige verklaring, en uit het „voorwoord",
door de Bisschoppen n u gegeven (gedateerd
21 Maart 1938 en gisterenmorgen in alle
kerken van Oostenrijk voorgelezen).
De Bisschoppen aanvaarden den huidigen
toestand, waarbij Oostenrijk is vereenigd
met het Duitsche Rijk. Het niet-aanvaarden
van dezen toestand zou dit is o.i. aller
duidelijkst een chaotische verwar
ring scheppen, waarvan de rampzalige ge
volgen niet zouden zijn te overzien! Het
aanvaarden van dezen toestand is óók op
zich zónder te letten op de gevolgen
van het niet-aanvaarden alleszins ver
klaarbaar, omdat Oostenrijk in aard, in
taal, in cultuur Duitsch is, èn omdat de
economische toestand van Oostenrijk, na
den laatsten wereldoorlog, door de toen
malige overwinnaars, zóó is gemaakt, dat
de onhoudbaarheid ervan als met den dag
pijnlijker werd gevoeld, terwijl een ver-
eeniging met Duitschland het land econo
misch niet anders dan ten voórdeele
kan strekken.
De Bisschoppen wijzen er verder op,
dat onder het nationaal-socialistisch regiem
veel goeds werd tot stand gebracht en veel
kwaads werd geweerd. Waarom doen de
Bisschoppen dit? Oók onder een ander re
giem, dan dat van het Nationaal-Socialis
me, kan een volk economisch en sociaal
zoo veel mogelijk worden omhoog gevoerd.
Historie en feiten van den dag leeren ons
dat. Wij weten niet, waarom de Bisschop
pen daarop wijzen. Maar is er geen grond,
om te, veronderstellen, dat de Bisschoppen,
als zij later moeten komen met verlangens
en eischen betreffende de vrijheden en
rechten van Kerk en Godsdienst, willen
kunnen getuigen, dat zij van hun kant a 1-
les hebben gedaan, wat mogelijk is, om het
nieuwe regiem met succes voor het volk te
kunnen laten werken; dat zij voor het volk
a 1 het goede, dat zij konden aanvoeren,
om een, voor vruchtbaar werk noodzakelijk,
vertrouwen te vestigen, ook hebben aan
gevoerd?
De Bisschoppen spreken echter geen
goedkeuring uit over het Nationaal-Socia
lisme als zoodanig met geen enkel woord.
Zij onthouden zich er van, om aan het stelsel
van het Nationaal-Socialisme, in de theorie
en in de practijk, hun goedkeuring te hech
ten. Zij onthouden zich er van, om iets te
zeggen over de aan het nationaal-socialisme
gerijpte vruchten voor het geestelijk, -voor
het godsdienstig leven, voor de vrijheden
en de rechten van de KerkAlléén ge
ven zij in hun „voorwoord" uiting aan ver
trouwen in de oprechtheid van een door den
vertegenwoordiger van den Führer, on
der aanhaling van een veel misbruikt
Schriftuurwoord, gedane toezegging.... De
Bisschoppen geven ook hier o.i. blijk, dat
zij alles, letterlijk alles, wat hun moge
lijk i s, willen doen, om een voor Kerk en
Godsdienst zoo gunstig mogelijken toe
stand te scheppen
Moge dit doel worden bereikt! Eerst
later, alles wetend, alle omstandigheden,
waarin de Bisschoppen zijn geplaatst ge
worden, kennend, zal men een volkomen
juist inzicht in, een volkomen juist oordeel
over het optreden der Oostenrijksche Bis
schoppen kunnen vormen.
Dit staat voor ons vast, dat er omstan
digheden zijn, die de Bisschoppen belem
meren In hun vrijheid, oni alles te zeggen,
wat zij zouden willen zeggen!
En dit moet vast staan voor een ieder,
die de waarheid en werkelijkheid wil er
kennen:
lo. Tusschen de woorden van de Oos
tenrijksche Bisschoppen en de encycliek
„Mit brennender Sorge" is geen tegen
spraak;
2o. De woorden van de Oostenrijksche
Bisschoppen zijn ook niet in strijd met het
Herderlijk Schrijven van het Nederlandsch
Episcopaat van 6 Mei 1936, dat het richt
snoer blijft voor alle Nederlandsche Katho
lieken!
V Geestelijken en politiek
Onmiddellijk na de vereeniging van
Oostenrijk met Duitschland is gepubli
ceerd de inhoud van een. mandement van
Weenen's aartsbisschop Kardinaal Innitzer.
Wij hebben niet den officieelen tekst
van dit mandement ontvangen, maar vol
gens de gegeven pers-berichten zou de
Kardinaal hebben geschreven: „De pries
ters moeten zich van iedere politiek ont
houden en zich alleen met hun religieuze
taak bezig houden."
Dit woord is gretig gegrepen door alles
wat nationaal-socialistisch is, om er uit
te concludeeren: ziet ge wel, dat de geeste
lijke overheid zich er niet mee moet be
moeien, of een Katholiek al dan niet na
tionaal-socialist is! Een zelfde geluid heeft
men kunnen hooren in socialistische krin
gen, die dit woord wilden verstaan als een
vrij-brief voor de Katholieken, om zich
aan te sluiten bij de S.D.A.P.!
Dit woord van den Weenschen Kardinaal
heeft de min of meer bedekte gevoelens
en neigingen van sommigen bloot gelegd.
Eén katholiek dagblad drukte het, met
vette letters, heel opvallend, af op de
eerste bladzijde!
De Kardinaal kan niet bedoelen, dat,
wat men zoo graag in zijn woorden leest,
blijkens de sympathie, die men er in be
paalde kringen hier, openlijk of bedekt,
voor uitspreekt. De kardinaal bedoelt, dat
de geestelijkheid zich niet moet bemoeien
met de politiek, die louter raakt wat men
zou kunnen noemen: de kwesties van den
dag. Maar, als men onder politiek ook
verstaat de handhaving van de christe
lijke zeden, het waarschuwen voor geva
ren voor geloof en zeden, voor Kerk en
Godsdienst, die er liggen in een politiek
stelsel of in politieke maatregelen, dan
verstaat men er ook onder een stuk ziel
zorg, en dan kan het niet de bedoeling
zijn van den Weenschen Kardinaal, dat de
geestelijkheid zich van iedere politiek
(wij betwijfelen overigens zeer of dit de
juiste woorden zijn van den Kardinaal)
moet onthouden.
De Kardinaal is trouwens de eerste on
derteekenaar van een schrijven van het
Oostenrijksch Episcopaat van 21 Dec. 1933,
waarin het nationaal-socialisme wordt
veroordeeld! De Kardinaal doet dus blijk
baar zelf aan die politiek, waarvan men
hier in bedoelde kringen met zijn woorden
zou willen verkondigen, dat de geestelij
ken er niet aan mogen doen! Dit feit zij
den misbruikers van het woord van den
Kardinaal voorzoover zij eerlijk willen
zyn ter overweging gegeven!
S. ie Leiden
J. J. S. te Leiden wij kunnen den
hier bedoelden persoon ook niet nader aan
duiden heeft aan professor Otten O.P.
geschreven, dat hij zich ergerde aan een
katholiek dagblad, dat in de redactioneele
kolommen bioscoop-voorstellingen afkeurt
en Veroordeelt, terwijl het in de adver
tentie-pagina's advertenties van diezelfde
voorstellingen opneemt.
Pater Otten zeide gisterenmiddag in zijn
radio-apologie, naar aanleiding van dezen
brief, dat hij, als de gemelde feiten waar
zijn, zulk een handelwijze sterk, héél sterk
afkeurt. En met die afkeuring zijn wij
het geheel en al en volkomen eens!
Waar die uiting van ergernis komt van
UITVAARTDIENST
PATER F. HENDRICHS, S. J.
In de parochiekerk van de Heilige The-
resia aam het Westeinde te 's Gravenhage,
is vanmorgen de Uitvaartmis voor pater
F. Hendrichs, S.J. opgedragen. Celebrant
was pastoor A. Stumpel S.J., geassisteerd
door pater H. Wennink S.J. en pater J.
Smits van Oyen S.J. Op het priesterkoor
waren aanwezig mgr. J. M. van der Tuyn,
deken van den Haag, de socius der Jezuie-
ten-provincie pater Janssens S.J., mgr. P.
Groenen, directpur van het Katholiek Ko
loniaal Bureau en vele Ordebroeders van
pater Hendrichs.
In de kerk bevonden zich vele vrienden
van pater Hendrichs, onder wie minister
prof. mr. C. P. M. Romme, staatsraad mr.
dr. D. A. P. N. Kooien, de proc.-generaal
bij den Hoogen Raad, mr. W. J. Berger, de
eerste stalmeester van H.M. de Koningin
jhr. Ch. Verheyen, mej. Caty Verbeek, P.
J. F. Schnebbelié, directeur van het Ka
tholiek Indisch Bureau en vele anderen.
Het koor zong de Gregoriaansche Mis
van Requiem. Na de uitvaartdienst is de
lijkstoet naar Grave vertrokken, waar het
stoffelijk overschot zal worden bijgezet
op het kerkhof der Jezuietenorde bij hui
ze Mariëndaal.
In den loop van den Zondag hebben
honderden de Chapelle. Ardente in de
pastorie bezocht.
Zondagavond zijn in de kerk de metten
gezongen voor de zielerust van den over
ledene. Daarbij was agens pastoor A.
Stumpel S.J., diaken pater A. Daniels S.J.,
subdiaken pater J. G. den Rijck S.J., en
cantores waren de paters M. Kimman S.J.
en J. van Gent S.J.
In de Petruskerk te Leiden werd heden
morgen een plechtige H. Mis voor de zie
lerust van Pater Hendrichs opgedragen
door den zeereerw. heer Pastoor Th. M.
Beukers, geassisteerd door de weleerw.
heeren J. Schrama en F. H. M. Lohman
als diaken en sub-diaken. Deze plechtig
heid'werd door zeer vele vrienden en ver
eerders van pater Hendrichs bijgewoond.
De socialistische pers schrijft:
In tallooze steden van ons land hebben
wij vele jaren achtereen op aanplakzuilen
de naam van pater F. Hendrichs S.J. zien
staan. Meestal in verband met voordrachts
reeksen voor niet-Katholieken. Op dit ge
bied was de grijze Jezuietenpater allengs
een nationale figuur geworden. Allerwegen
zaten zijn bekeerlingen, cursisten en oud
cursisten, die met een zeldzame genegen
heid aan hem hingen.
Thans is hij op 76-jarigen leeftijd overle
den, terwijl hij nog midden in zijn werk
stond. Een goed mensch is weggenomen,
een man die een scherp verstand aan een
kinderlijk gemoed paarde en zich aan de
zaak, welke hij diende, met een ijver en
een volharding heeft overgegeven, waaraan
elk onzer een voorbeeld kon nemen.
Vaak werd zijn goedhartigheid de dupe
van list, menigmaal moest hij ervaren, dat
bittere werkelijkheden zijn geestdrift in
damden, maar zijn liefderijk vertrouwen
en zijn arbeidslust werden er minder om.
iemand uit Leiden, waar ook dat heeft
prof. Otten gisteren in ander verband op
gemerkt vele mensch en heel vlug con
cludeeren daar is het o.i. niet onwaar
schijnlijk. dat vele luisteraars zullen mee-
nen, dat de ergernis van die(n) S. is opge
wekt door het katholieke dagblad in Lei
den, de „Leidsche Courant".
Dat kan echter niet waar zijn; dat moet
uitgesloten worden geacht. Wij plaatsen
geen advertenties van filmen, die door de
centrale katholieke keuring worden afge
keurd en veroordeeld. Dat standpunt blijft
streng door ons ingenomen; en de finan-
cieele schade, die wij daardoor loopen,
wordt aanvaard als een vanzelf sprekende
beginsel-consequentie.
Een oogenblik één oogenblik heb
ben wij gedacht, aan prof. Otten te ver
zoeken, den volgenden keer door de radio
mede te deelen, dat die S. niet de „Leidsche
Courant" kon bedoelen. Maar onmiddel
lijk daarna was 't ons al heel duidelijk, dat
wij met een dergelijk verzoek niet mochten
lastig vallen den geleerden apologeet, van
wiens tijd en arbeidskracht zoo ontzaglijk
veel wordt gevraagd en wiens weten
schappelijke, duidelijke en klare voorlich
ting (dit zij hier terloops opgemerkt) door
Katholiek Nederland en door, naar waar
heid zoekend, niet-Katholiek Nederland wel
zéér moet worden gewaardeerd!
Ons standpunt ten opzichte van het film-
vraagstuk is hetzelfde als dat van nage
noeg de geheele Katholieke pers. Slechts
één Katholiek dagblad kennen wij (en dit
blad wordt den laatsten tijd rondom Lei
den gecolporteerd') dat inzake het opnemen
van bioscoop-advertenties een betreurens
waardig ander standpunt inneemt.
Een inzender in de „Tijd" deelt mede, hoe
de pater, met een koorts van 39.7 nog niet
weten wilde van onderbreking zijner Lij-
dens-meditaties.
Zulke mannen zijn helden van den geest,
waar zij ook geplaatst zijn. Hun de waar
deering te geven, die hun toekomt, is de
plicht van elkeen, die beseft, dat slechts
dan een betere menschelijkheid kan door
breken, wanneer wij adeldom weten te
eeren, zonder op de schutjes der verdeeld
heid te letten.
BENOEMINGEN IN HET BISDOM
HAARLEM.
Z. H. Exc. de Bisschop van Haarlem heeft
benoemd:
tot Pastoor te Haarlem (H. Joseph) den
Zeereerw. heer A. J. C. Melchers;
tot Regent van de Bisschoppelijke
Kweekschool Beverwijk: den Weleerw. heer
H. J. M. Heijnen, thans Rector van „De
Heibloem" te Heythuysen.
THE RES IA NEUMANN AAN HET
STERFBED VAN PROFESSOR WUTZ.
In de Beiersche bisschopsstad Eichstatt
overleed de bekende theologie-professor dr.
Franz Xaver Wutz, een van de grootste
kenners van de Hebreeuwsche taal. In de
Armeensche talen had hij zich een wereld
roem verworven. Zijn wetenschappelijke
werken zijn onontbeerlijk voor de theologi
sche wetenschap. Professor Wutz behoorde
tot een der beste vrienden van de familie
Neumann in Konnersreuth. Hij onderzocht
de Armeensche woorden, die Theresia
Neumann in haar visioenen uitsprak, en
kwam tot de conclusie, dat Theresia Neu
mann een geheel nieuwe weg opende voor
het wetenschappelijke onderzoek van het
Armeensch. Door bemiddeling van dr.
Wutz kwam dr. Fritz Gerlich naar Kon
nersreuth, die zich later bekeerde en twee
boeken schreef over de geheimen van Kon
nersreuth. De laatste weken bracht There
sia Neumann veel tijd door aan het ziek
bed van prof. Wutz en zij was ook aan
wezig bij het sterven.
DE KONINGIN IN DE RESIDENTIE
TERUG.
De Koningin is Zaterdagavond omstreeks
11 uur per auto uit Soestdijk in het paleis
Noordeinde te 's-Gravenhage teruggekeerd.
H.M. de koningin heeft gisteravond de
godsdienstoefening in de Julianakerk bij
gewoond. Voorganger was dr. A. B. te
Winkel te 's-Gravenhage.
LUCHTBESCHERMING IN
ZUID-HOLLAND.
Ter bevordering van een doeltreffende
organisatie der plaatselijke luchtbescher
ming en ter voorlichting voor zooveel noo-
dig van de plaatselijke autoriteiten, heeft
de minister van staat, commissaris der ko
ningin, de provincie Zuid-Holland in over
leg met de inspectie voor de bescherming
der bevolking tegen luchtaanvallen, ver
deeld in negen ressorten van gemiddeld 20
gemeenten, in wier centrum-gemeente on
der leiding van den referendaris ter pro
vinciale griffie mr. H. F. Tórringa door den
adj.-inspecteur voor de luchtbescherming
J. H. van Riesen conferenties met de bur
gemeesters of hun vertegenwoordigers en
de hoofden der locale luchtbeschermings
diensten gehouden zijn geworden.
Deze conferenties, voor welke veel be
langstelling was, hebben beantwoord aan
het gestelde doel. Van de gelegenheid tot
het bekomen van inlichtingen in verband
met gerezen moeilijkheden en bezwaren
werd in ruime mate gebruik gemaakt, ter
wijl misverstanden konden worden opge
helderd.
Verwacht mag worden, dat thans eerlang
in het meerendeel der Zuid-Hollandsche ge
meenten een behoorlijk opgezet luchtbe
schermingsplan tot stand zal zijn gekomen,
waarna het organiseeren van provinciale
luchtbeschermingsoefeningen, met kracht
ter hand genomen zal kunnen worden.
MINISTER SLOTEMAKER DE BRUINE
TE BRUSSEL.
Minister Slotemaker de Bruïne heeft Za
terdag wederom een bespreking gehad met
zijn Belgischen ambtgenoot Hoste. Het on
derhoud gold de kwestie der spellings
wijze van de Nederlandsche taal.
BESPREKINGEN OP HET
DEPARTEMENT VAN WATERSTAAT
OVER DE VERKEERSCOÖRDINATIE.
Tusschen Belgischen en Nederlandschen
minister.
Om 10.17 uur hedenmorgen is de Belgi
sche minister van vervoerwezen, de heer
Henri Marck, uit Brussel aan het station
Hollandsche Spoor te 's Gravenhage aange
komen. Het doel van zijn bezoek is het
1 voeren van besprekingen met den Neder-
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
De Anschluss ln Oostenrijk en de hou
ding tegenover de Katholieken. (2de blad).
De Chineezen melden, dat de Japanners
langs den spoorweg Tientsin-Poekau ver
slagen zijn. (2de blad).
De troepen van Franco op het gebied
van Catalonië aangekomen. (2de blad).
Binnenland
Een jongeren-hulde aan H. RL de Ko
ningen ter gelegenheid van het veertigja
rig regeeringsjubileum. (1ste blad).
Uitvaart van den weleerw. pater Fr.
Hendrichs S.J. (1ste blad).
Benoemingen in het Bisdom Haarlem.
(lste blad).
Sport en Wedstri|den
VOETBAL: De Missie-wedstrijd te Roo
sendaal met 32 door Utrecht gewonnen.
V. V. H., Brabantia, Volendam en V. V. P.
kampioenen van den I. V. C. B. Spanning
in de le klasse B van den D. H. V. B.
Voor den K. N. V. B. speelden Feijenoord
en D. W. S. gelijk. P. S. V. en Be-Quick be
haalden het kampioenschap (2de blad).
KORFBAL. Deetos wint van Z. K. C.,
Fluks voor de lste klasse behouden. (2de
blad).
MOTORBOOTSPORT: De heer Lieven
vestigt twee wereldrecords voor motor
booten op zijn naam. (4de blad).
ATHLETIEK: Doe os-successen bij de
veldloopen te Amsterdam. (4de blad).
Door het genootschap Willem Bilder-
dijk is Zaterdag een gedenksteen ont
huld in het huis aan den Ouden Singel
te Leiden, waar de dichter van 1823
tot 1827 gewoond heeft
landschen minister van waterstaat, mr. dr.
ir. J. A. M. van Buuren, over de verkeers-
coördinatie. Het is een studiereis, welke de
Belgische minister naar ons land heeft on
dernomen. De heer Marck wenscht zich op
de hoogte te stellen van de plannen der
Nederlandsche regeering met betrekking
tot de verkeerscoördinatie.
De Belgische minister was vergezeld van
de heeren de Droog, directeur-generaal van
het vervoer en Claeys, adjunct-chef van het
kabinet van den minister, beide functiona
rissen van het departement en van de hee
ren Nachtegaale en de Zorgher, beiden inge
nieurs van de nationale maatschappij der
Belgische Spoorwegen.
Nadat minister Marck en de hem verge
zellende heeren voor de fotografen gepo
seerd hadden begaven zij zich per auto naar
het Hotel des Indes, waar zij hun intrek
hebben genomen. Van het hotel was ter
eere van het bezoek de Belgische vlag uit
gestoken.
De Nederlandsche minister van waterstaat
heeft de Belgische heeren hedenochtend om
11 uur op zijn departement ontvangen. De
besprekingen waren slechts van korten
duur, omdat de heer van Buuren de zitting
van den ministerraad wenschte bij te wo
nen.
Morgenochtend zullen de besprekingen
worden voortgezet.
