DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
Oud-president
Masaryk overleden
28ste Jaargang
DINSDAG 14 SEPTEMBER 193?
No. 8827
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bi| vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bi. onz \genten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post f 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreeru Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT t
Gewone Advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES "an ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: f 0.50
Cultureele ontwikkeling
Even 'n praatje over wat genoemd
wordt en wat is: cultureele ontwikkeling.
Wij moeten de ontwikkeling van ver
stand en gevoel, van geest en hart be
schouwen als een kostbaar goed.
Natuurlijk niet het kostbaarste!
Men kent het bekende woord: de ziel
van de cultuur is de cultuur van de ziel.
De directe deugdvorming, de verheffing
en veredeling van zijn moraliteit is het
meest belangrijke en meest waardevolle,
wat de mensch kan nastreven.
Maar voor de deugd-vorming zijn den
mensdh vele hulp-middelen geschonken,
die als zoodanig een groote waarde be
zitten, en die ook op zich beschouwd
voor den menschelijken geest een natuur
lijke aantrekkelijkheid hebben, omdat zij
ons schoonheid en vreugde schenken.
Te streven naar cultureele ontwikke
ling is tot op zekere hoogte plicht van
een ieder, en speciaal van iederen katho
liek.
En daarom moeten worden toege
juicht vereenigingen» instellingen onder
ons, welke zich ten doel stellen, die cul
tureele ontwikkeling te bevorderen.
Een voorbeeld. Wij ontvingen" dezer da
gen het programma van „Geloof en We
tenschap" te Leiden voor het seizoen
19371938. Een dergelijke vereeniging
moest toch veel meer leden tellen in een
stad als Leiden! Bedoeld programma
biedt veel goeds en moois maar het
zou nog véél meer kunnen bieden, als de
belangstelling voor de vereeniging ndet
betrekkelijk uiterst gering was. Brid
gen biedt wij nemen het gaarne aan
een kostelijke ontspanning; maar dat
er geen hooger cultuur-goed is, wagen
wij toch te betwijfelen. En toch feitelijk
kan men vele „i'ntellectueelen" gemakke
lijker drijven naar een bridge-drive, dan
dat men ze in „Geloof en Wetenschap''
brengt!
Met blijde voldoening mag worden ge
constateerd, hoe in vele onzer dilettanten-
tooneelclubs het cultureele peil zeer is
gestegen, vergeleken bij een kwarteeuw
terug.
En hier zjj gewezen op twee gebeurte
nissen van de laatste dagen:
de opvoering van „De Christusspeler"
te Heemstede door jonge Heemstedena
ren;
de opvoering van „Pinkstervuur" te
Zoeterwoude door Zoeterwouders.
Nogmaals: een op zulk hoog peil staand
dilettanten-spel, onder omstandigheden
als die te Heemstede en te Zoeterwoude,
moet als een zeer verblijdend verschijn
sel van cultureele ontwikkeling worden
toegejuicht. Dengenen, door wier in
spanning en zorgen dat is bereikt, hulde
voor hun idealisme!
DIE ONDERSCHEIDINGEN!
Ze willen wel en ze willen niet.
De lijst van onderscheidingen, verleend op
31 Augustus, bevatte, naar men weet, ook
de namen van de sociaal-democratische
oud-leden der Tweede Kamer, den heer W.
H. Vliegen en mej. Suze Groene weg.
De „N.R.Crt." verneemt, dat de minister
van Binnenlandsche Zaken een vooraan
staanden sociaal democraat heeft gevraagd,
of het standpunt der leden der S.D.A.P. tot
dusverre over het algemeen ingenomen, dat
geen onderscheidingen werden aanvaard,
wellicht wijziging had ondergaan.
Deze aangelegenheid is vervolgens in het
partijbestuur besproken. Men kwam daar
tot het besluit, dat het voor zittende Ka
merleden ongewenscht moest worden ge
acht, onderscheidingen te aanvaarden. Aan
afgetreden Kamerleden wilde men echter
zelf de beslissing overlaten.
Naar het blad verneemt zijn hierna de
oud-leden van de Eerste Kamer, mr. M.
Mendels en dr. Henri Polak en de oud
leden van de Tweede Kamer, de heeren
A. H. Gerhard, J. H. F. van Zadelhoff, W.
H. Vliegen en mej. Groene weg gepolst, of
zij bereid zouden zijn, een benoeming tot
ridder in de orde van den Nederlandschen
Leeuw te aanvaarden. De vier eerstgenoem-
den hebben hierop ontkennend geantwoord.
Van de sociaal-democraten, die geen lid
van de Kamer zijn geweest, heeft de heer
Jan van Zutphen zijn onderscheiding aan
vaard; prof. m.r W. A. Bonger heeft er voor
bedankt.
Tsieclio-Slowakije in rouw
President Masaryk is op kasteel Lany, he
denochtend te 3.29 uur overleden.
Het bericht van het overlijden van pro
fessor Masaryk, den stichter en eersten pre
sident der republiek Tsjecho-Slowakije
heeft in het geheele land groote ontroering
gewekt. Reeds in het vroege ochtenduur
stond een groote menigte bij de residentie
van den president. Mannen en vrouwen
vroegen aan degenen, die uit het kasteel
kwamen, naar den toestand van den pa
tiënt, totdat de vlag langzaam halfstok
werd geheschen en allen begrepen welk
ongeluk was geschied.
Vrouwen, zoowel als mannen, barstten in
snikken uit en knielden. De geheele bevol
king heeft het gevoel niet alleen den „pre
sident-bevrijder", niet alleen „den vader
van het volk" te hebbei. verloren, doch een
der meest verheven geesten van dezen
tijd.
De bekendmaking aan de bevolking.
Om zes uur vanochtend begon de radio
van Praag reeds haar uitzending met het
ten gehoore brengen van treurmuziek,
waarna in het Tsjechisch, Russisch, Duitsch
en Hongaarsch werd medegedeeld, dat „de
eerste president der republiek Tsjecho-Slo
wakije, de president-bevrijder Thomas Gar-
rique Masaryk om 3 uur 29 op den leef
tijd van 87 jaar, zes maanden en zeven
dagen het levenslicht heeft uitgeblazen."
De zoon van den overledene, Jean Ma
saryk, de gezant van Tsjecho-Slowakkije
te Londen, heeft den journalisten medege
deeld, dat zijn vader om 3 uur 29 was over
leden
Reeds spoedig na het bekend worden van
het overlijden van den staatsman versche
nen de eerste rouwomfloerste vlaggen.
Om 4 uur 40 werd een bulletin uitge
geven, waarin kennis werd gegeven van
het overlijden. De familieleden van Ma
saryk en president Benesj legden de hand
ten afscheid op het voorhoofd van den
overledene.
Minister-president Hodza maakte een
diepe buiging voor het stoffelijk overschot.
Voor geheel Tsjecho-Slowakija is de na
tionale rouw afgekondigd. Bij decreet is
bepaald, dat alle vlaggen halfstok, rouw-
omfloerst, moeten worden uitgehangen tot
acht uur 's avonds van den dag der begra
fenis.
In de rouwkamer staat een eere-wacht
in Fransche militaire uniformen: het zijn
leden van het Tsjechische legioen, die in
den wereldoorlog in Champagne (Frank
rijk) aan de zijde der geallieerden hebben
meegestreden.
De muren der rouwkamer zijn volkomen
kaal, zonder afbeeldingen, schilderijen of
andere wandversiering.
MASARYK'S STRIJD EN ZEGEPRAAL.
De stichter van de Tsjecho-Slowaaksche
republiek Thomas Masaryk werd geboren
te Hodanin in Moravië op 7 Maart 1850.
Zijn vader was koetsier van een keizerlijk
domein. De jorge Thomas bezocht eerst de
Tsjechische school te Cejkonic, later de
Duitsche school te Hustopec Hier bleek zijn
helder verstand. Hij wilde voor onderwij
zer studeeren, doch hij was nog te jong
en werd daarom in de leer gedaan bij een
smid. Hier hield hij het niet uit, zoodat
hij op vijftienjarigen leeftijd ging studee
ren aan het gymnasium te Brno (Bruenn);
vervolgens bezocht hij de universiteit van
Weenen en Leipzig. Hij voorzag in zijn le
vensonderhoud met het geven van lessen.
Te Leipzig leerde hij de dochter van den
directeur van de Germania Insurance Com
pany, te New York, Charlotte Carrigue,
kennen, met wie hij in 1878 te Brooklyn
in het huwelijk trad. Later voegde hij haar
familienaam bij de zijne.
In 1879 werd Masaryk privaat-docent te
Weenen en toen in 1882 de hoogeschool te
Praag werd gesplitst in een Duitsche en
een Tsjechische af deeling, werd hij be
noemd tot hoogleeraar in de wijsbegeerte
aan deze laatste afdeeling. Via de weten
schap kwam hij hier in de politiek en werd
hij de oprichter van de Tsjechische realis
tische partij. In 1891 werd hij voor de eer
ste maal gekozen tot lid van den Oosten-
rijkschen rijksraad, doch na twee jaar trad
hij af. Hij bleef strijden voor het Tsjechi
sche ideaal, waarbij hij op groote moeilijk
heden en tegenstand aan alle zijden stiet.
Aan de eene zijde schold men hem uit voor
landverrader, aan de andere zijde voor
Oostenrijker. Ook zijn strijd tegen het
domme anti-semietisme leverde hem moei
lijkheden op.
Toen in 1914 de wereldoorlog uitbrak,
vluchtte Masaryk naar het buitenland, eerst
naar Nederland, vervolgens naar Zwit
serland, Italië, Rrankrijk en Engeland. In
Rotterdam stelde hij het memorandum
op, waarin hij uiteenzette, hoe hij zich de
toekomst van zijn land had gedacht In
verscheidene hoofdsteden richtte hij cen
trale Tsjechische bureaux op, om te strij
den voor de onafhankelijkheid van Tsje
chen en Slowaken. Toen hij in December
1914 te Rome vertoefde, kreeg hij van den
huidigen president Benesj een waarschu
wing, dat hij niet naar Oostenrijk kon te-
rugkeeren, aangezien met zijn arrestatie
voorbereidde. Zijn vrouw en kinderen, die
in Weenen waren gebleven, werden streng
bewaakt, zoodat Masaryk niet met hen in
verbinding kon treden; alleen zijn dochter
Olga vergezelde hem als secretaresse op
zijn tochten. In 1916 werd onder voorzit
terschap van Masaryk de nationale Tsje
chische raad opgericht. Benesj werd hier
van secretaris.
Reeds in 1916 trachtten de Tsjechische
krijgsgevangenen een eigen legioen te vor
men om aan de zijde van de Russische troe
pen tegen de Oostenrijkers te strijden, doch
door verschillende oorzaken slaagde men
hierin niet. Eerst na de revolutie in 1917
slaagde Masaryk er in met medewerking
van Kerensky uit de Tsjechische en Slo-
waaksche krijgsgevangenen in Rusland het
bekende Tsjechische legioen te vormen, dat
92.000 man telde. Eenigen tijd streed dit
legioen aan het Russische front en niet zon
der succes, doch de revolutie greep verder
om zich heen; Kerensky viel en Lenin
maakte zich meester van de macht. De bols-
jewiki sloten vrede met de centrale mo
gendheden en het legioen kon zijn taak hier
niet verder vervullen. Masaryk sloot daar
op met de bolsjewiki een overeenkomst,
het legioen kon dwars door Siberië naar
Wladiwostok marcheeren. Onder groote
moeilijkheden werd deze tocht volbracht,
de plaatselijke Sovjet-autoriteiten legden
het legioen groote moeilijkheden in den
weg en op vele plaatsen moest het zich ge-
wapender hand een doortocht verschaffen.
Van Wladiwostok werd het legioen naar
Frankrijk vervoerd, waar het op enkele
punten van het Westelijk front streed.
Masaryk zelf begaf zich naar de Ver-
eenigde Staten, waar hij de regeering wist
te overtuigen van het goed recht der
Tsjechen.
Met steun van de Entente werd in Octo
ber 1918 de Tsjecho-Slowaaksche republiek
opgericht, waarvan de grenzen werden
vastgelegd bij de verdragen van Versail
les, Saint Germain en Trianon.
Masaryk werd tot eerst president van
de nieuwe republiek op 14 November ge
kozen. Driemaal werd hij herkozen tot hij
op 14 December 1935 zijn functie neerleg
de en werd opgevolgd door zijn vriend en
leerling Benesj.
Zoowel op politiek als op wetenschap
pelijk terrein zijn van zijn hand verschei
dene werken verschenen.
BENOEMINGEN DOOR KATHOLIEKEN.
Uit een ingezonden stuk in de „Maas
bode".
„Twee feiten van recenten datum.
1. Meisje, in 't bezit van vereischte diplo
ma, solliciteert naar vacante betrekking bij
ziekenhuis te 's-Gravenhage (diëet-keuken).
Zij ontvangt per keerende post voordat
benoeming plaats heeft haar sollicitatie
stukken terug met mededeeling, dat haar
sollicitatie niet in aanmerking kan worden
genomen. Zij was katholiek en waar „an
dersdenkenden" de lakens uitdeelen is im
mers voor katholieken geen plaats!
2. Protestant solliciteert naar betrekking
van gemeente-ontvanger van Nijmegen.
Wordt benoemd met algemeene stemmen!
Toch bestaat de Nijmeegsche bevolking
voor 80 pet. uit katholieken, bezetten de ka
tholieken 23 van de 37 raadszetels, is slechts
50 pet. der gemeente-ambtenaren katho
liek!"
Commentaar overbodig.
Minister van Buitenl.
Zaken
TOCH MR. PATIJN?
Benoeming per 1 October verwacht.
Als vaststaand aldus de „Telegraaf"
wordt in bevoegde kringen aangenomen,
dat mr. J. A. N- Patijn, thans H M.'s gezant
te Brussel, per October a.s. tot minister
van Buitenlandsche Zaken zal worden be
noemd, welk departement thans door dr.
Colijn ad interim wordt beheerd.
De „Tel." meldt verder: Men herinnert
zich, dat mr. Patijn in den voorzomer bij
ae vorming van het vierde kabinet-Colijn
ook reeds door den formateur voor de por
tefeuille van Buitenlandsche Zaken was
aangezocht. Na eenige besprekingen met dr.
Colijn was mr. Patijn echter niet bereid
voorshands zijn gezantschapspost te Brus
sel voor het departement aan het Plein te
verlaten.
Minister Colijn heeft sedertdien eenige
andere personen gepolst, doch is thans
blijkbaar tot mr. Patijn teruggekeerd, van
wien hij wist, dat hij bereid zou zijn een
eventueel later aanzoek nader in overwe
ging te nemen, wanneer ten slotte niet een
ander bereid zou worden gevonden de por
tefeuille van Buiten1 andsche Zaken onder
zijn beheer te nemen.
Zoo zal dus mr. Patijn als tweede „par
tij looze" naast mr. dr. Van Buuren tot het
kabinet toetreden.
De toekomstige minister van Buitenland
sche Zaken werd op 9 Februari 1873 te Rot
terdam geboren. Hij studeerde te Leiden en
promoveerde in de rechtswetenschap op een
proefschrift over „Zondagswetgeving'
Hierna trad hij in diplomatieken dienst en
was achtereenvolgens geplaatst in Siam en
Parijs, terwijl hij reizen maakte in Oost-
Indië, Japan en Amerika. Na zijn terug
keer was hij werkzaam als chef van de af-
aeeling Gemeentebedrijven te 's-Graven
hage en vervolgens als referendaris aan de
afd. Arbeid van het departement van Land
bouw, Nijverheid en Handel, onder minister
ïalma. In 1911 werd hij benoemd tot bur
gemeester van Leeuwarden en in Sep
tember 1919 tot burgemeester van den Haag
welke functie hij tot Februari 1931 be
kleedde. Eenige maanden daarna kwam vrij
onverwacht zijn benoeming tot gezant te
Rome af, welken diplomatieken post hij
in Augustus 1936 voor dien van gezant te
Brussel verwisselde.
GOERING OPVOLGER VAN
DR. SCHACHT?
BERLIJN, 14 Sept. (A.N.P.) Naar
men verneemt zou na het aftreden van
dr. Scchacht, dat verwacht wordt aan het
einde van deze maand, generaal Goèring
het ambt aanvaarden van minister van
economische zaken.
Dr. Schacht zou president van de
Rijksbank blijven.
Generaal Goering, die reedis rijksmi
nister van luchtvaart, minister-president
van Pruisen en rijkscommissaris voor de
ten uitvoerlegging van het Duitsche vier
jarenplan is, zou, door de aanvaarding
van het ministerie van economische za
ken, zijn positie als Duitschland's econo
mische dictator, aanzienlijk versterken.
Voor de werkzaamheden aan het be
treffende departement zou een permanen
te staatssecretaris benoemd worden, zoo
dat generaal Goering zich uitsluitend
Dit nummer bestaat uit
drie bladen.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Oud-president Masaryk hedennacht
overleden. (1ste blad).
De Volkenbondsvergadering gisteren
geopend. (2de blad).
Het Neurenberger Congres gisteren ge
sloten. (2de blad).
De Chineezen trekken te Sjanghai lang
zaam terug. (2de blad).
Binnenland
Benoeming van mr. Patijn tot Minister
van Buitenlandsche Zaken. (1ste blad).
Een beschouwing over het mond- en
klauwzeer. (2de blad)
Een piraat gesnapt?
ENGELSCH OORLOGSSCHIP ZOU
DUIKBOOT HEBBEN AANGEHOUDEN.
JUIST NADAT DEZE EEN RUSSISCH
TANKSCHIP HAD GETORPEDEERD.
BELGRADO, 14 September (A.N.P.)Vol
gens uit Saloniki op de redactie van „Poli
tica" ontvangen berichten zou een Engelsch
oorlogsschip niet ver van Volos een duik
boot hebben gepraaid op het oogenblik, dat
deze juist een Sovjet-Russisch tankschip
had getorpedeerd.
Onder bedreiging der kanonnen zou het
Engelsche oorlogsschip de duikboot hebben
laten stoppen. De geheele bemanning zou
gevangen genomen zijn.
De correspondent van „Politica" meldt
niets aangaande de nationaliteit van de
duikboot.
(Dit bericht laten wij geheel voor reke
ning van „Politica". Red. L.Crt.)
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
De „grand old man" van Tsjecho-Slowa
kije, oud-president Masaryk, is vannacht
op 86-jarigen leeftijd overleden. De ern
stige ziekte, welke hem had aangetast,
longontsteking, maakte zijn spoedig over
lijden in verband met zijn hoogen leeftijd
waarschijnlijk, zoodat de slag niet onver
wacht kwam. Desniettemin is de ontroe
ring in het land toch groot, omdat Masa
ryk een man is geweest van groot formaat.
Hij was de stichter en eerste president van
de republiek Tsjecho-Slowakije, de „be
vrijder" van het Oostenrijksche juk. Ge
heel het land Voert thans een nationale
rouw en zijn begrafenis zal met groote
praal en plechtigheid gepaard gaan.
Uit China komen berichten, die mel
ding maken van een langzame terugtocht
der Chineesche troepen te-Sjanghai. Onder
den druk van het Japansche offensief heb
ben zij zich teruggetrokken ten Westen
van den spoorweg: SjanghaiWoesoeng.
Zij hebben daar, naar het Chineesche
hofdkwartier mededeelt, de vooraf gereed
gemaakte stellingen bezet. De streek tus-
schen den spoorweg, de Wangpoe en Sjang
hai, is dus thans geheel in het bezit der
Japanners. Langs den Jangtse, ten Westen
van Pausjan, zetten de Japanners den op-
marsch voort.
met de hoagere leiding van het Duitsche
economische leven kan bezig houden.
Men noemt voor deze functie de tegen
woordige staatssecretaris Posse, alsmede
de permanente staatssecretaris in het mi
nisterie van propaganda, Funk.
Naar verder vernomen wordt zou het
militaire doeleinde van het. vierjarenplan
waarschijnlijk verder op den voorgrond
worden geplaatst door de benoeming van
militaire deskundigen op hooge plaatsen
in het ministerie van economische zaken.
