Zig-Zag-2witserlano
HET NON-INTERVENTIE-SYSTEEM
IN GEVAAR
VRIJDAG 2 JULI 1937
DE LEIDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAG. 6
Het Vierwoudstedenmeer in
gehuichelde avondvrede.
Nachtelijk klokkenspel
ra.
Iemand en voorwaar niet de eerste
de beste die mij de eere heeft aange
daan de vorige zigzag ten einde toe uit te
lezen, zat in de put wegens mijn uitval
op de saaiheid der Zwitsersche steden.
Hij heeft ernstige reisplannen, en nu heb
ik hem de lust benomen.
Ik kan 't ook niet helpen. Wat ik ge
schreven heb is de waarheid „en niets dan
de waarheid". Wie mondain vertier zoekt,
komt in de Zwitsersche steden, behalve
misschien in Zürich en Génève, bedrogen
uit. Wereldsteden zijn er niet; het grootste
is nog Zürich, dat de helft van het aantal
inwoners van den Haag heeft; Bazel,
Bern en Génève halen krapjes-aan het
formaat van Utrecht of Haarlem, flinke
provinciesteden, maar méér ook niet. En
ik vrees, dat een buitenlander Zondags in
Utrecht zijn pret ook wel op kan!!
De bijbel, waarop alle toeristen zweren,
Baedeker, zegt het droog, maar juist: „Die
wahre Reiseweisheit besteht in der Ab-
wechslung".
Zwitserland wordt bezocht om de na
tuur, op de eerste plaats, maar de schü-
derachtige en huiselijk-wel varende ste
den verdienen te worden opgenomen in
ieder met wijs overleg saamgesteld reis
programma. Spijt zult ge er niet van heb
ben, allerminst!
Zelfs op mijn zig-zag-reis door Zwitser
land, waarbij het toeval de eenige raadge
ver was, heb ik, instinctmatig, Baedeker's
wijze raad niet in de wind geslagen. De
avond van den dag, die begon in Bazel en
via Sargans en Herisau naar St. Gallen
leidde, vond mij in druk gesprek met een
schipper aan den oever van het.... Vier
woudstedenmeer.
Als in het voorjaar de warme Föhn
blaast, kan het op 't meer geweldig spo
ken. Daarvan kon de schipper verhalen
ophangen!
Het water wiegelde in de duisternis van
den avond, lichtglansen weerspiegelend
van de lantaarns op de kaai te Brunnen.
Als donkere schaduwen rezen rondom de
bergen uit het meer op. De geheele na
tuur ademde stilte en vrede. Maar aan den
overkant wist ik de Tell's Kapelle, waar
Wilhelm Teil aan land sprong, ondertus-
schen de boot van den gehaten land
voogd Gessier een „zetje" gevend met
zijn rechterbeen. Gessier kwam om in de
door den storm opgezweepte golven van
het meer. Hij had zijn verdiende loon, de
ellendeling!
Ja, 't kan spoken op 't meer; daarvan
weten ook Tell's telgen mee te praten.
De schipper kon aan zijn verhaal geen
einde vinden; ik heb 'm uit de moeilijk
heid geholpen.
Maar zelfs in bed kwam er geen verpoo-
zing van deze met ervaringen overladen
dag.
Het noodlot wilde, dat dien nacht in het
landelijke Brunnen de koeien naar de
bergweiden werden gedreven.
Om middernacht bracht het eerste kop
pel koeien carillon-muziek ten gehoore
onder mijn raam. Hoewel in de rust
gestoord, was ik verrukt door de roman
tiek van het geval.
De uitvoering werd herhaald om 1 uur
en zoo achtereenvolgens op regelmatige
tijden tot in den vroegen morgen.
Pingele, pingele, pong daar kwam
weer een kudde vaalbruine koeien aan-
klotsen in de roerloos-stille dageraad,
hellend en loeiend.
Pingele, pingele, pong,
Pingele, pingele, pong.
De romantiek van de Zwitsersche
koeien-bellen heeft in dien éénen nacht
veel van zijn glans verloren.
Zelfs de „Mythen", twee reuzen-rotsen,
die grillig achter Brunnen omhoog ste
ken, hebben in dien nacht de vorm van
twee schrikwekkende hoorns aangeno
men.
Aspirant-reizigers naar Brunnen ik
begin scrupuleus te worden in mijn uit
latingen moeten zich niet laten af
schrikken. Die koeien komen niet vóór
midden-September weerom! Beslist niet.
Zij blijven, vreedzaam klingelend, grazen
op de bergweiden tot al het gras verdwe
nen is, en worden in het najaar, versierd
en befeest, teruggedreven naar het dal.
Maar wie dien nacht in Brunnen slaapt,
die dan zorgt!
Berlijn en Rome willen geen controle
Vandaag hervatting van de zitting van
het Londensche comité
Gaspedalen zijn gewillig! Maar
als uw autosnelheid verdubbelt
wordt uw remweg (afstand, noodig
om te stoppen) 2 X 2 4
maal zoo groot!
HET GAT IN DE CONTROLE.
Naar het schijnt bestaat er geneigd
heid in Rome en Berlijn voorstellen te
doen het gat in de controle ter zee
niet op te vullen, maar de geheele
controle ter zee te laten vervallen, al
dus verneemt Reuter. Overigens zou
de nietinmenging gehandhaafd moeten
blijven en zouden de rechten van oor
logvoerenden aan beide strijdende par
tijen moeten worden toegekend.
Het gevoelen te Londen en, naar men ge
looft, eveneens in Frankrijk, zou zeker ge
kant zijn tegen dit voorstel. Het is duide
lijk, dat regelingen van dezen aard partij
dig zouden functionneeeren, wanneer de be
veiligingen tegen inmenging over zee ern
stig verzwakt zouden worden door de af
wezigheid van een zeecontrole, terwijl de
Spaansch-Fransche landgrens gesloten zou
blijven. Bovendien wijst men er op, dat
Franco waarschijnlijk eenig voordeel zou
trekken van het gebruik der belligerenten-
rechten ter zee.
Te Londen veronderstelt men in het ge
heel niet, dat Groot-Brittanje en Frank
rijk er in zouden toestemmen de niet-in-
menging voort te zetten, wanneer de con
trole ter zee mocht ophouden.
Wanneer het Engelsch-Fransche aan
bod, den bres in de controle ter zee
aan te vullen, niet wordt aanvaard
door de vergadering van het niet-in-
mengingscomité van vandaag, zullen
Groot-Brittannë en Frankrijk, naar ze
ker schijnt te zijn, hun houding ten
aanzien van de geheele niet-inmengings
politiek voorbehouden.
Te Londen is men van opvatting, dat
Groot-Brittannië, in zijn levendig verlan
gen de niet-inmenging in een doeltreffen-
den vorm te handhaven, getoond heeft,
dat het bereid is groote uitgaven en in-
convenienten op zich te nemen, door aan
te bieden den patrouilledienst ter zee
langs de Middellandsche Zee-kusten van
Spanje op zich te nemen. Het aanbod, neu
trale waarnemers aan boord te nemen van
de Britsche patrouillevaartuigen, werd te
Londen beschouwd als een volstrekte waar
borg van onpartijdigheid en men gevoelt
eenige ergernis, tengevolge van den twij
fel, die geuit is ten aanzien van deze on
partijdigheid, in Duitschland en Italië.
Wanneer het Engelsch-Fransche aanbod
niet zou worden aanvaard en wanneer
daaruit de onmogelijkheid mocht voort
vloeien de niet-inmenging te handhaven,
zou te Londen groote spijt worden gevoeld,
ofschoon men van meening is, dat de on
partijdige algemeene opinie zekerlijk den
blaam op anderen zou werpen voor den
nieuwen toestand, waarin de burgeroorlog
waarschijnlijk voor onbepaalden tijd zou
worden verlengd tengevolge van de vrije
levering van wapens aan beide partyen in
Spanje over zee en over land.
Een Duitsche beschouwing.
Het Duitsche Nieuwsbureau meldt:
Het onderzoek van het Engelsch-Fran
sche voorstel inzake een gemeenschappe
lijke controle dezer beide mogendheden
aan dé Spaansche kusten schijnt niets naar
voren te hebben gebracht, wat de van Duit
sche en Italiaansche zijde tegen dit voor
stel te Londen reeds ingebrachte ernstige
principieele bezwaren zou hebben kunnen
wegnemen of verminderen.
Er zijn voorshands ook geen aanknoo-
pingspunten aanwezig, dat het Duitsche
standpunt, volgens hetwelk het initiatief
voor de schepping van een nieuw en be
ter systeem der verzekering van de niet-
inmenging in de eerste plaats van Enge
land en Frankrijk moet uitgaan, is gewij
zigd.
In dit verband schijnt met belangstelling
te zijn opgemerkt, dat in Engelsche en
Fransche bladen thans de gedachte wordt
besproken, de partijen in den Spaanschen
burgeroorlog als oorlogvoerenden te er
kennen, opdat het principe der niet-in
menging misschien zou kunnen worden ge
red, indien men uitgaat van de basis der
volkenrechtelijke neutraliteit.
De Italiaansche opvatting.
Aan den vooravond van de nieuwe zitting
der niet-inmengingscommissie, aldus meldt
het Duitsche nieuwsbureau uit Rome, wordt
er in bevoegde Italiaansche kringen nog
maals de nadruk op gelegd, dat voor ieder
besluit in de controlekwestie de eenstem
migheid van alle 27 staten-deelnemers noo
dig is.
Men kan derhalve ook niet veronderstel
len, aldus bedoelde kringen, dat Engeland
en Frankrijk, ondanks het Duitsch-Ita-
liaansche protest, de door de geheele com
missie goedgekeurde controle alleen en zon
der toestemming van de geheele niet-in-
mengingscommisie zouden kunnen uitoefe
nen.
FRANCO'S TROEPEN RUKKEN
PROVINCIE SANTANDER BINNEN.
Van de zijde van het groote hoofdkwar
tier der rechtschen is medegedeeld, dat de
troepen van Franco gisteren voor het eerst
de provincie Santander zijn binnengerukt.
Des morgens bezette een colonne het berg-
massief van Pena Camera, ten zuiden van
Somorostro, en -vervolgens den berg Mel-
lo, die de hoogste is in dezen sector. De
colonne, die in den sector van Valmaseda
opereert, heeft bezit genomen van Mon-
tellano, op den linkeroever van de rivier
de Barbaduz, Obeguri, en El Llano, van
waaruit de weg van Valmaseda naar Cas-
tra Urdiales beheerscht wordt.
Evacuatie van Santander.
In antwoord op een vraag van Attlee
heeft Cranborne, de Engelsche onderstaats
secretaris van buitenlandsche zaken, in het
Lagerhuis medegedeeld, van den Franschen
ambassadeur bericht te hebben ontvangen,
dat de Fransche regeering maatregelen
heeft genomen voor het 'overbrengen van
vrouwen, kinderen en andere vluchtelin
gen uit Santander naar het door de regee
ring beheerschte Spaansche gebied via
Franschen grond. Er zijn verschillende
voorzorgsmaatregelen genomen om te ver
mijden, dat mannen, die de wapens dra
gen, op deze wijze naar Valencia zouden
kunnen worden gebracht.
De Fransche regeering heeft zich ten
aanzien van dit vraagstuk met de Spaan
sche regeering in verbinding gesteld.
BUITENLAND
BELGIE
HERDERLIJK SCHRIJVEN
TE VERWACHTEN?
Tegen het verbond van Vlaamsch
Nationalisten.
In Vlaamsch-nationalistische kringen ver
wacht men een herderlijk schrijven van
den aartsbisschop van Mechelen tegen het
Verbond van VLaamsch-nationalisten.
De aartsbisschop heeft reeds in April van
dit jaar ingegrepen in de Belgische binnen-
landsche politiek, toen hij in den verkie
zingsstrijd tusschen van Zeeland en Dé-
grelle op het laatste oogenblik zich scherp
uitliet over de politiek der Rexisten.
LIBERALEN EISCHEN WIJZIGING VAN
REGEERINGSPROGRAM.
Prettige terugkeer van v. Zeeland.
De liberale partij in België heeft haar
voorzitter opgedragen stappen te doen bij
minister-president van Zeeland na diens
terugkeer uit de Vereenigde Staten, om
hem mede te deelen, dat de liberale partij
haar steun aan de regeering niet verder zal
verleenen, indien deze regeering niet wordt
gewijzigd en e'en nieuw regeeringsprogram-
ma wordt opgesteld in liberalen geest.
De liberalen verlangen, dat de wijziging
in de regeering vóór October een feit zal
zijn en zij willen uit het regeeringsprogram
het wetsontwerp op de organisatie van de
beroepen verwijderd zien.
DUITSCHLAND
DE TERREUR TEGEN
DE KERKEN
Us. NIEMOELLER GEARRESTEERD.
Wegens „ophitsende" redevoeringen.
Ds. Niemoeller is gisteren gearresteerd.
Ds. Niemceller, die tijdens den wereld-
oorlof commandant van een duikboot was,
is een der leiders van de Duitsche Belijden
de Kerk.
Het Deutsche Nachrichten Bureau meldt
over deze arrestatie het volgende:
Ds. Martin Niemoeller van de Belijden
de Kerk is gisteren door de geheime staats
politie te Berlijn-Dahlem gearresteerd en
voor den rechter geleid, die tegen hem een
bevel tot in hechtenisneming heeft uitge
vaardigd.
Niemoeller heeft reeds langen tijd in
godsdienstoefeningen en spreekbeurten op-
hitisende redevoeringen gehouden, voor
aanstaande personen van staat en beweging
belasterd en onware beweringen verspreid
over maatregelen van staatswege, ten einde
de bevolking te verontrusten.
Evenzeer heeft hij aangespoord tot verzet
tegen staatswetten en verordeningen.
Zijn uiteenzettingen behoorden tot den
vasten inhoud der anti-Duitsche buitenland-
sche pers.
Niet onverwacht.
De arrestatie van Niemoeller werd ver
wacht. lederen dag heeft de bekende pre
dikant, die zich had opgeworpen tot den
kampioen van de Belijdende Kerk, voor een
talrijk en aandachtig gehoor gepredikt en
eischte hij voor de kerk de vrijheid zelfs in
den nationaal-socialistischen staat het Evan
gelie en de Geboden Gods te volgen.
Eenige dagen geleden nog heeft Niemoel
ler van den kansel de vraag gesteld of het
woord van den Fuehrer nog waarde had,
gezien de vervolgingen en arrestaties van
predkanten der Belijdende Kerk.
Niemoeher is de bekendste en meest po
pulaire leider der Belijdende Kerk. Tijdens
den wereldoorlog was hij commandant van
een duikboot, welke op de Middellandsche
Zee tal van vijandelijke transporten heeft
tot zinken gebracht.
In 1919 was Niemoeller 27 jaar oud.
Na den oorlog ging hij eerst boeren en
vervolgens theologie studeeren. In 1931
werd hij predikant te Dahlhem.
Tien het nationaal-socialisme in 1933 de
Protestantsche Kerk aan het gezag wilde
onderwerpen van den staat, welke overigens
het nieuwe heidendom begunstigde, verzette
Niemoeller zich.
HOE IN DUITSCHLAND GESTEMD
WORDT.
„97 procent voor de gemeenschapsschool".
De vijandën van de Belijdenisschool
hebben in den laatsten tijd veel ophef ge
maakt over het feit dat de ouders „vrij
willig" de gemeenschapsschool boven de'
Bijzondere School verkiezen. De Reichs-
post uit Ween en publiceert nu het volgen
de bericht over het „hoe" van deze school-
stemming. Zonder hier van te voren in
kennis gesteld te worden, worden de
ouders in verschillende plaatsen naar het
gemeentehuis geroepen waar men hen
vraagt „wilt gij dat de school zooals tot
nu toe christelijk blijft"? Wilt gij dat zoo
als tot nu toe het kruis in de scholen
blijft? Wilt gij dat zooals tot nu toe gods
dienstonderricht in de scholen gegeven
wordt? Als gij dit wilt, onderteeken dan
dit biljet". De ouders die meenen dat de
Bijzondere School behouden blijft als zij
hun stem geven aan het hun voorgelegde
biljet, onderteekenen dit bereidwillig,
's Avonds wordt dan gepubliceerd: Ober-
Beieren heeft zich door een geheel vrij
willige stemming van de ouders voor meer
dan 97 procent uitgesproken ten gunste
van de Gemeenschapsscholen.
HONGARIJE
DE BEVOEGDHEDEN VAN DEN
RIJKSREGENT
Uitbreiding aanvaard
De Hongaarsche Rijksdag heeft in een
plechtige zitting met algemeene stemmen
het wetsontwerp betreffende de verkie
zing en de uitbreiding van de bevoegdhe
den van den Rijksregent aangenomen. Voor
den aanvang van de behandeling van het
ontwerp, hadden de sociaal-democraten de
zaal verlaten.
Deze wet verleent den rijksregent staats
rechtelijke bevoegdheden van het nationale
Hongaarsche koningschap, met uitzonde
ring van het opperste patronaat over de
Kerk en het recht tot verleening van adel
lijke titels.
VERRE OOSTEN
HET AMOER-INCIDENT
BESPREKINGEN TE MOSKOU
Ontruiming der eilandjes
Gisteravond heeft Litwinof een bespre
king met den Japanschen ambassadeur te
Moskou, Sjigemitsoe, gehad, welke drie
uur duurde, en na afloop waarvan een
communiqué werd gepubliceerd, waarin
gezegd wordt, dat Litwinof opnieuw ge
protesteerd heeft tegen de beschieting
van Sovjet-Russische vaartuigen op de
Amoer door Mandsjoerijsche troepen. Hij
wees op de hoogst ernstige gevolgen, die
uit een dergelijke handelwijze zouden
kunnen voortvloeien en op het recht der
Sovjet-regeering op schadevergoeding.
Litwinof herhaalde het voorstel onmid
dellijk de troepen en vaartuigen van beide
partijen van de eilanden terug te trekken,
en beloofde dat de Sovjets hun schepen
Vrijdag zouden terugtrekken, mits van Ja-
panschMandsjoerijsche zijde hetzelfde
gedaan wordt. Ook herhaalde hij het voor
stel, onderhandelingen te openen over
een nieuwe demarcatie van de door de
Amoer gevormde grens, die de oorsprong
van het incident is geweest.
Sjigemitsoe handhaafde het standpunt,
dat de Sovjets verantwoordelijk zijn voor
de spanning, daar zij het eerst troepen
hebben gezonden om de Mandsjoerijsche
eilandjes op onwettige wyze te bezetten,
alsmede vaartuigen in de Mandsjoerijsche
wateren hebben laten kruisen. De ambas
sadeur verlangde, dat de status quo zou
worden hersteld, d.w.z. dat de Sovjet
strijdkrachten zouden worden terugge
trokken, en uitte zijn twijfel aan de aan
wezigheid van Mandsjoerijsche vaartuigen
in de omstreden zone.
Litwinof bleef staan op een wederzijdsch
terugtrekken. Hij verklaarde dat, indien
de afwezigheid van JapanschMandsjoe
rijsche vaartuigen wordt vastgesteld, de
Sovjet-Russische patrouilles en vaartuigen
eveneens teruggetrokken zullen worden
en het incident zoodoende geregeld zal
zijn.
Sjigemitsoe beloofde de voorstellen te
zullen bestudeeren en de besprekingen te
hervatten.
Sovjettroepen verlaten de eilandjes
De „Nitsji Nitsji" meldt uit Harbin, dat
de Sovjet-troepen, die de eilandjes Bolsjoi
en Sennoefa bezet hadden, deze zijn begon
nen te ontruimen. Zij concentreeren zich
in de dorpen Konstantinovska en Novope-
trovski, waar zij aanzienlijke versterkin
gen ontvangen.
Verscherping van de spanning?
Het agentschap Domei meldt, dat de
spanning tusschen Japan en Rusland is
toegenomen wegens de omstandigheid, dat
onverwachts drie Sovjet-Russische vlieg
tuigen boven het eiland Sennufa in de ri
vier Amoer zijn verschenen. Na verschei
dene malen boven het eiland gekruist te
hebben, voerden de toestellen een verken
ningsvlucht uit boven de Japansch
Mandsjoekwosche stellingen aan den rech
teroever van den stroom. Zij verdwenen
vervolgens in de richting van Blagovs-
jensk.
Politieke kringen achten deze nieuwe
grensscheiding van des te grooter beteeke-
nis, omdat Litwinof het jongste protest van
Sjigemitsoe, den Japansschen ambassadeur
te Moskou, van de hand zou gewezen
hebben. Tevens meldt Domein uit Moskou,
dat Litwinof geen rechtstreeksch antwoord
heeft gegeven op de vraag, of de status
quo op de river Amoer hersteld zal wor
den. Dientengevolge zau Sjigemitsoe van
een voortzetting der besprekingen met Lit
winof hebben afgezien en aan Tokio om
nieuwe instructies hebben verzocht.
AMERIKA
ONTSLAGEN BIJ DE WERK
VERSCHAFFING
Betoogingen te New-York
De Amerikaansche regeering heeft be
sloten om bezuinigingsredenen geleidelijk
een aantal arbeiders van de Work Pro
gress Administration te ontslaan. De
WPA kan vergeleken worden met de na
tionale werkplaatsen, welke in 1848 in
Frankrijk werden opgericht en had ten
doel de werkloozen in de groote steden
te helpen.
Het besluit van de regeering heeft aan
leiding gegeven tot betoogingen te New
York. Verscheidene honderden demon
streerden voor de bureaux van de organi
satie en een dertigtal personen trachtte de
kantoorlokalen binnen te dringen. De po
litie greep in, drie personen werden ge
kwetst en 130 gearresteerd. De betoogers
richtten aanzienlijke schade aan.
De regeering heeft dit besluit genomen,
omdat het experiment te kostbaar was en
teleurstelling bereidde. Te New-York al
leen waren 160.000 personen te werk ge
steld en sedert Dinsdag j.l. zyn 120.000
ontslagen, hetgeen aanleiding was tot de
betoogingen en ongeregeldheden.
BUITENIANDSCHE BERICHTEN
RABELBilUG IN PERU GEBROKEN
Dertig dooden
Volgens een telegram uit La Oroya in
het Peruaansch departement Madre en
Dios aan het blad „El Pueblo" hebben der
tig arbeiders den dood gevonden, toen een
kabelbrug over de rivier Inambari af
brak.
De „AIDA LAURO" VERLOREN.
Het Italiaansche vrachtschop „Aida Lau-
ro", dat aan de kust van Cornwallis ge
strand is, moet als verloren worden be
schouwd. De bemanning is aan land ge
bracht.
HALSSNOER VAN MARIE ANTOINETTE
GEVEILD.
Een diamanten halssnoer, dat aan Ma
rie Antoinette heeft toebehoord, is gisteren
tijdens een veiling bij Sotheby (Engeland)
voor een bedrag van 950.000 francs gekocht
voor rekening van den maharadja van
Barbhanga.
