DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
DE RIJKDOM IN STAD EN OMTREK.
28ste Jaargang
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1937
No. 8812
S)e Geid^eh^Soii/tei/nt
DE ABONNEMENTSPRIJS
bedraagt bi] vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week2.50 per kwartaal
Bij onz Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post i 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent.
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT!
Gewone Advertentlën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur ea
verhuur, koop en verkoop: f 6.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
V Spanje
Zooals gemeld, hebben de Bisschoppen
van Spanje een schrijven gericht aan de
Bisschoppen der geheele wereld, waarin
zij uiteenzetten, hoe de burgeroorlog in
Spanje is ontstaan en hoe de houding der
Katholieken in dezen strijd is.
Dit schrijven is allerbelangrijkst voor
allen, die een oordeel willen vormen over
wat in Spanje is geschied en nu plaats
grijpt. En wij komen er daarom een der
dagen van de volgende week uitvoerig
op terug.
Vandaag willen wij slechts even de
aandacht richten op een paar feiten en
cijfers, die in het Bisschoppelijk schrijven
staan:
De buitensporigheden van de commu
nistische revolutie beoordeelend, bevesti
gen de Bisschoppen, dat men in de ge
schiedenis der Westersche volkeren geen
gelijkenis vindt eener dergelijke uitbar
sting van collectieve verwildering, noch
een dergelijke opeenstapeling ill den loop
van enkele weken van aanslagen, die ge
pleegd werden tegen de grondrechten van
God, gemeenschap en mensch. En het zou
zeer moeilijk vallen, in den loop der
eeuwen een tijdperk terug te vinden of
een volk, vervallen in zoo talrijke en ver
regaande buitensporigheden.
De verwoesting van de kerken had
plaats volgens een vooropgezet plan. Het
aantal der vermoorde priesters, bedraagt
6000, dat der verwoeste kerken en ka
pellen 20.000. Er zijn 300.000 katholieke
burgers gevallen. In de eerste drie maan
den werden er te Madrid 22.000 ver
moord.
En wat de folteringen aangaat: aan
sommigen werden verscheidene lichaams-
deelen afgerukt of ze werden ijselijk ver
minkt, aleer gedood te worden. Men stak
him de oogen uit, sneed hun de tong af,
reet hun de buik ópen, verbrandde of
begroef hen levend, maakte hen met bijl
slagen af. De ergste vreedheden werden
tegen de dienaren Gods bedreven.
Aldus het schrijven van 40 Spaansche
Bisschoppen.
Wij vragen voor dit schrijven alle aan
dacht, omdat onder de katholieken moet
bestaan een gemeenschappelijke
m e e n i n g, dat de nationale beweging,
dat de opstand van Franco volkomen ge
rechtvaardigd is, als verzet tegen de ver
schrikkelijk communistische terreur, die
onder de „wettige" regeering zich vrij
kan uitleven een terreur, waarvan wij
hierboven enkele verschrikkelijke gege
vens hebben vermeld uit een schrijven
der Spaansche Bisschoppen.
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
Gisteren zijn de zegevierende Franco
mannen Santander binnengetrokken, voor
afgegaan door tanks. Hoewel geen enkel
schot werd gelost, rukten de troepen in
kleine groepen de nauwe straatjes voor
zichtig binnen. De afdeelingen vereenig-
den zich voor den triomfantelijken intocht
bij de Cantabrische poort.
Voor het grootste deel waren deze troe
pen Italianen, die getooid waren met den
min of meer fantastischen naam van
„Zwarte Pijlen" en „Zwarte Vlammen".
Rome steekt het niet onder stoelen of ban
ken, dat het trotsch is op deze overwin
ning, welke de Romeinsche pers „typisch
Italiaansch" noemt.
Volgens de „Tribuna" is deze overwin
ning om vier redenen Italiaansch:
lo. omdat twee complete Italiaansche
vrijwilligers-divisies, met talrijke andere
Italiaansche contingenten aan de zijde van
Franco streden.
2o. omdat de opzet van de manoeuvre
typisch Italiaansch was.
3o. omdat twee divisies zwarthemden
een zware en moeilijke taak vervulden.
4o. omdat de actie en het gevecht typisch
Italiaansch zijn.
In China heeft de Japansche aanval op
een auto, waarin de Britsche gezant in
KATHOLIEK CONGRES TE
DORTMUND
DE JAARVERGADERING VAN DE
KATHOLIEKE AUSLANDDEUTSCHE
MISSION.
16.500.000 Katholieke Duitschers women
in het buitenland, in Nederland
ongeveer 55.000.
DORTMUND, 26 Aug. 1937.
In het hart van Westfalen, in de groote
industriestad Dortmund, waar dag en
nacht uit tallooze hooge fabrieksschoor-
steenen zwarte rook wordt uitgepuft en
zware stoomhamers dreunen, zijn van
daag uit alle gouwen van het Duitsche
Rijk, uit alle landen van Europa en over
zee waar Katholieke Duitschers wonen,
honderden afgevaardigden bijeengekomen
voor de Jahrestagung 1937 der Katholi-
schen Auslanddeutschen Mission. Vooral
in de huidige tijdsomstandigheden heeft
dit katholiek Congres groote beteekenis.
Het saamhoorigheidsgevoel der Duitsche
Katholieken is in dezen tijd meer dan
ooit tot uitdrukking gekomen, overal
waar Duitschers binnen of buiten de
grenzen van het Duitsche Rijk samenwo
nen. De Duitsche katholieken in het groo
te vaderland voelen zich op de innigste
wijze verbonden met hun broeders in de
wijde wereld en reiken hen in christelijke
liefde de hand bij het gemeenzaam stre
ven voor het behoud van het Katholieke
geloof en van den Duitschen volksaard.
Reeds vele tientallen jaren zijn de
Duitsche Katholieken bezorgd geweest
voor het geloof van hun landgenooten in
den vreemde en in steeds stijgende- mate
hebben zij zich beijverd om door allerlei
instellingen, zooals eigen kerken, scholen
en opvoedingsgestichten zegenrijk werk
voor hen te verrichten. Hoevele Duitsche
landverhuizers die in de vorige eeuw naar
de landen van overzee trokken zouden
hun geloof en him eigen volksaard niet
verloren hebben als de Sint Rafaelsver-
eeniging zich niet over hun lot ontfermd
had. Ook het Sint Bonifaciuswerk dat
haar zetel heeft in Paderborn en het
„Reichsverband für die katholische Aus
landdeutschen" te Berlijn heeft enorm
veel en goed werk verricht voor de op
voeding der jeugd, voor het instandhou
den der Duitsche taal en cultuur in de
vele verre gebieden waar Duitsche kolo
niën gevestigd zijn. Men kan zich in het
buitenland welhaast geen voorstelling
vormen van de groote verdiensten die de
verschillende Duitsche Orden en Congre
gaties _zich verworven hebben, de pries
ters, broeders en zusters met de landver
huizers uitzonden om in de Duitsche ko
lonies in het vreemde land de zielzorg te
behartigen, Duitsche scholen op te rich
ten en zich te belasten met de opvoeding
en verzorging der jeugd.
In alle kringen der Duitsche katholie
ken in de wijde wereld leeft een sterk en
rechtmatig verlangen om hun zielsbe
langen te kunnen toevertrouwen aan
priesters die him moedertaal verstaan en
hun specifiek eigen volksaard begrijpen.
In Nederland alleen reeds wonen meer
dan 100.000 Duitschers, waarvan 55.000
katholieken; ruim 20.000 Duitsche katho
lieken in Limburg, meer dan 10.000 Duit
sche katholieken in Amsterdam, 9000 in
den Haag, 5000 in Twente, 4500 in Rotter
dam, 4000 in Haarlem. Verder zijn er nog
tal van Katholieke kolonies en organisa
ties in plaatsen als Breda, Tilburg, Eind
hoven enz.
In België wonen meer dan 100.000 ka
tholieke Duitschers, waarbij dan zijn in
begrepen 53.000 Duitsche katholieken in
Eupen-Malmedy.
Van de 16 y2 millioen katholieke Duit
schers die buiten het groote vaderland
wonen, zijn er enorm veel die een hecht-
gesloten eenheid vormen en die vaak in
sommige gebieden de overgroote meer
derheid uitmaken. Neem b.v. slechts het
bisdom Temesvar in het huidige Roeme
nië. waar van de 420.000 geloovigen er
300.000 Duitsche katholieken zijn. Van de
China bleek te zitten, die vrij ernstig ge
wond werd, een nieuw internationaal in
cident geschapen. Japan heeft z'n veront
schuldigingen aangeboden, maar Londen
blijft brommerig en ontstemd en zegt:
„Jawel, dat is allemaal best, maar wat
heb ik daaraan? Ik heb jullie gewaar
schuwd en daar heb je de poppen aan het
dansen. Ik zal jullie wel krijgen! Met een
verontschuldiging kom je niet van me af."
Intusschen blijft het hij brommen en ter
wijl de groote broers toezien en zeggen,
dat zooiets toch maar verschrikkelijk is,
laten zij de Chineezen al brommend in de
pan hakken.
162 parochies zijn er 128 geheel of over
wegend Duitsch, van de 69 Missieposten
worden er 35 bewoond door een overwe
gend Duitsche bevolking.
In bedoeld diocees zijn 9 katholieke
Duitsche Lycea en Gymnasia, 1 kweek
school voor katholieke Duitsche onder
wijzers, 1 kweekschool voor onderwijze
ressen, 22 bewaarscholen, 55 lagere scho
len, 3 huishoudscholen en landbouwscho
len en 2 inrichtingen van Hooger Onder
wijs.
We noemen slechts het Duitsche bisdom
Danzig met 46 zuiver Duitsche katholieke
parochies met 150.500 zielen ofwel 37 pet.
der bevolking van den Vrijstaat, waar de
voormalige Cisterciëner-Abdij Oliva sinds
1170 groote verdiensten verworven heeft
voor de kerstening van het Duitsche Oos
ten.
We zouden zoo kunnen doorgaan en
cijfers aanhalen uit Oostenrijk, Italië,
Roemenië, Joego-Slavië, Polen, Brazilië,
de Vereenigde Staten, Hongarije, Tsjecho-
Slowakije, Argentinië, Venezuela enz.
enz. Tot nog toe ontbrak het bij het apos
tolisch werk onder deze Duitsche katho
lieken over de geheele wereld aan een
systematische zielzorg, hier en daar wa
ren nog groote tekortkomingen en gebre
ken. Dat is juist de groote taak van de
Missie-Actie onder de katholieke Duit
schers in het buitenland.
Dat zal ook tot uiting -komen op het
groot katholiek Congres te Dortmund, dat
hedenavond in de feestelijk versierde
Reinoldus-zaal geopend werd. In de stra
ten der stad ziet men groepjes buiten-
landsche congresgangers uit Holland,
België, Frankrijk, Joego-Slavië, Roeme
nië, Denemarken, Amerika, Brazilië,
kortom uit bijna alle landen van de we
reld. Voor de buitenlandsche priesters die
hier in grooten getale aanwezig zijn werd
van 21 tot 26 Augustus in de abdij St.
Jozef te Gerieve (Westfalen) een geeste
lijke bijeenkomst gehouden, waar de mo
derne problemen die de zielzorg in onzen
tijd stelt uitvoerig besproken werden.
Moge dit belangrijk Congres zegenrijk
werk verrichten voor het welzijn van
Kerk en Staat.
v. L.
ONRUST TE TANGER.
Wegens val van Santander.
TANGER, 27 Aug. (A. N. P.). Ter gele
genheid van den val van Santander heb
ben de aanhangers van Franco te Tanger
hun huizen versierd. Tegen middernacht,
raakten aanhangers van beide Spaansche
partijen slaags, revolverschoten weerklon
ken en één persoon werd gedood en ver-
scheidenen gewond.
De teruggang der vermogens
Enkele weken geleden hebben wij aan 1
de hand van belastihgcijfers laten zien, in
welke mate het volksinkomen in onze
streek door de crisis geleden heeft. Nieu
we gegevens stellen ons in staat, thans
nat te gaan welke veranderingen het volks
vermogen in onze omgeving heeft onder
gaan.
Deze veranderingen wijken voor de ver
schillende gemeenten veel sterker uiteen
dan die betreffende het inkomen der be
volking. iDt is te meer opvallend, om
dat er bij de bestaande maatschappelijke
verhoudingen gewoonlijk maar een be
perkt verband bestaat tusschen iemand's
vermogen en de plaats zijner inwoning.
Voor een deel bestaat dat verband natuur
lijk wèl, als eenvoudigst voorbeeld wil
len wij wijzen op het kapitaal, dat in een
zelf-bewoond huis is belegd, maar bij
effectenbezit b.v. is dat verband geheel
zoek. Dan immers kan een inwoners van
Leiden een deel van zijn vermogen ver
liezen door de slechtè bedrijfsuitkomsten
van een Amerikaansche automobielfabriek
zoowel als door een mis-oogst in Brazilië
of een overstrooming in Australië. Waar
nu overal in ons land zulk een groot deel
der vermogen elders belegd is dan waar
de bezitters er van wonen anderzijds
de crisis een wereld-crisis was, die alle ver
takkingen van het bedrijfsleven heeft aan
getast, zou men kunnen verwachten, dat
het vermogensverlies in alle deelen en in
alle gemeenten van ons land wel zoo on
geveer even groot zal zijn.
Merkwaardiger wijze Is daarvan ech
ter geen sprake. Integendeel, in de
eene gemeente blijkt de vermogenspo
sitie der bevolking veel sterker gele
den te hebben dan in de andere en de
onderlinge afwijkingen zijn bovendien
vaak zoo grillig, dat een bevredigende
verklaring allerminst voor de hand
ligt.
In onderstaande tabel geven wij aller
eerst aan, welke wijziging het aantal
vermogende inwoners in elke gemeente on
derging. Wij berekenden een en ander
weer per duizend zielen om den storenden
invloed van een verschillende toe- of af
name der bevolking uit te schakelen. De
eerste cijferkolom geeft aan, hoeveel aan
slagen in de vermogensbelasting, d.w.z.
hoeveel vermogens van ten minste zestien
duizend gulden er in rijk, provincie en
elk der vergeleken gemeenten bij den aan
vang van de crisis waren; de tweede ko
lom geeft het tegenwoordige aantal per
duizend vielen weer, terwijl de derde ko
lom ten slotte de procentueele daling ver
meldt. Wij rargschikken de omliggende
gem. in opklimmende volgorde van die
daling. De gemeente Valkenburg moeten wij
uit deze .tabel weglaten, daar het aantal
vermogende ingezetenen in die gemeente
zoo gering is, dat vermelding van bijzon
derheden zou neerkomen op een schen
ding van de geheimhouding waartoe de be
lastingadministratie verplicht is.
Vermogende inwoners
per duizend zielen vermeerdering
bij aanvang of
v. d. crisis thans vermindering
Rijk 24,9 20,9 16 pet.
Provincie 25,3 20.7 18.1
Leiden 18,6 16.9 9.1
Oegstgeest 54 54,4 0.7
Katwijk 10.9 10.3 5.5
Veur-L'dam 27.3 25.1 2
Wassenaar 78 71 9
Rietveld 49.1 43,2 11.8
Warmond 39 33.3 14.6
Bodegraven 48.8 38.2 21.7
Voorschoten 31.5 23,8 24.4
Woerden 36,3 27.2 25
Zoetermeer 33.2 24.9 25
Hillegom 23.7 17.1 -- 27.9
Lisse 30 21.5 28.3
Moercapelle 31.7 22.1 30.3
Barwoutswaarder 30.6 21.3 30,4
Boskoop 40.6 28 31
Alphen a. d R. 28.3 19.4 31.4
Benthuizen 28.1 18.8 33.1
Leiderdorp 22,6 14.9 34
Rijnsburg 16.1 10.6 34.1
Nieuwveen 27 17.7 34.3
Haarl'meer 17,1 10.5 38.6
Koudekerk 34.1 20.5 40
Waarder 52.9 31.5 40.4
Woubrugge 37.7 22.4 40.6
Rijnsaterwoude 42.1 24.2 42.5
Zoeterwoude 36. 20.6 42.7
Nieuwkoop 27.1 15 44.6
Hazerswoude 38.2 20.9 45.3
Zwammerdam 31 16.9 45.5
Sassenheim 31 16.6 46.4
Noordwijk 34.3 18 47.5
Leimuiden -37.2 19.4 47.8
Noord wijkerhout 22.9 11.6 49.3
Voorhout 27.2 13.5 50.
Ter Aar 20.4 9.5 53.4
Zevenhoven 33 14.9 54.8
VOORNAAMSTE NIEUWS
Buitenland
Engeland is ontstemd over den aanval
van een Japansch vliegtuig op den Brit-
schen gezant. (2de blad).
De triomfale intocht der Witten te San
teander. (2de blad).
Nieuwe onderhandelingen tusschen Ber
lijn en het Vaticaan. (2de blad).
Binnenland
Benoemingen Paters Franciscanen. (Kerk
nieuws 1ste blad).
De voornaamste bepalingen van het
Vogelbesluit. (1ste blad).
Te Amsterdam is, in verband met den
diefstal van een aangeteekenden brief van
17.625, een postambtenaar aangehouden
(3de blad).
Sport en Wedstrijden
Het wereldkampioenschap wïelrenuep
achtei motoren te Kopenhagen gewonnen
door den Duitschen stayer Lohmann (3de
blad).
De uitersten, Oegstgeest met een ge
ringe stijging en Zevenhoven met een da
ling van bijna 55 procent liggen wel zéér
ver uiteen. Leiden heeft verhoudingsge
wijze niet bijzonder veel vermogende in
woners, maar de daling van hun aantal in
en door de crisis is tot een laag percen
tage beperkt gebleven.
Met Leiden blijven slechts zes andere ge
meenten in onze omgeving beneden de ge
middelden van rijk en gemeente, in het
overgroote deel der plaatsen was de te
ruggang aanzienlijk grooter.
Alleen Oegstgeest werd rijker!
Oegstgeest is één der zeer weinige
Nederlandsche gemeenten, waar het
aantal kapitaalkrachtigen sedert 1930
toenam. Deze randgemeente heeft blijk
baar méér nieuwe vermogende inwo
ners tot zich weten te trekken dan de
crisis in dit opzicht onder de Oegst-
geester inwoners slachtoffers heeft we
ten te maken. Het aantal gegoede in
gezetenen per duizend zielen in deze
gemeente wordt alleen door dat van
Wassenaar overtroffen maar het ver
schil tusschen beide heeft zich toch
ten gunste van Oegstgeest gewijzigd.
De teruggang in Lisse en Hillegom is na
genoeg gelijk; Sassenheim daarentegen
moest een veel grootere daling van het
aantal vermogenden noteeren.
Na Oegstgeest en Wassenaar
is.... Rietveld het rijkste.
In Voorhout, Ter Aar en Zevenhoven
ging het aantal gegoede ingezetenen met
de helft of méér terug. Rietveld, dat ten
opzichte van de inkomens der bevolking
een der ergst getroffen gemeenten uit de
streek was, blijkt in bovenstaande tabel een
goede plaats te bezetten. De daling van het
aantal vermogenden was er heel wat ge
ringer dan de rijks- en provinciale gemid
delden en wat het tegenwoordige getal ge
goeden betreft komt deze gemeente onmid
dellijk na Wassenaar en Oegstgeest.
HET DOODELIJK ONGELUK OP DEN ONBEWAAKTEN SPOORWEG
NOOTDORP. De locomotief, die de auto aanreed; daarnaast de ruines vai
verongelukte wagen.
