28ste Jaargang
DONDERDAG 22 JULI 1937
No. 8781
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling:
Voor Leiden 19 cent per week 2.50 per kwartaal
Bij onze Agenten 20 cent per week 2.60 per kwartaal
Franco per post 2.95 per kwartaal
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 cent per kwartaal, bij
vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 cent, met
Geïllustreerd Zondagsblad 9 cent
Bureaux: PAPENGRACHT 32, LEIDEN
TEL. INT. ADMINISTRATIE 935, REDACTIE 15 I
GIRONUMMER 103003, POSTBUS No. 11
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone Advertentiën 30 cent per regel
TELEFOONTJES van ten hoogste 30 woorden, waarin be-
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en
verhuur, koop en verkoop: 0.50
Dit nummer bestaat uit
vier bladen.
V „De krant en wil"
In Zwitserland wordt een intense propa
ganda gevoerd voor de Katholieke dagblad
pers. In massale oplage wordt verspreid een
brochure, waarvan de titel luidt: „Zeitung
und wir", de krant en wij.
In open, klare taal wordt betoogd, dat ook
in Zwitserland moet worden betreurd een
gebrek aan inzicht in de beteekenis van de
pers; dat ook op Zwitserland, helaas, nog
van toepassing is het woord van Pius X:
„Men begrijpt nog maar steeds niet de
waarde van de pers. Noch de leeken noch
de geestelijken interesseeren zich voor de
pers, zooals 't eigenlijk behoort".
En er wordt geconstateerd, dat het Ka
tholieke volk van Zwitserland van de gel
den, die het „voor een goed doel" opbrengt
60 pet. geeft voor kerkelijk-godsdienstige
zaken, 20 pet. voor arme studenten, 15 pet.
voor sociale zaken, en slechts 1 procent
voor de Katholieke pers. Spreekt dit niet
boekdeelen voor de „verstandnislosigkeit",
het gebrek aan inzicht, op dit gebied?
vraagt de brochure.
Is dit alles ook voor Nederland van toe
passing? Wij hebben den indruk, dat in Ne
derland de Katholieke dagbladpers een
voorsprong heeft op haar Zwitsersche col
lega. Maar ook in Nederland interesseeren
niet alle leeken en niet alle geestelijken
zich voor de pers, zoo als 't wij citeer en
de woorden van Pius X eigenlijk be
hoort. En, waar in Zwitserland „slechts" 1
procent van de „Unterstützungsgelder"
wordt geofferd voor de Katholieke pers
is dat percentage in Nederland 0,0 ten
zij er zijn, die een deel van het abonne
mentsgeld als steun aan de Katholieke pers
willen beschouwen! Maar voor dat abonne
mentsgeld krijgen zij „waar"; wie op een
katholieke dagblad is geabonneerd krijgt
toch inderdaad, wat men noemt: „waar
voor zijn geld".
In Nederland wordt echter als regel geen
geld als steun voor de Katholieke pers ge
vraagd; er wordt voor heel veel „gecollec
teerd", maar niet voor de Katholieke pers!
En zóó is de toestand eigenlijk goed!
Wij moeten als wij over het vraagstuk
van de pers ons oordeel geven, er de aan
dacht op gericht hebben, dat een kranten
onderneming drie zijden heeft.
1. een zakelijke. Het krantenbe-
drijf moet, zooals ieder ander bedrijf, „ren-
deeren", wil het gezond zijn en gezond blij
ven;
2. een technische. Hoe beter het
zakelijke gedeelte van het krantenbedrijf
is, des te grooter is de mogelijkheid van
technische vervolmaking, des te vlugger
kan de berichten-dienst zijn en des te aan
genamer de uiterlijke verschijning van de
courant. Die uiterlijke verschijning, waar
aan 'n vijf en twintig jaar geleden betrek
kelijk heel weinig aandacht werd gewijd,
is nu voor de leiders eener krant een voor
werp van zorg van iederen dag en ieder uur
van den dag;
3. een geestelijke zijde. De krant
bericht, verhaalt, geeft een oordeel, prijst
en laakt of hult zich in een koud stilzwij
gen. Zij is de dagelijksche bron voor nieuws
en voorlichting voor het Volk. Het Volk
leest de krant, neemt in zich op wat de
krant zegt, en ten slotte geldt ook hier:
„zeg mij, met wien gij omgaat, en ik zal
u zeggen, wie gij zijt".
Wij zijn wat afgedwaald; wij willen be-
toogen, dat het eigenlijk goed is, dat ten
onzent voor de Katholieke pers niet wordt
gecollecteerd! Die toestand is goed, omdat
een krantenbedrijf op de eerste plaats moet
zijn wil het een zoo groot mogelijk nut
tig effect sorteeren een zakelijke on-
nerneming.
Maar dit wil toch geenszins zeggen, dat
de oud-journalist rector Thompson onge
lijk had, toen hij in de „Maasbode" enkele
jaren geleden wees op het verbazingwek
kende in dltfeit, dat Katholieken in hun
testamentaire beschikkingen denken aan
wel honderd instellingen, die zy met een
legaat begiftigen, maar dat voor zoover
ons bekend de eerste nog moet sterven,
die een legaat vermaakt aan een Katholiek
dagblad! Dit feit getuigt zeker, om een ver
staanbaar Duitsch woord te gebruiken van:
„Verstandnislosigkeit". Want, al is een kran
tenbedrijf een zaak, die uit en door zichzelf
moet rendeeren: er kunnen omstandigheden
zijn, die dat niet mogelijk maken, en
deze overweging is hoogst belangrijk het
kan noodig zijn en het is altijd nuttig, als
een Katholiek dagblad de geestelijke
zijde méér kan uitbreiden, méér kan ver
volmaken, dan de zakelijke zijde van
het bedrijf eigenlijk zou gedoogen. Wie
voor dat doel het hem door God geschon
ken of gelaten geld besteedt, werkt wel op
meest doeltreffende wijze mede aan de
uitbreiding van het Rijk Gods, voor welk
doel ten slotte ons al het stoffelijke is ge
schonken. Op de meest doeltreffende
wijze; men kent het woord van Pius X:
wat baat het kerken te bouwen, patrona
ten te stichten, als men niet bezit het of
fensief-defensieve wapen der Katholieke
pers.
In de boven-genoemde Zwitsersche
brochure wordt als een der program-pun
ten voor de Katholieke-pers-actie genoemd:
„Wij ijveren, waar en wanneer wij
kunnen, voor de Katholieke dagblad
pers. Wij maken vóór alles den Katho
lieken duidelijk wat voor een ver
antwoordelijkheid zij dragen
en hoe zij zich schuldig maken, wan
neer zij onverschillig staan tegenover
de Katholieke dagbladpers, misschien
zelfs zichzelf in dienst stellen van de
vijanden van Christus. Wij moeten de
Katholieken doen inzien, hoe rede
loos inconsequent („kopflos
unkonsequent") zij zijn, wanneer
zij het Katholieke „Credo" bidden, het
„Eere zij den Vader" en dan dag-in,
dag-uit het ongeloof steunen in de
kleurlooze of anti-katholieke pers".
Dat de Katholieken in Nederland allen
mogen begrijpen de taak, die zij te ver
vullen hebben ten opzichte van de Katho
lieke dagbladpers allen, ieder op zijn
plaats en ieder naar de mate van zijn in
vloed.
Wij besluiten met nog een citaat uit de
Zwitsersche brochure:
„Wij willen onze Katholieke pers prin
cipieel hoogachten; zij staat im
mers in den dienst van Christus en heeft
een zwaren strijd te strijden. Komen wij
alleen daarom reeds met geestdrift op voor
haar belangen!"
De wereld
in vogelvlucht
Auto en tram te
Rotterdam in volle snel
heid op elkaar gebotst
Het gaat er in Noord-China vreemd toe.
De Japanners hadden met de plaatselijke
autoriteiten tot groote woede van de cen
trale regeering te Nanking, een afspraak
gemaakt, dat de Chineesche troepen zich
zouden terugtrekken. Aanvankelijk wil
den de Chineezen wel terugtrekken, als de
Japanners dat ook deden. Neen, zeiden de
Japansche bevelhebbers dat gaat niet,
want wij moeten toezien, of jullie wel echt
weggaan. Goed, de Chineezen zouden zich
terugtrekken. Zij ontruimden hun stellin
gen, maar het duurde niet lang of zij keer
den ijlings terug. Waarschijnlijk hebben
de Japanners weer eenige dreigende re
presaille-maatregelen aangekondigd waar
voor de Chineezen geschrokken zijn, want
volgens de laatste berichten, zijn ze toch
weer afgetrokken. Spanning en ontspan
ning wisselen elkander af op dit woelige
plekje aardbodem. Maar de Japanners zet
ten hun zin door, dat staat vast Nanking
kan nu wel eens een grooten mond op zet
ten, maar een echten oorlog durft het toch
niet aan.
In Spanje blijft het nog altijd vechten
aan het front bij Madrid. Er wordt mel
ding gemaakt van een verwoeden strijd,
maar groote successen vallen er voor Fran
co nog niet te boeken.
Autobestuurder gedood,
drie inzittenden gewond
In de Oranjeboomstraat te Rotter
dam is vannacht een ernstige botsing
ontstaan tusschen een personen au
to van dr. Romeyn uit Slikkerveer en
een motorwagen van de Rotterdam-
sche electrische tram.
Beide voertuigen, die elkaar met
een flinke snelheid tegemoet reden,
zijn met een ontzettenden slag op el
kaar gebotst, zoodat de omwonenden
uit hun slaap werden gewekt. De be
stuurder van den auto moet op slag
dood geweest zijn, de drie andere in
zittenden van den wagen hebben min
of meer ernstige hersenschuddingen
opgeloopen. Zij zijn naar het zieken
huis aan den Coolsingel vervoerd.
De bestuurder, de conducteur en enke
le inzittenden van de tram bleven onge
deerd. De auto is finaal in elkaar gedrukt.
De voorzijde van den tramwagen is ern
stig beschadigd.
Omstreeks kwart voor één reed de au
to, bestuurd door den dertigjarigen arts
J. A. Romeyn in de Oranjeboomstraat in
de richting van den Kreekweg. De wa
gen had een flinke vaart en reed op het
rechtsche deel van de trambaan. Even
voor de gasfabriek haalde dr. Romeyn,
die vergezeld was van drie Amsterdam-
sche studenten, een in dezelfde richting
rijdende tram in, om daarna weer op de
rechtertrambaan te gaan rijden. Uit te
genovergestelde richting naderde motor
wagen 435 van lijn 9, bestuurd door den
36-jarigen J. M. Rawie uit de Borghesius-
straat. Aan het einde van den Kreekweg
zag de trambestuurder den. kaarsrechten
weg van de Oranjeboomstraat voor zich
liggen, er was niets in den weg en daar
om reed de tram op volle snelheid. Wel
had de bestuurder opgemerkt, dat uit de
richting stad een auto naderde, maar de
ze bevond zich op het andere spoor en het
zag er naar uit, dat deze den tramwagen
gewoon zou passeeren.
Men heeft de oorzaak van het daar
op volgende nog niet kunnen vast
stellen, maar toen tram en auto vrij
dicht bij elkaar gekomen waren,
zwenkte de auto ineens naar links en
kwam dus terecht op dezelfde baan
als de tram. De bestuurder van de
auto moet nog gemerkt hebben, dat
een ongeluk op deze manier niet
meer te vermijden was, want hij
wierp nog snel het stuur om, ten ein
de weer aan de rechterzijde van den
weg te komen. Auto en tram hadden
evenwel beide zulk een vaart, dat
noch sterk re muien van den tram
bestuurder, noch het omgooien van
het stuur door den autobestuurder,
het ongeluk meer kon afwenden. Met
een hevigen slag reden beide voer
tuigen op elkaar. De groote vierper-
soons Nash werd ter hoogte van den
motor gegrepen en volkomen in el
kaar gedrukt. De voorzijde van den
tramwagen werd zwaar beschadigd:,
het voorbalcon is geheel vernield en
de ruiten braken.
De slag was zoo hevig, dat omwonen
den uit hun slaap werden gewekt. Zij
snelden onmiddellijk te hulp, gemeente
lijke geneeskundige dienst en de politie
werden direct gealarmeerd en weldra
kon het reddingswerk een aanvang ne
men.
Eerst moest men de auto achteruittre
ken, ten einde de passagiers, die nog m
den totaal vernielden wagen zaten, te
kunnen bevrijden.
De slachtoffers.
Het bleek, dat dr. Romeyn, de be
stuurder van den wagen, reeds geen
teekenen van leven meer gaf. Hij
moet op slag dood zij geweest. Naast
den bestuurder zat de 24-jarige Am
sterdam sche student, H. A. R. Haven-
berg, die er ook zeer ernstig aaw toe
was. Deze had een zware hersen
schudding en een gebroken dijbeen
opgeloopen. De twee eveneens uit
Amsterdam afkomstige studenten,
die achter in de auto hadden plaats
genomen, waren er beter afgekomen,
hoewel ook zij vrij ernstig letsel kre
gen. De 28-jarige H. M. Zwicht be
kwam een hersenschudding en een
wond aan den kin, de 25 jarige S.
Rijs een hersenschudding en schaaf
wonden. Per auto van den genees
kundigen dienst zijn de slachtoffers
naar het ziekenhuis aan den Coolsin
gel overgebracht, waar de gewonden
ter verpleging zijn opgenomen.
De politie zet het onderzoek naar de
oorzaak van dit tragische ongeluk voort.
De auto is tot dit doel in beslag genomen.
Minister Romme
over
Werkloozen-zorg
EEN BRIEF VAN ARBEIDERS-
VAKCENTRALES
Naar de Volkskrant verneemt heeft de
minister van sociale zaken, prof. mr. C. P.
M. Romme aan de besturen van de cen
trale werkgeversorganisaties en aan de vier
grootste arbeidersvakcentrales een brief
gericht, waarin de minister o.m. het vol
gende zegt
„Een van de meeste belangrijke urgente
problemen, waarmee ik mij in de naaste
toekomst zal moeten bezighouden, is wel
het vraagstuk der werkloosheid.
Eendeels zal getracht moeten worden
den omvang der werkloosheid zooveel mo
gelijk te beperken, anderdeels de geldelijke
gevolgen der werkloosheid zoo doelmatig
mogelijk te regelen,
Ik beperk mij «in dit schrijven tot het eer
ste punt.
Uiteraard ligt een groot deel daarvan
buiten mijn bemoeiing. Het aantal werk-
loozen hangt niet alleen in sterke mate af
van internationale factoren, maar ook van
het algemeene oecenomische beleid, waar
mede niet ik in de eerste plaats mij heb
bezig te houden.
Wel echter ligt het op mijn terrein te
overwegen of door regelingen op het gebied
van den arbeid zelfs iets kan worden ge
daan om een zoo groot mogelijk aantal per
sonen aan den arbeid te krijgen en te hou
den, op een wijze, die oeconomisch verant
woord is.
Ik heb hiermede met name op het oog
regelingen, die een zoo goed mogelijke ver
deeling van den arbeid over de beschikbare
arbeidskrachten verzekeren.
Wellicht kan in deze ook met behulp van
het publiek gezag iets ten goede worden
gedaan.
Ik denk daarbij aan maatregelen als:
een meer gelijkmatige verdeeling van den
arbeid over verschillende tijden van het
jaar; het twee-op-een-stelsel; de regeling
van den toevloed van nieuwe arbeidskrach
ten tot het bedrijf; uitschakeling van per
sonen, die wegens onbekwaamheid of leef-
VOORNAAMSTE NIEUWS
BUITENLAND.
De gevechten bij Madrid. blad).
Nieuwe complicaties in Noord-China. De
Chineezen keerden in hun ontruimde stel
lingen terug. (2de blad).
Het verdeelingsplan van Palestina in
het Britsche Lagerhuis besproken. (2de
blad).
BINNENLAND.
Overleden is de zeereerw. pater Didacus
Goldenberg O.F.M. (Kerkn. 1ste blad).
Auto en tram te Rotterdam tegen elkaar
gebotst; één doode, drie gewonden. (1ste
blad).
Drie ernstige ongelukken op den weg
HarmeienUtrecht. (3de blad).
Ernstig auto-ongeluk onder Scherpen-
zeel. (3de blad).
Kleiwarenfabriek te Tegelen. afgebrand.
(3de en 1ste blad).
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
De Belgische renners staken den strijd
in de Ronde van Frankrijk. (3de en 1ste
blad).
tijd niet of niet meer kunnen worden ge
acht tot het bedrijf te behooren.
Het komt mij voor, dat wil men dit vraag
stuk bezien, zulks alleen bedrijfsgewijze
goed kan geschieden, in dier voege, dat
men zich vak voor vak afvraagt, of in deze
richting iets is te doen, en wat dan.
Te dien einde zou ik gaarne de voorlich
ting hebben van hen, die de bedrijven in
hun dagelij ksche gang en hun algemeen
verband overzien.
Ik zal het dan ook zeer op prijs stellen
over dit onderwerp in de tweede helft van
Augustus of begin September ook met uw
vereeniging een onderhoud te hebben,
waarbij dan ter sprake zal komen: 1. of in
bepaalde bedrijven vermoedelijk iets in bo-
venstaanden geest zal zijn te doen en even
tueel in welke richting; 2. welke bedrijven
in de eerste plaats zouden moeten onder
zocht en op welke wijze, waarbij ik aller
eerst denk aan de medewerking van de be-
drijfsraden en bij ontstentenis daarvan aan
die van eventueel ter zake te vormen pari
taire commissies".
De minister besluit dan zijn brief met
een beroe pte doen op de medewerking der
betrokken organisaties.
HET IN AANBOUW ZIJNDE HOOFDALTAAR VAN DE KATHOLIEKE VERKEN
NERS, OP HET JAMBOREE-TERREIN TE VOGELENZANG.
