HET GANGETJE TE LEIDEN.
CLICHÉFABRIEK
LUCHTVAART
De macht der liefde
ZATERDAG 26 FEBRUARI 1938
DE LEIDSCHE COURANT
VIERDE BLAD - PAG. 13
TEL 2257 RQPENBUPG 26
In onze courant van 19 Februari l.L heb
ben wij het een ander verteld van de ge
schiedenis over den Rijnsburgerweg, naar
aanleiding van een antwoord van Burge
meester en Wethouders in het Sectiever-
slag voor de begrooting 1938, op een vraag
over den tunnelbouw onder den overgang
StationswegRijnsburgerweg.
Een ander stadsdeel, hetwelk met het oog
op het moderne verkeei eveneens nood
zakelijk verbetering behoeft en bijzondere
belangstelling vraagt, is "t Gangetje en
naaste omgeving.
Voor de verbetering van dat kleine stads-
oeel zijn de plannen reeds in kannen en
kruiken en vergissen wij ons niet, dan zal
eerstdaags met de uitvoering van die plan
nen een begin worden gemaakt.
Voordat de slooper zijn vernielend werk
begint, willen wij op dat stadsdeel eens de
aandacht vestigen door het een en ander
'van zijn geschiedenis te vertellen.
Ter inleiding gaan wij terug tot de 13e
eeuw, de stad was toen nog zeer klein, bin
nen een half uur kon men er omheen wan
delen. De heele stad was omsloten door de
grachten Kort-Rapenburg, Rapenburg,
Steenschuur, Gangetje, Boter-, Visch-, Aai
en Boommarkt. Langs die grachten lagen
de wallen, die de stad tegen vijandelijke
aanvallen moesten beschermen. Zoo lag er
dus ook een wal voor de gracht aan het
tegenwoordige Gangetje, dat voor het be
leg even breed was als de Steenschuur, het
geen thans weer het geval is. In de middel
eeuwen was de naam trouwens Steen
schuur, men noemde het Korte Steenschuur.
Een weg of pad loopende achter een wal
had den naam van Vest en nog tegenwoor
dig spreken vele ouderen van Vest wal, o.m.
van de Jan van Houtkade, waarlangs tot
1830 nog een wal lag.
Aan de toegangswegen tot de stad bij de
wallen stonden poorten die gedurenden
den nacht en wanneer gevaar van buiten
af dreigde, werden afgesloten en over de
grachten voor de poorten lagen ophaal
bruggen, die werden opgehaald, de stad
was dan als het ware een eilandje.
Tusschen het Gangetje en de Steenschuur
voor de Breestraat stond een poort „Oos
terpoort" genaamd. Verder stonden aan de
wallen op bepaalde plaatsen z.g.n. kruit-
torens, waarin kruit en wapens werden be
waard. Bij den wal op de botermarkt nabij
ce Karnemelksbrug heeft de kruittoren
„Roode Toren" gestaan, trouwens alle
kruittorens hadden een naam. De eenige
overgebleven toren, „Toren van Oostenrijk"
genaamd, bevindt zich aan de Jan van
Houtkade, hij wordt gebruikt als berg
plaats voor materiaal van de stad.
In 1389 werd de grens van de stad ver
legd van den Rijn (Utrechtsche Veer) langs
Kraaierstraat over Levendaal langs Geere-
gracht tot de Singelgracht (Jan v. Hout
kade). Eerder hadden in 1294 en 1355 aan
de Oostzijde vergrootingen van de stad
plaats gehad. In den voorgevel van het in
1928 gesloopte perceel Botermarkt hoek
Gangetje waren drie gevelsteenen aange
bracht met opschriften betrekking hebben
de op den stadsuitleg van 1389. Deze stee-
nen bevinden zich in de Lakenhal, twéé eT
van hebben de opschriften respectievelijk
„Anno dertien honderd
Tachtig Negen
Is Leyden vergroot
Door Godes Zegen".
„Steenschuur was doen Vest.
Mijn naem Roode Toren
Stae Schier int best
Dankt God daervoren".
Langs de nieuwe grenzen werden wallen
aangelegd en de oude als overbodig ge
sloopt, dus ook de wal langs Gangetje en
Steenschuur. De Oosterpoort kreeg een
plaats op de Hoogewoerd bij de Kraaier-
stiaat. Na de slooping van der. wal werd
'i Gangetje op de tegenwoordige breedte
gebracht evenals de Steenschuur. Lang
zamerhand werd het geannexeerde gedeel
te meer en meer beboüwd en waarschijnlijk
coor gebrek aan bouwterrein werd vóór
het beleg het Gangetje versmald door be
bouwing van Breestraat naar Botermarkt.
Ei was daardoor een nauwe doorgang ont
staan, die den naam „Gangetje" kreeg.
In de 17e en 18e eeuw noemde men het
Gangetje ook wel Karnemelkstraatje, waar
schijnlijk omdat de doorgang leidde naar
ce Karnemelksbrug en het Karnemelk
straatje (tegenwoordig Hartesteeg).
Meer dan drie eeuwen heeft het nauwe
Gangetje zich kunnen handhaven, in 1928
werd door slooping van drie perceelen de
nauwe doorgang weer op zijn tegenwoor-
digie breedte gebracht, waardoor de Bree
straat, zij 't gering, ten deele van het rij-
verkeer werd ontlast.
Dit stadsdeel, waarvan wij in 't kort zijn
geschiedenis hebben verteld, zal binnen af-
z;enbaren tijd een ander grootsteedsch
aspect krijgen. Door overwulving van de
gracht zal het Gangetje wel een korte, doch
breede straat worden, waartoe de slooping
van de gebouwen van de voormalige bis
cuitfabriek „Nutrix" ook het hare zal bij
dragen. Verder zal een moderne steenen-
brug van behoorlijke afmetingen in-
plaats van het Kamemelkbruggetje de
Botermarkt met den Nieuwen Rijn ver
binden en later zal de Hartesteeg door sloo
ping van de huizen aan de Oostzijde wor
den verbreed, waarvoor de gemeente in den
ioop der jaren reeds enkele huizen heeft
aangekocht.
Zijn deze werken uitgevoerd, dan is een
mooie en ruime verbinding tot stand ge
bracht tusschen de sedert 1924 bestaande
Korevaarstraat via de Nieuwstraat en Hooi
gracht. Wij hebben goeden moed, dat een
nieuwe brug over den Ouden Rijn voor de
Hooigracht en verbreeding van de Pelikaan
straat, door slooping van de huizen aan de
Oostzijde, na verb reeding van het Gangetje
en uitvoering van de andere genoemde wer
ken het groote plan verbinding Noord-
Zuid spoedig zijn beslag zal krijgen.
Dat het stadsbestuur de noodzakelijkheid
van verbetering van dit stadsgedeelte ur
gent vindt, blijke wel hieruit, dat in Maart
a s. reeds met de slooping van het gebou
wencomplex van de Nutrixfabriek zal wor
den aangevangen.
Het Gangetje zal na zijn verbreeding dien
naam niet langer kunnen houden. Welken
raam zou de Gemeenteraad aan de nieuwe
straat geven, zou de naam „Van Hamel-
straat" niet op zijn plaats zijn? Ongeveer
een halve eeuw heeft slechts enkele meters
van 't Gangetje gewoond wijlen de beken
de notaris Van Hamel, een verdienstelijk
burger, die vele jaren als wethouder de
Biiltenlandsche Berichten
THANS RECHTS HOUDEN IN GEHEEL
OOSTENRIJK.
Naar de Oostenrijksche bladen melden
zal de bepaling, dat in geheel Oostenrijk
rechts moet worden gehouden, eind 1939
definitief ingevoerd zijn. De kosten der
verandering bedragen voor Weenen rond
14 millioen en voor geheel Oostenrijk rond
20 millioen schilling.
HONGAARSCHE GIFMENGER
GEARRESTEERD.
Te Alsonemedi in Hongarije is een mo
lenaarsknecht gearresteerd, die ervan be
schuldigd wordt, dertien personen, waar
onder zijn naaste familieleden, met arseni
cum te hebben vergiftigd. Drie personen
zijn tengevolge hiervan reeds overleden.
De dader wilde zich in het bezit stellen van
het aanzienlijke erfdeel zijner verwanten.
Ook eenige medeplichtigen van den gifmen
ger zijn gearresteerd.
gemeente op uitstekende wijze heeft ge-
d.end.
In aansluiting op de (wethouder) Kore
vaarstraat zou de Van Hamelstraat zeer
goed passen. Beide wethouders, Korevaar
en v. Hamel, hebben jaren achtereen tege
lijk zitting gehad in het Dagelijksch Be
stuur van de stad.
Hoe de naam ook moge worden, laten
wij vertrouwen, dat de naam bekend zal
zijn als de straat voor het publiek zal wor
den opengesteld.
De laatste 30 jaren heeft de stad heel
wat oude plekjes en mooie gevels voor den
modernen tijd moeten offeren. Wij noemen
slechts Paardensteeg, Kort-Rapenburg,
Lammermarkt, Jodenkerksteeg en omge-
vmg, Levendaal en Vischmarkt.
Helaas zullen er noodgedwongen door den
drang van den tijd nog meer moeten vol
gen. Ook hier kunnen wij zeggen: Sic
transit gloria mundi. E.
GEMENGDE BERICHTEN
AUTO NAAR AANRIJDING IN SLOOT
GEWORPEN.
Twee inzittenden gewond.
Gistermiddag reed een personen-auto,
bestuurd door den heer Vos uit Schevenin-
gen, op den rijksstraatweg te Dubbeldam
in de richting Willemsdorp. Een automobi
list, die den wagen van den heer Vos wilde
passeeren, moest tengevolge van een nade
rende vrachtauto uit tegenovergestelde rich
ting scherp naar rechts uithalen, waardoor
de auto van den heer Vos werd gegrepen.
Het voertuig werd van den weg geslin
gerd, sloeg tegen een betonnen brug en
viel daarna in de langs den straatweg loo
pende sloot.
Eenige omstanders snelden direct te hulp;
zij slaagden erin, den bestuurder en zijn
echtgenoote uit de auto te halen.
Inmiddels was dokter De Jong uit Dub
beldam, die onmiddellijk gewaarschuwd
was, op de plaats van het ongeluk aanwe
zig. Hij constateerde bij den heer Vos
zware inwendige kneuzingen en een ern
stige hoofdwonde. Mevrouw Vos heeft een
hoofdwonde opgeloopen, terwijl haar rech
ter arm gebroken is. Per ziekenauto zijn
de 'slachtoffers naar het ziekenhuis te
Dordrecht overgebracht.
De auto werd geheel vernield.
BESTELAUTO OMGESLAGEN.
Bestuurder loopt een lichte hersen
schudding op.
Te Amsterdam is gisteravond op het Pre-
toriusplein een kleine bestelauto, welke
gedeeltelijk geladen was, in de bocht omge
slagen. Het ongeval is waarschijnlijk toe
te schrijven aan het feit, dat de bestuurder
het stuur te snel en te ver had omgegooid.
Toegesnelde voorbijgangers hebben den
chauffeur en een naast hem gezeten per
soon uit den wagen gehaald.
Eerstgenoemde, die over pijn in het hoofd
klaagde, is door den geneeskundigen dienst
naar huis vervoerd.
Waarschijnlijk heeft hij een lichte her
senschudding opgeloopen. Zijn metgezel
bleef ongedeerd.
ONTSPORING BIJ VLODROP.
Zes goederenwagens bij het rangeeren
losgeraakt.
Nabij het station te Vlodrop geraakten
gisteren bij het rangeeren zes goederenwa
gens ongemerkt van de andere los, liepen
op de in de richting Herkenbosch hellende
spoorlijn terug en stieten bij wachtpost 2
door een stootblok. De wagens, welke
deerlijk werden gehavend, versperden ge-
ruimen tijd het verkeer in de richtingen
Budel en de Duitsche grens. Een zich op
een der wagons bevindende rangeerder
wist zich door tijdig van den wagon af te
springen, te redden.
FRANSCH MILITAIR VLIEGTUIG
VERONGELUKT.
Vijf dooden bij het vliegongeluk.
Gisteravond is een tweemotorige militair
vliegtuig tegen een boerderij bij Chateau-
renault gevlogen en in brand geraakt. In
het vliegtuig vond men de verkoolde lijken
van vier Inzittenden, terwijl de vijfde ver
mist werd. Men vreest, dat ook deze om het
leven gekomen is. Drie bewoners van de
boerderij konden zich slechts met moeite
In veiligheid brengen.
„WONDERVLIEGTUIG" VERMIST.
Een van Groot-Brittannië's vier „Won-
dervliegtuigen". militaire toestellen van
een bijzondere constructie, waarmede bin
nenkort een aanval op het record voor de
langste non-stop vlucht ondernomen zou
worden, wordt wij meldden het reeds
sinds Donderdagmorgen zes uur vermist.
Aan boord bevinden zich drie personen
t.d. vliegluitenant F. S. Gardner, vliegoffi-
cier G. J. D. Thomson en sergeant George
Higgs. Beide eerstgenoemden waren uitver
koren om te trachten door een vlucht naar
Australië in de komende lente, de Britsche
luchtvaart in het middelpunt der belang
stelling te plaatsen.
Het toestel, dat op de „geheime lijst" is
geplaatst, verhief zich Woensdagmiddag om
1.50 uur van zijn basis te Upper Heyford in
Oenfordshire voor een oefenvlucht langs de
Britsche kust. Aan deze vlucht werd door
de autoriteiten geen ruchtbaarheid gege
ven, totdat een plotselinge vermissing van
Officieële Crisispublicaties
TOEKENNING VAN" BIGGENMERKEN
AAN KLEINE VARKENSHOUDERS
ZONDER TOEWIJZING ZEUGEN
De Landbouw-Crisis-Organisaties voor
Noord- en Zuid-Holand deelen aan de bij
haar georganiseerde kleine varkenshou
ders mede, dat ook voor 1938 een aantal
biggenmerken beschikbaar is gesteld voor
kleine varkenshouders zonder toewijzing
zeugen.
Voor een toekenning van maximaal 4
merken komen in aanmerking:
1. Degenen, die in 1937 reeds een zooda
nige toekenning ontvingen.
2. Kleine boeren, die:
a. beschikken over een toewijzing van
ten hoogste 4 mestvarkens;
b. in 1937 een geldelijke uitkeering heb
ben ontvangen als kleine boer;
c. een uitkeering als onder b bedoeld
ontvangen zouden hebben, indien zij 1 Fe
bruari 1937 reeds in het bezit waren ge
weest van het thans door hen geëxploi
teerde bedrijf.
a. een toewijzing van ten hoogste 4
3. Landarbeiders, die:
mestvarkens en
b. voor 1937 geen toekenning biggen
merken ontvingen.
De aandacht zij erop gevestigd, dat de
merken aleen zullen worden toegekend, in
dien zij kennelijk zullen worden aange
bracht op biggen, die later voor eigen ge
bruik worden geslacht.
De op bovengenoemde gronden verkre
gen merken kunnen niet aan derden wor
den overgedragen.
's Gravenhage, 25 Febr. 1938.
DENATURATIEVERGOEDING ERWTEN
EN VELDBOONEN OOGST 1937
De Nederlandsche Akkerbouwcentrale
maakt bekend, dat de denaturatievergoe-
ding voor erwten van oogst 1937, welke
zijn gedenatureerd in het tijdvak van 24
tot en met 26 Februari 1938, 1.20 per
100 K.G. zal bedragen voor groene erw
ten, door handelaren gedenatureerd en vol
doende aan het standaardmonster van
kwaliteitsklasse C, en 0.70 per 100 K.G.
voor voedererwten, door telers gedenatu
reerd.
De steunvergoeding voor veldboonen van
den oogst 1937, welke aan de daartoe ge
stelde eischen voldoen en door telers of
handelaren zijn gedenatureerd-in genoemd
tijdvak zal 2.20 per 100 K.G. bedragen,
's Gravenhage, 25 Febr. 1938. 1289
de machine dézen noodzaakte via de Brit
sche radio de medewerking der bevolking
op te roepen om het vermiste „wonder-
vliegtuig" op te sporen.
Het laatst werd de wonderlijke vogel
waargenomen Donderdagmorgen om zes
uur bij Rothbury in Northumberland.
Daarna iweeg de radio in ale ltalen en be
gon de onrust bij de Royal Air Force te
groeien. Er was slechts brandstof aan boord
voor veertien vlieguren, welke voorraad
Donderdagmiddag om twee uur uitgeput
moet zijn geweest.
Eerst tegen Donderdagavond meenden
de Britsche luchtvaartautoriteiten haar
zwijgzaamheid te moeten verbreken. Een
S.O.S. klonk via de luidsprekers in de huis
kamers der Britsche luisteraars.
„Iedereen, die inlichtingen kan verschaf
fen omtrent een Engelsch vliegtuig, dat het
nummer „R.A.F. 7.734" draagt en sinds
vanmorgen vermist wordt, wordt verzocht
zich ten spoedigste in verbinding te stellen
met het ministerie voor de Luchtvaart. In
het bijzonder worde de medewerking inge
roepen van de bevolking van het heuvel
land langs de Oost- en Noordwest-kust".
Niettegenstaande wel honderd vliegtui
gen en tientallen menschen gisteren den
geheelen dag gezocht hebben, is tot dus
verre nog geen spoor van het vermiste le
gervliegtuig gevonden.
Het „Katholiek Comité van Actie
Voor God" schrijft ons
„De liefde 1 daaraan bestaat
vandaag de hoogste nood. Het
lijkt of de menschen elkander niet
meer kunnen lief hebben. Men
hoort op deze aarde nog slechts
woorden van haat en oorlog t
klassenstrijd, burgeroorlog, ver
volging. doodslag en moord 1
Zou Christus, als Hij thans op
aarde kwam zich niet nederbuigen
over al die rampzaligheden. Hij,
die het nog smeulende lemmet niet
doven wilde, Hij die Zijn feeder
„medelijden met de schare" over
het volk sprak, en Die geen be
hoeftige ooit heeft verstooten I
Zoo ook rekent de Kerk tot haar
schoonste tradities, haar liefde
voor allen, en haar onverholen
voorliefde voor de ongelukkig-
sten". Kardinaal Verdier.
