BINNENLAND
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dc nieuwe Komeet
28ste Jaargang
DONDERDAG 5 AUGUSTUS 1937
No. 8793
£eid<töh£(5oti/fca/rit
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt
het dubbele van het tarief berekend.
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
Veiligheid vóór alles
Veiligheid vóór alles! Men kan het
misschien een stokpaardje noemen, dat we
graag berijden. Volgens onze eigen over
tuiging bepleiten wij de handhaving en toe
passing van dit devies, omdat het Chris
telijk begrip over de hooge waarde van een
menschen-leven niet gedoogt, dat een
menschen-leven zonder een geëvenredigd
nut of zonder noodzaak gewaagd wordt!
Wij hebben meermalen er op gewezen,
dat wij niet konden juichen h.v. om het feit,
dat er een snelheidsrecord op het terrein
van de luchtvaart is verbeterd, indien niet
tegelijkertijd is vastgesteld, dat de veilig
heid er niet onder lijdt; dat het niet gaat
ten koste van de veiligheid, want: veilig
heid vóór alles.
De (A.R.) „Rotterdammer" spreekt naar
ons hart, als het blad schrijft, naar aan
leiding van de ramp met de „Flamingo", die
gevolgd is op de rampen met de Uiver,
Leeuwerik, Kwikstaart, Ooievaar en Lijster:
„Het is goed, dat er een Raad voor de
Luchtvaart ingesteld en een openbaar on
derzoek naar de oorzaken van iedere ramp
mogelijk is.
Toch kan zelfs de leek constateeren, dat
dit niet afdoende is, want ook nu is reeds
de vrees uitgesproken, dat men de werke
lijke oorzaken wel niet zal vinden en het
dus bij hypothesen moet blijven. Terwijl 't
duidelijk en logisch is, dat, wanneer men
zelfs de juiste diagnose niet kan stellen, er
geen sprake kan zijn van doeltreffende ver
beteringen in de structuur, behoudens die
welke men door voortgezetten studie aan
brengt.
En waar de positie zóó is, stelt 't publiek
vragen. Enkele vonden reeds een neerslag
in de pers. Daar is de eerste vraag of de
hooggeroemde Douglas-toestellen met hun
stalen constructie, misschien ook extra-ge
varen opleveren voor blikseminslag. Er is
de andere en o.i. minstens even belangrijke
vraag of niet aan al te jonge menschen een
te zware verantwoordelijkheid wordt opge
legd en dan nog als we ons niet vergis
sen zonder de tweede piloot naast zich.
Op de treinen en trams brengt men zoo
moodig een doodemansstuur aan, doch,
waar zoo iets in een vliegtuig nog vrij on
denkbaar is, zouden er toch zeker twee man
aan het stuurrad moeten zitten.
Zoo rijzen er ook bij den leek allerlei
vragen, welke niet zonder meer als onbe
duidend ter zijde geschoven mogen worden.
Zeker, wij vertrouwen, dat bij de K.L.M.
blijft gelden: veiligheid vóór alles; maar dit
moet ook overtuigend blijken"
Deze meening van het anti-rev. blad on
derschrijven wij, zooals gezegd, volkomen.
Overtuigend moet b 1 ij k e n, dat
bij de Luchtvaart de veiligheid vóór alles
staat. Wij zijn er volstrekt niet van over
tuigt, dat het niet zoo is. Maar blijken
moet. overtuigend, dat het wel zoo is!
WAT ANDERE BLADEN
DE WERELD IN
VOGELVLUCHT
SCHRIJVEN
ONZE SOCIALE WETGEVING.
P. S. (Steenhoff) schrijft in de ,M a a s-
bode'-
In de sociaal-demo cratische pers is er
dezer dagen aan herinnerd, dat nu juist een
halve eeuw geleden het verslag wer vast
gesteld. van de eerste parlementaire enquê
te naar den toestand in fabrieken en werk
plaatsen, tot welke enquête het jaar tevo
ren op voorstel van den heer Goeman Bor-
gesius en tien andere leden door de Twee
de Kamer was besloten.
In het begin van Januari 1887 toog de
enquête-commissie, die uit negen kamer
leden bestond, aan den arbeid na eerst een
schets van de hoofdpunten voor het onder
zoek te hebben opgemaakt en andere voor
bereidende werkzaamheden te hebben ver
richt.
Zij stond voor een taak, die nieuw en
zeer omvangrijk was. De verslagen der ge-
tuigenverhooren van werkgevers, werkne
mers, geestelijken, e.a. groeiden uit tot dik
ke bundels en omvatten tusschen de elf en
twaalfduizend vragen en antwoorden.
Het waren schrikkelijke dingen, welke
de lezers bij de publicatie der verslagen
*önder oogen kregen: abnormaal-lange ar
beidstijden, karige loonen, een ontstellend
gemis aan voorzorgsmaatregelen ter be
scherming van gezondheid en veiligheid,
weinig of geen vacantie-dagen, en zoomeer.
Bij menigen werkgever in Noord en
Zuid bleek in die dagen van eenig sociaal
besef maar heel weinig aanwezig te zijn,
al waren er ook, die op dit punt van beter
inzicht en gevoel blijk gaven. Vermelding
verdient intusschen, dat uit den mond van
geestelijken merkwaardige dingen werden
opgeteekend, die getuigden van een op
rechte deernis met het lot der arbeiders en
van een vurig verlangen daarin verbete
ring te brengen.
Ook daaraan mag wel eens worden her
innerd.
De eerste vrucht dér enquête, die later
nog een vervolg zou hebben in de enquête
wet van Januari 1890, was het brengen van
een post op de begrooting voor het samen
stellen van een nijverheidsstatistiek.
En daarna kreeg ons land al spoedig zijn
eerste Arbeidswet, ter aanvulling en uit
breiding van het Kinderwetje, dat in 1874
was tot stand gekomen.
Het was de wet van 5 Mei 1889, beoogen-
de het tegengaan van overmatigen en ge
vaarlijken arbeid van jeugdige personen
(tot 16 jaar) en van vrouwen, en het aan
stellen van fabrieks-inspecteurs.
De volwassen mannelijke arbeider viel
toen nog buiten de overheidsbemoeiing.
Over de vraag, of hij daarvoor ook in aan
merking behoorde te komen, liepen de ge
voelens nog te zeer uiteen. Maar in elk ge
val was toch een niet onbelangrijk begin
gemaakt met onze sociale wetgeving. En
het blijft een verheugend en vermeldens
waardig feit, dat dit begin zijn beslag
kreeg onder het eerste Kabinet uit de
Rechterzijde, onder de eerste parlementai
re meerderheid der Coalitie, en onder den
eersten Katholieken minister, "die tot het
regelen van deze materie geroepen werd.
Er is in de wereldpers eenige agitatie
ontstaan, door het bericht, dat het Vaticaan
de regeering van Franco officieel zou er
kennen. De roode pers in ons land is zelfs
zoover gegaan, dit in flinke opmaak als
zeker mede te deelen en er het buiten-
landsch overzicht aan te wijden. In zake
Spanje toont zij wel eens meer haar hoofd
te verliezen en ook nu ligt de pro-Valen
cia-propaganda er weer dik op. Van de te
genspraak door Havas hedenmorgen geen
woord in haar kolommen.
Vast staat wel, dat deze berichten de
zaak ver vooruitloopen. Zooals na de hier
over binnengekomen berichten de zaken
nu staan, zou men hoogstens kunnen con-
cludeeren tot het feit, dat er onderhande
lingen dienaangaande worden gevoerd.
Men zou zich daarbij evenwel kunnen voor
stellen, dat het initiatief daartoe van
Franco is uitgegaan en niemand weet hoe
het Vaticaan daartegenover staat. Van of-
ficieele erkenning is in ieder geval nog
geen sprake en de suggestie der roode pers
is niet anders dan smakelooze propaganda.
De niet-inmengingscommissie te Londen
schijnt in een dood slop terecht te zijn
komen. De besprekingen zijn na de eischen
van Rusland eenige dagen stop gezet om
de tijd wat werk te laten doen. Ook dit
heeft niet geholpen, want nu komt Rusland
de stilte verstoren door er nog eens extra
op te wijzen, dat het op zijn standpunt
blijft staan. Hoe dit zal afloopen. Maisky
praat nu mei Plymouth en Halifax en mor
gen zal dan de commissie weer bijeenko
men.
In den strijd in Spanje heeft het volle
dige Spaansche Episcopaat zich nu ge
mengd met een verklaring aan de Katho
lieken der geheele wereld, welke verkla
ring aan duidelijkheid niets te wenschen
overlaat.
De misdaden der communistische regee
ring worden openlijk bekend gemaakt en
op grond van verkrachting der verkiezings
uitslag wordt de wettigheid dezer regeering
in twijfel getrokken.
Het is een verklaring, die ongetwijfeld
in de heele wereld indruk,zal maken.
In den strijd zelf blijven de krijgskansen
afwisselend. Franco heeft weer successen
behaald bij Teruel. Brunete schijnt weer
in handen der rooden te zijn gevallen. Het
wordt een lange lijdensgeschiedenis.
HET SPAANSCHE EPISCO
PAAT OVER DEN
BURGEROORLOG
Een belangrijke verklaring
Het is een jammerlijk verschijnsel, dat
er onder de Katholieken geen eenstemmig
heid van oordeel heerscht over de Bur
geroorlog in Spanje. Links-georiënteerde
katholieken in Spanje en vooral in Frank
rijk hebben herhaaldelijk openlijk te ken
nen gegeven, dat de Spaansche nationalis
ten niet het moreele recht bezitten, om in
verzet te komen tegen het Marxistisch
wanbeheer. Daarom is het herderlijk
schrijven, dat thans door het Spaansche
Episcopaat (2 Kardinalen, 6 Aartsbisschop
pen, 35 Bisschoppen en 5 Vicarii Capitula-
rissen) aan de Bisschoppen der geheele
wereld is gericht, van zeer groote betee-
kenis.
In de inleiding constateeren de Bisschop
pen, dat de Burgeroorlog de grondslagen
van het maatschappelijk leven in Spanje
uit haar voegen heeft gerukt, en het be
staan der Natie zelf in gevaar brengt. Meer
dan wie ook hebben de Spaansche Bis
schoppen dezen burgeroorlog van begin af
aan betreurd, want iedere oorlog is een
zeer groot kwaad. Dikwijls echter is een
oorlog onvermijdelijk, om de rechtvaar
digheid en den vrede te herstellen. De Kerk
heeft dezen oorlog niet gewild en niet ge
zocht; veel meer heeft zij voor het uitbre
ken van den oorlog zich op besliste wijze
aan de zijde der wettelijke regeering ge
steld om met haar samen te werken voor
het algemeen welzijn. Het is echter een on-
omstootelijk feit, dat reeds voor 18 Juli
1936 deze wettige regeering haar macht
de revolutionairen had afgestaan. De
democratische vrijheid had reeds lang
plaats moeten maken voor willekeur en
terreur. Bij de Februari-verkiezingen van
1936 hadden de rechtsche partijen meer
dan een half milloen stemmen meer dan
de linkschen behaald. Toch kregen de
rechtsche partijen 118 zetels minder dan
het Volksfront, door onrechtmatige an
nuleering van verkiezingen. De wettigheid
van het nieuwe Parlement was dan ook
van begin af aan zeer twijfelachtig.
Uitvoerig bewijzen dan de Bisschopepn,
dat er in den zomer van 1936 geen andere
uitweg meer overbleef dan: of zich in
de armen werpen van het allesvernieti
gend communisme, of een rechtmatig ver
zet wagen tegen het Marxistische wan
beheer. Het is een historisch feit, dat tege
lijk met den militairen opstand ook de anar-
chistisch-communistische revolutie uitbrak,
die alles dreigde te vernietigen.
Tenslotte geven de Bisschoppen een
overzicht van de gruwelen der anar-
chistisch-communistische revolutie, die
in de wereldgeschiedenis haar weerga
niet gevonden heeft. Meer dan 20.000
kerken werden totaal verwoest. In de
geteisterde gebieden werden 40 tot
procent van alle priesters vermoord.
Meer dan 300.000 burgers werden al
leen om wille van hun politieke over
tuiging neergeschoten, terwijl een
evengroot aantal op de gruwelijkste
wijze werd verminkt. Deze excessen
zijn zoo onmenschelijk wreed, dat zij
alle grondbeginselen van beschaving en
oorlogsrecht in het gezicht slaan. Voor
al kwam een gruwelijke anti-christelij
ke haat tot uiting, die duizenden mar
telaren aan Spanje heeft geschonken.
Verder getuigen de bisschoppen, dat
de nationale revolutie orde en rust
bracht heeft en dat de Spaansche bur
geroorlog geen strijd is van rijk tegen
arm, evenmin als een oorlog tegen de
democratie. Het is onjuist wanneer men
de leiders der nationale beweging van
dezelfde uitspattingen beschuldigt als
het Volksfront bedreven heeft. De bis
schoppen doen dan een oproep om
overal alleen de waarheid te verkon
digen.
ECONOMISCHE BETREKKINGEN
TUSSCHEN CHINA EN JAPAN
AFGEBROKEN.
TOKIO, 5 Augustus. (D. N. B.). De eco
nomische betrekkingen tusschen Japan en
China zijn vrijwel geheel afgebroken. Naar
het agentschap Domei mededeelt, zijn in
alle deelen van China de meeste transacties
met Japan geannuleerd. De in het binnen
land van China gevestigde kooplieden heb
ben de wijk genomen* De textielfabrieken
te Sjanghai en Tientsin zijn stilgelegd. De
Japansche exporteurs beginnen hun aan
dacht te concentreeren op de markten in
het Zuidelijk deel van de Stille Zuidzee.
INTERNATIONAAL KATHOLIEK
ESPERANTISTENCONGRES.
De deelnemers aan het 19de interna
tionaal katholiek esperantisten-congres
kwamen gisterochtend in een vergadering
in de Ridderzaal bijeen.
De voorzitter, de heer Heilker (Ned.),
bracht lof aan den algemeen secretaris
en penningmeester, den heer A. Berka
(Tsjecho-Slowakije) voor zijn werk.
De verslagen toonen, dat het ledental
sterk stijgt; de abonnementen op „Espero
Katolika" toenemen, maar dat de finan-
cieele zijde van I.K.U.E. nog niet geheel
bevredigend is.
In de kascontrolecommissie werden be
noemd de heeren Damen, de Jong en ir.
Stevens, allen Nederlanders.
De algemeen secretaris, de heer A.
Berka, werd herkozen. Vastgelegd werd
de statuten, dat „Espero Katolika" nu
zal zijn het officieel orgaan van den
bond, nu het in haar eigendom is overge
gaan. De heer Duffaud (Fr.) stelt voor,
een telegram van hulde te zenden aan
mgr. Dombrowski voor zijn 50-jarig pio
nierswerk.
Hierna werd de vergadering gesloten.
In den avond had een herdenking plaats
ter plechtige viering van het 50-jarig be
staan van het esperanto.
De heeren P. Heilker en P. Brouwer
hielden toespraken, welke door het groot
aantal aanwezigen met luid applaus wer
den ontvangen.
Aan dezen herdenkingsavond was door
het congresbestuur een litterair concours
verbonden, waaraan niet minder dan 16
personen deelnamen. De jury bestond uit 2
Belgen, 2 Tsjechen, 1 Franschman en 2 Ne
derlanders. De prijzen werden uitgereikt
door mgr. Bukx, die op deze vergadering
door den voorzitter hartelijk werd verwel
komd.
Tijdens de vergadering kwam nog het
antwoord-telegram van Z. H. den Paus,
waarbij de H. Vader het congres geluk-
wenschte met het gelukkig gekozen con
gresthema „De katholiek in het openbare
leven" en Zijn apostolischen zegen verleen
de. Dit antwoord van Z. H. den Paus werd
met geestdrift ontvangen.
Hedenmorgen had in de ridderzaal op
nieuw een congreszitting plaats. In deze
vergadering was aan de orde het tweede
congresthema: „Samenwerking met het
„Apostolaat ter zee".
De desbetreffende voorstellen werden in
geleid door den weleerw. heer C. A. Ouwen-
dijk (Dordrecht) en werden als volgt ge
formuleerd:
1. Het hoofdbestuur van I.K.N.E. noodi-
een deskundige van het „Apostolaat ter
zee" uit om de taak van het A.M.I.C. uit
een te zetten.
2. Daarna zal een esperantist het nut
uiteenzetten van het esperanto voor de gees
telijke welvaart der katholieke zeelieden.
Een sterk argument is gelegen in het feit,
dat de communistische esperantisten reeds
groote propaganda maken.
3. In de havensteden worden cursussen
ingericht, bij voorkeur door priesters, om
op eenvoudige wijze esperanto te onderwij
zen aan zeelieden of leerlingen voor de
zeevaart en om verder met hen blijvend in
relatie te blijven.
Op deze inleiding volgde een levendige
gedachtenwisseling.
Hedenmiddag bezochten de congressisten
Rotterdam, waarbij een tocht door de ha
vens op het programma stond en een be
zoek aan Waalhaven.
HET VERHUREN VAN GEMEENTE
GEBOUWEN AAN POLITIEKE
ORGANISATIES
De gemeenteraden kunnen beper
kende bepalingen verbinden aan over
dracht van bevoegdheden. Deze beper
king mag echter niet zóó ver gaan, dat
B. en W. van eigen verantwoordelijk
heid worden ontheven.
De Raad van Amsterdam heeft op 1
April van het vorig jaar een verordening
vastgesteld omtrent het overdragen van
bevoegdheden, bedoeld in artikelen 172 en
en 173 der gemeentewet.
In deze verordening komt de bepaling
voor, dat B. en W. het verhuren, verpach
ten of in gebruik geven van gemeente-ge-
bouwen niet mogen weigeren om daardoor
uitingen van politieke stroomingen te be
lemmeren,
De Raad stelde deze bepaling vast om
te voorkomen, dat van de overgedragen
bevoegdheid een gebruik zou kunnen wor
den gemaakt, dat naar 'sraads meening,
niet toelaatbaar zou zijn.
Gedeputeerde Staten hebben deze veror
dening niet goedgekeurd, op grond, dat bo
vengenoemde bepaling met de strekking
van de verordening niet vereenigbaar is.
BUITENLAND.
Geen erkenning van Franco door het Va
ticaan (2de blad).
Successen van Franco bij Teruel (2d#
blad).
Verklaringen van graaf Ciano inzake de
betrekkingen tusschen Londen en Rome.
(2de blad).
Nieuwe strijd in China. Chineesche te
genstand (2de blad).
Een schrijven van het Spaansche Episco
paat (2de blad).
De niet-inmengingscommissie in een im
passe. (2de blad).
BINNENLAND.
De gemeentebesturen en het weigeren
van gemeentelijke gebouwen voor bepaalde
bijeenkomsten. (1ste blad).
Bepalingen inzake het vervoer van vee.
(lste blad).
Jongeman, die onvoldoende kon zwem
men, in de Maas bij Elsloo verdronken, zijn
broer gered. (3de blad).
Autobus met 29 inzittenden te Sexbie-
rum in een sloot gereden; drie zwaar- ne
gen lichtgewonden. (3de blad).
SPORT EN WEBSTRIJflEN.
Het IJ behaalde het waterpolokampioen-
schap van Nederland. (3de blad).
Geslaagde Kanaalpoging (3de blad).
Nog geen staart te zien!
De nieuwe komeet het is wel een be
treurenswaardige mededeeling! heeft
nog geen staart gekregen.
De weersomstandigheden op de Sterre-
wacht te Leiden hebben nauwkeurige waar
nemingen en photographeeren verhinderd,
doch op andere observatoria heeft men
gunstiger weer getroffen.
De komeet zal vanavond zichtbaar zijn
nabij de ster Bèta van de „Groote Beer"
op ongeveer 1/3 van den afstand tusschen
Bèta Groote Beer en de Poolster.
Zij vertoont zich staartloos als een ster
van de 4e a 5e grootte (Sterren van de 6e
grootte zijn nog voor het bloote oog zicht
baar).
De nieuwe komeet zal den geheelen nacht
zichtbaar zijn.
Indien de Raad aldus Gedeputeerde Sta
ten de bij de verordening gedelegeerde
bevoegdheden aan zich gehouden had, zou
hij wellicht hoe zeer hij zich dan in het
algemeen zou laten leiden door het begin
sel, dat verhuring van gebouwen en ter
reinen van de gemeente niet geweigerd
moet worden om daardoor uitingen van
politieke stroomingen te belemmeren in
bijzondere gevallen aanleiding vinden
van dat beginsel af te wijken.
Door de onderhavige bepaling komt op
B. en W. een verantwoordelijkheid te
drukken, die zij niet kunnen dragen.
Van dit besluit is de Raad in beroep ge
komen bij de Kroon. Deze heeft thans
overwogen, dat weliswaar de .gemeente
raad bevoegd is beperkende bepalingen
aan de overdracht van bevoegdheid te ver
binden, maar dat een bepaling als de on
derhavige te ver gaat, aangezien dienten
gevolge het college van B. en W., dat in
dezen met zeker bestuursdagen wordt be
last, in zijn vrijheid van beweging zou
worden belemmerd en met ontheffing van
eigen verantwoordelijkheid zou worden ge
noopt tot beslissingen, welke het naar
eigen oordeel ontoelaatbaar zou hebben
geacht.
Op dezen grond is de Kroon van mee
ning, dat Gedeputeerde Staten terecht hun
goedkeuring aan de verordening hebben
onthouden en heeft zij het beroep van den
Amsterdamschen gemeenteraad ongegrond
verklaard.
