Ruwe Huid, Schrale Lippen Purol
De begrootingsdebatten in
den Leidschen Raad
De
begrooting omstreeks middernacht
onder dak gebracht
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1938
DE LFJnSCHE COURANT
VIERDE BLAD - PAG. 15
DE MEESTE VOORSTELLEN VERWORPEN OF
OM PRAEADVIES
VOORTZETTING DER REPLIEKEN.
MevT. Braggaar-de Does (S.D.A.P.)
verzet zich tegen de kruimel-bezuiniging
van den heer Tobé. Opheffing van het
Waschbureau acht spr. onjuist. De wet
houder van financiën heeft gezegd, dat het
Waschbureau zal worden opgeheven als het
bureau ons geld gaat kosten. Maar als het
zoover is, spi eken wij elkaar wel nader.
Wethouder v. Stralen is h.i. te licht heen
gegleden over de kraamverzorging van
Maatscb. Hulpbetoon. Zij bepleit een extra
ambtenaar bij M. H. voor de onderhouds
plicht. De suggestie van den heer Beeken
kamp tot opheffing van de schoolkinder
voeding bestrijdt spr., omdat de voeding
niet kan worden afgeschaft.
De heer v. d. Voort (S.D.A.P.) bestrijdt
den heer Lombert; overheidswerk is niet
langzamer. Hij verdedigt voorts nog het
voorstel tot opschorting van het wacht
geld
De heer Snel (S.DAP.) is er niet over
te spreken, dat hem verweten is, 45 minuten
over de spaarregeling te hebben gesproken.
Kij is het niet eens met diegenen, die wer
ken voor de steun bepleitten.
Spr. heeft uit de woorden van wethouder
v. Stralen afgeleid, dat hij inderdaad gelijk
had met zijn opmerking over het verzet te
gen de groentenverstrekking.
De heer Groeneveld (S.D.A.P.)
houdt vol, dat het propageeren van het
openbaar onderwijs behoort tot de taak van
het gemeentebestuur. Als de wethouder
zegt, dat hij dan in een gewetensconflict
geraakt, acht hij de belangen van het openb.
onderwijs niet veilig bij hem.
De heer v. d. Kwaak (C.H.) blijft er
bij, dat aan de spaarregeling en aan den
schoeiseldienst hetzelfde princiep ten
grondslag ligt.
De heer Tobé (R.K.) merkt op, dat de
gemeentediensten zich niet moeten begeven
op het terrein van het particulier initiatief,
zulks naar aanleiding van den zuiverings-
dienst. Spr. geeft de moderne vakorganisa
ties den raad, het kwartje van de spaar
regeling voor hun werklooze leden te beta
len. Spr. wijst er ten slotte nog op, dat
in Katwijk besloten is tot het maken van
een nieuwe haven. Laten B. en W. eens
overwegen of er samenwerking kan wor
den verkregen, om een verbinding met de
zee te maken.
STEMMING OVER DE VOORSTELLEN.
Daarna wordt overgegaan tot stemming
over de voorstellen.
Het voorstel-v. d. Laan en Groene
veld, tot rondzending van gemeentewege
van een circulaire in den geest van die,
welke door het College van B. en W. van
Rotterdam is verzonden, wordt verworpen
met 18 tegen 17 stemmen.
Voor: de S.D.A.P. en de heeren v. d.
Laan, v. Weizen en Keij.
De motie-van Eek, om op Zondagna
middag het houden van optochten met mu
ziek en banieren als regel toe te staan
wordt verworpen met 19 tegen 16 stemmen.
Vóór: de S.D.A.P. en de heeren v. Wei
zen en Keij.
Het voorstel-v an Eek tot invoering in
principe van medezeggenschap voor ge-
meentepersoneel wordt verworpen met 20
tegen 15 stemmen.
Vóór: de S.D.A.P en de heer v. Weizen.
Het voorstel-S n e 1, om bij de regeering
aan te dringen de uurloonen voor werken,
uit te voeren in werkverschaffing, weder
om te brengen op ƒ0.40 wordt verworpen
met 19 tegen 16 stemmen.
Vóór: de S.D.A.P. en de heeren v. Wei
zen en Keij.
Het voorstel-H e s s i n g, om de maxi-
,mum-snelheid van 25 K.M. per uur op 35
K.M. te brengen, wordt in praeadvies ge
nomen.
Het voorstel-v. W e 1 z e n, om in overleg
met de Vereeniging van Nederlandsche
Gemeenten, bij de Regeering aan te drin
gen op herziening van de financieele ver
houding tusschen Rijk en Gemeente, wordt
verworpen met 33 tegen 2 stemmen.
Vóór: de heeren v. Weizen en Snel.
De motie-S c h 11 e r, om een of meer
dere bewoners van de woningen van de Ge
meentelijke Woning Stichting in 't bestuur
dezer stichting te doen opnemen, wordt
verworpen met 19 tegen 16 stemmen.
Vóór: de S.D.A.P. en de heeren v. Wei
zen en Keij.
Het voorstel-Schüller en v. Wei
zen, om het monument van de Woning-
bouwvereeniging „de Eendracht", in eigen
dom bij de gemeente te brengen wordt ver
worpen met 21 tegen 14 stemmen.
Vóór: de S.D.A.P. (behalve wethouder
Verweij) en de heer v. Weizen.
Het voorstel-Elkerbout en Würtz
tot opheffing van het Gem. Ongevallen
fonds en tot aansluiting bij de Rijksverze
keringsbank of wel bij een andere toegela
ten vereeniging of vennootschap, wordt in
getrokken na toezegging van den v o o r z.
dat over deze kwestie nader gesproken zal
worden vóór de volgende begrooting.
Het voorstel-E lkerbout en v. d.
Voort, om voor personen die op wacht
geld geplaatst zijn, de tijd, waarin zij in een
zelfde dienst of werk tewerk gesteld wor
den, niet door te tellen, wordt in praeadvies
genomen.
Het voorstel-v. d. Tas en Tobé, om
voorstellen aanhangig te maken, om de
electriciteitstarieven voor Middenstands-
bedrijven te verlagen, wordt eveneens in
praeadvies genomen.
Het afwijzend praeadvies van B. en W.
op een voorstel-Schüller inzake ordening
van het bouwbedrijf wordt aangenomen
met 18 tegen 17 stemmen.
Tegen: de S.D.A.P. en de heeren Lombert
(bij vergissing), Keij en v. Weizen.
Alvorens over te gaan tot de behandeling
van de z.g. „punten" laat de voorz. de deu
ren sluiten.
Na een geheime zitting van 3 kwartier
wordt de zitting weer openbaar, doch
alleen om te vernemen, dat de vergadering
geschorst wordt tot 's avonds 8 uur.
AVONDZITTING.
DE ARTIKELSGEWIJZE BEHANDELING
DER BEGROOTING.
Begonnen wordt met de posten der
Uitgaven.
Bij volgnr. 264a heeft de heer v. d.
V o ojr t (S. D. A. P.) een voorstel, om
daarop een post te plaatsen ten behoeve
•van de wederaansluiting bij de Intercom
munale Comm. voor Gem. Personeelsaange
legenheden. Spr. zet het nut van aanslui
ting nader uiteen. De wethouder voor per
soneelszaken heeft indertijd zelf. de aan
sluiting verdedigd, doch de samenwerking
is opgezegd, omdat de Commissie het vraag
stuk der medezeggenschap niet in behan
deling heeft willen nemen.
De heer W i 1 m e r (R.-K.) erkent, dat
er voor B. en W. wel aanleiding is ge
weest om uit dat centraal overleg te tre
den, doch z.i. is er ook veel reden om te
overwegen, of die houding niet herzien
moet worden. Spr. dringt aan op praead
vies.
Webhouder Tepe (R.-K.) zegt, dat het
college tot praeadvies bereid is.
Bij den post Politie dringt de heer Lom
bert (R.-K.) nog eens aan op meer poli-
tie-toezicht in de buitenwijken.
De voor z.: Dat is bij de Alg. Beschou
wingen behandeld. De aandacht is daar
reeds op gevestigd.
Bij volgnr. 358 vraagt de heer K e ij (V.
D.) de Rijn- en Schiekade stofvrij te ma
ken.
De heer Wilmer (R.-K.) sluit zich
daarbij aan. Voorts vraagt hij, of inderdaad
de medewrking van de bewoners, om tot
een radicale verbetering van den weg te ko
men, dar zoo 'gering is, gelijk B. en W. op
merken.
De heer S c h 11 e r (S. D. A. P.) vraagt,
of men de bewoners nog niet eens tot me
dewerking kan dringen?
Wethouder Wilbrink (C.-H.)Deze
weg is alleen van belang voor de bewo
ners zelf; een verkeersweg is het niet. Als
de bewoners dan nog zoo weinig mede
werking betoonen, wordt het voor de ge
meente wel lastig om tot verbetering over
te gaan. Stofvrij maken is wel goed., maar
dan wordt de weg ook hard en 's winters
glad en levensgevaarlijk.
Bij volgnr. 359 (onderhoud plantsoenen)
klaagt de heer Goslinga A.-R) over
het langzame tempo van de verbetering
van het Plantsoen. Het is thans door jeug
dige werkloozen gedaan en het werk is
verre beneden de verwachting gebleven.
Het had beter in werkverschaffing uitge
voerd kunnen zijn.
Wethouder Wilbrink (C.-H.): Men
moet niet vergeten, dat het hier jonge
werkloozen zonder eenige ervaring betrof.
Er waren er bij, die flink gewerkt hebben.
Wethouder v. Stralen (S. D. A. P.)
wijst er op, dat het idee uitgegaan is van
Gemeentewerken. Men moet geen vergelij
king maken met de centrale werkplaats.
Deze jongens hadden nooit een vak ge
leerd en zij hebben zich geruimen tijd met
een goede bezigheid onledig gehouden.
De heer Goslinga (A.-R.): Ja, het uit
gangspunt is wel goed. Maar ze moeten lee-
ren „werken".
Bij volgnr. 360 (Leidsche Hout) dringt
de heer Groeneveld (S. D. A. P.) aan
op opheffing van het verbod tot het mee
voeren van rijwielen aan de hand in het
park. Laat men eenige rekken voor rijwie
len aanbrengen.
De heer M a n d e r s (R.-K.) kan zich
daarbij aansluiten.
De heer v. d. Tas (A.-R.) geeft in over
weging om tegels met gleuven aan te bren
gen voor de rijwielen.
De voorz. zegt, dat het meenemen van
rijwielen op de smalle paden bezwaar
heeft. Voor het aanbrengen van fietsenbe-
waarplaatsen is geld noodig, dat re niet is.
Het idee om bij de zitbanken eenvoudige
rekken of tegels aan te brengen zal spr.
gaarne in overweging geven.
De Stadsgehoorzaal.
Bij vlgnr. 394 Stadsgehoorzaal dringt de
heer Groeneveld (S. D. A. P.) nog
maals aan op verhooging van het podium
en op het aanbrengen van een geluidsin
stallatie. Een versterking, van particulie
re zijde geleverd, blijft altijd een noodmaat-
regeL
De heer Lombert (R.-K.) acht het ma
ken van een vaste geluidsinstallatie onge-
wenscht. In moderne gebouwen is dat wel
mogelijk, mits men geschoold technisch
personeel ter bediening heeft. Voorts moet
de gemeente bij een permanente installatie
ook zorgen voor het aanbrengen van de
nieuwste technische verbeteringen.
De heer v. d. V o o rt (S. D. A. P.) merkt
op, dat de accoustiek van de zaal niet in
orde is en dus de gemeente voor verbete
ring daarin moet zorgen. Spr. ziet niet in,
wat er op een permanente geluidsverster
king tegen is.
Wethouder Wilbrink (C.-H.) is het
met den heer Lombert eens. Het is een on
gehoorde eisch, dat, als men een zaal ver
huurt, men moet zorgen, dat deze zóó in
gericht is, dat alle ongeoefende sprekers
zich verstaanbaar kunnen maken. Vervol
gens moet er bedienend personeel bij zijn.
Het podium acht spr. voor de voorste rijen
al vrij hoog. Er zijn ook technische bezwa
ren tegen verhooging. Spr. wil, wat de ge
luidsinstallatie betreft, wel eens overleg
gen met den radio-distributiedienst of de
binnenkort af te danken geluidsverster
kers bruikbaar zijn, zonder kosten voor de
gemeente.
De heer Groeneveld (S. D. A. P.)
wijst er nog op, dat de Gehoorzaal als too-
neelzaal niet te gebruiken is. Op dit ge
bied kan de geluidsinstallatie voor de ge
meente voordeelen opleveren.
Bij volgnr. 450 (Salaris onderwijzers)
dringt de heer Groeneveld (S. D. A.
P.) er op aan, dat een onderwijzer, die het
schoolhoofd vervangt, ook direct de daar
voor vastgestelde vergoeding zal ontvan
gen.
Wethouder Tepe (R.-K.) antwoordt, dat
men van een ambtenaar mag verwachten,
dat hij gedurende een korten tijd het werk
van een collega overneemt zonder extra-
vergoeding.
Bij volgnr. 413 (schoolgebouwen) vraagt
de heer Goslinga (A.-R.) waarom de
kosten van verlichting en verwarming ver
laagd zijn, hoewel men een verhooging ver
wacht zou hebben.
Wethouder Wilbrink (C.-H.) ant
woordt, dat de gemeente wat zuiniger is
geworden met de brandstof.
Bij vlgnr. 525 (Schoolkinderkleeding)
merkt mevr. Brag ga arde Does (S.
D. A. P.) op, dat het onbillijk is, dat de le
vering van schoeisel aan één firma is ge
gund.
De heer Bergers (R.-K.) zet uiteen
den gevolgden gang van zaken en deelt
mede, dat er nu een aanbesteding komt.
Bij vlgnr. 554 (subsidie Nijverheidsonder
wijs) dringt de heer Hess ing (S. D. A.
P.) aan op spoed bij de stichting van een
textielschool.
Wethouder Tepe (R.-K.) zegt, dat deze
zaak met spoed behandeld wordt, doch de
voorbereiding daarvan blijkt zeei tijdroo-
vend. Aan den directeur van de Ambachts
school is verzocht een plan te ontwerpen.
Dit plan zal zeer binnenkort aan den raad
kunnen worden voorgelegd.
Bij vlgnr. 560 (Lakenhal) wil de heer
Beekenkamp (A.-R.) de kunstschat
ten van de Lakenhal meer populariseeren.
Er moet meer publiciteit worden gegeven
aan de mogelijkheid van rondleidingen met
deskundige voorlichting.
Wethouder Tepe (R.-K.) zegt, dat er
reeds een commissie is benoemd, welke
zoekt naar middelen om het museum
te populariseeren.
Bij vlgnr. 561 (Volksfeesten) meent de
heer Beekenkamp (A.-R.) dat de daar
voor uitgetrokken post veel te laag is. Spr.
denkt aan het 40-jarig regeeringsjubileum
van H. M. de Koningin. Spr. hoopt, dat
deze viering beter georganiseerd zal zijn
dan de nationale feestdag bij de geboorte
van Prinses Beatrix.
De heer Tobé (R.-K.) meent, dat de
heer Beekenkamp wat voorbarig is. Hij
dacht, dat de nationale feestdag nog ge
vierd moest worden. (Gelach).
De voorz. merkt op, dat de festivitei
ten over twee dagen verdeeld zijn geweest
en dat het moeilijk was, een complete or
ganisatie uit den grond te stampen, daar
de dag onzeker was. Met den heer Bee
kenkamp is spr. het eens, dat zulke fees
ten behoorlijk gevierd moeten worden.
Voor de coördinatie zorgt een contactcom
missie. Het bedrag, noodig voor de viering
van de komende feesten, is moeilijk vast te
stellen, zoodat het verstandiger lijkt, la
ter deze post te verhoogen.
Bij vlgnr. 563 (Sportstichting) spreekt
de heer Carton (S. D. A. P.) over de
wenschelijkheid van de verbetering van de
sportvelden in den Stadspolder.
Wethouder Verweij (S. D. A. P.) zegt,
dat gebleken is, dat deze terreinen te laag
i'-flgen. Verbetering zou ƒ30.000 kosten.
Dat is te duur.
Ziekenhuisverpleging.
Bij vlgnr. 582 (Bijdrage „Ziekenhuisver
pleging") maakt de heer Goslinga (A.
R.) aanmerking op het permanente karak
ter van de hooge subsidie 12.000.aan
deze vereenigingen. Zij moeten op den duur
zichzelf leeren bedruipen.
De heer J o n g e 1 e e n (S. D. A. P.) ves
tigt er de aandacht op, dat de abnormale
crisisjaren niet voorzien waren. Verhoogt
men de contributie, dan vallen de werkloo
zen af en komen deze geheel voor reke
ning van de gemeente.
De heer Groeneveveld (S. D. A.
P.) zegt, dat het ook nooit de bedoeling is
geweest, dat deze vereenigingen hun uit
gaven zouden dekken met hun contributie-
inkomsten. De vereenigingen zorgen er
voor, dat de gemeente aanmerkelijk wordt
ontlast van de zorg voor on- en minver
mogende zieken.
Wethouder v. Stralen (S. D. A. P.)
sluit zich bij de laatste twee sprekers aan.
Deze vereenigingen besparen de gemeente
groote uitgaven. Met de besturen zal bin
nenkort overleg worden gepleegd om te ko
men tot een reorganisatie van de admini
stratie.
De heer Goslinga (A.R.): Het is ge-
wenscht, dat het normale risico gedekt
wordt door een normale premie. Kan men
de premie niet verhoogen, dan kan men de
verstrekkingen beperken.
De heer Wilmer (R.K.) herinnert er
aan, dat bij de oprichting dezer vereeni
gingen subsidie verleend werd om een re
serve te vormen. Het was niet de bedoeling
deze subsidie blijvend te doen zijn. In he!
feit alleen, dat deze vereenigingen de ge
meente geld besparen, ligt niet de ver
klaring van deze subsidie, want anders
zouden bijna alle vereenigingen op sociaa1
gebied aanspraak op subsidie kunnen ma
ken.
De heer v. Rosmalen (C.H.) sluit zich
aan bij de heeren Jon geleen en Groene
veld. Bij de oprichting kon men niet voor-
Zien, dat de uitgaven zoo'n vlucht zouden
nemen.
Na re- en dupliek wordt deze post goed
gekeurd.
Stedelijke Werkinrichting.
Bij vlgnr. 598 (Stedel. Werkinrichting)
vraagt de heer Coster (R.K.) hoe het
nu staat met de reorganisatie.
De heer Carton (S.D.A.P.) keurt het
af, dat M.H. vele jongen menschen naar
oe Sted. Werkinrichting verwijst, die zich
op de een of andere manier aan wange
drag schuldig maken.
Wethouder v. Stralen (S.D.A.P.) zegt,
dat de reorganisatie-plannen zeer zijn ver
daagd, o.a. door het inmiddels gerezen
plan om dit gebouw te bestemmen tot Boer-
haave-museum. Er zijn nu nog plannen in
overweging om het Gravensteen te gebrui
ken als Stedel. Werkinrichting. Ook spr.
kan het niet toejuichen, dat jonge men
schen naar deze inrichting worden verwe
zen, maar weet er ook geen anderen weg
cp.
De heer Bergers (R.K.) geeft in over
weging een wachtgelder te benoemen als
beheerder van deze inrichting.
Wethouder v. Stralen (S.D.A.P.): Als
de overgangstijd nog lang duurt, is dat te
overwegen.
Bij vlgnr. 611a. (distributie levensmid
delen) vraagt de heer Snel (S.D.AP.)
of hét juist is, dat sommige winkeliers van
de distributie van levensmiddelen zijn uit
gesloten.
Wethouder v. Stralen (S.D.A.P.) be
vestigt dat.
De Radio-distributie.
Bij vlgnr. 704 (Radio-distributie) heeft
de heer Snel (S.D.A.P.) een voorstel in
gediend om den abonnementsprijs te ver
lagen.
De verlaging van de aansluitkosten heeft
niet het verwachte resultaat opgeleverd.
Een toename van 27 abonné's over een
jaar is niet bemoedigend. Prijsverlaging
brengt vermeerdering van inkomsten mee.
In Hilversum heeft de verlaging van den
abonnementsprijs een stijging van het aan
tal abonné's opgeleverd.
De heer v. d. K w a a k (C.H.) meent, dat
de teruggang van het aantal abonné's te
wijten is aan het afbetalingssysteem voor
radio-apparaten. Men houdt dan geen reke
ning met het stroomverbruik. Van dat sys
teem begint men terug te komen.
De heer Tobé (R.K.) dringt aan op zoo
sterk mogelijke afschrijving.
De heer v. E c k (S.D.A.P.) geeft B. en W.
in overweging, om de zaak nog eens in
studie te nemen. Hij dringt op praeadvies
aan. Hij meent, dat de gemeente-financiën
de aanneming van het voorstel van den
heer Snel niet toelaten. (Toch zal hij er
lcter voorstemmen!)
De heer v. Rosmalen (C.H.) geeft in
overweging op den Vrijdagavond muziek
uitvoeringen te geven.
De voorzitter zegt, dat het niet raad
zaam is, de abonnementsprijzen te verlagen.
Hilversum heeft een ander soort publiek
dan Leiden. De vooruitgang in het aantal
abonné's tengevolge van de lagere aansluit
kosten is voor Leiden vrij aanzienlijk. Met
een aantal abonné's van 3845 zijn wij thans
hooger dan ooit. Een bedrag van f 18.000,
aat een abonnementsverlaging zou kosten,
kunnen wij niet missen. De leiders van het
bedrijf zijn ervan overtuigd, dat de ver
laging van den abonnementsprijs niet zou
kunnen worden opgevangen door de te ver
wachten stijging van het aantal abonné's.
Praeadvies acht spr. niet noodig, omdat het
college ervan overtuigd is, dat verlaging
van den abonnementsprijs onmogelijk is.
Wanneer de tijden veranderen zal tot ver
laging ongetwijfeld worden overgegaan.
Aan den wensch van den heer v. Rosmalen
kan niet worden voldaan; plaatselijke pro
gramma's van de nationale radio omroepen
niet onderbreken.
De heer Goslinga (A.R.) zegt, dat het
bedrijf belaagd wordt van twee kanten, n.l.
van de zijde van den middenstand, en nu
ook van de zijde der soc democraten. Dat
de massa zich niet zou kunnen aansluiten,
betwist spr. Laat men voorzichtig zijn met
critiek op dezen dienst, want z.i. werkt de
dienst zeer bevredigend.
Het voorstel-S nel wordt verworpen mtf
20 tegen 12 stemmen.
Voor: de S.D.A.P. (behalve de heerei
Vallentgoed en Verweij).
De Inkomsten.
De posten der Inkomsten komen 'thans
ter sprake.
Bij de ontvangsten van de Duinwater Mij
vestigt de heer M anders (R.K.) er de
aandacht op, dat aan zijn voorstellen niet is
voldaan, zooals B. en W. meenen. Hij had
voorgesteld, dat het metertarief als regel
niet hooger zou worden gesteld dan het gel
dende abonnementstarief. Spr. vraagt, dat
voor de armste gezinnen een voordeelige
geling zal worden getroffen en dat reke
ning wordt gehouden met de groote gezin-
ren, waarvoor hij een soort kinderaftrek
lanceert.
Wethouder Verweij (S.D.A.P.) spijt
het, dat het college de bedoeling van de
voorstellen-Manders niet juist begrepen
heeft. Aan minder goed gesitueerde gezin
nen wordt inderdaad reeds tegemoet ge
komen. Wat de heer Manders wil is niet
gemakkelijk uitvoerbaar. Wil men de groote
gezinnen helpen, dat moet een strenge con
trole worden toegepast. En dan wettigen
de uitgaven daarvoor niet het betrekkelijk
geringe voordeel voor de groote gezinnen.
Groote gezinnen zijn ook niet altijd de
minst draagkrachtige. Spr. noodigt den
heer Manders uit zijn bedoelingen nader bij
hem te komen uiteenzetten.
De heer Manders (R.K.) accepteert die
uitnoodiging graag. Hij neemt zijn voorstel
inmiddels terug.
De begrooting van den Gewonen Dienst
wordt tenslotte in Inkomsten en Uitgaven
vastgesteld op 9.567.713.
De Kapitaaldienst wordt vastgesteld op
6.604.064.
Voor „Onvoorzien" wordt 16.948 uitge
trokken.
De voorzitter dankt de raadsleden
voor hun medewerking, terwijl de heer
Wilmer den voorzitter dankt voor zijn
leiding.
Te ruim kwart over 12 wordt de zitting
gesloten.
LellCFCP en Kunst
ALIDA TARTAUD—KLEIN t
Zooals gemeld, is te 's Gravenhage, waar
zij sinds kort ter verpleging was opgeno
men, de bekende actrice Alida Tartaud
Klein overleden.
Aan een in memoriam in de „Msbd." ont-
leenen we nog:
Sedert geruimen tijd was zij door
een ongeneeslijke kwaal aangetast. Maar
lang te voren had de noodlottige sa
menloop van omstandigheden, waarmee het
verdwijnen van het eigen Rotterdamsch
tooneelgezelschap vergezeld ging, een
vroegtijdig einde gemaakt aan haar loop
baan van even begenadigd als gevierd
tooneelspeelster. En zij, wier kunstenaars
ziel vóór alles op de beelding der tragiek
scheen afgestemd, moet in de, eigen levens
ervaring wel sterk de bitterheid hebben
geproefd van de dèsillusie, die in dit aard-
sche tranendal nu eenmaal niemand be
spaard blijft, maar die den gevoelsmensch
toch dubbel zwaar treft, vooral wanneer
zij hem overvalt cp een oogenblik, dat het
eerbetoon en de bewondering der men
schen juist hun hoogtepunt hebben be
reikt.
Op tienjarigen leeftijd reeds (in 1883)
kwam zij in de hoofdstad op de Tooneel-
schcol en reeds zeven jaren later had zich
haar bijzonder talent dermate ontwikkeld,
dat ze mevr. Beersmans, die plotseling on-
getseld geworden was, kon vervangen in
de koninginneol van .Vorstenschool" de
rol, waarvan zij in latere jaren zulk een
gave en gerijpte creatie geven zou, dat ze
alleen reeds daarmede haar reputatie van
eerste tragédienne vestigde en in tallooze
reprises handhaafd. Tragédienne van ge
stalte en gebaar en dcor haar diepe klank
rijke stem, teekinde geen gewaad haar
waardiger dan de vorstenmantel met dia
deem.
Met haar snel stijgend succes viel samen
de glorietijd van het Rotterdamsch Tooneel,
waarvan haar echtgenoot Frits Tartaud een
der directeuren was. Nu ziet deze bijna
81-jarige veteraan zijn levensgezellin, die
bijna 65 is geworden en in een lang leven
lief en leed met hem deelde, nog het eerst
ten grave dalen.
Mevr. Tartaud-Klein beschikt over een
meer dan gewone literaire ontwikkeling;
vandaar dat haar voorkeur uitging naar
klasieke stukken van hoogere allure, waar
naast vooral de sombere Ibsen haar zeer
scheen aan te trekken.
Ook in andere tooneelfiguren intusschen
wist haar rijk geschakeerd talent zich in
te leven. Wij denken hierbij aan Heijer-
mans' „Kniertje" in de rol van het oude
moedertje uit de .Medailles van een oude
vrouw". En niet te vergeten aan haar ont
roerende creatie van zuster Beatrijs, die
als vanzelf een stille bed voor de afgestor
venen op de lippen brengt.
