DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
28ste Jaargang
DONDERDAG 16 SEPTEMBER 1937
No. 8829
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per weekt 2.50 per kwartaal
Bij onz \genten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT
Gewone Advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
V Over de vakvereeniging AVONTUREN VAN EEN VERSPAANSCHTEN DE WEG VEUR-DE VINK
Het Internationaal Christelijk Vakver
bond heeft te Parijs vergaderd. Van
zelfsprekend waren daar ook het R. K.
Werkliedenverbond en het Christelijk
Werkliedenverbond uit Nederland verte
genwoordigd. (Van eerstgenoemd Ver
bond zijn in de bestuursraad herkozen de
heeren de Bruin, Andriessen en Serra-
rens; van het Protestantsch Verbond de
heeren Stapelkamp, Amelink en de Jong).
Een van de inleiders was dr. C. Bee
kenkamp uit Leiden. Unaniem is aange
nomen een resolutie, waarin het stand
punt van het Internationaal Christelijk
Vakverbond ten opzichte van de men-
schelijke persoonlijkheid van den arbei
der wordt vastgelegd.
In deze resolutie wordt o.m. verklaard:
Een sociale opvatting, die berust op
de waardigheid van de menschelijke
persoonlijkheid en op de erkenning
van het karakter van den arbeid als
menschelijke daad, eischt, dat de or
ganisatie van het bedrijfsleven ver
wezenlijkt wordt op den grondslag
der vrijheid van vakvereeniging,
waarbij alleen voorbehoud voor de
verplichtingen der arbeiders tegen
over het algemeen welzijn gemaakt
moet wórden. De vrijheid van vak
vereeniging is een fundamenteele
eisch van de christelijke vakbewe
ging. Zij wordt niet verwezenlijkt, als
een wettelijke bepaling of een feite
lijk monopolie het bestaan van iedere
vakbeweging behalve één uitsluit.
't Is toch zoo jammer, dat er nog te ve
len zijn, die per se vijandig staan te
genover een vakvereeniging. Wij zeggen:
per se. 't Kan natuurlijk gebeuren en
't zal ook gebeuren, dat men hiet alle re
den en recht een bepaald optreden van
een bepaalde vakvereeniging kan of moet
afkeuren.
Maar er zijn lieden óók katholieken!
die, als ze van een vakvereeniging
hooren, een gevoel krijgen, alsof er een
gevaarlijke vijand in him buurt is!
Deze antipathie tegen de vakvereeni
ging, als zoodanig, kan men, helaas, veel
vuldig constateeren.
Gisteren nog werden we opgebeld door
een booze dame, die ons verweet, dat we
een bericht hadden opgenomen, ingezon
den door een door haar genoemde katho
lieke vakvereeniging, welke, zoo zeide
ze, net zoorood is, als de socialisti
sche! Bedoelde katholieke vakvereeni
ging had klaarblijkelijk niets anders ge
daan, dan geijverd voor wat zij naar
haar eerlijke en gegronde over
tuiging (waarin zij, natuurlijk, ook
kan dwalen) meende, dat haar leden
rechtens en billijkerwijze toekomt, had
m.a.w. haar plicht gedaan.
Zou de antipathie tegen de vakvereeni
ging, als zoodanig, niet vaak, bewust of
onbewust, haar oorzaak vinden in 't feit,
dat men niet herinnerd wil worden aan
zijn sociale verplichtingen?.. „Er zijn ver
schillende personen, voor het uiterlijk
trouw in het vervullen van de gods
dienstplichten, die op het gebied van den
arbeid, van de industrie, van het beroep,
van den handel of in een betrekking door
een betreurenswaardige tweeslachtigheid
van geweten een leven leiden, dat al te
zeer afwijkt van de duidelijke normen
van de rechtvaardigheid en van de chris
telijke liefde. Zij geven zoodoende groote
ergernis aan do zwakken en bezorgen
den kwaadwillige een gemakkelijk voor
wendsel om de Kerk zelf in discrediet te
brengen". Aldus Z.H. Pius XI in de en
cycliek „Divini Redemptoris".
V Uit Duitschland geweerd
De „Maasbode" is in Duitschland verbo
den. Het blad deelt dit lot met meerdere
bladen, zoowel Nederlandsche als andere.
Wat zijn de gevolgen van een dergelijk
verbod van Nederlandsche bladen, zooals
de „Maasbode"?
Er zijn finantieele gevolgen voor de be
trokken bladen.
Doch dat is niet het ergste al onder-
HOLLANDER
Het beschermde „wettige gezag" ten plattelande
De buitenlandsche ambassades als vrijplaatsen
Wij laten hieronder een Neder
lander aan het woord die sinds
1920 in Spanje heeft vertoefd en
thans in een belangrijk inter
view zijn wedervaren verhaalt.
Ja, zegt onze verspaanschte Hollander,
nou zit ik hier gijntjes te verkoopen over
mijn avonturen in 't land van Sinterklaas,
maar ik kan u verzekeren, dat mijn hart
daar af en toe klein geweest is alsof ik
het in één hap had ingeslikt. Nu denk ik
bijvoorbeeld aan den eersten dag van het
uitbreken van den burgeroorlog. Verras
sen kon die burgeroorlog ons eigenlijk
niet. Sinds de verkiezing van 16 Februari
1936 was iedereen op alles voorbereid.
De adellijken, die de wijk naair het bui
tenland konden nemen, verdwenen gelei
delijk naar Zuid-Frankrijk en Italië. De
rijken en de rechtschen en de geloovigen
probeerden al zoo goed als het ging voor
een onderkomen te zorgen, waarin zij
onmiddellijk konden onderduiken.
De moord op Calvo Sotello was zooiets
als het luiden voor de laatste ronde: de
klap kon binnen vierentwintig uur val
len. En toen hij viel, waren de menschen
ondanks de voorbereiding docxr een pani
sche schrik bevangen.
Nou ja, zal men zeggen, er was toch
een „wettig gezag", dat je beschermen
kon. Daar hadt je wat aan. Dat „wettig
gezag" op het Spaansche platteland werd
veelal uitgeoefend door burgemeesters,
die het wel niet zoo kwaad meenden,
maar tegenover de brutaliteiten der com
munisten en anarchisten verschrompel
den tot schriele mannekes, die maar lie
ten betijen. Zoo'n exemplaar kende ook
het dorp onder den rook van Madrid,
waar ik thuis hooide. Des morgens wa
ren eenige Paters van een klooster daar
ter plaatse niet meer teruggekeerd van
het lezen der H. Mis in gehuchten in de
omgeving. Eenige Seminaristen togen op
weg, om hen te zoeken, doch keerden
eveneens niet weer. Tegen den middag
bleek wel wat er aan de hand was. Afge
zanten van de roode vakbonden van Ma
drid kwamen in ons vreedzaam dorp op
nadrukkelijke wijze het „wettig gezag"
steunen, d.w.z. ze plakten den wijnbou
wer-burgemeester op z'n stoel in de raad
zaal, schoten hem vervaarlijk met hun
pistolen langs de ooren, dat het manneke
trilde als een espenblad en zuiverden on
derwijl het dorp van verdachte elemen
ten. Die verdachte elementen waren dan
de paters van een zeer sociale klooster
orde, die met de bevolking hartelijk op
en neer leefden en hoog in aanzien ston
den. De Overste van het klooster protes
teerde energiek per 'telefoon bij den bur
gemeester. 't Hielp weinig. Hij dorst de
pistoleros van Madrid niet trotseeren. De
jacht op „verdachte elementen" ging
voort en een paar dagen later moest de
officieele Sureté een heel convooi van
priesters, broeders, kloosterzusters naar
Madrid overbrengen. Dat was in 't be
lang van hun veiligheid en de burgemees
ter was er van af!
De Sureté zag echter geen enkele reden
om al die duizenden „verdachte elemen
ten" gevangen te houden en gaf hen vrij.
Doch buiten voor de gevangenissen stond
de opgezweepte massa, die zich van hen
meester maakte en zoo vingen de be-
schatten we de beteekenis daarvan in dezen
tijd niet.
Verreweg het ergste gevolg is: dat de
Nederlanders in Duitschland, die de „Maas
bode" lazen we beperken ons nu tot dit
katholiek orgaan en daardoor het cul-
tureele leven in het vaderland meeleef
den, nu die voorlichting zullen missen
en daardoor stelselmatig van het geestes
leven van hun vaderland worden losge
maakt en eruit worden weggetrokken.
En daarom is het verbieden van b.v. de
„Maasbode" in Duitschland véél meer dan
een zaak, die alléén dat blad betreft, véél
meer dan een particuliere aangelegenheid
van dat blad.
Het betreft hier een zaak van natio
naal belang! Dit moet worden ingezien,
om er de consequenties uit te trekken!
ruchte moordpartijen aan, die daarna sy
stematisch door heel Madrid zijn voort
gezet. Voor die moordbeluste massa was
niemand veilig. Nu worden oude veeten
uitgevochten, beleedigingen vergolden, al
of niet vermeende onheuische bejegenin
gen op „passende" wijze beantwoord. Een
arbeider zocht zijn ouden patroon op, die
hem had ontslagen. Een ex-verloofde
wreekte zich thans op zijn vroegere bruid-
Zelfs kinderen stonden op tegen de
ouders en de ouders tegen de kinderen.
Wekenlang heerschte er een ware moord-
terreur.
Vele Spanjaarden hebben zich het le
ven kunnen redden door naar de buiten
landsche ambassades te vluchten. Die
zitten heden nog eivol. Er zijn vrouwen
en mannen, die sinds Juli 1936 niet meer
buiten zijn geweest. En, pas op straat,
vallen ze in de klauwen der wraakgie
rige linkschen, die in taaie volharding de
wacht blijven houden bij de ambassades.
Precies als katten die geduldig toezien of
er soms een muschje Uit den boom valt.
Ook bij particulieren hebben talloozen
een onderkomen gevonden. Volgens ruwe
schatting der roode machthebbers zouden
in Madrid nog ruim 90.000 „staatsgevaar
lijke elementen" verborgen zitten, waaron
der verscheiden duizenden priesters en
kloosterlingen. Een perfekte spionnage-
dienst loert rond eü dagelijks worden tien
tallen verborgen en uit hun schuilplaatsen
gesleurd, ondanks hun valsche namen en
vermommingen.
Menige priester is den weg naar gevan
genis en dood opgegaan, omdat zijn vrien
den hem te veel bezoeken brachten in zijn
schuilplaats!
Vooral onze Nederlandsche legatie biedt
aan velen nog steeds een veilige schuil
plaats. De gebouwen breiden zich steeds
meer en meer uit om den toeloop te kun
nen bergen. Maar ook nimmer was een
Nederlandsche legatie in het buitenland zoo
rijk als onze legatie in Madrid. Verscheiden
Spanjaarden, in het buitenland verblijvend,
hebben hun paleizen met prachtige schilder
stukken, meubelen enz. aan Nederland ca
deau gedaan, 't Was de eenige manier om
ze voor vernieling en roof te vrijwaren.
Zoo ging het ook met auto's en dergelijke.
Op een gegeven oogenblik beschikten de
ambtenaren der legatie over ongeveer 35
luxe wagens, waaronder de kostbaarste
merken. Menige landgenoot heeft de aan
genaamste herinneringen aan deze fijne
wagens, waarmee hij bij zijn evacueering
naar Valencia gereden werd!
In buitenlandsche blacen heeft men dik
wijls gepoogd te becijferen, hoeveel men
schen er alleen in Madrid sinds het uitbre
ken van den burgeroorlog ter dood gebracht
zijn. De getallen loopen ver uiteen. Som
migen spraken van enkele duizenden, ande
ren van 50 tot 60.000. Wellicht weet het nie
mand. Vooral in de eerste maanden is beest
achtig huisgehouden. Vrachtwagens werden
volgeladen en naar pleinen of parken ge
voerd. De mitrailleurs werden erop ge
richt, de boel werd opgeruimd en weer
voor nieuwe aanvoer gezorgd. Wie zou nu
daarvan administratie houden? Er zijn
dagen geweest, dat honderden achtereen
werden gefusilleerd.
Dat was o.a. in de dagen volgende op
een redevoering die Generaal Queipo de
Llano voor de radio had gehouden en waar
in hij de domheid had begaan te zeggen,
dat vier colonnes van Franco rondom Ma
drid lagen, terwijl de vijfde binnen Ma
drid was.
Die vijfde colonne waren dan de tiendui
zenden rechtsche elementen onder de troe
pen van Generaal Miaja
Die toespraak van Queipo de Llano
bracht de roode autoriteiten op een idee.
In die dagen, aldus onze zegsman, was ik
zelf, beschermd door een lidmaatschaps
kaart van de Secoro Rojo Internacional (In
ternationale Roode Hulp), kind in huis in
de bureaux der Anarchistische Federatie.
Ik was er getuige van, dat men toen alle
registers naliep om te zien wie er allemaal
na het uitbreken van den burgeroorlog op
18 Juli lid van de linksche groepeering ge
worden waren. Die nieuwe leden werden
aan een onderzoek onderworpen en talloo
zen hunner verdwenen Li de gevangenissen,
waaruit ze nimmer teruggekeerd zijn. Ik
heb registers gezien, waarin bladzijde na
bladzijde werd doorgeslagen, 'n Streep door
de namen beteekende meteen een streep
door het leven.
Wordt een moderne
verkeersader
De verbreeding van den weg van Veur
naar de Vink via de bebouwde kom van
Voorschoten is reeds in een vergevorderd
stadium van voorbereiding.
De teekening van de Prov. Watersaat is
thans gereed.
Alle eigenaren van perceelen, benoo-
digd voor deze verbreeding, zijn reeds ge
plaatst op de lijst van onteigening.
Het verbreedings-plan omvat drie ge
deelten.
Vanaf de grens van Veur tot aan de
Elslaan is het werk in handen van de Pro
vincie.
Van Elslaan tot St. Nicolaasbrug (Alle-
mansgeest), de kom van Voorschoten,
wordt de verbreeding verzorgd door de
gemeente.
Van de St. Nicolaasbrug tot aan de Vink
zullen de werkzaamheden wederom door
de provincie worden ter hand genomen.
Het weggedeelte in de kom der ge
meente, dat reeds partieel verbreed is, zal
worden verbreed op kosten der gemeente
met behulp van de provincie. O.a. zal de
vrij scherpe bocht bij de Zilverfabriek wor
den afgesneden. Het wachten is nog op twee
onteigeningen, waarvan een betreft eigen
dommen van de N. Z. H. T. M.
In de twee weggedeelten, welke door de
provincie zullen worden onderhanden ge
nomen (resp. 2550 M. en 1750 M. lang) zul
len de bochten verflauwd en de bruggen
(Horstbrug, Duivenvoordebrug, St. Nico
laasbrug) verbreed worden. De doorvaart-
hoogte en doorvaart-breedte van deze brug
gen blijft ongewijzigd.
In het Zuidelijk gedeelte, waar weinig
bebouwing wordt aangetroffen, zal de kruin
van het weglichaam 23 Meter breedte be
dragen, waarop een weg van 15 M. breed
wordt aangelegd, met daarneven een fiets
pad van 3. M.
Ten Noorden van de bebouwde kom zal
de weg een breedte van 9 M. verkrijgen.
De lijst van te onteigenen perceelen is
reeds opgemaakt.
Op 7 October zal een commissie ten raad-
huize zitting houden om de bezwaren daar
tegen aan te hooren.
Drie huizen zullen aan de wegverbree-
ding worden opgeofferd: het tuinmanshuis
je op den hoek van de Horstlaan, onge
veer de helft- van het café „De Gouden
Leeuw" en een huis nabij „Ter Wadding",
gemerkt 544, eigendom van den heer
Noordman te Leiden.
Behalve enkele huizen zullen echter vele
voortuinen het moeten ontgelden. De weg
zal o.a. bij „Boschgeest" rakelings langs de
huizen loopen.
Het laatste gedeelte van den weg, vanaf
de Steenen Muur tot aan de Vink zal recht
worden getrokken.
Deze wegverbreeding beteekent onge
twijfeld een belangrijke verkeersverbete-
ring, ofschoon het aanzien van het dorp
op vele plaatsen er bij zal inboeten.
DE CHINEEZEN HEROVEREN LOTIEN.
SJHANGHAI, 16 Sept. (A. N. P.). De
Chineesche troepen hebben vanmorgen
krachtige tegenaanvallen ondernomen en
zijn er in geslaagd het dorp Lotien weer
op de Japanneezen te heroveren.
JAPANNEEZEN BOMBARDEEREN
T AI JOE AN.
SJANGHAI, 16 Sept. (A.N.P.) Uit Ta-
toeng wordt gemeld, dat Japansche vlieg
tuigen gisteren tot tweemaal toe Taijoen, de
hoofdstad van de provincie Sjansi, hebben
gebombardeerd. Aan den eersten aanval
namen vijftien toestellen deel. De bommen
maakten twintig slachtoffers, maar geen be
langrijke materieele schade. Des avonds
werden vier Japansche bommenwerpers
door het Chineesche afweergeschut verdre
ven.
Het Chineesche agentschap „Central
News" meldt verder, dat gisteravond acht
Japansche vliegtuigen gepoogd hebben
Kanton te bombardeeren, maar hierin ver
hinderd werden door een hevig spervuur
van de Chineesche artillerie.
FABRIEK DOOR BRAND VERNIELD.
Veertig arbeiders gekwetst.
..NEW YORK, 16 September. (A.N.P.)
Naar uit Weehawken in New Yersey ge
meld wordt, is in een chemische fabriek al
daar een ontploffing ontstaan, waarop een
brand volgde. De fabriek werd volkomen
verwoest. Veertig arbeiders en arbeidsters
kregen deels levensgevaarlijke brandwon
den. Het vuur tastte ook vier woonhuizen
aan, die eveneens inde asch gelegd werden.
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Het offensief der Japanners in Noord-
China heeft succes. (2de blad).
e Middellandsche Zee-conferentie
wordt te Genève voortgezet. (2de blad).
Strenger toezicht op vreemdelingen
Frankrijk. (2de blad).
Binnenland
De Koningin en Prins Bernhard wonen
de oefeningen van de lichte brigade hij.
(2de blad).
Plannen voor fruitteelt in Noord-Holland.
(2de blad).
De weg Dij HaagUtrecht. (2de blad).
De weg VeurDe Vink (2de blad).
Vandaag is. op de Moerdijkbrug een mo
nument onthuld. (1ste blad).
Gisteren hebben wederom verschillende
ernstige verkeersongelukken plaats gehad.
(3de blad).
Sleepschip op het IJsselmeer door storm
weer overvallen en gezonken. (3de blad).
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De Middellandsche Zee-conferentie
wordt thans te Genève voortgezet. Niet
om de overeenkomst nog te wijzigen, zoo
wordt uitdrukkelijk verzekerd, maar om
de noodige uitvoeringsmaatregelen nader
vast te stellen. Wanneer Italië thans zijn
aandeel opeischt in de controle op de
Middellandsche Zee, moet het maar langs
den gewonen diplomatieken weg onder
handelingen aanknoopen met de diverse
regeeringen. Londen en Parijs zetten er
alles op, om de patroulleering Maandag
a.s. reeds te doen ingaan. In zooverre kan
er geen wijziging gebracht worden in de
plannen. Londen voegt er evenwel aan
toe, dat het zeer wel mogelijk is, dat Ita
lië alsnog een evenredig aandeel krijgt.
Volgens de verklaringen van de Japan
ners hebben zij in Noord-China succes te
boeken. Zij rukken gestadig naar het Zui
den op in verschillende afdeelingen en de
Chineezen wordt voortdurend gedwongen
terug te trekken. Dit geschiedt echter niet
zonder feilen strijd. Zoo wordt bijv. ge
meld, dat de Chineezen in de nabijheid
van Koean de Japansche linies hebben
doorbroken. Na een feilen strijd, die den
geheelen dag duurde, werden zij tenslotte
weer teruggeslagen. Van Japansche zijde
wordt gemeld, dat Koean, dat in de Chi
neesche verdedigingslinie een rol van
groote beteekenis speelt, door de Japan
sche troepen is veroverd.
Te Sjanghai is het gisteren betrekkelijk
rustig geweest. De Chineezen hebben zich,
zooals men weet, teruggetrokken op hun
tweede verdedigingslinie en de Japanners
zijn nu bezig hun aanval op deze linie
voor te bereiden.
Tien personen omgekomen.
LONDEN, 16 Sept. (A.N.P.) Tien Ieren,
die een boerderij bewoonden te Kixintilloch
in de' omgeving van Glasgow, zijn levend
verbrand toen hun ivoning heden in de
vroegte in brand geraakte.
Het huis was verdeeld in verschillende
vertrekken, welke bewoond werden door
gezinnen, die op de aardappelvelden werk
ten. Verscheidenen wisten de boerderij tij
dig te verlaten, maar alle pogingen om de
tien anderen te redden, mislukten wegens
de geweldige vlammenzee.
VERKEERSVLIEGTUIG NABIJ LIMA
NEERGESTORT.
Acht dooden.
LONDEN, 16 Sept. (A. N. P.). Volgens
berichten uit Lima is vannacht in de na
bijheid der Peruaansche hoofdstad een
verkeersvliegtuig neergestort. Acht per
sonen zijn daarbij nm het leven gekomen.
