STADS
NIEUWS
ZATERDAG 5 MAAKT 193»
6 29ste Jaargang No. 8972
r::.™,. DAGBLAD voor leiden en omstreken
V Grof beleedigend voor
de Katholieken
De Paus kent den toestand in Duitschland
niet! Geen enkele der Duitsche Bisschoppen
is op de hoogte van wat er in zijn eigen va
derland ten opzichte van de Katholieke
Kerk geschiedt! Maar wèl kunnen 'n pas
toor Leonards en 'n pastoor Scholz den toe
stand in Duitschland naar waarheid beoor-
deelen! Dergelijke dwaasheid tracht
de N.S.B. in Nederland den menschen wijs
te maken. En zij verspreidt speciaal onder
Katholieken dezer dagen weer een paar
pamfletten.
Een dezer pamfletten is onderteekend
door pastoor Scholz. Het ander is van „een
Katholiek priester". Het laatst-bedoelde,
waarin de schrijver zijn naam niet noemt,
staat zeker ver beneden het peil van be
hoorlijkheid!
De Nederlandsche Bisschoppen worden
genoemd „marionetten" van„menschen
van de onderwereld". Ja, dat staat te le
zen in het pamflet! Ook wordt er in afge
geven op „de politieke machtswellust van
enkele Bisschoppen"!
En dat alles zou geschreven zijn door.
een (niet genoemd!) Katholiek priester!
Als het waar is, dan zou dat zijn een apos
tel, die een rol vervult, waarvan wij het al
lerdroevigst en in hooge mate ergerniswek
kend karakter liever niet nader willen aan
duiden. Wij zwijgen er liever verder over.
Wij willen alleen nog verklaren, dat wij
onzen Bisschoppen dankbaar moeten zijn,
dat Zij de Nederlandsche Katholieken tijdig
hebben gewaarschuwd voor een zoo klaar
blijkelijk voor de Katholieke Kerk gevaar
lijke beweging als de N.S.B.
V Een onvoltallige zitting
Toen gisteren in de Eerste Kamer ge
stemd moest worden over de Begrooting
van Sociale Zaken bleken er slechts.16
leden aanwezig. Zestien van de vijftig. Het
vereischte aantal voor een stemming bleek
niet aanwezig.
Slechts zestien leden hadden zich ver
plicht geacht, de rede van den minister tot
het einde toe bij te wonen.
De middag-vergadering duurde lang.
Voor vele leden was het hoogst waarschijn
lijk bezwaarlijk om tot het einde te blijven.
Maar waren die bezwaren voor zóó velen
onoverkomelijk? Goede vormen vragen
zelf-bedwang en zelf-overwinning. Dit had
menig lid der Eerste Kamer, dat tijdens de
rede van minister Romme is weggeloopen,
o.L moeten bedenken!
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
Naar thans bekend wordt, is dr. Niemoel-
ler overgebracht naar het concentratie
kamp Sachsenhausen bij Oranienburg ten
Noorden van Berlijn. Blijkbaar hebben de
autoriteiten den strijd vaardigen predikant
er niet toe kunnen brengen om te beloven,
dat hij geen preeken meer zou houden,
welke onaangenaam zouden zijn voor de
nationaal-socialisten.
Aangenomen kan echter worden, dat de
z-g. „bescherming van zijn persoon", die
intusschen met een nieuw arrest gelijk
staat en die zeker weinig strookt met de
bedoelingen van de rechters, die de ves
tingstraf met het voorarrest als geboet
verklaarden, de opwinding en de neiging
tot verzet onder zijn aanhangers slechts
zal doen toenemen.
Wij hebben al eens meer geschreven, dat
de zwijgende Niemoeller gevaarlijker is
dan de sprekende Niemoeller.
De geprikkelde stemming onder de
Evangelischen er niet beter op geworden
sinds bekend is geworden, dat een der
vrienden der Belijdende Kerk, de vroegere
„Landesgerichtsdirektor" dr. Weifelr, die
dezer dagen uit het concentratiekamp Ora
nienburg zou ontslagen worden, vóór zijn
in vrijheidsteling plotseling is overleden.
Overigens valt er weinig ingrijpend
nieuws te vermelden.
Een hedenmiddag ontvangen bericht
meldt, dat dr. Niemoeller niet naar een
concentratiekamp is, doch zich in een ge
vangenis te Berlijn bevindt.
De besprekingen van Engeland met Ita
lië en met Duitschland vlotten nog niet
bijster snel. Men toont zich erg gereser
veerd en sceptisch, een aanwijzing, dat het
eerste contact niet bepaald meegevallen is.
Wanneer het niets uithaalt, lacht Eden in
z'n vuistje. „Ik wist het wel", zou hij dan
kunnen zeggen. „Praten geeft niets, 'n Dik
ke stok moet je hebben."
BINNENLAND
WERKGELEGENHEID VOOR LAND
ARBEIDERS IN DUITSCHLAND.
De Minister van Sociale Zaken heeft
een circulaire aan de gemeentebesturen,
gezonden; waarin hij mededeeling betref
fend werkgelegenheid voor landarbeiders
in Duitschland.
Wij komen hierop Maandag uitvoerig
terug.
DIRECTIE NEDERLANDSCHE
SPOORWEGEN.
Naar wij vernemen, is thans een besluit
genomen omtrent vervulling van de vaca
ture, welke door het overlijden van ir. van
Dijk in de spoorwegdirectie was ontstaan.
Voor benoeming tot directeur der N.V.
Nederlandsche Spoorwegen zal in aanmer
king worden gebracht prof. dr. ir. J. Gou-
driaan Jr., onder-directeur der N.V. Phi
lips' gloeilampenfabrieken te Eindhoven.
ONDERHANDELINGEN IN SIGAREN-
INDUSTRIE.
Eerste bespreking leverde geen
resultaat op.
Gistermdidag vond in Krasnapolsky een
bijeenkomst plaats van de vertegenwoordi
gers der vier samenwerkende organisaties
in de sigarenindustrie en de vertegenwoor
digers van het Verbond van Sigarenfabri
kanten in Nederland. Aan de orde was de
opzegging der C.A.O. door de samenwer
kende organisaties en de voorstellen ter
verbetering der loonen der rechtspositie
der tabaksbewerkers.
Ofschoon de fabrikanten eend-ge tegen
voorstellen deden, die in hoofdzaak op een
verhooging der loonen voor de laagste prijs
klasse neerkwamen en een uitvoerige be
spreking platas vond over de positie der
arbeiders en van het bedrijf in het alge
meen, werd nog geenerlei resultaat ver
kregen, daar de gezamenlijke werknemers
organisaties de voorstellen onvoldoende
vonden. Een vervolgbesprekdng zal plaats
vinden nadat de vertegenwoordigers van
beide partijen de zaak in eigen kring zullen
hebben bezien.
GRONDSLAG VOOR EERSTE
ALUMINIUMINDUSTRIE IN ONS LAND.
N.V. Nederlandsche Aluminium-
Maatschappij opgericht.
Naar men zich zal herinneren, heeft o.a.
gericht de N.V. Nederlandsche Aluminium-
Maatschappij met een maatschappelijk ka
pitaal van één millioen gulden, met het
doel aluminium te produceeren langs
electrolytischen weg.
De oprichters der vennootschap zijn de
Rotterdamsche Bankvereengiing N.V. en
de heer G. J. J. Both te Overveen, oud-
directeur 'van de Nederlandsche Fordfa
brieken.
Hiermee is dus de grondslag gelegd voor
de eerste aluminiumindustrie in ons land.
Naar men zich zla herinneren, heeft o.a.
het Economisch Technologisch Instituut in
Limburg zich geruimen tijd met het vraag
stuk van de stichting van een aluminium-
bedrijf bezig gehouden. Een commissie van
deskundigen, waarin o.a enkele hoog
leeraren zitting hadden, heeft terzake een
diepgaand onderzoek ingesteld, .welks re
sultaat in een omvangrijk rapport is neer
gelegd. Op de vraag, of de voorwaarden
,_oor een aluminiumindustrie in Nederland
aanwezig moesten worden geacht, heeft de
commissie een bevestigend antwoord ge
geven, waarbij evenwel de nadruk werd
gelegd op de wenschelijkheid, dat de Re
geering het.bedrijf behoorlijk zou steunen
met het oog op de buitenland-sche concur
rentie.
Omtrent de plaats, waar de fabriek zal
worden gevestigd, staat nog niets vast.
DE ZAAK HANSEN VOOR DE
RECHTBANK.
Naar het „Vad." verneemt, zal de heer
C. L. Hansen, de journalist van genoemd
blad, die 23 dagen lang gegijzeld is omdat
bij geweigerd had den naam te noemen
van den gene, die hem inlichtingen uit een
geheims Raadszitting had verstrekt, op 5
April voor de rechtbank ter verantwoor
ding worden geroepen op grond van art. 192
Wetb. van Strafrecht, het weigeren om ge
tuigenis af te leggen in de zaak tegen het
Raadslid N. N., dat zijn ambtseed zou heb
ben geschonden.
DE 3—31/2 LEENING ROTTERDAM.
Inschrijvingen ten volle toegewezen.
Naar wij vernemen, zullen de inschrij
vingen op de 33 1/2 procents leening Rot
terdam, groot 24,360.000, ten volle worden
toegewezen.
DE SCHORSING VAN TWEE
NOTARISSEN.
Uit de kringen van het Amsterdamsche
notariaat bereikt ons de mededeeling, dat
de schorsing van de twee Amsterdamsche
notarissen eigenlijk niet zoozeer het ge
volg is van de formeele overtreding, dat
zij buiten hun standplaats woonden, als
wel in verband staat met het feit, dat bei
de betrokkenen buiten hun standplaats
ook de notarispraktijk uitoefenden.
Dit laatste feit is een daad van concur
rentie tegenover den in hun woonplaats
wettelijk zeteltelden notaris, welke niet in
overeenstemming wordt geacht me de
waardigheid van het notariaat.
NEDERLAND TE LEIPZIG.
De Hollandsche deelneming aan de voor-
jaarmesse bereikt een record.
Nog nooit is de deelname uit handels
kringen van Nederland aan de Leipziger
voorjaarmesse zóó groot geweest als dit
jaar. Koortsachtig is op het kantoor van
het Messamt te Amsterdam in de laatste
weken gewerkt om maar aan alle aanvra
gen te kunnen voldoen en de belangen der
Hollandsche deelnemers naar wensch te
hartigen op de beproefde wijze.
DE TEWATERLATING VAN HET
MOTORSCHIP „OPALIA".
Als tweede van het viertal tankschepen
bij de Nederlandsche Dok Maatschappij
N.V. in aanbouw voor de Koninklijke Shell
groep, werd heden door mevrouw Mak
van Waay-Zulver het Motortankschip
„Opalia" te water gelaten.
HET NIEUW MALTHUSIANISME.
Propaganda zal te Haarlem verboden zijn.
Bij de behandeling der Haarlemsche ge-
meentebegrooting in de afdeelingen vroeg
een der leden of B. en W. geen termen
aanwezig vonden om een eind te maken
aan de ongebreidelde propaganda van den
Nieuw Malthusiaanschen Bond. Het ant
woord van het college luidde als volgt: „Wij
zijn van meening, dat verbodsbepalingen
eventueel in het leven geroepen zouden
moeten worden bij de wet, omdat ge
steld dat hiermede een belang gediend
wordt dit dan toch zeker een algemeen
landsbelang zou zijn". Naar aanleiding van
dit tusschenzinnetje ontspon zich tijdens de
algemeene beschouwingen verleden week
reeds een debat en toen het antwoord van
den burgemeester: „Wij willen met dit zin
netje niet ja en niet neen zeggen, omdat
wij de handhaving van de zedelijke volks
kracht voorstaan, maar die niet aan de ge
stelde vraag en het gegeven antwoord wil
len verbinden" onvoldoende geacht werd,
kwamen de rechtsche raadsfracties giste
renmiddag met een voorstel-ter tafel.
Het luidde: de raad der gemeente Haar
lem besluit door de commissie van straf
verordeningen een verordening te laten
ontwerpen waarbij verboden wordt propa
ganda te maken voor anti-conceptische
middelen en deze middelen te verspreiden
alsmede ten verkoop of ter verspreiding in
voorraad te hebben".
Uit de debatten tippen wij het volgen
de aan:
De heer v. d. Veldt (R.K.) zeide, dat de
plaatselijke overheid een taak heeft op dit
'gebied en dat de vijfde stad des lands een
prachtig voorbeeld zou kunnen geven.
Zooals de bevolking beschermd wordt te
gen t.b.c. en andere besmettelijke ziekten
zoo moet zij ook beschermd worden tegen
het Nieuw Malthusianisme, dat de volks
kracht vermoordt en in haar wezen aan
tast.
Namens de sociaal-democraten deelde mr.
Drilsma mede, dat zijn partij neutraal te
genover de kwestie staat. Hij erkende, dat
de wetgever bevoegd is het euvel te be
straffen.
Wij hebben te waken, aldus spr., voor
het behoud van de zedelijke volkskracht,
maar men kan van meening verschillen
over de aantasting van dat behoud.
Wij hebben achtereenvolgens R.K., A.R.
en R.K. ministers van justitie gehad en
wij hebben er thans nog een. Waarom heb
ben ze de materie niet geregeld? Omdat de
zaak niet zoo eenvoudig is als de heer v.
d. Veldt voorstelt.
In Amsterdam is gezegd, dat de rijks-
regeering beter met bepalingen kan komen.
Er is toen geen voorstel uit den raad ge
komen.
Aan de hand van statistieken toonde spr.
aan, dat ook bij katholieken een daling van
geboorten te constateeren is. De methode
Ogino-Knauss tipte spr. ook even aan.
Excessen wilde spr. bestrijden, maar die
zijn middels het Wetboek van Strafrecht
te verhelpen. Locale excessen zijn ook te
bestrijden, maar spr. kent ze niet te Haar
lem. Normale kinderbeperking is volgens
hem geen exces.
Wethouder v. Liemt (R.K.) was een
groot voorstander van de bestrijding. De
gemeentelijke wetgever is bevoegd om
aan de Nieuw Malthusiaansche practijken
een einde te maken. Men behoeft niet te
wachten tot het. Rijk met een algemeen
verbod komt. In het beginstadium van de
winkelsluiting zijn ook vele gemeenten
voorgegaan en eerst toen kwam het Rijk.
Een verbod van het Nieuw Malthusianisme
in Haarlem kan stimuleerend werken en
zijn moreele waarde is dan ook zeer groot.
Wethouder v. d. Wall (C.H.) sloot zich
namens de Protest, raadsfracties bij dit be
toog aan.
Mr. Bijvoet (R.K.) merkte op, dat het
verwerpelijke van het Nieuw-Malthusia-
nisme niet uitsluitend berust op Katholie
ke dogma's, maar op de voor ieder mensch
geldende natuurlijke zedenleer. Spr. zette
dit nader uiteen, erop wijzende dat er ver
schil bestaat tusschen een geboorterege
ling volgens natuurlijke en met tegenna
tuurlijke middelen. De Minister van Justi
tie heeft onlangs in de Kamer zich uitge
sproken voor een scherpere bestrijding van
het Nieuw-Malthusianisme, maar hij vond
tevens, dat dit op de eerste plaats een taak
is voor de gemeentebesturen. Alleen mis
bruik bestrijden is niet voldoende. Het
Nieuw-Malthusianisme is op zichzelf on
zedelijk.
De voorzitter, burgemeester dr. J. C. Ba
ron de Vos van Steenwijk, deelde mede,
dat de meerderheid van B. en W. de motie
afwijst.
Mr. Drilsma (S.D.A.P.) vond de natuur
lijke zedenleer, waarover mr. Bijvoet had
gesproken, een specifiek Katholiek begin
sel, dat niet iedereen aanvaardt. Men kan
wel zeggen, dat die leer voor iedereen
geldt, maar het blijkt, dat toch niet ieder
een die leer aanvaardt. De overheid heeft
te maken met alle groepen en niet alleen
met de Katholieke zedenleer, al wordt die
als een algemeene zedenleer ook door de
Katholieken voorgesteld.
Als inderdaad het Nieuw-Malthusianis
me de volkskracht ondermijnt en tegenna
tuurlijk is, dan kan eigenlijk aan de
opvolgende Katholieke Ministers van Ju
stitie plichtverzaking worden geweten, om
dat zij daar niet tegen opgetreden zijn door
het indienen van een wet.
Spr. zette uiteen, dat men verschil moet
maken tusschen gebruik en misbruik van
anti-conceptioneele middelen. Tegen het
laatste was ook spr., maar niet tegen het
eerste. Ieder gebruik is volgens hem nog
geen misbruik.
Mr. v. Dam (V.D.) vond geboorteregeling
slechts een technische kwestie maar open
lijke propaganda voor algeheele kinderbe
perking achtte hij toch een sociaal kwaad.
Mevr. Scheltema Conradi (V.D.) wilde
ook excessen in de propaganda tegengaan.
Maar zijn die in Haarlem en waar begin
nen ze?
Mr. Bijvoet splitste vervolgens zijn mo
tie in gedeelten. Het eerste gedeelte: tegen
gaan van propaganda voor Nienuw-Mal-
thusiaansche middelen werd aangenomen
met 1817 stemmen (de S.D.A.P., de
Comm. en de V.B. stemden tegen). Het
tweede gedeelte: tegengaan van verkoo-
pen, verspreiden en het in voorraad heb
ben van genoemde middelen, werd verwor
pen met 1718 stemmen. (Nu stemden ook
de V.D. tegen).
RECLAME VOOR DE STAD LEIDEN.
De Reclame-Commissie Stad Leiden hield
dezer dagen onder voorzitterschap van den
heer Verweij, wethouder van Financiën,
een algemeene vergadering.
De voorzitter gaf een overzicht van de
verrichtingen van het Werk-Comité uit de
Commissie in het af geloppen jaar, waaruit
bleek, dat dit comité zich voornamelijk
met de volgende punten bezig hield.
1. Het vervaardigen van reclamebor
den, welke op fraaie en suggestieve wijze
de aandacht op Leiden als woonplaats en
vacantieoord vestigen. De borden zijn ver
vaardigd door jeugdige werkloozen en zijn
of worden door hen geplaatst op verschil
lende punten in en bij de stad.
2. Een nieuwe gids van Leiden in den
vorm van een folder, op zeer smaakvolle
wijze uitgevoerd, werd op kosten van de
Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer in
groote oplaag in het Nederlandsch, Fransch,
Duitsch, Engelsch en Esperanto verspreid.
De Vereeniging voor Vreemelingenverkeer
zorgde ook voor de verzending, in overleg
met verschillende vereenigingen.
3. Teneinde de vestiging in Leiden te
bevorderen is voor Nederlandsch-Indië gen
speciale folder ontworpen, welke ingevolge
een met de „Indische Verlofganger" getrof
fen regeling wordt toegezonden aan de re-
patrieeren de Nederlanders en wel zoo tij
dig, dat de aandacht op Leiden wordt ge
vestigd vóór de naar het vaderland terug
keerenden Hun vestigingsplaats definitief
hebben gekozen.
In verband hiermede is met dit blad een
advertentiecontract gesloten.
4. Met de Reisvereeniging is onlangs
wederom geconfereerd over het bevorderen
van het toerisme naar Leiden. Een reispro
gramma voor drie dagen en voor een-
daagsch bezoek is ontworpen en zal door de
reisvereeniging verspreid worden, zulks
uiteraard tevens met het oog op den na
derenden bollentijd.
5. Evenals het vorige jaar zal een circu-
Dit nummer bestaat uit vl|t
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Tsjecho-Slowakije duldt geen buitenland
sche inmenging. (2de blad).
De overstroomingen in Californië. (2de
blad).
Een speciale vlucht van Frijns naar Iran.
(4de blad).
lüLM ™,7:Zwl2.-
Garage DE GROOT - Beestenmarkt
Tweede Kamer
Vergadering van gisteren.
DE VERDEDIGING VAN INDIë.
De Tweede Kamer heeft gisteren behan
deld de afdeelingen „Volksgezondheid" en
„Oorlog" van de Indische begrooting.
Wat de verdediging van Indië betreft
heeft de MINISTER het volgende aan de
verschillende sprekers geantwoord:
De weerkracht van Indië is door de lucht
macht aanzienlijk versterkt. Het spijt spr.,
dat de heer Rost van Tongeren zich verme
ten heeft een geringschattend oordeel uit
te spreken over de Indische weermacht.
Wat voor nut zou een dergelijke uitspraak
kunnen hebben, gesteld al dat zij waar was.
Zij is echter niet waar.
De versterking van onze weermacht
is van dien aard, dat zij binnenkort zoo
sterk zal zijn, dat het voor iedere mo
gendheid, wie ook, een hachelijke on
derneming zal zijn ons aan te vallen.
Het blanke contingent in het leger wordt
reeds opgevoerd. In 1936 werden 400 jon
gens in Nederland aangeworven, in 1937
1000 en in 1938 1400.
De heer ROST VAN TONNINGEN (N.S.)
protesteert ertegen, dat men hem gering
schatting over het Indische leger in den
mond heeft gelegd. Het is eerbied voor de
militairen, die spr. heeft doen spreken.
Hierna worden de afdeelingen oorlog en
marine goedgekeurd met aanteekening van
tegenstemmen van de heeren Roestam en
Wijnkoop.
De Indische begrooting is hiermede goed
gekeurd.
De vergadering gaat te 17 u. 30 tot Dins
dag uiteen.
laire worden toegezonden aan de autobus-
ondernemingen opdat ook Leiden in uit
stapjes per autobus zal worden opgeno
men.
6. Bovendien zal een circulaire worden
verspreid, waarin Leiden als plaats voor
congressen en vergaderingen wordt aanbe
volen. In verband hiermede heeft het werk
comité zich ook georiënteerd omtrent de
hotelruimte in de stad en omgeving.
7. Het ligt in het voornemen onder de
badgasten te Katwijk en Noordwijk en de
vacantiegangers op de Kaag propaganda
te maken voor het bezoeken van onze stad.
8. Voorts houdt het werkcomité in het
oog, dat de opening t.z.t. van het nieuwe
stadhuis een buitengewoon goede gelegen
heids om alsdan het bezoek van vreem
delingen aan Leiden te bevorderen.
9. Door de gemeente werd aan de com
missie 500.subsidie voor eenmaal ge
geven, welk bedrag voor het' grootste deel
besteed is voor het plaatsen van adverten
ties. Mede door deze subsidie werd de com
missie in staat gesteld de eerste uitgaven
te doen om het reclamewerk op gang te
kunnen brengen. Doch om het werk te
kunnen voortzetten zal de commissie over
nieuwe en meer permanente inkomsten
dienen te beschikken. De verwachting werd
uitgesproken, dat bij het merkbaar, worden
van de materieele voordeelen der actie,
ook niet tevergeefs een beroep zal worden
gedaan op de medewerking van de organi
saties van hen, die meer rechtstreeks ge
baat zijn bij een grooter vreemdelingen-
bezoek en bij een toeneming van de vesti
ging in deze gemeente.
Deze punten gaven aanleiding tot een
geanimeerde bespreking, waarin ook gewag
kon worden gemaakt van reeds bereikte re
sultaten, ook wat de vestiging in de ge
meente betreft.
In herinnering zij gebracht, dat belang
stellenden in het werk der Reclame Com
missie zich voor inlichtingen, wenken en
dgl. kunnen wenden tot den secretaris der
commissie, den heer A. Huijsman, Refe
rendaris der Afdeeling Financiën ten Stad-
huize.