DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
29ste Jaargang
ZATERDAG 15 JANUARI 1938
No. 8930
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weeki 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 II
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. U
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT t
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Dit nummer bestaat uit vijl
bladen, w.o. geïllustreerd
Zondagsblad.
CULTUUR
XVIII.
De ware romantiek
Rond denzelfden tijd, waarin de Fran-
sche vrijgeesterij, na twee eeuwen her
vorming, plus een eeuw verlichting, zich
georganiseerd had tot een machtige, on
weerstaanbare beweging, die, gedreven
door een onberedeneerden haat, de laat
ste resten van een schijnbaar ten doode
opgeschreven beschaving vernietigen zou,
ontdekten o ironie van de geschiedenis!
enkele jonge menschen in Duitschland
de betooverende charme, die van de toen
nog veel talrijker resten dezer bescha
ving uitging. Zij ontdekten de Middel
eeuwen. En deze ontdekking beteekende
tevens de geboorte van een strooming,
die de negentiende eeuw op onvermoeide
wijze in de richting van de Kerk zou te
rugvoeren, de geboorte van de roman
tiek.
René Descartes had een nieuw wereld
beeld gepropageerd, een wereldbeeld,
waarin alles helder en doorzichtig, alles
begrijpelijk was en met verwoedheid had
men zich op de verdere uitbouw van dit
wereldbeeld en de opbouw van een nieu
wen wereld geworpen. Daarbij moesten
de Middeleeuwen het vooral ontgelden.
Zij waren de donkere tyd van de mensch-
heid geweest, de tijd, waarin de bescha
ving eigenlijk had stilgestaan, waarin de
Ijzeren tyrannie van het dogma alle vrije
ontplooiing van de wetenschap onmoge
lijk maakte, de tijd van belachelijk bijge
loof en dwaze mystiek. Renaissance en
hervorming beteekenden een eerste po
ging, om de duistere erfenis dezer eeuwen
te liquideeren: de Verlichting zou het
werk voltooien: zij zou eens en voor al
tijd de doodsklok luiden over priester
heerschappij en knechting der weten
schap. Het zou niet lang meer duren of
de menschheid, de nieuwe, „verlichte"'
menschheid zou voorgoed een einde ma
ken aan de pretenties van die rampzalige
Kerk, die schuldig stond aan alle onvol
komenheden, waaraan het leven op deze
aarde gebonden lag. Dat werd het begin
van een nieuwen tijd, een tijd, waarin het
leven doorzichtig worden zou, mathema
tisch begrijpelijk, zonder geheimen, zon
der een verouderd, kinderachtig geloof,
zonder mystiek; het zou alles in overeen
stemming zijn met de waardigheid van
den redelijken mensch: de rede zou den
troon bestijgen, waarop zij sinds het be
gin der tijden haar aanspraken kon doen
gelden.
Maar juist toen men zich ging opma
ken, om de rekening der geschiedenis te
vereffenen (er waren dingen die inder
daad vereffend moesten worden!), toen
men aanstalten maakte om het lastige bij
geloof en de hinderlijke Kerk uit de we
reld te helpen, ontdekte men, dat de rede
alleen toch eigenlijk niet alles in het le
ven kon oplossen: men ontdekte, dat men
ook nog een hart had, en dat er in het
leven geheimen zijn, waar de rede mach
teloos tegenover staat ja, en dat de
mensch in zijn diepste wezen behoefte aan
het mysterie heeft.
En toen begon men weer met belang
stelling op te zien naar de sprookjesach
tige pracht der oude kathedralen, men
kreeg heimwee naar de tijden van die
wonderlijke vervoering, die de kruistoch
ten mogelijk maakten, men begon de
aantrekkelijke geheimzinnigheid te zien,
die er van de oude kloosterresten, minia
turen en sculpturen en van heel de flon
kerende kloosterbeschaving der Middel
eeuwen was uitgegaan. Deze romantiek
heeft lang niet al haar aanhangers tot de
Kerk gebracht er waren romantici, die
met een onverzoenlijken haat tegenover
de Kerk hun stelling bouwden zeker
is het toch, dat velen langs de wegen der
romantiek weer tot het besef kwamen
van wat de Kerk den menschen eigenlijk
geven kon. Men begon met de poëzie van
het geval, de sfeer, de mysterieuze glans,
die alles, wat Middeleeuwsch was, om
huifde: bij nader onderzoek ontdekte men,
dat er in die Middeleeuwsche wereld nog
heel wat anders verborgen lag. Men ont
dekte, langs den weg van streng-histo-
risch onderzoek, het imposante gebouw
der Middeleeuwsche wetenschap: men be
gon te bevroeden, dat geesten als Tho
mas van Aquino en Bonaventura tot de
grootsten van de menschheid behoorden;
dat een wijsgeerig systeem als het Tho
misme rustig de eeuwen trotseert; men
ontdekte ook, dat de Middeleeuwsche
Theologie een overweldigende synthese
van goddelijke openbaring en menschelijk
weten was. Altijd verder schreed deze
zucht naar de ontdekking der Middel
eeuwen. Zoo heeft men ten slotte weer
de Kerk ontdekt. En toen eerst heeft
men het hart van die gezegende tijden
blootgelegd, toen eerst drong men door
tot de geheimzinnige kern, die aan alles,
wat de romantici zoo onweerstaanbaar
aantrok, dien boeienden glans vermocht te
geven.
We moeten hier thans een boek bespre
ken, waarin de romantiek dit toppunt be
reikt heeft: „De paus uit het Ghetto, de
légende van het geslacht Pierleone". Het
is een roman van de hand der Duitsche
bekeerlinge Gertrud von Le Fort, die
door Leo de Roover voor het Thijmfonds
in het Nederlandsch werd vertaald. We
hebben dit boek met opzet wat laten lig
gen, omdat we er graag een uitvoeriger
ctultuurbeschouwing aan wilden wijden.
Want het is een zeer bijzonder boek. Het
doet in een bonte wemeling van gebeur
tenissen voor ons herleven; maar soms
legt het, als in het onverwachte lichten
van een bliksemstraal, den zin der gan-
sche Kerkgeschiedenis voor ons open.
Als literair gewrocht is het een merk
waardige compositie, geheel in den geest
overigens van een vernieuwde roman
tiek. De draad van het verhaal wordt ge
sponnen in een aaneenrijging van frag
menten uit oude kronieken en oude brie
ven. Zij bezitten inderdaad de ongekun
stelde frischheid van die oude bronnen,
maar deze gaat altijd gepaard met de ver
fijnde opmerkingsgave en het onmiddel
lijk verbeeldingsvermogen van den mo
dernen stylist, zoo nochthans, dat dit alles
werd saamgeweven tot een gaaf en le
vend geheel. Deze wijze van compositie
stelt aan den lezer hooge eischen: het is
een boek, dat aandachtig gelezen en her
lezen moet worden. De moeite wordt be
loond; bij een tweede lezing springen
nieuwe schoonheden, onopgemerkte, diep
zinnige waarheden lichtend naar voren.
Maar dit is de hoofdverdienste van dit
boek: het gunt ons een blik op een bo-
venaardsch vergezicht. Wij zien, hoe te
midden van menschelijk gekonkel en wa
pengekletter, temidden van den harts
tochtelijken strijd om geld en macht, de
Heilige Kerk als een gezondene uit den
hemel haar taak onder de menschen blijft
vervullen. Zij wordt belaagd, geschokt,
geplunderd: maar het zijn slechts schijn
bare nederlagen, die zij lijdt. De machten
van hoovaardij en hebzucht verdwijnen,
de Kerk gaat nimmer ten onder. Zij staat
onwrikbaar op Petrus, de rots, die in
iedere Paus weer opnieuw verschijnt en
opnieuw zijn stem verheft. Zij is niets an
ders dan de voortzetting van den leven
den Christus, Wiens kruis zij door de we
reld draagt en Wiens onbegrensd erbar
men zij aan de menschen brengt. Het
wordt zoo duidelijk in dit boek: de Kerk,
de Paus is een universeele macht, een
macht, die volkeren en tijden omspant;
maar deze macht openbaart zich bij uit
stek in een universeel erbarmen, God's
erbarmen met den armen, strijdenden,
wankelend, gevallen mensch. Het heeft
vaak den schijn, alsof het de Kerk om
politiek te doen is, maar, zooals Paus
Gregorius aan de gravin van Tuscia ver
klaart: „het gaat altijd om de heiligheid
van de sacramenten", het gaat om de
redding van de zielen. Voor wie buiten de
Kerk staan, zal dit immer een mysterie
blijven: zij zullen slechts naar mensche-
lijke voorzichtigheid, menschelijke be
weegredenen speuren. Maar zelfs wie in
de Kerk zijn, kunnen dat allerdiepste,
wat de Kerk verborgen houdt vaak niet
volgen: ook zij zullen een menschelijke
verklaring zoeken, waar de Kerk toch
door een hoogere inzet wordt gedreven.
De Kerk moet de goddelijke Geheimenis
sen aan de menschen brengen, zij is vooral
gesteld als de middelares, die het groot
ste mysterie van ieder menschenleven,
het geheim van God's ondoorgrondelijke
Barmhartigheid tot voltooiing moet voe
ren, ja, zij is God's levende, tastbare
Barmhartigheid onder de menschen.
Dit verklaart de houding, die de Kerk
ten allen tijde tegenover het Joden-vraag
stuk heeft aangenomen. Deze houding
komt ook in dit boek ter sprake: zij moge
een goede les zijn voor de velen, die zich
Christenen blijven noemen, maar niette
min een onchristelijk anti-semitisme hul
digen. Het is begrijpelijk, dat de Kerk in
de Middeleeuwen een scheiding tusschen
Christenen en Joden heeft voorgestaan;
men moet dat zien in het licht van be
grippen en leefgewoonten dier tijden;
gezien de veel scherper verhoudingen, die
toen ook het dagelijksch leven kenmerk
ten, was een dergelijke toestand zelfs met
het oog op de lijdende partij te rechtvaar
digen. Maar nooit heeft de Kerk de ver
volging der Joden verdedigd of aange
moedigd. Zij bleef de Joden beschouwen
DE A.S. BLIJDE
GEBEURTENIS
Een ieder is er op uit, om zoo spoedig
mogelijk het nieuws van de blijde gebeur
tenis te weten te komen, terwijl van meer
dere zijden alle maatregelen worden getrof
fen, om het zoo spoedig en algemeen mo
gelijk te verspreiden.
Het spreekt van zelf, dat wij op de ge
bruikelijke wijze, door bulletins, alle be
richten zoo spoedig mogelijk zullen publi-
ceeren.
Wij wilden echter een nog ruimer ver
spreiding van het heugelijke nieuws berei
ken en hebben de volgende uitzending ge
organiseerd.
Zoodra het nieuws ons bekend is, zullen
de volgende adressen door sirene of fluit
dit aankondigen en wel.
Signaal:
een lange stoot gevolgd door vijf korte
stooten geeft aan de geboorte van een
prinses.
Signaal:
een lange stoot gevolgd door negen korte
stooten geeft aan de geboorte van een
prins.
Deze signalen zullen meerdere malen met
eenige onderbreking worden gegeven.
De volgende zaken verklaarden zich be
reid het signaal uit te zenden, waarvoor wij
hun hier bij voorbaat dankzeggen.
Indien er nog zaken zijn, welke zich
eveneens hiertoe bereid verklaren, ontvan
gen wij daar gaarne mededeeling van.
Alphen: N.V. Oosthoek Zoon, Emmalaan.
(Hoorn) N.V. Oosthoek Zoon.
„De Leerhoeve" Hooft-
straat.
Hazerswoude Groenendijk: Coöp. Boe
renleenbank.
Lisse: Lissesche Kistenfabriek.
Noordwijk: De Ver. Bloembollen-Cultu
ren, Schiestraat.
Noordwijkerhout: St. Bavo-Gesticht.
Sassenheim: N.V. Zonneveld en Philippo.
Warmond: De Padox.
Woerden: Meelfabriek „Nieuw Holland",
Utr. Straatweg.
Zoeterwoude H. R.: N.V. Oosthoek Zoon.
Leiden:
Beuth Zoon, Kaiserstraat 25.
Constructie Werkplaatsen, Zoeterwoudsche-
weg 1.
N.V. J. J. Krantz Zn., Oude Singel 86.
T. H. Noordman, Haag weg 59.
P. P. J. van Remundt, Zijlsingel 2.
N.V. Stoom Zeep Eau de Cologne fabrie
ken Sanders Co., Levendaal.
N.V. Vereenigde Touwfabrieken, Zijldijk,
Leiderdorp.
Wernink's Beton Maatschappij, Hooge
Morschweg 149.
N.V. Textielfabrieken Gebrs. van Wijk
Co., Heerengracht 44.
N.V. Kon. Ned. Fabriek van Wollen dekens
v/h. Zaalberg Zoon, Vestestraat 1.
als het volk, dat God's bijzondere zending
met zich meedroeg; zij gaf de hoop niet
op, dat ook de Joden eens hun oogen voor
het koesterende licht van God's Barmhar
tigheid zouden openen.
We kunnen slechts van harte hopen,
dat velen dit boek zullen lezen. In de
duisternis, die de Middeleeuwen gekend
hebben, zullen zij dat blijde, geweldige
Licht ontdekken, de Kerk, die alleen in
staat zal blijken, om ook de compacte
duisternssen van dezen, onzen tijd te ver
drijven. Zij zullen er ook den waarachti-
gen geest van de Kerk uit leeren en gaan
beseffen, hoe ze zich boven de wisselval
ligheid van dit zichtbare moeten verhef
fen, om de èène groote Liefde te zoeken,
die uit den hemel komt, en hoe zij in een
apostolisch begrijpen en beminnen alle
zielen met zich mee moeten voeren.
Leo de Roover wilde schijnboaar in zijn
vertaling de ongekunstelde uitdrukkings
vormen van een middeleeuwsche geschied
bron benaderen; hij had den bouw zijner
zinnen niet zelden wat vloeiender kun
nen maken.
Dr. HENRI VAN ROOIJEN,
Kruisheer.
Zoeterwoude, Januari '38.
GEEF ST PAULUS EEN
PAARD I
MAAR PAARDEN ZIJN
UIT DE MODE!
Het kan zijn, dat de apostel Paulus aan
het paardrijden de brui heeft gegeven, toen
hij ééns uit het zadel was gewipt, doch het
lijkt ons waarschijnlijker, dat Paulus, toen
hij niet tegen maar vóór Christus begon te
arbeiden, over geen geld meer kon beschik
ken om een paard-te huren, laat staan om
er een te koopen. In het Nieuwe Testament
wordt er althans met geen woord over ge
rept, dat de Apostel der Heidenen ooit de
kans gekregen heeft om op den rug van
een dartele draver zijn missie-werk te ver
vullen.
Zooals het St. Paulus verging met zijn
paard, zoo gaat het nóg.
Reizigers in koffie en thee
banjeren in auto's.
De cultuur-ondernemingen op, beneden
en boven den evenaar, zijn op de meeste
moderne wyze toegerust, haar employé's
beschikken over auto's, vliegtuigen, motor-
booten en wat al niet meer. Op een duizend
pop wordt niet gekeken, wanneer de bloei
der onderneiTiing kan worden bevorderd.
Doch de eenige echte cultuur-onderneming,
waarmede de Papoea's en de Hottentotten
méér zijn gebaat, dan met het aanleggen
van koffie- of thee-plantages, moet noodge
dwongen haar vertegenwoordigers uitzen
den op gestopte sokken en doorgesleten
schoenen. Deze eenige echte cultuuronder
neming kan geen geld genoeg in 't laadje
krijgen, om voor haar reizigers en agenten
een auto te huren, laat staat om er een te
koopen.
Dat is niet zakelijk en dat is niet ver
standig.
De schuld van de armzalige uitrusting,
waarmede genoemde cultuuronderneming
haar vertegenwoordgiers op pad stuurt,
ligt aan de schrielheid en bekrompenheid
der aandeelhouders.
En die aandeelhouders zijn wij. 1
Wij zijn de aandeelhouders van de Kerk,
en wij hebben ervoor te zorgen, dat de ver
tegenwoordigers van deze onderneming be
hoorlijk uitgerust op de meest efficiënte
wijze hun missie-arbeid kunnen verrich
ten.
Het gaat er niet om, het den missionaris
sen gemakkelijk te maken. Dat kan ons, in
dit verband, koud laten!
Men moet deze aangelegenheid nuchter
en zakelijk bekijken.
Het gaat erom, dat de missionarissen, die
als vertegenwoordigers der Kerk in nieuwe
afzetgebieden arbeiden, van him werk en
toewijding het meeste profijt weten te
trekken.
In vele gevallen zijn daartoe de moderne
hulpmiddelen van het verkeer onmisbaar.
Er zijn zeer vele missionarissen, die aan
gesteld zijn over parochies zoo groot als
Nederland.
De onmetelijke dwaasheid
En nu moet men zich eens de dwaas
heid voorstellen, dat een Engelsche on
derneming een nieuw afzetgebied in
Nederland zoekt en dat gaat „bewer
ken", er een vertegenwoordiger aan
stelt, en tot dien vertegenwoordiger
zegt: Doe je best! Geld voor een fiets
of een auto hebben we niet. Je moet
het land maar afloopen. Hier heb je
een paar nieuwe schoenen, met stevi
ge zolen.
Is dat efficiënt?
Is dat zakelijk?
Neen, dat is crazy! En zoo crazy
zijn wij, als wij onze missionarissen laten
tippelen, uren en uren, dagen en dagen,
tot zij uitgeput raken en een paar weken
moeten rusten om weer op verhaal te ko
men, om tenslotte, na een tiental jaren van
ploeteren, als een wrak naar huis gestuurd
te worden.
Tippelen maar!
Wat een missionaris thans in moeizame
dagmarschen moet bewandelen, beklaute
ren, doorwaden en afstrompelen, kan hij
in korten tijd afleggen, indien hij kan be
schikken over een fiets, of een auto, of, in
sommige bizondere gevallen, over een
vliegmachine.
Aan de missionarissen deze hulpmidde
len te verstrekken, is het doel van de Mi-
va-actie, waarvan ieder behoorlijk Katho
liek, die met zijn tijd meegaat, wel eens
heeft gehoord.
Ieder aandeelhouder van de Katholieke
Kerk en dat is ook de armste onder
or.s wordt opgeroepen aan de cultuur-
VOORNAAMSTE NIEUWS
I Buitenland
Georges Bonnet tracht een nieuwe
Fransche regeering te vormen. (2de blad).
Nieuwe onthullingen over de „Csar".
(2de blad).
Naar verluidt heeft het Japansche kabi
net tot drastische maatregelen besloten om
den strijd in China voort te zetten. (2de
blad).
Binnenland
Gisteravond is bij Culemborg een Diesel-
trein ontspoord, doch persoonlijke onge
lukken hadden niet plaats. (3de blad).
Leeuwardensche verzekerings Mij. voor
25.000 opgelicht. (3de blad).
onderneming, die hem zoo na aan 't hart
ligt, een moderne uitrusting te geven.
Daaraan kan een ieder medewerken door.
op 25 Januari te Leiden de groote Miva-
avond bij te wonen, die in de Stadsgehóor-
zaal zal worden gehouden. Noteer de da
tum! Op dezen avond wordt de hoogst-in-
teressante Miva-film vertoond en zal de
weleerw. heer Henri de Greeve een speech
afsteken. De avond wordt opgeluisterd
door gezang van het bekende Matrozen-
koor uit den Haag.
Het moet een massale bijeenkomst van
aandeelhouders worden, op welke bijeen
komst plannen zullen worden ontvouwd om
het missiewerk op moderne leest te
schoeien.
Zou men St. Paulus een paard gewei-
weigerd hebben, als hij erom vroeg?
Weiger dan ook den missionaris de ver
keersmiddelen niet, die hem vlugger kan
helpen naar het groote doel: de Blijde
Boodschap te brengen aan de heidenen.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De regeering-Chautemps, die gisteren
nacht omver geworpen is, moet door een
andere regeering vervangen worden. Het
is vrij gemakkelijk om een kabinet een
beentje te lichten, vooral in Frankrijk,
maar men zit dan met de scherven. Thans
is niet alleen de regeering gevallen, maar
ligt ook het Volksfront in diggelen. De
vraag is nu maar of het weer gelijmd kan
worden. De goede wil is wel aanwezig,
want zoowel de radicaal-socialisten als de
sociaal-democraten hebben reeds door het
aannemen van moties den wensch uitge
sproken, dat de samenwerking in het
Volksfront zal worden voortgezet, terwijl
de communisten reeds spijt hebben van
hun houding in de Kamer, welke de direc
te aanleiding is geworden tot het uiteen
vallen van het Volksfront.
Nu is het heel aardig, om in moties der
gelijke uitspraken te doen, maar of de
scherven zich practisch voor lijmen zullen
leenen, is een kwestie, welke van andere
factoren afhankelijk is. De band, welke de
partijen in het vorige kabinet samenhield,
was maar zeer uiterlijk en erg los. Terwijl
de communisten en socialisten in de Ka
mer achter den minister-president ston
den, voerden zij tegelijkertijd een sterke
ondergrondsche agitatie tegen zijn politiek
Evenmin als Chautemps dat op den duur
kon uithouden, kan een andere minister
president dat. Op het oogenblik is de vroe
gere minister van financiën Georges Bon
net bezig om te probeeren of hij een regée-
ring vormen kan.
De .Matin" schrijft over den politieken
toestand, dat men gisteren scheen over te
hellen tot de formule, volgens welke de
radicaal-socialisten het centrum zouden
blijven vormen, ter linkerzijde geflankeerd
door de republikein-socialisten, ter rech
terzijde door de leden der radicale linker
zijde en verwante groepen. Men zou zoo
terug keeren tot een formatie, die veel ge
lijkenis vertoont met die van de vroegere
kartelkabinetten, waarbij de socialisten
zich beperkten tot steunverleening.
De rechtsche „Jour" schrijft, dat de be-
teekenis der crisis duidelijk is. Niet Chau
temps en zijn radicaal-socialistische poli
tiek zijn omver geworpen, maar het Volks
front is ineengestort. De weg voor Bon
net is reeds vrijgemaakt.
De „Ere Nouvelle" zegt, dat het land
niet bestuurd kan worden, als de radicaal-
socialisten er niet in zouden slagen, een
stabiele meerderheid in het parlement tot
stand te brengen.
